EMDR en schematherapie bij psychose

09-­‐09-­‐2013 Wie durft?
Schematherapie en EMDR bij mensen
met een psychotische stoornis
Dr. Tonnie Staring
Dr. Hugo Wolters
2 Wilma Boevink
aug 2013 3 Focus van deze workshop
-­‐  Wel: EMDR en schematherapie als onderdeel binnen behandeling van psychoAsche klachten en omringende aspecten -­‐  Niet: EMDR of schematherapie als losstaande behandelingen bij mensen die eveneens schizofrenie hebben aug 2013 1 09-­‐09-­‐2013 4 Achtergrond trauma en psychose
aug 2013 5 Trauma & Psychose
50 tot 98 % van de patiënten met een psychotische stoornis heeft
een traumatische ervaring meegemaakt in zijn leven
Goodman, Rosenberg, Mueser, & Drake, 1997; Morgan and Fisher, 2007; Mueser et al., 1998;
Neria et al, 2002; Read, Os, Morrison, & Ross, 2005; Shevlin, Houston, Dorahy, & Adamson, 2008
Read, Van Os, Morrison, & Ross (2005) Seksueel misbruik als kind Fysieke mishandeling als kind Totaal Vrouwen met psychosen 48 % 48 % 69 % Mannen met psychosen 28 % 50 % 59 % N=2396 aug 2013 6 Varese et al. (2012)
•  Meta-analyse
• 
• 
• 
18 gecontroleerde case-studies (n=2048 patiënten
met psychose en 1856 gezonde controles)
10 prospectieve cohort studies (n=41.803)
8 cross-sectionele studies (n=35.546)
•  Trauma voor 18de levensjaar
• 
Seksueel misbruik, lichamelijke mishandeling, emotionele en
psychologische mishandeling, emotionele en fysieke
verwaarlozing, pesten en het overlijden van een ouder
aug 2013 2 09-­‐09-­‐2013 7 Varese et al. (2012)
•  OR op psychose = 2.78
•  Gecorrigeerd voor beïnvloedende factoren
•  Population attributable risk = 33%
•  9 van de 10 studies die het onderzochten
vonden een dosis respons effect
aug 2013 8 Matheson et al. (2012)
•  Idem resultaat voor Trauma <> Schizofrenie
•  Mensen met schizofrenie bleken 3.6 keer
zo vaak slachtoffer van traumatisering in de
jeugd dan controles
•  Percentage trauma bij schizofrenie =
Percentage trauma bij
persoonlijkheidsstoornis
aug 2013 9 Leiden specifieke trauma’s tot specifieke
psychotische symptomen?
•  N=7353 (deelnemers van de Adult Psychiatric Morbidity Survey)
• 
• 
Steeds gecorrigeerd voor andere psychotische symptomen
OR stemmen OR wanen VerkrachAng 8.9 2.78 Fysieke mishandeling 4.79 8.52 Opgroeien in een tehuis 3.45 11.08 Ook hier dosis-respons relatie
Bentall, Wickham, Shevlin, & Varese (2012)
aug 2013 3 09-­‐09-­‐2013 10 aug 2013 Trauma en Psychose Behandeling met EMDR
mogelijk?
11 •  Van den Berg en van der Gaag (2012)
Haalbaarheidsstudie met EMDR (n=27)
•  De Bont et al. (2013)
Gecontroleerde ‘multiple baseline single case study’ met EMDR en
Exposure (n=10)
aug 2013 Trauma en Psychose 12 Design pilot – Van den Berg Van den Berg & Van der Gaag (2012) •  Inclusie: Psychotische stoornis + PTSS
I
N
C
L
U
S I E VoormeAng 6 SESSIES EMDR NameAng N=27
•  12 vrouwen, 15 mannen - Gemiddelde leeftijd: 45.00
(27-58)
•  Gemiddelde duur psychose: 13.48 jaar
•  Gemiddelde duur PTSS: 13.50 jaar
aug 2013 Trauma en Psychose 4 09-­‐09-­‐2013 13 Is EMDR veilig?
Total Severe adverse events (e.g. suicide) 0 Mild adverse events (a single relapse in hard-­‐drug use) 1 Crisis contacts with therapist 3 Crisis contacts with casemanager 2 Number of admissions to psychiatric or general hospital 0 Incidences of self muAlaAon or suicide aaempt 0 N=27 aug 2013 Trauma en Psychose 14 Is EMDR effectief?
Drop-­‐out rate 18.52 % (22 completers) Clinician Administered PTSD Scale (CAPS) aug 2013 Trauma en Psychose 15 De Bont (2013)
N=10 2 drop-­‐outs 8
T1
7
no. subjects
with PTSD on
CAPS
6
T2
5
T3
4
3
2
1
0
totaal
aug 2013 PE
EMDR
Trauma en Psychose 5 09-­‐09-­‐2013 16 Achtergrond schema’s en psychose
aug 2013 17 Operatie geslaagd
De afbeelding kan niet worden weergegeven. Mogelijk is er
onvoldoende geheugen beschikbaar om de afbeelding te
openen of is de afbeelding beschadigd. Start de computer
opnieuw op en open het bestand opnieuw. Als de afbeelding
nog steeds wordt voorgesteld door een rode X, kunt u de
afbeelding verwijderen en opnieuw invoegen.
aug 2013 Context
6 09-­‐09-­‐2013 19 Psychotische patienten hebben ook
een persoonlijkheid
aug 2013 Context
Richtlijnen
Psychotherapie is volgens de richtlijnen
persoonlijkheidsstoornissen de eerste keus van behandeling. Er
zijn veel mythes over contra-indicaties.
Uit de richtlijnen:
"Voorbeelden zijn een acuut psychiatrisch toestandsbeeld,
onvoldoende motivatie, een geschiedenis van psychosen,
verslaving, agressie, taalproblemen, suïcidegevaar of een andere
vorm van crisis, psychopathie,zwakbegaafdheid of
zwakzinnigheid en onvoldoende reflectieve vermogens. Voor
zover de werkgroep bekend zijn deze zogenaamde contraindicaties op basis van klinische ervaring ontstaan en missen ze
een empirische grondslag."
7 09-­‐09-­‐2013 Context
Ouders Temperament Opvoeding basisbehoeften Verkeerde ideeën over zelf, ander en de wereld (schema’s) Verkeerde manier van probleem oplossen (coping) (Nare) jeugdervaringen buiten het gezin Klachten en problemen Context
Context
8 09-­‐09-­‐2013 Schema's passend bij
aandoening
 
Sociale isolatie
Falen / mislukken
 
Daarnaast alle andere schema's
 
26 Conceptualisatie
Waar passen EMDR en
schematherapie binnen het
cognitieve model van psychose?
aug 2013 Gebeurtenis of intrusie Ik hoor een stem die zegt: “je bent schuldig en verdient straf” AutomaJsche Gedachten Er is een demon en die gaat me vermoorden De stem heee gelijk over mij Heden Leergeschiedenis Aanleg, opvoeding, levenservaringen ErnsAg verbaal mishandeld door vader&sAefmoeder 27 Bang en bedroefd Gedrag/ coping Mezelf krassen, niet verweren tegen vader, terugtrekken uit contact Intermediaire gedachten Ik moet boete doen en verdien geen normaal leven Als ik me kwetsbaar opstel dan word ik gepakt Schema’s en modi Schema’s -­‐  Mislukking | Sociaal ongew. Gepest op school Eenmalig verkracht op 14e levensjaar Gevoelens en lichamelijke reacJes -­‐  Wantrouwen misbruik | Emot ver -­‐ Zelfopoffering | aiankelijkheid Modi -­‐  Kwets. kind | Straffende ouder Beschermer | Willoze inschikk. 9 09-­‐09-­‐2013 Gebeurtenis of intrusie Ik hoor een stem die zegt: “je bent schuldig en verdient straf” AutomaJsche Gedachten Er is een demon en die gaat me vermoorden De stem heee gelijk over mij Heden Leergeschiedenis Aanleg, opvoeding, levenservaringen ErnsAg verbaal mishandeld door vader&sAefmoeder Gebeurtenis of intrusie Ik hoor een stem die zegt: “je bent schuldig en verdient straf” Aanleg, opvoeding, levenservaringen ErnsAg verbaal mishandeld door vader&sAefmoeder Schema’s en modi Schema’s -­‐  Mislukking | Sociaal ongew. -­‐  Wantrouwen misbruik | Emot ver -­‐ Zelfopoffering | aiankelijkheid Modi -­‐  Kwets. kind | Straffende ouder Beschermer | Willoze inschikk. AutomaJsche Gedachten Er is een demon en die gaat me vermoorden De stem heee gelijk over mij Gebeurtenis of intrusie -­‐  Wantrouwen misbruik | Emot ver -­‐ Zelfopoffering | aiankelijkheid Modi -­‐  Kwets. kind | Straffende ouder Beschermer | Willoze inschikk. AutomaJsche Gedachten Beeld komt op: hij slaat me in elkaar Dat moet ik me niet laten gebeuren! Heden Moeder met psychose zei alAjd dat mensen kwaad willen doen Gevoelens en lichamelijke reacJes 30 Bang en boos Gedrag/ coping Vluchten, gordijnen dicht, niet meer buiten komen die dag. Soms boos worden. Intermediaire gedachten Ik moet alAjd op mijn hoede zijn en als iemand dichtbij komt, heee hij slechte bedoelingen Ik hoor er niet bij, dus kan me beter afzijdig houden Schema’s en modi Schema’s -­‐  Wantrouwen misbruik | IsolaAe Emot. verw | Soc. ongewenst Weeshuis 5 jr Ooit bedreigd met een mes Bang en bedroefd Gedrag/ coping Mezelf krassen, niet verweren tegen vader, terugtrekken uit contact Schema’s en modi Schema’s -­‐  Mislukking | Sociaal ongew. Hij gaat me pakken! Aanleg, opvoeding, levenservaringen 29 Ik moet boete doen en verdien geen normaal leven Als ik me kwetsbaar opstel dan word ik gepakt Iemand met zonnebril zien buiten op straat Leergeschiedenis Gevoelens en lichamelijke reacJes Intermediaire gedachten Gepest op school Eenmalig verkracht op 14e levensjaar Bang en bedroefd Gedrag/ coping Mezelf krassen, niet verweren tegen vader, terugtrekken uit contact Ik moet boete doen en verdien geen normaal leven Als ik me kwetsbaar opstel dan word ik gepakt Heden Leergeschiedenis 28 Intermediaire gedachten Gepest op school Eenmalig verkracht op 14e levensjaar Gevoelens en lichamelijke reacJes Modi -­‐  Boze kind | Kwetsbare kind Onthechte beschermer 10 09-­‐09-­‐2013 31 OEFENING
aug 2013 32 Groep schematherapie
aug 2013 Mw S.
EMDR bij schizofrenie en OCD
33 aug 2013 11 09-­‐09-­‐2013 34 Take home messages
•  Trauma en schema’s zijn belangrijke aspecten in je
probleemformulering bij psychose en behandelplan!
•  Behandeling met EMDR en schematherapie kan
ingewikkeld zijn, maar heeft ook veel potentie bij
psychotische klachten
www.gedachtenuitpluizen.nl
aug 2013 12