BESLAG LASTENS ECHTGENOTEN

Faculteit Rechtsgeleerdheid
Academiejaar 2014-2015
B ESLAG LASTENS ECHTGENOTEN
Masterproef van de opleiding
‘Master in de rechten’
Ingediend door
Joyce Buyssens
(studentennummer: 00905342)
Promotor: Prof. Dr. Karen Broeckx
Commissaris: Prof. Dr. Piet Taelman
Faculteit Rechtsgeleerdheid
Academiejaar 2014-2015
B ESLAG LASTENS ECHTGENOTEN
Masterproef van de opleiding
‘Master in de rechten’
Ingediend door
Joyce Buyssens
(studentennummer: 00905342)
Promotor: Prof. Dr. Karen Broeckx
Commissaris: Prof. Dr. Piet Taelman
VOORWOORD
Deze masterproef is geschreven met het oog op het behalen van het diploma ‘Master in de
Rechten’ aan de Faculteit Rechtsgeleerdheid te Gent. Hiermee kan ik toch met enige trots een
belangrijk hoofdstuk in mijn leven afsluiten. Zowel bij het schrijven van deze masterproef als
doorheen mijn hele opleiding kon ik rekenen op veel steun van vrienden en familie. Daarom
een woord van dank. Graag wil ik mijn ouders bedanken voor de mogelijkheid die ze me
boden om verder te studeren. Ik wil ook expliciet mijn mama en mijn zus Jill bedanken voor
de morele steun en het grote vertrouwen dat ze steeds in me hadden, zelfs wanneer het wat
moeilijker ging. Verder wil ik graag mijn vriend Jelle bedanken die me opmonterde wanneer
het wat moeizamer ging en steeds in mij bleef geloven.
Ik zou graag mijn promotor, Prof. Dr. Karen Broecxk, bedanken voor het aanwakkeren van
mijn interesse tijdens de grondige studie “beslag en executierecht” en uiteraard voor het
begeleiden van deze masterproef.
Tot slot wil ik ook mijn tante en mijn goede vriendin Lore bedanken voor het nalezen van dit
werk. Met hun hulp werden de taal- en schrijffouten er uit gehaald.
Joyce Buyssens
Lauwe, mei 2015.
INHOUDSOPGAVE
Voorwoord ............................................................................................................................................. 2
Inleiding.................................................................................................................................................. 7
DEEL I - Beslag Algemeen ................................................................................................................... 8
HOOFDSTUK 1: BEWAREND BESLAG .......................................................................................................................... 10
Afdeling 1. Voorwaarden ............................................................................................................................. 10
Afdeling 2. Soorten beslag ........................................................................................................................... 14
§1. Bewarend roerend beslag ................................................................................................................................... 14
§2. Bewarend onroerend beslag .............................................................................................................................. 15
§3. Bewarend derdenbeslag ..................................................................................................................................... 15
Afdeling 3. Omzetting in uitvoerend beslag ................................................................................................ 16
HOOFDSTUK 2: UITVOEREND BESLAG ........................................................................................................................ 17
Afdeling 1. Voorwaarden ............................................................................................................................. 17
§1. Uitvoerbare titel ................................................................................................................................................. 17
§2. Zekere, vaststaande en opeisbare schuldvordering ........................................................................................... 18
§3. Actualiteit van de titel ........................................................................................................................................ 18
Afdeling 2. Procedure .................................................................................................................................. 19
§1. Betekening .......................................................................................................................................................... 19
§2. Bevel ................................................................................................................................................................... 19
§3. Beslag.................................................................................................................................................................. 21
Afdeling 3. Soorten beslag ........................................................................................................................... 21
§1. Uitvoerend roerend beslag ................................................................................................................................. 21
§2. Uitvoerend onroerend beslag ............................................................................................................................. 22
§3. Uitvoerend derdenbeslag ................................................................................................................................... 23
HOOFDSTUK 3: BESLAGBARE GOEDEREN .................................................................................................................... 24
Afdeling 1. Misbruik ..................................................................................................................................... 24
§1. Simulatie ............................................................................................................................................................. 24
§2. Pauliaans beslag ................................................................................................................................................. 25
Afdeling 2. Niet beslagbare goederen ......................................................................................................... 26
§1. Roerende goederen ............................................................................................................................................ 26
§2. Loon .................................................................................................................................................................... 26
§3. Andere inkomsten .............................................................................................................................................. 27
§4. Storting op de bankrekening .............................................................................................................................. 27
§5. Uitkeringen ......................................................................................................................................................... 27
§6. Supervoorrecht van alimentatieschuldeisers ..................................................................................................... 28
HOOFDSTUK 4: DE GEZINSWONING .......................................................................................................................... 29
Afdeling 1. Burgerlijk wetboek (art. 215 BW) .............................................................................................. 29
Afdeling 2. Onbeslagbaarheid van de hoofdverblijfplaats van een zelfstandige ......................................... 29
3
DEEL II : BESLAG LASTENS ECHTGENOTEN ......................................................................... 31
HOOFDSTUK 1 : AARD VAN DE SCHULDEN .................................................................................................................. 32
Afdeling 1. Wettelijk stelsel ......................................................................................................................... 32
§1. Eigen schuld ........................................................................................................................................................ 32
1.1 Voorhuwelijkse schulden .............................................................................................................................. 33
1.2 Schulden ten laste van erfenissen en giften .................................................................................................. 36
1.3 Schulden aangegaan in het uitsluitend belang van het eigen vermogen ...................................................... 37
1.4 Schulden ingevolge zekerheidsstelling .......................................................................................................... 39
1.5 Schulden voortvloeiend uit de uitoefening van een verboden beroep of uit handelingen die een echtgenoot
niet alleen mocht stellen ..................................................................................................................................... 40
1.6 Schulden uit een strafrechtelijke veroordeling of onrechtmatige daad ........................................................ 41
§2. Gemeenschappelijke schuld ............................................................................................................................... 42
2.1 Schulden aangegaan door beide echtgenoten, gezamenlijk of hoofdelijk .................................................... 43
2.2 Schulden aangegaan door een van de echtgenoten ten behoeve van de huishouding en de opvoeding van
de kinderen ......................................................................................................................................................... 45
2.3 Schulden door een van de echtgenoten aangegaan in het belang van het gemeenschappelijk vermogen .. 47
2.4 Schulden ten laste van giften die aan het gemeenschappelijk vermogen toekomen ................................... 47
2.5 Interesten van eigen schulden ...................................................................................................................... 48
2.6 Onderhoudsschulden jegens bloedverwanten in de nederdalende lijn van een van de echtgenoten ......... 48
2.7 Schulden waarvan niet bewezen is dat ze aan één van de echtgenoten eigen zijn ingevolge enige
wetsbepaling ....................................................................................................................................................... 49
Afdeling 2. Scheiding van goederen ............................................................................................................. 49
Afdeling 3. Algehele gemeenschap .............................................................................................................. 50
HOOFDSTUK 2: OP WELK(E) VERMOGEN(S) KAN EEN SCHULD VERHAALD WORDEN? ........................................................... 51
Afdeling 1. Afhankelijk van het huwelijksstelsel .......................................................................................... 51
§1. Wettelijk stelsel .................................................................................................................................................. 51
1.1 Eigen schulden............................................................................................................................................... 52
1.1.1 Principe ................................................................................................................................................. 52
1.1.2 Uitzondering : Uitbreiding ..................................................................................................................... 54
a. In het geval van verrijking van het gemeenschappelijk vermogen ....................................................... 54
b. In het geval van een strafrechtelijke veroordeling of onrechtmatige daad .......................................... 58
c. In het geval van schulden aangegaan door beide echtgenoten in verschillende hoedanigheden ........ 60
1.2 Gemeenschappelijke schulden ...................................................................................................................... 62
1.2.1 Algemeen .............................................................................................................................................. 62
a. Principe ................................................................................................................................................. 62
b. Uitvoerbare titel ................................................................................................................................... 63
c. Tenuitvoerlegging ................................................................................................................................. 64
1.2.2 Uitzondering : beperking van het verhaalsrecht ................................................................................... 66
a. De schulden aangegaan door één van de echtgenoten in het belang van de huishouding en de
opvoeding van de kinderen, indien zij lasten meebrengen die buitensporig zijn, rekening houdend met
de bestaansmiddelen van het gezin ......................................................................................................... 67
4
b. De interesten die een bijzaak uitmaken van de eigen schulden van een echtgenoot .......................... 68
c. De schulden door een van de echtgenoten aangegaan bij de uitoefening van zijn beroep .................. 68
d. De onderhoudsschulden jegens bloedverwanten in de nederdalende lijn van een der echtgenoten . 71
§2. Scheiding van goederen ...................................................................................................................................... 71
2.1 Algemeen ...................................................................................................................................................... 71
2.2 Hoofdelijke gehoudenheid ingevolge artikel 222 BW. .................................................................................. 72
2.3 Uitwinning en eigendomsrecht ..................................................................................................................... 75
2.3.1 Goederen in onverdeeldheid ................................................................................................................ 75
2.3.2 Onroerende goederen .......................................................................................................................... 75
2.3.3 Roerende lichamelijke goederen .......................................................................................................... 76
2.3.4 Bankrekeningen .................................................................................................................................... 77
§3. Algehele gemeenschap ....................................................................................................................................... 77
Afdeling 2. Faillissement .............................................................................................................................. 78
§1. Algemeen. ........................................................................................................................................................... 78
§2. Curator................................................................................................................................................................ 79
§3. Wettelijk stelsel .................................................................................................................................................. 79
3.1 Algemeen ...................................................................................................................................................... 79
3.2 De uitwinning - Concreet ............................................................................................................................... 80
§4. Scheiding van goederen ...................................................................................................................................... 82
4.1. Algemeen ..................................................................................................................................................... 82
4.2. Onverdeeldheid ............................................................................................................................................ 82
4.2.1 Roerende goederen .................................................................................................................................... 82
4.2.2 Onroerende goederen ................................................................................................................................ 83
§5. Verschoonbaarverklaring .................................................................................................................................... 84
Afdeling 3. Collectieve schuldenregeling ..................................................................................................... 86
§1. Algemeen ............................................................................................................................................................ 86
§2. Wettelijk stelsel...................................................................................................................................... 87
§3. Scheiding van goederen ......................................................................................................................... 88
§4. Samenloop met andere procedures ....................................................................................................... 89
4.1 Faillissement .................................................................................................................................................. 89
4.2 Vereffening – verdeling ................................................................................................................................. 89
HOOFDSTUK 3 : REVINDICATIE ................................................................................................................................. 90
HOOFDSTUK 4: ONTBINDING VAN HET HUWELIJK......................................................................................................... 94
Afdeling 1. Ontbinding wettelijk stelsel ....................................................................................................... 94
§1. Schulden lastens het gemeenschappelijk vermogen .......................................................................................... 94
§2. Persoonlijke schuldeisers .................................................................................................................................... 95
Afdeling 2: ontbinding stelsel scheiding van goederen................................................................................ 95
DEEL III : VERGELIJKING MET NEDERLAND ........................................................................ 96
HOOFDSTUK 1: HUIDIG HUWELIJKSVERMOGENSRECHT ................................................................................................. 96
Afdeling 1. Algemeen ................................................................................................................................... 96
5
Afdeling 2. Schulden .................................................................................................................................... 97
§1. Gemeenschappelijke schulden of eigen schulden? ............................................................................................ 97
1.1 Externe werking – “Voorlopig passief” .......................................................................................................... 97
1.2. Interne werking – “Definitief passief” .......................................................................................................... 98
§2. Verknochte schulden .......................................................................................................................................... 99
§3. Hoofdelijke aansprakelijkheid .......................................................................................................................... 101
Afdeling 3: Ontbinding van het stelsel ....................................................................................................... 102
§1. Externe werking – Voorlopig passief ................................................................................................................ 103
§2. Interne werking – Definitief passief .................................................................................................................. 103
Afdeling 4: Afstand van de gemeenschap ................................................................................................. 104
HOOFDSTUK 2: TOEKOMSTIG HUWELIJKSVERMOGENSRECHT ........................................................................................ 105
HOOFDSTUK 3: DE UITOEFENING VAN HET BESLAG ..................................................................................................... 107
Afdeling 1. De huwelijksgemeenschap als gemeenschap .......................................................................... 107
§1. Algemeen .......................................................................................................................................................... 107
§2. Positie van de niet gehouden echtgenoot ........................................................................................................ 107
Afdeling 2. Tenuitvoerlegging .................................................................................................................... 108
Afdeling 3. Derdenbeslag ........................................................................................................................... 110
HOOFDSTUK 4: CONCLUSIE ................................................................................................................................... 111
SLOT .................................................................................................................................................. 112
Bibliografie ......................................................................................................................................... 114
6
INLEIDING
1.
Deze masterproef behelst het beslag lastens echtgenoten. Dit is een interessant
onderwerp omdat er meerdere rechtsgebieden aan te pas komen. Naast het procesrecht, meer
bepaald het beslagrecht, speelt ook het huwelijksvermogensrecht een belangrijke rol maar ook
het algemeen verbintenissenrecht, het handelsrecht, de faillissementsregelgeving komen aan
bod.
2.
Dit werk werd geschreven voor schuldeisers die te maken hebben met een gehuwde
debiteur. Deze kan dit werk ter hand nemen om zo na te gaan met welke aspecten hij rekening
dient te houden. Om deze reden worden ook enkele algemene beslagrechtelijke regels en
figuren besproken. Het is immers belangrijk deze algemene regels kort te bespreken in een
eerste deel om later de meer concrete situatie van een gehuwde debiteur te duiden.
3.
Een schuldeiser die met een onwillige debiteur te maken heeft, kan zijn schuld voldaan
zien door middel van de gedwongen tenuitvoerlegging op de goederen van deze debiteur. De
gedwongen tenuitvoerlegging gebeurt dan door het leggen van beslag. Indien de debiteur
gehuwd is, kunnen er zich meerdere problemen voordoen. De mogelijkheden van de
schuldeiser zijn (mede) afhankelijk van het huwelijksstelsel van de schuldenaar. Op de
onderlinge verhouding tussen echtgenoten wordt enkel ingegaan in die mate dat het relevant is
voor de verhaalsmogelijkheden van de schuldeiser.
4.
De structuur van de masterproef is de volgende: In het eerste deel geef ik een kort
overzicht van enkele beslagrechtelijke regels en figuren. Vervolgens volgt het tweede deel,
het meest omvangrijkste, waarin concreet het beslag lastens één of beide gehuwde debiteurs
uit de doeken wordt gedaan. Ten slotte wordt in deel drie een beknopte rechtsvergelijking
gemaakt met de Nederlandse regelgeving.
7
DEEL I - BESLAG ALGEMEEN
5.
Indien men te maken heeft met een geldsomverbintenis dient de gedwongen
tenuitvoerlegging te gebeuren op de goederen van de debiteur.1 Dit gebeurt door het leggen
van beslag. De debiteur staat immers in met zijn gehele vermogen voor de nakoming van zijn
verbintenissen.2
6.
Beslag is volgens Dirix: “De ambtshandeling van de gerechtsdeurwaarder waarin hij
aan de schuldenaar ( of een derde) aanzegt dat en aanwijst welke vermogensbestanddelen van
de debiteur zullen dienen tot delging van de schuld.”3 Door over te gaan tot beslag worden de
goederen van de debiteur onder de hand van het gerecht geplaatst. De gevolgen van het beslag
verschillen naargelang het soort beslag dat gelegd wordt. Er wordt een onderscheid gemaakt
tussen twee soorten, namelijk het bewarend en het uitvoerend beslag. Hoewel het om twee
verschillende soorten beslag gaat, bestaan er enkele gemeenschappelijke kenmerken, die
hierna kort worden aangehaald.
7.
Vooreerst heeft het beslag steeds de totale beschikkingsonbevoegdheid tot gevolg4, dit
houdt geenszins het verlies van eigendom in. Toch heeft de beschikkingsonbevoegdheid voor
de beslagene grote gevolgen. Men kan het goed noch in hypotheek, noch in pand geven. Als
er beslag wordt gelegd op een rekening wordt in principe de volledige rekening geblokkeerd.
Er moet gewezen worden op het concept “relativiteit van de onbeschikbaarheid”, wat betekent
dat de onbeschikbaarheid enkel tegenstelbaar is aan de beslagleggende schuldeiser. Hieruit
volgt dat wanneer de beslagene toch handelingen met betrekking tot de beslagen goederen
verricht, in strijd met de beschikkingsonbevoegdheid, deze niet tegenwerpelijk zijn aan de
beslagleggende schuldeiser.5
8.
Verder doet het beslag op zich geen situatie van samenloop bestaan. De samenloop
ontstaat pas zodra er meerdere schuldeisers zijn die beslag leggen op de goederen van de
1
E. DIRIX en K. BROECKX, APR Beslag, Mechelen, Kluwer, 2010, 20-21, nr. 27.
Art. 7 en 8 Hypotheekwet.
3
E. DIRIX, Beslagrecht – Kort begrip van het beslag-en executierecht, Leuven, Acco, 2010, 21.
4
E. DIRIX, “Overzicht van rechtspraak. Beslag en collectieve schuldenregeling (2002-2007)”, TPR 2007, (2039)
2056, nr. 22.
5
E. DIRIX, “Overzicht van rechtspraak. Beslag en collectieve schuldenregeling (2002-2007)”, TPR 2007, (2039)
2098-2099, nr. 110.
2
8
gemeenschappelijke schuldenaar. Bovendien zijn de regels van samenloop niet van toepassing
zolang de schuldeisers niet overgaan tot uitwinning. Dit principe is van groot belang. De
debiteur kan namelijk nog steeds betalingen doen aan één van zijn schuldeisers zonder
rekening te moeten houden met de andere schuldeisers.
9.
Voorts wordt een beslag steeds opgenomen in de beslagberichten, in het centraal
bestand van berichten van beslag, delegatie, overdracht en collectieve schuldenregeling.
9
Hoofdstuk 1: Bewarend beslag
10.
Het bewarend beslag wordt gelegd op een beslagbaar vermogensbestanddeel van de
debiteur in afwachting van een uitvoerbare titel. Dat wordt gedaan om er zeker van te zijn dat
er nog een onderpand is waarop het verhaalsrecht kan worden uitgeoefend na het verkrijgen
van de titel.
Het bewarend beslag kan ook gelegd worden wanneer de schuldeiser wel al over een
rechterlijke uitspraak beschikt maar deze niet uitvoerbaar bij voorraad is. De
bestuursbevoegdheid van de debiteur, met betrekking tot de beslagen goederen, wordt dan
ingeperkt.6
Afdeling 1. Voorwaarden
11.
Om bewarend beslag te leggen dient de beslagrechter in beginsel machtiging te
verlenen.7 Verder moet er “urgentie” voorhanden zijn. Opdat er sprake kan zijn van urgentie
moet een gegronde vrees bestaan omtrent de insolvabiliteit in hoofde van de debiteur,
waardoor de (latere) uitwinning in gevaar komt.8 Tot slot dient de schuldeiser te beschikken
over een “zekere, vaststaande en opeisbare vordering”,9 zo niet kan er geen bewarend beslag
gelegd worden.10 Een uitzondering op het principe van de eisbaarheid11 betreft art. 1415, 2e
lid Ger.W.. Dit artikel bepaalt dat er eveneens bewarend beslag kan worden gelegd tot
zekerheid van schuldvorderingen inzake te vervallen periodieke inkomsten, wanneer de
vereffening daarvan gevaar loopt, denk bijvoorbeeld aan alimentatie. Aan deze voorwaarden
moet voldaan zijn zowel op het tijdstip van het leggen van het beslag als op het ogenblik dat
de beslagrechter over de handhaving van het beslag dient te oordelen12. Deze dubbele controle
6
E. DIRIX, Beslagrecht Kort begrip van het beslag- en executierecht, Leuven, Acco, 2010, 57.
Er bestaat een uitzondering betreffende het bewarend derdebeslag: infra randnummer 17
8
Beslagr. Gent 5 maart 2013, TGR-TWVR 2014, 46; Gent (14e b k.) 29 juni 2010, RW 2011-12, 493; Antwerpen
(3e k.) 21 oktober 2009, P&B 2010, 116; Antwerpen 18 januari 2005, NjW 2006, 320; Beslagr. Brugge 13
augustus 2004, TGR-TWVR 2004, 303.
9
Beslagr Doornik 15 maart 2002, JLMB 2005, 850; Antwerpen (3e k.) 21 juni 2000, P&B 2001, 137.
10
G. DE LEVAL, La saisie-arrêt, Brussel, Res publica, 1976, 46; IUS ET RES PUBLICA, La saisie-arrêt, Brussel,
Res Publica, 1996, 12.
11
Gent 21 november 1995, AJT 1996-1997, 13.
12
Cass. 22 juni 2000, RW 2000-2001, 1166; Antwerpen (3e k.) 21 oktober 2009, P&B 2010, 116; Beslagr.
Doornik 20 mei 2005, JLMB 2005, 1691; A. STRANART, “Les conditions générales des saisies conservatoires”,
TBH 1985, 739-769.
7
10
heeft tot doel een onrechtmatig beslag te vermijden. De omstandigheden kunnen immers
gewijzigd zijn.
12.
Het verzoek om rechterlijke machtiging gebeurt door middel van een eenzijdig
verzoekschrift. Het verzoekschrift bevat op straffe van nietigheid de in artikel 1026 Ger.W.
opgesomde vermeldingen.13 De rechtspleging wordt geregeld door de artikelen 1024 tot 1034
Ger.W. Verder schrijft de wet nog enkele vermeldingen voor die de rechter moeten toelaten
zijn oordeel te vellen. Vooreerst dienen de titel, de oorzaken en het bedrag of de raming van
de schuldvordering en de naam, voornaam en de woonplaats van de debiteur te worden
opgegeven.14 Uit de rechtspraak blijkt dat het verzoekschrift alle elementen moet bevatten die
moeten toelaten om de wettelijke voorwaarden voor het beslag te controleren en die de
schuldenaar de mogelijkheid bieden zijn verweer te voeren.15 Dit houdt in dat ook de
objectieve elementen, waaruit de schuldeiser de urgentie heeft afgeleid voorgelegd moeten
worden. Bij een verzoek tot bewarend onroerend beslag dient naast de inventaris der
stukken16 tevens een uittreksel uit de kadastrale legger en een hypothecair getuigschrift
gevoegd te worden.17
Meerdere schuldeisers kunnen uit hoofde van eenzelfde schuldvordering hun verzoek tot
machtiging lastens hun gezamenlijke debiteur instellen in één en hetzelfde verzoekschrift.
Indien de schuldeisers aanspraak maken op verschillende bedragen moeten ze dat aangeven.
Ook een schuldeiser die een vordering heeft ten aanzien van meerdere schuldenaars, kan
bewarend beslag vragen in één enkel verzoekschrift. Tevens kan in hetzelfde verzoekschrift
machtiging gevraagd worden tot het leggen van een bewarend beslag op roerende goederen en
onder derden. Een bewarend roerend beslag kan evengoed in één verzoekschrift worden
aangevraagd met een beslag tot terugvordering. Diezelfde combinatie met een bewarend
13
Het gaat hier om: de datum, gegevens van de verzoekende partij, onderwerp en grond van de vordering,
aanwijzing van de bevoegde rechter en ondertekening. Hoewel de ondertekening dient te gebeuren door een
advocaat wordt in de rechtspraak niet steeds besloten tot nietigheid indien er meerdere raadslieden werden
aangeduid in het verzoekschrift en één van hen nalaat te ondertekenen. (Beslagr. Oudenaarde 28 juni 1994, TGR
1996, 20).
14
Art. 1422 Ger.W.
15
Beslagr. Antwerpen 23 april 1992, RW 1992-93, 265.
16
Art. 1027 Ger.W.
17
Art. 1430 Ger.W.
11
beslag op een onroerend goed is echter niet mogelijk. Een bewarend beslag op onroerend
goed dient steeds in een afzonderlijk verzoekschrift gevraagd te worden.18
Door het gebruik van het eenzijdig verzoekschrift wordt enig verrassingseffect bekomen en
heeft de debiteur minder tijd om zich onvermogend te maken.19 De beschikking op eenzijdig
verzoekschrift wordt samen met het verzoekschrift betekend aan de debiteur die op deze
manier volledige kennis heeft van alles wat aan de beslagrechter werd voorgelegd. 20 Er wordt
aanvaard dat een verzoek tot leggen van bewarend beslag ook kan worden ingesteld bij
conclusie bij wijze van tussenvordering. Op deze manier kan na verzet tegen een beslag of na
derdenverzet de beslagleggende schuldeiser bij tegenvordering de toestemming tot het leggen
van bewarend beslag vragen.21
13.
De beslagrechter beschikt binnen acht dagen.22 De beschikking vermeldt op straffe van
nietigheid het bedrag in hoofdsom, rente en kosten waarvoor het beslag wordt toegestaan. Zij
moet op straffe van nietigheid samen met het verzoekschrift en het beslagexploot worden
betekend.23 Bij bewarend derdenbeslag volstaat evenwel een kennisgeving door de griffier.24
In de rechtspraak wordt vaak een termijn aan de beschikking verbonden. De rechter stelt in
dat geval vaak een termijn voorop waarbinnen de bodemprocedure dient opgestart te
worden.25
De beschikking bepaalt op welke goederen beslag kan worden gelegd. Het beslag kan geheel
of gedeeltelijk worden toegestaan of worden geweigerd.26 De beschikking die machtiging
verleent, levert evenwel geen uitvoerbare titel op voor de schuldvordering tot zekerheid
18
D. SCHEERS, “Bewarend beslag in vogelvlucht” in I. DE KNIJF (ed.), Beslag-en executierecht, Gent, Larcier,
2010, 31-32; E. DIRIX, Beslagrecht. Kort begrip beslag-en executierecht, Leuven, Acco 2010, 63, nr. 114; E.
DIRIX EN K. BROECKX, APR Beslag, Antwerpen, Kluwer, 2001, 281-282.
19
Kort Ged. Rb. Luik 6 februari 1995, TBBR 1995, 514; J. LAENENS, K. BROECKX, D. SCHEERS en P. THIRIAR,
Handboek gerechtelijk recht, Antwerpen, Intersentia, 2008, 699.
20
D. SCHEERS, “Bewarend beslag in vogelvlucht” in I. DE KNIJF (ed.), Beslag-en executierecht, Gent, Larcier,
2010, (21) 31.
21
Art. 1420 en 1419 Ger.W.
22
Art. 1418, lid 1 Ger.W.
23
Art. 1418, lid 2, art. 1423, art.1424, art. 1431 en art. 1448 Ger.W.
24
Art. 1449 Ger.W.
25
Beslagr. Brussel 26 oktober 2006, JLMB 2007, 627.
26
E. DIRIX, Beslagrecht. Kort begrip beslag-en executierecht, Leuven, Acco 2010, 63, nr. 116.
12
waarvan het beslag wordt gelegd.27 Dat betekent dat op basis van de beschikking geen
uitvoerend beslag kan worden gelegd.
14.
De beschikking van de beslagrechter is in principe uitvoerbaar bij voorraad van
rechtswege.28 Slechts in uitzonderlijke gevallen werken verzet of hoger beroep schorsend.29
15.
Tegen een beschikking waarbij toelating tot bewarend beslag wordt verleend kan de
beslagene of iedere andere belanghebbende partij verzet aantekenen binnen de maand na de
betekening.30 Dat heeft tot gevolg dat de echtgenoot van de beslagene op wiens goederen
bewarend beslag werd gelegd verzet kan aantekenen indien deze echtgenoot meent dat zijn
eigen goederen aan het verhaalsrecht onttrokken zouden moeten worden. Dit verzet moet
gericht zijn tegen de beschikking van de beslagrechter. Om latere discussie te vermijden is het
aan te raden het verzet zowel te richten tegen de beschikking van de beslagrechter als tegen
het beslag dat op basis van de beschikking werd gelegd. Het verzet heeft geen schorsende
werking.
16.
Indien de vervaltermijn van één maand verstreken is kan de debiteur enkel nog de
wijziging of intrekking van de beslissing aan de beslagrechter vragen. Dat kan enkel indien de
omstandigheden sindsdien gewijzigd zijn.31
17.
Op het principe van de rechterlijke toestemming bestaan uitzonderingen. De
machtiging is bijvoorbeeld niet vereist voor bewarend derdenbeslag, wat op grond van een
authentieke – of onderhandse titel kan.32 Ten slotte geldt elk vonnis als titel voor het leggen
van bewarend beslag en is er ook in dit geval geen rechterlijke machtiging vereist.33 Ook een
notariële akte34 en een scheidsrechterlijke beslissing35 leveren een titel op tot het leggen van
bewarend beslag.
27
E. DIRIX EN K. BROECKX, APR Beslag, Mechelen, Kluwer, 2010, 325, nr. 470.
Art. 1039 Ger.W.
29
D. SCHEERS, “Bewarend beslag in vogelvlucht” in I. DE KNIJF (ed.), Beslag-en executierecht, Gent, Larcier,
2010, (21) 35.
30
Art. 1419 Ger.W., art. 1034 en art 1125 Ger.W.
31
Art. 1419, lid 2 Ger.W.
32
Art. 1445 Ger.W.
33
Art. 1414 Ger.W.
34
K. BAERT, “Algemene beginselen van bewarend beslag”, TPR 1980, (280) 287, nr.22.
35
Antwerpen 9 maart 2004, NjW 2005, 409.
28
13
Artikel 1414 Ger.W. voorziet aldus in de mogelijkheid om zonder rechterlijke machtiging
bewarend beslag te leggen, wat niet uitsluit dat de voorwaarden nog steeds vervuld moeten
zijn. Daarom kan het aan te raden zijn zich als schuldeiser toch tot de beslagrechter te wenden
om in een (eventuele) latere verzetsprocedure een beslissing tot onrechtmatig beslag te
voorkomen. De beslagrechter kan uiteraard het bestaan van een zekere, vaststaande en eisbare
schuldvordering niet meer betwisten. De urgentie daarentegen kan wel nog worden
beoordeeld. Daarnaast moet steeds worden geverifieerd wat de bodemrechter in het vonnis,
het arrest of de beschikking in kort geding bepaald heeft. De beslagrechter kan immers
vaststellen dat het bewarend beslag uitdrukkelijk werd uitgesloten36 of dat het vonnis het
bestaan van een schuldvordering niet erkent.37
Afdeling 2. Soorten beslag
18.
Gelet op de goederen of het voorwerp waarop beslag wordt gelegd kunnen we drie
soorten beslag onderscheiden: het roerend beslag, het onroerend beslag en het derdenbeslag.
Elk van deze soorten heeft nog eigen specifieke kenmerken. Hieronder volgt een overzicht.
§1. BEWAREND ROEREND BESLAG
19.
Bewarend beslag op roerende goederen38 gebeurt op de roerende lichamelijke
goederen die de schuldenaar toebehoren. De schuldeiser mag ervan uitgaan dat alle roerende
goederen die in het bezit van de debiteur zijn, hem ook werkelijk toebehoren.39 Het is aan de
eventuele derde-eigenaar van de goederen om deze terug te vorderen. 40 Het is niet aan de
gerechtsdeurwaarder om te oordelen of de goederen werkelijk eigendom zijn van de debiteur
of niet. Toch moet de gerechtsdeurwaarder rekening houden met goederen waarvan de
eigendom in hoofde van een derde duidelijk blijkt uit voorgelegde stukken. Loutere
verklaringen volstaan niet. Dit is geen eenvoudige afweging. Maar wel een die
gerechtsdeurwaarder toch steeds dient te maken om aansprakelijkheid te vermijden.41
36
Art. 1414 in fine Ger.W.
Dit is het geval wanneer er geen bedrag door de bodemrechter werd bepaald of wanneer het vonnis niet meer
actueel is.
38
Art. 1422 e.v. Ger.W.
39
Art. 2279 Ger.W. (“bezit geldt als titel”).
40
Art. 1514 Ger.W.
41
D. SCHEERS, “Bewarend beslag in vogelvlucht”, in I. DE KNIJF (ed.), Beslag- en executierecht, Gent, Larcier,
2010, (21) 38.
37
14
Er kan enkel beslag worden gelegd op roerende goederen die eigendom zijn van de debiteur.
Ook roerende goederen die eigendom zijn van de debiteur maar die zich bevinden bij een
derde kunnen onder het beslag vallen, men spreekt van bewarend beslag bij een derde.
Hiervoor dient de beslagrechter expliciet toelating geven.42 De miskenning van deze
verplichting heeft niet de nietigheid van het beslag tot gevolg.43
§2. BEWAREND ONROEREND BESLAG
20.
Bewarend beslag op onroerende goederen44 kan worden gelegd op de onroerende
goederen waar de debiteur eigenaar van is. Niet alleen de onroerende goederen zelf, maar ook
een recht van vruchtgebruik, erfpacht of opstal op de onroerende goederen kunnen onder het
bewarend beslag vallen.45
21.
Bij het leggen van bewarend beslag is er geen probleem indien de schuldenaar slechts
onverdeelde eigenaar van het onroerend goed is. Het is pas indien er overgegaan wordt tot
uitvoerend beslag dat een verdeling zich opdringt.46 De meer specifieke situatie waarin
echtgenoten een goed, al dan niet onroerend, in onverdeeldheid bezitten wordt later
besproken.47
§3. BEWAREND DERDENBESLAG
22.
De wettelijke regeling met betrekking tot bewarend derdenbeslag is terug te vinden in
de artikelen 1445 e.v. Ger.W. Zoals eerder aangehaald is het gehele vermogen van de debiteur
onderpand voor zijn schuldeisers. Naast roerende en onroerende goederen maken ook de
schuldvorderingen van de schuldenaar daar deel van uit.
23.
Om derdenbeslag te leggen is geen rechterlijke machtiging vereist indien de
schuldeiser beschikt over onderhandse of authentieke stukken waaruit zijn vordering blijkt.48
Dit is een uitzondering op het hierboven aangehaalde principe dat steeds een rechterlijke
42
Art. 1503 Ger.W.
Cass. 9 feburari 2007, RW 2007-2008, 107.
44
Artt. 1429 e.v. Ger.W.
45
Niet : erfdienstbaarheden, recht van gebruik en recht van bewoning.
46
Art. 1561 Ger.W.; Cass. (3e k.) 13 juni 2005, AR C.02.0478.N, Pas. 2005, 1289; R. JANSEN,
Beschikkingsonbevoegdheid, Antwerpen, Intersentia, 2009, 279.
47
Infra randnummer 142 e.v.
48
Art. 1445 Ger.W.
43
15
machtiging vereist is opdat beslag kan worden gelegd. Een machtiging vragen is evenwel
toegestaan en is zeker aan te raden wanneer de stukken vatbaar zijn voor ernstige
betwistingen, zo kan een roekeloos beslag en de gehoudenheid tot een schadevergoeding
worden vermeden.
24.
Het derdenbeslag wordt rechtstreeks bij de derde gelegd. Bewarend beslag onder
derden of het derdenbeslag is te onderscheiden van het beslag bij een derde. Bij derdenbeslag
gaat het om een beslag op een schuldvordering. Er wordt als het ware beslag gelegd bij de
schuldenaar van de schuldenaar.49 Wanneer men spreekt over beslag bij derden gaat het om
een beslag dat wordt gelegd op goederen die toebehoren aan de schuldenaar maar die zich
bevinden bij een derde.50
Afdeling 3. Omzetting in uitvoerend beslag
25.
Als bewarend beslag werd gelegd en de schuldeiser verkrijgt nadien een uitvoerbare
titel, kan het bewarend beslag omgezet worden in een uitvoerend beslag.51 Dat gebeurt na de
betekening van het vonnis ten gronde, door middel van de betekening van een bevel met de
vermelding dat het bewarend beslag wordt omgezet in een uitvoerend beslag. Wanneer de
uitspraak ten gronde uitvoerbaar bij voorraad is kan de betekening in hetzelfde exploot als het
bevel gebeuren.
26.
Wanneer een bewarend beslag in een uitvoerend beslag wordt omgezet, wordt het
bedrag van de oorzaak van het uitvoerend beslag bepaald door de uitgesproken veroordeling,
binnen de grenzen van het bedrag waarvoor het bewarend beslag werd gelegd. Het uitvoerend
beslag betreft, binnen deze grenzen, ook de bedragen die na het bewarend beslag opeisbaar
zijn geworden voor zover deze betrekking hebben op schuldvorderingen waarvoor het
bewarend beslag werd gelegd en die mede het voorwerp zijn van de uitgesproken
veroordeling.52
49
H. JESPERS, “Beslag onder derden of bij derden?” in R. DUJARDIN, Liber Amicorum Marcel Briers, Gent, Mys
& Breesch, 1993, (207) 207.
50
Voorbeeld: beslag op de inhoud van een kluis bij een bank is een beslag bij een derde terwijl het beslag op een
bankrekening een derdenbeslag uitmaakt.
51
Art. 1491 Ger.W.
52
Art. 1491, lid 1 Ger.W; Cass. (1e k.) 28 november 2013, AR C.13.0011.N, www.juridat.be.
16
Hoofdstuk 2: Uitvoerend beslag
27.
De debiteur staat met heel zijn vermogen in ter voldoening van zijn schulden.53 Iedere
schuldeiser heeft recht tot betaling en kan wanneer hij over een uitvoerbare titel beschikt
overgaat tot uitwinning op de goederen tot voldoening van zijn schuldvordering. Uitvoerend
beslag heeft tot doel de beslagen goederen te verkopen waardoor de schuldeiser betaald kan
worden.
Afdeling 1. Voorwaarden
28.
Om uitvoerend beslag te kunnen leggen moet de schuldeiser beschikken over een
uitvoerbare titel. Deze titel dient (1) een zekere, vaststaande en opeisbare schuldvordering in
te houden en (2) actueel te zijn.54 De controle betreffende deze voorwaarde gebeurt door de
beslagrechter. Het tijdstip waarop deze controle dient te gebeuren is dat waarop de
tenuitvoeringshandeling (i.e. de betekening van het bevel, het beslag) wordt verricht.
§1. UITVOERBARE TITEL
29.
De schuldvordering van de schuldeiser moet vervat liggen in een uitvoerbare titel. Een
uitvoerbare titel kan slechts ten uitvoer worden gelegd tegen diegene die in de titel wordt
aangewezen als executieplichtige. De tenuitvoerlegging tegen andere personen is slechts
mogelijk wanneer dat voortvloeit uit de wet.55 Denk hierbij aan gemeenschappelijke schulden
aangegaan door een der echtgenoten.
30.
De titel is voorzien van een formulier van tenuitvoerlegging.56 Op grond van dit
formulier wordt de schuldeiser gemachtigd een beroep te doen op dwangmiddelen, zoals het
beslag. Het uitvoerbaar beslag gebeurt dan op basis van de grosse.57
53
Art. 17 en 18 Hyp.W.
Art. 1494 Ger.W.
55
Cass. 22 november 2007, F.06.0053.N, www.juridat.be.
56
K.B. van 9 augustus 1993 tot wijziging van het koninklijk besluit van 27 mei 1971 tot vaststelling van het
formulier van tenuitvoerlegging van de arresten, vonnissen, beschikkingen, rechterlijke bevelen of akten die
dadelijke tenuitvoerlegging medebrengen, BS 9 augustus 1993.
en art. 1386 Ger.W.
57
E. DIRIX en K. BROECKX, APR Beslag, Mechelen, Kluwer, 2010, 160-161, nr. 210.
54
17
31.
Veroordelende vonnissen en notariële akten zijn uiteraard uitvoerbare titels. Maar ook
fiscale en sociale dwangbevelen zijn die.58
§2. ZEKERE, VASTSTAANDE EN OPEISBARE SCHULDVORDERING
32.
Artikel 1494 van het Gerechtelijk Wetboek bepaalt dat er geen uitvoerend beslag op
roerende of onroerende goederen mag worden gelegd dan wegens vaststaande en zekere
zaken. De uitvoerbare titel moet aldus een zekere, vaststaande en opeisbare schuldvordering
bevatten.
33.
De omvang van de schuldvordering dient bepaald te worden in de titel. Minstens mag
er geen discussie meer mogelijk zijn omtrent het bepalen van de grootte van het verschuldigd
bedrag.59 Dat laatste zorgt vaker voor discussies bij notariële akten. De notariële akte moet
namelijk een duidelijke schuldvordering bevatten.60 Er kan geenszins worden verwezen naar
onderhandse overeenkomsten tussen partijen om elementen die (mede) het bedrag bepalen, uit
te halen. Bij een onderhandse lening waarvoor een notariële hypotheekakte wordt opgesteld
moet die notariële akte opnieuw alle elementen bevatten waaruit een zekere, vaststaande en
opeisbare schuldvordering blijkt.61 Het is niet voldoende in de notariële akte enkel te
verwijzen naar de onderhandse akte.62
34.
Wil men gaan uitvoeren moet de schuldvordering moet eveneens eisbaar zijn. De
wetgever heeft een uitzondering voorzien wat betreft de periodieke inkomsten die nog niet
vervallen zijn. Men kan beslag leggen om betaling te verkrijgen voor dergelijke schulden,
naarmate de termijnen vervallen, denk hierbij opnieuw aan alimentatieschulden.63
§3. ACTUALITEIT VAN DE TITEL
35.
De uitvoerbare titel moet actueel zijn. Dat houdt in dat de inhoud van de titel nog
steeds moet overeenstemmen met de materieelrechtelijke verhouding tussen partijen zoals die
58
Voor een meer uitgebreide opsomming, zie: E. DIRIX, Beslagrecht. Kort begrip van het beslag- en
executierecht, Leuven, Acco, 2010, 72, nr. 131.
59
E. DIRIX en K. BROECKX, APR Beslag, Mechelen, Kluwer, 2010, 358, nr. 528-529.
60
Art. 1494 Ger.W.
61
E. DIRIX., “Overzicht van rechtspraak. Beslag en collectieve schuldenregeling (2002-2007)”, TPR 2007,
(2039) 2104, nr. 122.
62
Cass. 21 juni 1990, Arr.Cass. 1989, 1361.
63
Art. 1494, lid 2 Ger.W.
18
bestaat wanneer de beslagrechter erover dient te oordelen.64 Het is geenszins de bedoeling dat
de beslagrechter raakt aan deze materieelrechtelijke verhouding tussen de partijen. 65 De
beslagrechter moet rekening houden met later ingetreden omstandigheden en kan bijgevolg
oordelen dat de tenuitvoerlegging moet worden geschorst of zelfs niet meer mogelijk is. Hij
kan in twee gevallen oordelen dat de titel niet meer actueel of doeltreffend is, namelijk
wanneer de beslaglegger geen schuldeiser meer is of wanneer de schuldvordering geheel of
gedeeltelijk is uitgedoofd.
Afdeling 2. Procedure
36.
Anders dan bij bewarend beslag is geen enkele toelating van de beslagrechter vereist
opdat de schuldeiser zou kunnen overgaan tot het leggen van beslag.
§1. BETEKENING
37.
Op grond van artikel 1495, eerste lid Ger.W., moet de uitvoerbare titel, indien deze
een rechterlijke uitspraak is, worden betekend aan de schuldenaar. Deze verplichting is een
algemeen rechtsbeginsel van het executierecht.66 De betekening gebeurt met de bedoeling de
debiteur op de hoogte te brengen van de nakende tenuitvoerlegging. Verder beginnen door de
betekening de termijnen voor het instellen van rechtsmiddelen te lopen.67
38.
Wanneer de uitvoerbare titel een notariële akte uitmaakt, dient deze niet te worden
betekend. In casu wordt geacht dat de debiteur op de hoogte is van de titel.
§2. BEVEL
39.
Een volgende stap in de procedure is het betekenen van een bevel tot betalen aan de
debiteur68. Het bevel is als het ware een laatste kans die wordt geboden aan de debiteur om
alsnog zijn schuld te voldoen.69 Om die reden moet het bevel de debiteur aanmanen zijn
64
Art. 1498 Ger.W.; Cass. 15 januari 1999, RW 1999-2000, 148; Cass. 29 september 1986, RW 1986-87, 2115.
Cass. 9 mei 2003, Arr. Cass. 2003, 1138, nr. 287.
66
E. DIRIX, Beslagrecht. Kort begrip van het beslag- en executierecht, Leuven, Acco, 2010, 76, nr. 141.
67
Art. 1494, lid 2 Ger.W.
68
Art. 1499, art. 1564, art. 1529 en art. 1546 Ger.W.
69
K. SLABBAERT, “Het uitvoerend beslag onder derden, van betekening tot verdeling”, in I. DE KNIJF (ed.),
Beslag- en executierecht, Gent, Larcier, 2010, (117) 119.
65
19
schuld te voldoen en de mogelijke gevolgen, namelijk de uitwinning, te vermelden. Dergelijk
bevel is niet vereist voor het uitvoerend derdenbeslag.
40.
Verder dienen ook nog andere vermeldingen opgenomen te worden in het bevel. De
beslaglegger moet woonstkeuze doen. De gevolgen van deze woonstkeuze zijn terug te vinden
in de artikelen 1500 en 1564 Gerechtelijk Wetboek. Ten slotte dient het bevel ook een
nauwkeurige opsomming van de verschuldigde bedragen in hoofdsom, rente en kosten te
vermelden.
Het bevel mag de onroerende goederen bij het onroerend beslag precies aanduiden. 70 In het
geval dat de goederen aangeduid worden kan de schuldeiser het bevel doen overschrijven op
het hypotheekkantoor van de plaats waar de goederen gelegen zijn.71
41.
De betekening van het bevel geldt als ingebrekestelling en daarmee wordt ook de
verjaring gestuit. Het bevel op zich heeft niet de onbeschikbaarheid van de goederen tot
gevolg. Bij onroerende goederen houdt het bevel wel gevolgen in met betrekking tot de
beschikkingsbevoegdheid.72
42.
Gezien het doel van het bevel stelt de wetgever een wachttermijn voorop vooraleer
beslag mag worden gelegd. Bij roerend beslag bedraagt deze termijn één dag; bij onroerend
beslag vijftien dagen.73
43.
De geldigheidsduur van het bevel bedraagt bij onroerend beslag zes maanden.74 Dit
betekent dat er binnen de zes maanden na het bevel van betekening een exploot van
beslaglegging moet worden betekend. In tegenstelling tot wat geldt voor het onroerend beslag,
werd voor het roerend beslag geen specifieke termijn bepaald door de wetgever. Dit heeft tot
gevolg dat de gemeenrechtelijke tienjarige termijn van toepassing is.75
70
Art. 1564, lid 4 Ger.W.
Art. 1565 Ger.W.
72
Infra randnummer 51.
73
Art. 1499 en art. 1566 Ger.W.; E. DIRIX, Beslagrecht. Kort begrip van het beslag- en executierecht, Leuven,
Acco, 2010, 77, nr. 143.
74
Art. 1567 Ger.W.
75
Art. 2262bis, §1, lid 1 B.W.
71
20
§3. BESLAG
44.
Het beslag gebeurt eveneens door middel van een gerechtsdeurwaarderexploot.
Volgens DIRIX kan het beslag omschreven worden als “de ambtshandeling van de
gerechtsdeurwaarder waarbij hij aan de debiteur aanzegt dat en aanwijst welke van zijn
goederen zullen worden uitgewonnen”.76
Afdeling 3. Soorten beslag
45.
Net zoals bij bewarend beslag kan ook hier een onderscheid gemaakt worden
naargelang de soort van het beslag. De gemeenschappelijke kenmerken van de drie soorten
uitvoerend beslag werden hierboven reeds toegelicht. Hierna volgt een uiteenzetting van
enkele typerende aspecten van elke onderscheiden soort.
§1. UITVOEREND ROEREND BESLAG
46.
Zoals hierboven reeds aangehaald dient vooraleer er beslag wordt gelegd, een bevel te
worden betekend.77 Tegen dergelijk bevel bestaat er voor de debiteur en elke belanghebbende
een mogelijkheid om verzet aan te tekenen.
47.
De tenuitvoerlegging gebeurt op de roerende goederen waar de debiteur eigenaar van
is. Het principe van art. 2279 BW speelt hier.78 Net zoals bij bewarend beslag bestaat er ook
een uitvoerend beslag bij derden wanneer de goederen zich bij een derde bevinden. Voor dit
beslag is de expliciete toelating van de beslagrechter vereist.79
48.
Indien een derde-eigenaar overgaat tot revindicatie, is het die derde die de bewijslast
draagt inzake de werkelijke eigendom.80 In de dagvaarding moet het bewijs van eigendom
worden vermeld. Hoewel de bewijsstukken dienen te worden vermeld, is het geenszins vereist
dat deze ook al aangehecht worden.81 Het bewijs kan geleverd worden door alle middelen
rechtens. In het huwelijksgoederenrecht is de bewijsvoering aan strengere regels
76
E. DIRIX, Beslagrecht – Kort begrip van het beslag-en executierecht, Leuven, Acco, 2010, 21.
Supra “Afdeling 2. Procedure”.
78
Bezit geldt als titel.
79
Art. 1503 Ger.W.
80
Volgt uit artikel 1514 Ger.W. en art. 2279 BW.
81
Artikel 1514 Ger.W.; Luik 17 november 2003, JLMB 2005, 408.
77
21
onderworpen, gelet op de gevaren van collusie.82 Het eigendomsrecht moet bewezen worden
conform de voorwaarden gesteld door artikel 1399, tweede lid BW. 83 Deze bewijsregeling
geldt ongeacht het stelsel waaronder de echtgenoten gehuwd zijn. Terwijl artikel 1399 BW
een uitzondering vormt op de algemene bepaling van artikel 1514 Ger.W. wat betreft het
bewijs, blijven de procedureregels bepaald door artikel 1514 Ger.W. wel gelden.
49.
Ten slotte volgt de verkoop met de daaropvolgende verdeling van de beslagen
goederen, onder leiding van de gerechtsdeurwaarder. Het verdere verloop zou ons te ver
leiden en wordt hier niet verder besproken.
§2. UITVOEREND ONROEREND BESLAG
50.
De schuldeiser die over een uitvoerbare titel84 beschikt, kan overgaan tot uitvoerend
beslag op de onroerende goederen85 van zijn debiteur. Met betrekking tot de onroerende
goederen waarop beslag kan worden gelegd verwijs ik naar wat eerder werd aangehaald in
verband met het bewarend onroerend beslag.86 Graag had ik benadrukt dat indien het beslag
onroerende goederen betreft waar de schuldenaar onverdeelde eigenaar van is, de schuldeiser
eerst de verdeling dient te vorderen87 vooraleer de tenuitvoerlegging kan worden verder
gezet.88
51.
Zoals eerder besproken bij het procedureverloop dient vooreerst een bevel tot betalen
te worden betekend. Dergelijk bevel bevat de vermeldingen voorgeschreven in art. 1564
Ger.W. Naast de voorheen vermelde gevolgen heeft het bevel bij onroerend beslag tot gevolg
dat de verhuurbevoegdheid van de debiteur wordt beperkt.89
82
E. DIRIX, “Executierechten en huwelijksvermogensrecht” in H. CASMAN en M. VAN LOOCK (eds.),
Huwelijksvermogensrecht, Mechelen, Kluwer, (losbl.), 2012, (TXX.1-1) TXII .7-1, nr. 52.
83
Meer uitgebreid: infra “Deel II, Hoofdstuk 3. Revindicatie”.
84
Art. 1560 Ger.W.
85
Art. 1560 e.v. Ger.W.
86
Supra “Hoofdstuk 1., § 2 Bewarend onroerend beslag”.
87
De verdeling wordt gevorderd conform art. 1686 BW.; Beslagr. Brussel 26 juli 2012, Rév. Not.b. 2012, 816;
Gent 26 maart 1996, T. Not. 1996, 584.
88
Art. 1561 Ger.W.
89
Huurcontracten van langer dan negen jaar en kwijtingen van ten minste drie jaar huur zijn niet tegenwerpelijk
aan de schuldeiser die het bevel heeft doen betekenen. (art. 1575 in fine Ger.W.).
22
Vijftien dagen na het bevel kan men vervolgens overgaan tot het beslag door middel van een
gerechtsdeurwaarsdersexploot.90 Op straffe van nietigheid moet het beslagexploot uiterlijk
binnen vijftien dagen overgeschreven worden in het register op het hypotheekkantoor.91 De
hypotheekbewaarder heeft vervolgens de plicht een tweede uitvoerend beslag op eenzelfde
onroerend goed te weigeren.92 Ingevolge de overschrijving blijft de onbeschikbaarheid, die
het gevolg was van de overschrijving van het bevel, bestaan.
52.
Het verdere verloop van de procedure, o.a. de aanstelling van de notaris, de verkoop
en de rangregeling zou ons te ver leiden en wordt hier verder niet besproken.
§3. UITVOEREND DERDENBESLAG
53.
Om over te gaan tot uitvoerend beslag onder derden93 dient zoals eerder reeds
aangehaald geen bevel tot betalen te worden betekend.94 Enkel indien een bewarend beslag
onder derden in een uitvoerend beslag onder derden wordt omgezet, wordt de noodzaak van
de betekening van een bevel tot betalen betwist.95
54.
Uitvoerend derdenbeslag op een bankrekening heeft betrekking op het volledige
creditsaldo ten tijde van het beslag, onder voorbehoud van de verrekening van de lopende
verrichtingen. Ingevolge het beslag wordt het saldo geblokkeerd.96
55.
Andere aspecten en het verdere verloop van de procedure, o.a. de collectieve werking
van het derdenbeslag, de fiscus als derde-beslagene, de verzetsprocedure, de verdeling
etcetera zouden ons te ver leiden en worden hier niet besproken.
90
Art. 1566 Ger.W.
Art. 1569 Ger.W.
92
Art. 1570 in fine en 1571 Ger.W (ingevolge “eenheid van beslag”).
93
Art. 1539 e.v. Ger.W.
94
Supra “Afdeling 2, §2. Bevel”.
95
K. SLABBAERT, “Het uitvoerend beslag onder derden, van betekening tot verdeling”, in I. DE KNIJF (ed.),
Beslag- en executierecht, Gent, Larcier, 2010, (117) 119.
96
A. VANDERHAEGHEN, “Beslag onder derden op een bankrekening. Grondige studie van het gerechtelijk
privaatrecht”, Jura Fal. 2007-2008, (161) 165-166.
91
23
Hoofdstuk 3: Beslagbare goederen
56.
In principe staat een schuldenaar ter voldoening van zijn schulden in met zijn gehele
vermogen.97 Men aanvaardt dat alle goederen die in het bezit zijn van de schuldenaar hem ook
toebehoren.98 Toch zijn ook de goederen waarvan hij eigenaar is, doch niet in het bezit is, ook
vatbaar voor beslag. Enkel goederen van derden blijven aldus buiten schot. Een voorbehoud
dient echter gemaakt te worden wat betreft bodrog of simulatie.
Afdeling 1. Misbruik
§1. SIMULATIE
57.
Simulatie is een uitzondering op het beginsel dat de schuldeiser enkel beslag kan
leggen op goederen die eigendom zijn van de debiteur.99 Wanneer een bankrekening slechts in
schijn aan een derde toebehoort, kan de schuldeiser volgens het Hof van Cassatie ook daarop
beslag leggen.100 Echtgenoten kunnen onderling gemakkelijk goederen tussen de vermogens
doen schuiven om aan het verhaal van schuldeisers te ontsnappen. De schuldeisers kunnen
steeds het bewijs leveren dat de echtgenoten slechts een schijnvertoning hebben opgevoerd.
Het bewijs van simulatie mag immers geleverd worden met alle middelen rechtens
vermoedens inbegrepen. Zo kan een huwelijksakte met een lijst van eigen goederen ter zijde
worden geschoven en worden beschouwd als een schijnakte indien er niet kan worden
aangetoond dat de revindicerende echtgenoot bij het aangaan van het huwelijk over de nodige
gelden beschikte om deze goederen te verwerven.101
58.
Hoewel de bewijslast in principe bij de schuldeiser ligt die meent dat het om een geval
van simulatie gaat, wordt rekening gehouden met wie de meest gerede partij is. De bewijslast
wordt op deze manier verschoven naar diegene die een betere kennis heeft van de feiten die
van belang zijn voor de bewijsvoering. Dit is de persoon die best geplaatst is om het bewijs te
97
Art. 7 en 8 Hypotheekwet.
Art. 2279 BW (“bezit geldt als titel”).
99
K. BROECKX, “Ter inleiding: enkele topics uit het beslag- en executierecht” in G. MARTYN (ed.), Beslag en
collectieve schuldenregeling, Gent, Larcier, 2005, (1) 10.
100
Cass. 11 mei 1995, RW 1995-1996, 745; Beslagr. Luik 3 november 2004, JLMB 2005, 1701.
101
E. DIRIX, “Executierechten en huwelijksvermogensrecht” in H. CASMAN en M. VAN LOOCK (eds.),
Huwelijksvermogensrecht, Mechelen, Kluwer, (losbl.), 2012, (TXII.1.-1) TXII.7.-3.
98
24
leveren. Dat heeft op zijn minst tot gevolg dat de echtgenoten zich niet zomaar passief kunnen
gedragen maar actief dienen mee te werken aan de bewijsvoering.102
§2. PAULIAANS BESLAG
59.
Wanneer een debiteur met bedrieglijke miskenning van de rechten van zijn
schuldeisers, zijn goederen overdraagt aan een derde, dan kan de schuldeiser deze
beschikkingshandeling op grond van artikel 1167 van het Burgerlijk Wetboek aanvechten bij
de beslagrechter.103
60.
Echtgenoten zouden zonder de bepaling van artikel 1167 BW uiterst eenvoudig
goederen aan het verhaal van de schuldeiser kunnen onttrekken. Hoewel in de regel de
pauliaanse vordering enkel kan worden gesteld door de schuldeisers wiens vorderingsrechten
reeds bestonden op het ogenblik van de gewraakte rechtshandeling, wordt aangenomen dat
ook latere schuldeisers een beroep kunnen doen op art. 1167 BW wanneer blijkt dat de
rechtshandeling erop gericht was de verhaalsrechten van toekomstige schuldeisers uit te
hollen.104
61.
Het pauliaans beslag wordt aldus gelegd op een goed dat zich in het vermogen van een
derde bevindt. De derde heeft dit goed echter op bedrieglijke wijze verkregen met de
bedoeling de schuldenaar onvermogend te maken. Voor het bedrog van de debiteur volstaat
het aantonen van de kennis of van het behoren te weten dat de handeling tot de benadeling
van de schuldeisers zou leiden. De bewijslastverdeling wordt ingevuld aan de hand van het
criterium van “de gewone gang van zaken”. De schenking door een debiteur met een
aanzienlijke schuldenlast kan moeilijk als een “normale” transactie worden beschouwd. De
bewijslast van de afwezigheid van bedrog wordt bijgevolg vaak op de debiteur gelegd.105
Indien de schuldeiser over een uitvoerbare titel beschikt, kan hij uitvoerend beslag leggen op
de goederen die zich bij de derde bevinden. Deze derde zal de goederen revindiceren. Op dat
moment kan de schuldeiser bij tegeneis een pauliaanse vordering instellen waardoor de
102
E. DIRIX, “Executierechten en huwelijksvermogensrecht” in H. CASMAN en M. VAN LOOCK (eds.),
Huwelijksvermogensrecht, Mechelen, Kluwer, (losbl.), 2012, (TXII.1.-1) TXII.7.-3.
103
Antwerpen 6 oktober 2004, P&B 2005, 85.
104
H. DE PAGE, Traité élémentaire de droit civil belge. III Les obligations, Brussel, Bruylant, 1967, 239, nr. 228.
105
H. DE PAGE, Traité élémentaire de droit civil belge. III Les obligations, Brussel, Bruylant, 1967, 244, nr. 235.
25
beslagrechter dient te oordelen over het eigendomsrecht en over het al dan niet vervuld zijn
van de voorwaarden van art. 1167 BW. Op deze laatste manier worden er kosten bespaard
t.o.v. het pauliaans beslag dat eerst werd vermeld.106
Afdeling 2. Niet beslagbare goederen
62.
Niet alle goederen zijn vatbaar voor beslag. In het Gerechtelijk wetboek worden een
hele reeks onbeslagbare goederen opgesomd.107
§1. ROERENDE GOEDEREN
63.
Wat betreft de roerende goederen wordt door artikel 1408 Ger.W. een lijst van
onbeslagbare goederen vooropgesteld.108 Deze lijst is het gevolg van een beslissing van de
wetgever109 met als doel de humanisering van het beslagrecht. De goederen opgenomen in
deze opsomming beogen het menswaardig bestaan van de beslagene te vrijwaren.110
64.
Wanneer de gerechtsdeurwaarder een beslag legt, dient hij met de beperkingen van
artikel 1408 Ger.W. rekening te houden. Indien de beslagene meent dat de lijst door de
gerechtsdeurwaarder wordt miskend moet hij zijn opmerkingen aan de gerechtsdeurwaarder
meedelen hetzij op het tijdstip van het beslag, hetzij binnen vijf dagen na de betekening van
de eerste akte van beslag.111
§2. LOON
65.
In art. 1409 Ger.W. wordt bepaald welk gedeelte van het inkomen al dan niet vatbaar
is voor beslag. Indien het inkomen een in de wet bepaald bedrag bereikt komt een percentage
dat in de wet bepaald is aanmerking voor beslag. Naarmate het loon stijgt, stijgt ook het
beslagbaar deel. Indien de beslagene een kind ten laste heeft, wordt het voor beslag vatbare
bedrag verminderd conform art. 1409, §1, lid 4 Ger.W, volgens de procedure bepaald in art.
1409ter e.v. Ger.W.
106
K. BROECKX, “Ter inleiding: enkele topics uit het beslag- en executierecht” in G. MARTYN (ed.), Beslag en
collectieve schuldenregeling, Gent, Larcier,2005, (1) 10-11.
107
Art. 1408-1412 Ger.W.
108
Enkele voorbeelden: het beddengoed, voorwerpen voor de uitoefening van de eredienst etc.
109
Wet 14 januari 1993, BS, 20 februari 1993.
110
D. FEVERY, “Onbeslagbaarheid van roerende goederen. Artikel 1408 Gerechtelijk Wetboek”, P&B 1993,
(169) 172.
111
Art. 1408, §3 Ger.W.
26
Ook voor inkomsten uit andere activiteiten, dan inkomsten uit arbeid (§1) werd in een
gelijkaardige regeling voorzien.112
§3. ANDERE INKOMSTEN
66.
Een schuldenaar die beschikt over andere inkomsten dan een inkomen zoals bepaald in
artikel 1409 Ger.W. valt onder de toepassing van artikel. 1409bis Ger.W. Dat houdt in dat de
beslagrechter het bedrag, waarop beslag wordt gelegd, kan beperken. Deze vrijstelling dient
evenwel aangevraagd te worden conform artikel 1409bis, tweede lid Ger.W.
§4. STORTING OP DE BANKREKENING
67.
Eenmaal de gelden op de bankrekening worden gestort, houden de beperkingen die
hierboven besproken werden, op te bestaan. De vordering die voorheen beschermd werd,
wordt omgezet in een schuldvordering op de bank die op zijn beurt geen beschermde
vordering is.113
68.
Sinds de wetswijzigingen van 2004114 en 2005115 heeft de wetgever daar een mouw
aan gepast met artikel 1411bis e.v. Ger.W.. De inkomsten die op een zichtrekening worden
gestort (bv. loon, vakantiegeld), genieten van de voornoemde beschermingsregels door middel
van een code die het bedrag toegekend krijgt. De bescherming neemt pro rata temporis af.
§5. UITKERINGEN
69.
Ook op de uitkeringen bepaald in art. 1410 Ger.W. zijn bepaalde van de voornoemde
beschermingsregels van toepassing.116 Sommige van deze uitkeringen zijn zelfs niet vatbaar
voor beslag.117
112
Art. 1409, §1bis Ger.W.
E. DIRIX, “Overzicht van rechtspraak. Beslag en collectieve schuldenregeling (2002-2007)”, TPR 2007,
(2039) 2078, nr. 64.
114
Wet 14 juni 2004, BS, 2 juli 2004.
115
Wet 27 december 2005, BS 30 december 2005.
116
Art. 1410, §1 Ger.W.
117
Art. 1410, §2 Ger.W.
113
27
§6. SUPERVOORRECHT VAN ALIMENTATIESCHULDEISERS
70.
Aan de schuldeiser van onderhoudsgeld werd een bijzondere positie toegekend door de
wetgever.118
De alimentatieschuldeiser beschikt
over een “supervoorrecht”.119 De
alimentatiegerechtigde die in samenloop komt met andere schuldeisers wordt een absolute
voorrang toegekend die evenwel beperkt blijft tot de bedoelde vorderingen in artikel 1409 e.v.
Ger.W.,120 dit enkel tot voordeel van de alimentatiegerechtigde schuldeiser zelf.121
118
Art. 1412 Ger.W.
M. BEERTEN en K. SLABBAERT, “Supervoorrecht onderhoudsbijdragegerechtigde schuldeiser blijft overeind”,
Juristenkrant 2012, 7.
120
Daarmee worden de periodieke inkomsten zoals loon bedoeld. Ingevolge een arrest van het Hof van Cassatie
van 10 februari 2012 vallen ook huurgelden onder deze periodieke inkomsten.
121
E. DIRIX en K. BROECKX, “APR Beslag”, Mechelen, Kluwer, 2010, 132-133.
119
28
Hoofdstuk 4: De gezinswoning
Afdeling 1. Burgerlijk wetboek (art. 215 BW)
71.
De bescherming van de gezinswoning, voortvloeiend uit artikel 215 BW, beschermt
enkel de echtgenoten ten opzichte van elkaar maar niet ten opzichte van derden. De
schuldeiser wordt bijgevolg niet beperkt in zijn uitvoeringsmogelijkheden ingevolge artikel
215 BW.122 Om die reden is het niet nodig verder in te gaan op deze regeling.
Afdeling 2. Onbeslagbaarheid van de hoofdverblijfplaats van een zelfstandige
72.
Sinds de wet van 25 april 2007123 kan de hoofdverblijfplaats van de zelfstandige
beschermd worden tegen beslag. De regelgeving werd verder uitgewerkt ingevolge twee
wetswijzigingen.124
73.
Het toepassingsgebied ratio personae van de wet werd door de wetswijziging van
2009 uitgebreid. Nu worden de volgende categoriën zelfstandigen door de wet “beschermd”:
(1) iedere natuurlijke persoon die in België, een beroepsbezigheid uitoefent uit hoofde
waarvan hij niet door een arbeidsovereenkomst of door een statuut verbonden is; (2) de
zelfstandigen in bijberoep; (3) gepensioneerden die een toegelaten zelfstandige activiteit
uitoefenen en (4) de bestuurders van rechtspersonen.125
Met “de hoofdverblijfplaats” wordt bedoeld “de plaats waar een gezin of een alleenstaande
gewoonlijk leeft”.126
122
E.DIRIX, “Executierechten en huwelijksvermogensrecht”, in H. CASMAN en M. VAN LOOCK (eds.),
Huwelijksvermogensrecht, Mechelen, Kluwer, (losbl.), 2012, (TXII.1.-1) TXII.4.-1, nr. 43.
123
Wet 25 april 2007 IV houdende diverse bepalingen, BS 8 mei 2007.
124
Wet 6 mei 2009 houdende diverse bepalingen, BS 19 mei 2009 en Wet 15 januari 2014 houdende diverse
bepalingen inzake K.M.O.'s, BS 3 februari 2014.
125
E. DIRIX, “Onbeslagbaarheid van de woning van de zelfstandige”, in H. BRAECKMANS, F. DE TANDT, E.
DIRIX, E. VAN CAMP en T. LYSENS (eds.), Faillissement & reorganisatie, Mechelen, Kluwer, (losbl.), 2014,
(II.E.11-1) II.E.11 – 8; M. DE CLERCQ, “De onbeslagbaarheid van de gezinswoning gewijzigd en verduidelijkt”,
NFM 2014, (58) 58.
126
E. DIRIX, “Onbeslagbaarheid van de woning van de zelfstandige”, in H. BRAECKMANS, F. DE TANDT, E.
DIRIX, E. VAN CAMP en T. LYSENS (eds.), Faillissement & reorganisatie, Mechelen, Kluwer, (losbl.), 2014,
(II.E.11-1) II.E.11 – 9; M. DE CLERCQ, “ De onbeslagbaarheid van de gezinswoning gewijzigd en verduidelijkt”,
NFM 2014, (58) 59.
29
74.
Indien de zelfstandige van deze bescherming wenst te genieten, dient hij een
verklaring van onbeslagbaarheid af te leggen bij een notaris. Deze verklaring wordt
overgeschreven op het hypotheekkantoor van het arrondissement waar het goed gelegen is.127
De bescherming geldt voor de schulden die ontstaan zijn naar aanleiding van de zelfstandige
activiteit128 en bovendien enkel voor de schuldvorderingen die ontstaan zijn na de inschrijving
op het hypotheekkantoor.129
Dergelijke verklaring heeft tot gevolg dat de schudeiser beperkt wordt in zijn mogelijkheden
tot tenuitvoerlegging. De gezinswoning van de zelfstandige blijft op deze manier beschermd
en is niet vatbaar voor uitvoerend beslag.
127
M. DE CLERCQ, “ De onbeslagbaarheid van de gezinswoning gewijzigd en verduidelijkt”, NFM 2014, (58) 59.
Deze bescherming niet voor de privéschulden of gemengde schulden. De volgende schulden vallen wel onder
de toepassing van de wet: “de contractuele schulden ten aanzien van leveranciers, kredietinstellingen, ... De
sociale en fiscale schulden in zoverre zij uitsluitend betrekking hebben op de zelfstandige beroepsbedrijvigheid:
sociale bijdragen die verschuldigd zijn aan de sociale verzekeringsfondsen voor zelfstandigen of aan de nationale
hulpkas voor sociale verzekeringen der zelfstandigen of aan de RSZ, BTW, onroerende voorheffing op materieel
en outillage, ...” (Parl.St. Kamer 2006-07, 51-2873/001, 60.)
129
K. BROECKX, “Capita selecta in het uitvoeringsrecht”, in F. GEORGES (ed.), Le droit de l’exécution, en
principe(s) et en particulier – Algemene en bijzondere aspecten van het uitvoeringsrecht, Brugge, Die Keure,
2010, (53) 69-70, nr. 27.
128
30
DEEL II : BESLAG
ECHTGENOTEN
75.
LASTENS
Een schuldeiser die met een onwillige debiteur te maken heeft, kan zijn schuld voldaan
zien door middel van de gedwongen tenuitvoerlegging op de goederen van deze debiteur. De
gedwongen tenuitvoerlegging gebeurt door beslag te leggen. Gelet op artikel 7 en 8 van de
Hypotheekwet waaruit blijkt dat een schuldenaar met zijn volledige vermogen instaat tot
voldoening van zijn verbintens(sen).
76.
Indien de debiteur gehuwd is, kunnen er zich meerdere problemen voordoen. De
mogelijkheden van de schuldeiser zijn afhankelijk van het huwelijksstelsel van de
schuldenaar. Om die reden is het steeds belangrijk na te gaan onder welk stelsel de debiteur
gehuwd is.
77.
Hieronder wordt verder ingegaan op de aspecten waarmee een schuldeiser dient
rekening te houden, wil hij zijn schuld voldaan zien. Eerst wordt de aard van de schuld
besproken, waarna dieper wordt ingegaan op de verhaalbaarheid van deze schuld. Hierbij
wordt telkens een onderscheid gemaakt naargelang het gekozen huwelijksstelsel van de
debiteur. Verder worden ook de revindicatiemogelijkheden en al wat daarbij komt kijken
nader toegelicht. Tot slot worden de gevolgen van de ontbinding besproken.
Deze masterproef betreft vooral de mogelijkheden van de schuldeiser. Om die reden wordt
hier niet ingegaan op de vergoedingen die echtgenoten onderling van elkaar kunnen vorderen.
Er wordt wel uiteengezet welke echtgenoot de schuld uiteindelijk draagt, maar hoe deze
precies berekend en uitgevoerd dient te worden, zal niet besproken worden.
31
Hoofdstuk 1 : Aard van de schulden
78.
Vooreerst dient duidelijk het onderscheid gemaakt te worden tussen de interne
verhouding tussen echtgenoten en de externe verhouding tussen schuldeisers en de
gehuwden.130 Uit de interne verhouding blijkt welk vermogen de schuld moet dragen131
terwijl de externe verhouding duidt op welk vermogen de schuldeiser zijn verhaalsrecht kan
uitoefenen.132 Alvorens men het vermogen kan bepalen waarop de schuldeiser zijn
verhaalsrecht kan uitoefenen moet men weten welk statuut de schuld heeft. In dit hoofdstuk
wordt het statuut van de schuld toegelicht. In het volgend hoofdstuk wordt ingegaan op de
vraag op welk vermogen de schuldeiser zijn verhaalsrecht kan uitoefenen.
Afdeling 1. Wettelijk stelsel
79.
een
De artikelen 1406 tot 1408 BW hebben betrekking op de aard van de schuld. Er kan
onderscheid
gemaakt
worden
gemeenschappelijke schulden anderzijds.
tussen
de
eigen
schulden
enerzijds
en
de
133
§1. EIGEN SCHULD
80.
De eigen schulden worden door de wetgever limitatief opgelijst in artikel 1406 BW134
en artikel 1407 BW135. Het gaat telkens om de hoofdsom van de schuld. De intresten van de
betrokken schulden die tijdens het huwelijk vervallen, vallen, ingevolge artikel 1408, vijfde
streepje BW, ten laste van het gemeenschappelijk vermogen. De eigen schulden worden
hierna één voor één nader toegelicht. Het gaat om de volgende schulden: voorhuwelijkse
schulden, schulden ten laste van erfenissen en giften, schulden aangegaan in het uitsluitend
130
N. VANDEBEEK, “Passief van de eigen vermogens en van het gemeenschappelijk vermogen” in R. DERINE, H.
COUSY, J. COUTURIER, W. DELVA, J. HERBOTS en R. VEKEMAN (eds.), Het onroerend en het
huwelijksvermogensrecht, Mechelen, Kluwer, (losbl.), 2011, (XV.A-205) XV.A-206.
131
Dit wordt ook het definitief passief genoemd.
132
Dit wordt ook het voorlopige passief genoemd.
133
R. DEKKERS en H. CASMAN, Handboek burgerlijk recht. 4 : huwelijksstelsels, erfrecht, giften, Antwerpen,
Intersentia, 2010, 83, nr.124 e.v.
134
Het gaat om de voorhuwelijkse schulden en de schulden ten laste van erfenissen en giften.
135
Het gaat om schulden aangegaan in het uitsluitend belang van het eigen vermogen, schulden ontstaan uit een
persoonlijke of zakelijke zekerheid gesteld in een ander belang dan dat van het gemeenschappelijk vermogen,
schulden behorende tot het uitgeoefende beroep dat hem verboden is krachtens art. 216 BW, of ontstaan uit
handelingen die niet mochten worden verricht dan met medewerking van de andere echtgenoot dan wel
rechterlijke machtiging en de schulden ontstaan uit een strafrechtelijke veroordeling of uit een onrechtmatige
daad.
32
belang van het eigen vermogen, schulden ingevolge zekerheidsstelling, schulden
voortvloeiend uit de uitoefening van een verboden beroep of uit handelingen die een
echtgenoot niet alleen mocht stellen en schulden uit een strafrechtelijke veroordeling of
onrechtmatige daad.
81.
Het eigen karakter van de schuld dient steeds bewezen te worden conform artikel
1399, tweede lid dan wel het derde lid BW, afhankelijk van het bewijs dat geleverd moet
worden ten aanzien van derden dan wel tussen de echtgenoten onderling. Indien dit bewijs
niet in voldoende mate kan worden geleverd is de schuld op grond van het vermoeden van
artikel 1408, laatste streepje BW, gemeenschappelijk.
1.1 Voorhuwelijkse schulden
82.
Voorhuwelijkse schulden zijn eigen schulden. Om uit te maken of een schuld al dan
niet voorhuwelijks is, is de datum van de juridische oorzaak van de schuld van belang. Zelfs
indien deze schulden pas opeisbaar of betaald worden tijdens het huwelijk, verandert dit niets
aan het karakter van de schuld.136
83.
Om het karakter van een contractuele schuld na te gaan, moet er gekeken worden naar
de datum van de overeenkomst waaruit de schuld voortvloeit. Indien deze voorhuwelijks is,
heeft men te maken met een eigen schuld. Zelfs al wordt de schuld betaald door middel van
een lening die tijdens het huwelijk is aangegaan blijft de schuld eigen. Enkel de lening vormt
een gemeenschappelijke schuld.137 Een lening aangegaan vóór het huwelijk is een eigen
schuld, ook al werd die na het huwelijk met gemeenschappelijke gelden terugbetaald.138
Indien een overeenkomst onder opschortende voorwaarde werd aangegaan, is het tijdstip
waarop de voorwaarde zich voordoet niet van belang.139 Indien een echtgenoot vóór het
huwelijk zich als borg heeft verbonden, is de vordering van de schuldeiser tegen de borg een
eigen schuld van de echtgenoot-borg140, zelfs in het geval dat de echtgenoot zich borg had
136
Kh. Charleroi (1e k.) 9 januari 2008, JT 2008, 192; W. PINTENS, C. DECLERCK, J. DU MONGH en K.
VANWINCKELEN, Familiaal vermogensrecht, Antwerpen, Intersentia, 2010, 186, nr. 318.
137
Gent (11e k.) 27 juni 2002, T.Not. 2003, 231.
138
Antwerpen (3e k.) 5 oktober 2011, T.Not. 2013, 99.
139
M. MASSCHELEIN, “Art. 1406 BW” in P. SENAEVE, F. SWENNEN en G. VERSCHELDEN (eds.), Personen- en
familierecht. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, I. Burgerlijk Wetboek,
Huwelijksvermogenstelsels, Mechelen, Kluwer, (losbl.), 2012, (1) 3.
140
Kh. Charleroi (1e k.) 9 januari 2008, JT 2008, 192.
33
gesteld voor toekomstige schulden van de hoofdschuldenaar die zijn ontstaan tijdens het
huwelijk van de borgsteller.141 In het geval dat één van beide echtgenoten vóór het huwelijk
een goed verkoopt bij sterkmaking en de eigenaar na het huwelijk de verkoop weigert te
bekrachtigen, is de schadevergoeding waartoe de echtgenoot is gehouden een eigen schuld.142
Noch de zakelijke subrogatie, noch de schuldvernieuwing tijdens het huwelijk hebben enige
invloed op het eigen karakter van de schuld. De “nieuwe” schuld behoudt het karakter van de
“oude” schuld.143
84.
Wat betreft de niet-contractuele schulden moet er gekeken worden naar de datum van
de rechtsgrond. Een veel voorkomende niet-contractuele schuld is de onderhoudsschuld.144 De
onderhoudsschuld t.a.v. descendenten wordt in het algemeen als een gemeenschappelijke
schuld beschouwd op grond van artikel 1408, zesde streepje BW.145
85.
Wat betreft de onderhoudsschuld ten aanzien van ascendenten146 wordt meestal
aangenomen dat het om een gemeenschappelijke schuld gaat.147 Uit rechtspraak blijkt
bovendien dat er een onderscheid kan gemaakt worden naargelang dit een schuld is t.a.v. de
eigen ouder, dan wel de schoonouder. Zo is tussen echtgenoten de onderhoudskering ten
aanzien van de eigen ouder een eigen schuld. De onderhoudsverplichting ten aanzien van de
schoonouder, daarentegen, is een gemeenschappelijke schuld. Deze laatste ontstaat immers
141
F. BOUCKAERT, “Faillissement, handelszaak en huwelijksvermogensrecht”, T.Not. 1985, (89) 97.
N. VANDEBEEK, “Passief van de eigen vermogens en van het gemeenschappelijk vermogen” in R. DERINE, H.
COUSY, J. COUTURIER, W. DELVA, J. HERBOTS en R. VEKEMAN (eds.), Het onroerend goed in de praktijk,
Mechelen, Kluwer, (losbl.), 2011, (XV.A-205) XV.A-206. Voor nog meer toepassingsgevallen (m.b.t.
onroerende goederen) zie : N. VANDEBEEK, “Passief van de eigen vermogens en van het gemeenschappelijk
vermogen” in R. DERINE, H. COUSY, J. COUTURIER, W. DELVA, J. HERBOTS en R. VEKEMAN (eds.), Het
onroerend goed in de praktijk, Mechelen, Kluwer, (losbl.) 2011, (XV.A-205) XV.A-207- XV.A-208.
143
J. MAHAUX, “La détermination du caractère propre ou commun d’une dette d’un époux en fonction de sa
date”, RCJB 1982, (345) 359, nr. 21.
144
Meer uitgebreid daarover zie: R. BARBAIX, “Het huwelijksvermogensrechtelijk statuut van
onderhoudsschulden. Een pleidooi voor consistentie” in W. PINTENS, J. DU MONGH en C. DECLERCK (eds.),
Patrimonium 2008, Antwerpen, Intersentia, 2008, (213) 213-229; J. GERLO, Onderhoudsgelden, Antwerpen,
Kluwer, 1994, 344-349 nr. 510-517.
145
Infra randnummer 106.
146
Meer daarover: W. PINTENS, C. DECLERCK, J. DU MONGH en K. VANWINCKELEN, Familiaal vermogensrecht,
Antwerpen, Intersentia, 2010, 195-197, nr. 340; K. VANWINCKELEN, “Onderhoudsschulden ten aanzien van
ascendenten van één der echtgenoten in een gemeenschapsstelsel: eigen of gemeenschappelijk?”, AJT 20012002, 979-982; J. GERLO, Onderhoudsgelden, Antwerpen, Kluwer, 1994, 344-349 nr. 511-517; J. GERLO,
“Alimentatie en huwelijksvermogensrecht”, TBBR 1989, 132-138.
147
R. BARBAIX, “Het huwelijksvermogensrechtelijk statuut van onderhoudsschulden. Een pleidooi voor
consistentie” in W. PINTENS, J. DU MONGH en C. DECLERCK (eds.), Patrimonium 2008, Antwerpen, Intersentia,
2008, (213) 213-229.
142
34
pas vanaf het huwelijk.148 Verder dient men rekening te houden met een al dan niet tweede
huwelijk van de onderhoudsgerechtigde ascendent. Indien de ascendent een tweede huwelijk
is aangegaan, vervalt de onderhoudsplicht t.a.v. het schoonkind.149 Hoewel de schuld
gemeenschappelijk blijft, kan deze enkel nog verhaald worden op het eigen vermogen van de
onderhoudsplichtige
en
het
gemeenschappelijke
vermogen.150
Wat
betreft
onderhoudsschulden voor ascendenten andere dan de ouders, bestaan er meerdere
strekkingen. Sommige auteurs menen dat het gaat om een eigen schuld, gelet op het gebrek
aan wettelijke grondslag die anders zou impliceren.151 Anderen zijn van oordeel dat ook deze
onderhoudsschulden gemeenschappelijk zijn. Ze baseren zich hiervoor op artikel 1408,
zevende streepje BW, het adagium ubi emolumentum, ibi onus, namelijk het argument dat de
onderhoudsschuld pas ontstaat op het ogenblik dat de behoeftigheid ontstaat en het argument
dat de schulden worden voldaan met gemeenschapsgelden.152
Volgens het Hof van Cassatie153 en een groot deel van de rechtsleer154 is ook de
onderhoudsuitkering ten laste van een echtgenoot in het voordeel van de vroegere echtgenoot
eigen, ook al is er pas een vonnis dat deze uitkering toestaat, na het sluiten van het tweede
huwelijk.155 Andere auteurs kunnen zich niet vinden in de stelling van het Hof en menen dat
het wel om een gemeenschappelijke schuld gaat.156 Ook VERSCHELDEN kan zich hierbij niet
148
Brussel 1 december 2009, T.Fam. 2010, 100, noot R. BARBAIX.
Art. 206 BW.
150
Cass. 10 september 1987, Arr. Cass. 1987-1988,40; TBBR 1989,129, noot J. GERLO; RCJB 1990, 251, noot S.
NUDELHOLE.
151
W. PINTENS en B. VAN DER MEERSCH, “Het passief in het wettelijk stelsel” in W. PINTENS en B. VAN DER
MEERSCH (eds.), De wederzijdse rechten en verplichtingen van echtgenoten en de huwelijksvermogensstelsels,
Antwerpen, Maklu, 1997, (73) 81, nr. 157 .
152
Antwerpen 26 juni 2001, AJT 2001-02, 978, noot K. VANWINCKELEN; G. VERSCHELDEN, Handboek Belgisch
familierecht, Brugge, die Keure, 2012, 564-565, nr. 1345- 1346; J. GERLO, “Alimentatie en
huwelijksvermogensrecht”, TBBR 1989, 132-138; J. GERLO, Onderhoudsgelden, Antwerpen, Kluwer, 1994, 345346, nr. 513.
153
; Cass. 27 mei 1991, Arr.Cass. 1990-1991, 924; T.Not. 1992, 178; Cass. 21 januari 1988, Arr.Cass. 1987-88,
643; Rev.trim.dr.fam. 1988, 575, noot S. NUDELHOLE.
154
Brussel 5 november 1986, Rev.trim.dr.fam. 1987, 201, noot. P. DE PAGE; W. PINTENS, C. DECLERCK, J. DU
MONGH en K. VANWINCKELEN, Familiaal vermogensrecht, Antwerpen, Intersentia, 2010, 186, nr. 318; J.
GERLO, Handboek voor familierecht 2. Huwelijksvermogensrecht, Brugge, Die Keure, 2001, 158-159, nr. 278;
H. CASMAN, “Schulden en huwelijksvermogensrecht”, TPR 1985, (289) 309, nr. 40.
155
W. PINTENS, C. DECLERCK, J. DU MONGH en K. VANWINCKELEN, Familiaal vermogensrecht, Antwerpen,
Intersentia, 2010, 186, nr. 318; P. DE PAGE, Le régime matrimonial, Brussel, Bruylant, 2008, 119- 120, nr. 100.
156
J. GERLO, Handboek voor familierecht 2. Huwelijksvermogensrecht, Brugge, Die Keure, 2001, 158-159, nr.
278; J. MAHAUX, “La détermination du caractère propre ou commun d’une dette d’un époux en fonction de sa
date”, RCJB 1982, (345) 365, nr. 30.
149
35
aansluiten en meent dat het wel degelijk om een gemeenschappelijke schuld gaat gelet op het
alimentair karakter van de schuld en het adagium ubi emolumentum, ibi onus.157
86.
Verder is ook een belastingschuld betreffende inkomsten van voor het huwelijk een
eigen schuld, los van de datum van inkohiering.158
87.
Als het gaat om schulden die ontstaan zijn uit een onrechtmatige daad is het de datum
van de fout die in acht moet worden genomen.159
1.2 Schulden ten laste van erfenissen en giften
88.
Alle schulden die verbonden zijn aan een schenking, erfenis of testament, zijn in
principe eigen.160 Dit volgt uit het adagium ubi emolumentum, ibi onus. Het is logisch dat
zowel de actieve bestanddelen van deze om niet verkregen goederen, als de passieve
bestanddelen dezelfde aard hebben.
Eén van de echtgenoten was mede-eigenares geworden van een handelszaak voor het
huwelijk. De rechtbank oordeelde echter dat de maatschappelijke schulden, die dateren van na
het huwelijk, gemeenschappelijke schulden zijn.161 Het statuut van de schulden aangegaan
voor de exploitatie van de eigen handelszaak dient dan ook afzonderlijk van het statuut van de
handelszaak te worden beoordeeld. De schulden zijn eigen indien het schulden betreffen die
aangegaan zijn vóór het huwelijk of indien zij werden aangegaan in het uitsluitend belang van
het eigen vermogen.162
89.
Indien aan beide echtgenoten wordt geschonken of gelegateerd, zullen de betreffende
schulden ten laste van de gemeenschap vallen. Indien de schenking aan beide echtgenoten het
aandeel van elke echtgenoot in de schenking (of het legaat) voldoende specificeert, dan zijn
157
G. VERSCHELDEN, Handboek Belgisch familierecht, Brugge, die Keure, 2012, 566, nr. 1348.
Gent 3 maart 1992, T.Not. 1992, 270.
159
Cass. 5 september 1980, Arr.Cass. 1980-81, 14; M. MASSCHELEIN, “Art. 1406 BW” in P. SENAEVE, F.
SWENNEN en G. VERSCHELDEN (eds.), Personen- en familierecht. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van
rechtspraak en rechtsleer, I. Burgerlijk Wetboek, Huwelijksvermogenstelsels, Mechelen, Kluwer, (losbl.), 2012,
(1) 4; W. PINTENS, C. DECLERCK, J. DU MONGH en K. VANWINCKELEN, Familiaal vermogensrecht, Antwerpen,
Intersentia, 2010, 186, nr. 318.
160
Denk aan: de last van een schenking, de registratiekosten, de aktekosten, de kosten van boedelbeschrijving, de
begrafeniskosten, de kosten van vereffeningverdeling van een nalatenschap, de successierechten, etc.
161
Kh. Brussel 5 maart 1985, T.Not. 1985, 89, noot F. BOUCKAERT.
162
art. 1407, eerste streepje BW.
158
36
de schulden eigen in verhouding tot het ontvangen aandeel. In het geval dat beide echtgenoten
werden begunstigd zonder aanduiding van hun respectievelijk aandeel, of indien het goed
geschonken of vermaakt werd aan één echtgenoot onder het beding dat het goed
gemeenschappelijk zal zijn, gaat het ook om gemeenschappelijke schulden.163
1.3 Schulden aangegaan in het uitsluitend belang van het eigen vermogen
90.
De schulden aangegaan door één echtgenoot in het uitsluitend belang van zijn eigen
vermogen zijn eigen.164 Dit zijn de schulden aangegaan met het oog op verwerving,
verbetering, onderhoud en instandhouding van een bestanddeel van het eigen vermogen.
Hoewel de wet duidelijk spreekt van “het belang van het vermogen” wordt dit in de praktijk
vaak verward met “het persoonlijk belang van de echtgenoot”. Terwijl bepaalde
rechtspraak165 en auteurs166 menen dat het persoonlijke belang van de echtgenoot geen rol
speelt, bestaat er ook rechtspraak die in de andere zin oordeelt.167
Verder wordt in de wet bepaald dat de schulden uitsluitend moeten zijn aangegaan in het
belang van het eigen vermogen. Dit impliceert dat noch het gemeenschappelijk vermogen,
noch het eigen vermogen van de andere echtgenoot enig voordeel uit het aangaan van de
schuld mag hebben geput. De schuld kan evenmin zijn aangegaan in het belang van de
huishouding of het belang van de kinderen.168 De rechter ten gronde beslist soeverein of de
voorwaarde van het uitsluitend belang in concreto aanwezig is.169
163
art. 1408, vierde streepje BW; M. MASSCHELEIN, “Art. 1406 BW” in P. SENAEVE, F. SWENNEN en G.
VERSCHELDEN (eds.), Personen- en familierecht. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en
rechtsleer, I. Burgerlijk Wetboek, Huwelijksvermogenstelsels, Mechelen, Kluwer, (losbl.), 2012, (1) 5.
164
Art. 1407, eerste streepje BW.
165
Vred. Fontaine-l’Evêque 10 juni 2010, JLMB 2011, 380; Vred. Charleroi 8 januari 2009, JLMB 2011, 379.
166
M. MASSCHELEIN, “Art. 1407 BW” in P. SENAEVE, F. SWENNEN en G. VERSCHELDEN (eds.), Personen- en
familierecht. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, I. Burgerlijk Wetboek,
Huwelijksvermogenstelsels, Mechelen, Kluwer, (losbl.), 2012, (1) 2, nr.2; E. VIEUJEAN, “Les dettes de ménage”
in L. RAUCENT en J. RENCHON (eds.), Quinze années d’application de la réforme des régimes matrimoniaux,
Brussel, Bruylant, 1991, (195) 219.
167
Gent 22 december 2006, Huur 2008, 147; Rb. Luik 13 maart 2006, Div.Act. 2006, 109, noot J. BROUWERS;
Rb. Brussel 30 november 1987, JT 1988, 323.
168
Art. 1408, tweede streepje BW; voorbeelden aangehaald in W. PINTENS, C. DECLERCK, J. DU MONGH en K.
VANWINCKELEN, Familiaal vermogensrecht, Antwerpen, Intersentia, 2010, 189, nr. 322; E. BEGUIN, “Le passif –
art. 1406 à 1414 C.civ.” in L. RAUCENT en Y.-H. LELEU (eds.), Les régimes matrimoniaux, 3, le régime légal,
Brussel, Larcier, 2001, nr. 804.
169
Bijvoorbeeld: Kh. Kortrijk 9 april 1981, T. Not. 1982, 47; Rb. Brussel 21 juni 1983, Rec.gén.enr.not. 1984,
113; Vred. Herstal 29 september 1978, JT 1979, 545; Pas. 1978, 64.
37
91.
Hierna volgen enkele voorbeelden van eigen schulden in de zin van artikel 1407,
eerste streepje BW:
-
een
persoonlijk
lening
aangegaan
door
één
der
echtgenoten
tijdens
de
echtscheidingsprocedure is een eigen schuld van die echtgenoot aangezien de leningen
aangegaan zijn in het belang van het eigen vermogen van de contracterende echtgenoot.170
- een kredietopening die door één van de echtgenoten werd aangegaan is een eigen schuld
zelfs wanneer de ontleende sommen werden aangewend in het kader van de
beroepsactiviteit.171
- de kosten tot opheffing van een hypotheek op een eigen goed, tenzij de hypotheek in het
belang van het gemeenschappelijk vermogen, de huishouding of de opvoeding van de
kinderen was gevestigd.172
- de schulden voor het onderhoud en de instandhouding van een eigen woning.173 Deze
schulden blijven eigen zelfs indien hierdoor een betere huurprijs ten bate van het
gemeenschappelijk vermogen kan worden bekomen.174 Dit alles onder de voorwaarde dat de
woning niet de gezinswoning is.175 Bij de kwalificatie van dergelijke schulden als eigen
schulden kan men zich toch vragen stellen, omdat dit lijkt tot een onredelijk resultaat te
leiden. Daarenboven wordt de volgende bedenking door velen gemaakt: Indien het goed
verhuurd wordt, geniet het gemeenschappelijk vermogen een verhoogd inkomen. Zo lijkt dit
tegenstrijdig te zijn met de wet die bepaalt dat enkel schulden in het uitsluitend belang van het
eigen vermogen eigen zijn.176
170
Rb. Brussel 21 juni 1983, T. Not. 1983, 276.
Luik 5 januari 1990, TBBR 1993, 323, noot P. DE PAGE.
172
R. DEKKERS en H. CASMAN, Handboek burgerlijk recht 4: huwelijksstelsels, erfrecht, giften, Antwerpen,
Intersentia, 2010, 87, nr. 131.
173
Verslag Subcommissie, Parl. St. Senaat 1975-76, nr. 683/2, 123.
174
P. DE PAGE, Le régime matrimonial, Brussel, Bruylant, 2008, 120, nr. 100; E. BEGUIN, “Le passif – art. 1406
à 1414 C.civ.” in L. RAUCENT en Y.-H. LELEU (eds.), Les régimes matrimoniaux, 3, le régime légal, Brussel,
Larcier, 2001, 174-175, nr. 804.
175
W. PINTENS, C. DECLERCK, J. DU MONGH en K. VANWINCKELEN, Familiaal vermogensrecht, Antwerpen,
Intersentia, 2010, 188, nr. 322.
176
G. VERSCHELDEN, Handboek Belgisch familierecht, Brugge, die Keure, 2012, 559, nr. 1331; N. VANDEBEEK,
“Passief van de eigen vermogens en van het gemeenschappelijk vermogen” in Onroerend goed en het
huwelijksvermogen, Antwerpen, Kluwer, (losbl.), 2011, XV.A-210; W. PINTENS, C. DECLERCK, J. DU MONGH en
K. VANWINCKELEN, Familiaal vermogensrecht, Antwerpen, Intersentia, 2010, 188, nr. 322; R. DEKKERS en H.
CASMAN, Handboek burgerlijk recht, IV, Huwelijksstelsels, erfrecht, giften, Antwerpen, Intersentia, 2010, 87, nr.
131.
171
38
- de schulden voor de aanschaf van eigen goederen, zoals voor de aanschaf van persoonlijke
gebruiksvoorwerpen voor zover ze niet als huishoudschulden kunnen worden beschouwd.177
- de verplichting tot vrijwaring na verkoop van een eigen goed.178
1.4 Schulden ingevolge zekerheidsstelling
92.
Schulden ontstaan uit een persoonlijke of zakelijke zekerheid door één van de
echtgenoten gesteld in een ander belang dan dat van het gemeenschappelijk vermogen zijn
eigen.179 Hier is er geen sprake van een “uitsluitend” belang. De zekerheid kan aldus in het
belang van het eigen vermogen of zelfs in het belang van een derde zijn aangegaan. 180 Deze
derde kan ook een vennootschap zijn. Toch dient hierbij enig voorbehoud gemaakt te worden.
Als de aandelen van de desbetreffende vennootschap gemeenschappelijk zijn, dan is ook de
schuld gemeenschappelijk.181 Bovendien meent de rechtbank van Luik dat de schuld die volgt
uit een persoonlijke zekerheid door een der echtgenoten gesteld, tot waarborg van de
verbintenissen van de vennootschap waarvan hij een der aandeelhouders is, geacht wordt in
het rechtstreeks belang van het gemeenschappelijk vermogen te zijn aangegaan. Bijgevolg is
dergelijke schuld gemeenschappelijk, indien blijkt dat de aandelen tot het gemeenschappelijk
vermogen behoren. De omstandigheid dat de echtgenoot die zich verbonden heeft zijn
werkzaamheden en de daarmee gepaard gaande verplichtingen verborgen gehouden heeft is
daarbij niet relevant. Hetzelfde geldt wanneer hij de inkomsten niet werkelijk in het belang
van het gezin aangewend heeft.182
177
W. Pintens, C. DECLERCK, J. DU MONGH en K. VANWINCKELEN, Familiaal vermogensrecht, Antwerpen,
Intersentia, 2010, 188, nr. 322.
178
R. DEKKERS en H. CASMAN, Handboek burgerlijk recht, IV, Huwelijksstelsels, erfrecht, giften, Antwerpen,
Intersentia, 2010, 87, nr. 131.
179
Artikel 1407, tweede streepje BW.
180
M. MASSCHELEIN, “Art. 1407 BW” in P. SENAEVE, F. SWENNEN en G. VERSCHELDEN (eds.), Personen- en
familierecht. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, I. Burgerlijk Wetboek,
Huwelijksvermogenstelsels, Mechelen, Kluwer, (losbl.), 2012, 4, nr. 4.
181
P. DE PAGE, Le régime matrimonial, Brussel, Bruylant, 2008, 122, nr. 103.
182
Luik 17 mei 1994, Pas. 1995, 94.
39
1.5 Schulden voortvloeiend uit de uitoefening van een verboden beroep of uit
handelingen die een echtgenoot niet alleen mocht stellen
93.
De schulden die voortvloeien uit de uitoefening van een beroep, dat aan een
echtgenoot is verboden183, zijn eigen.184 Deze eigen schulden vormen een uitzondering op het
principe dat beroepsschulden gemeenschappelijk zijn omdat deze normaliter in het belang van
het gemeenschappelijk vermogen worden aangegaan.
Verder zijn ook schulden voortvloeiend uit handelingen die een echtgenoot niet mocht stellen
zonder medewerking van de andere echtgenoot of rechterlijke machtiging185 eigen. Het is van
geen belang dat dat de andere echtgenoot al dan niet de nietigverklaring op grond van de
artikelen 224 en 1422 BW van deze handeling heeft gevorderd.186 Indien er een
schadevergoeding verschuldigd is ingevolge artikel 224 BW en 1422 BW, is dit ook een eigen
schuld.187
94.
Een schuld ingevolge een lening aangegaan door één van de echtgenoten zonder door
artikel 1418, 2° BW vereiste toestemming is een eigen schuld.188 In het geval de echtgenoot
die de lening aangaat dit doet in het kader van zijn beroepsuitoefening is er geen toestemming
vereist en dan gaat het meestal om een gemeenschappelijke schuld.189 Artikel 1407, derde
streepje BW, heeft voorrang op artikel 1408, derde streepje BW, wat tot gevolg heeft dat men
te maken krijgt met een eigen schuld wanneer de echtgenoot een schuld aangaat in strijd met
een toestemmingsvereiste of ingevolge een verboden handeling, ook al werd deze schuld
183
Art. 216 BW bepaalt dat iedere echtgenoot het rechtheeft een beroep uit te oefenen zonder deinstemming van
de andere echtgenoot. Indien de andere echtgenoot oordeelt dat door de uitoefening van het beroep ernstig nadeel
verbonden is voor zijn zedelijke of stoffelijke belangen of voor die van de minderjarige kinderen heeft hij het
recht zich tot de familierechtbank te wenden. De familierechtbank kan vervolgens de uitoefening van het beroep
afhankelijk stellen aan een voorafgaande wijziging van het huwelijksvermogensstelsel. Verder mag de
echtgenoot in zijn beroepsbetrekking enkel het de naam van de andere echtgenoot gebruiken mits toestemming
van deze laatste.
184
Art. 1407, derde streepje BW.
185
Zoals vereist door de artikelen 215, 223, vierde lid, en 1417, tweede lid, tot en met 1419 BW.
186
N. VANDEBEEK, “Passief van de eigen vermogens en van het gemeenschappelijk vermogen” in R. DERINE, H.
COUSY, J. COUTURIER, W. DELVA, J. HERBOTS en R. VEKEMAN, Onroerend goed en het huwelijksvermogen,
Antwerpen, Kluwer, (losbl.) 2011, (XV.A-205) XV.A-214.
187
G. VERSCHELDEN, Handboek Belgisch familierecht, Brugge, die Keure, 2012, 560, nr. 1334.
188
Brussel 9 juni 2009, T.Not. 2010, 556, noot F. BOUCKAERT Antwerpen 13 september 2004, TBBR 2006, 381;
Rb. Charleroi 14 oktober 1999, JLMB 2001, 563; Rb. Antwerpen 22 september 1998, RW 2001-02, 348, noot S.
MOSSELMANS; Luik 5 januari 1990, TBBR 1993, 323, noot P. DE PAGE; Gent 1 maart 1988, TBBR 1989, 408;
Rb. Neufchâteau 23 mei 1984, RNB 1984, 366.
189
Art. 1417 BW.
40
aangegaan in het belang van het gemeenschappelijk vermogen.190 Kan men dan ook stellen
dat artikel 1407, derde streepje BW, primeert op artikel 1408, tweede streepje BW? 191 GERLO
meent dat ook voor dergelijke leningen de toestemming nodig is van beide echtgenoten
ingevolge artikel 1418, d BW en bijgevolg artikel 1407, derde streepje primeert.192
MOSSELMANS meent dat de toestemmingsvereiste van artikel 1418, d BW samen gelezen
dient te worden met artikel 222 BW. Daaruit volgt dat de toestemming van beide echtgenoten
niet vereist is voor leningen ten behoeve van de huishouding en de opvoeding van de
kinderen. Bijgevolg is artikel 1407, derde streepje BW, niet van toepassing en speelt artikel
1408, tweede streepje waardoor de schuld een gemeenschappelijke wordt.193
95.
Hoewel er in artikel 1407, derde streepje BW, geen sprake is van de handelingen die
verricht werden in strijd met een door de vrederechter opgelegd verbod ingevolge artikel 1421
BW, lijkt het onlogisch die schulden niet als eigen te beschouwen. Ook BEGUIN meent dat
deze schulden a fortiori eigen zijn.194
1.6 Schulden uit een strafrechtelijke veroordeling of onrechtmatige daad
96.
Alle schulden die ontstaan uit een strafrechtelijke veroordeling of uit een
onrechtmatige daad, en begaan zijn door een van de echtgenoten, zijn eigen schulden van
deze echtgenoot.195 Onder strafrechtelijke veroordeling wordt elk financieel leed begrepen dat
door de wetgever verbonden wordt aan een strafrechtelijke inbreuk.196
190
M. MASSCHELEIN, “Art. 1407 BW” in P. SENAEVE, F. SWENNEN en G. VERSCHELDEN (eds.), Personen- en
familierecht. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, I. Burgerlijk Wetboek,
Huwelijksvermogenstelsels, Mechelen, Kluwer, (losbl.), 2012, (1) 6, nr.7; J. GERLO, “Lening en
huwelijksvermogensrecht” in Liber Amicorum Yvette Merchiers, Brugge, die Keure, 2001, (127) 132-133, nr. 13.
191
Artikel 1408, derde streepje BW bepaalt dat schulden door een der echtgenoten aangegaan ten behoeve van
de huishouding en de opvoeding van de kinderen gemeenschappelijk zijn.
192
J. GERLO, “Lening en huwelijksvermogensrecht” in Liber Amicorum Yvette Merchiers, Brugge, die Keure,
2001, (127) 132-133, nr. 13.
193
S. MOSSELMANS, “Het huwelijksvermogensrechtelijk statuut van gelden gedeponeerd op een bankrekening”,
NFM 1997, 249-270.
194
E. BEGUIN, “Le passif – art. 1406 à 1414 C.civ.” in L. RAUCENT en Y.-H. LELEU (eds.), Les régimes
matrimoniaux, 3, le régime légal, Brussel, Larcier, 2001, (167) 177, nr. 808.
195
Art. 1407, vierde streepje BW.
196
G. VERSCHELDEN, Handboek Belgisch familierecht, Brugge, die Keure, 2012, 560, nr. 1335; Een
strafrechtelijke veroordeling omvat dus niet enkel de strafrechtelijke geldboetes waartoe een echtgenoot wordt
veroordeeld, maar ook financiële lasten die volgen uit een minnelijke schikking, een onmiddellijke inning zonder
veroordeling, een dading of een administratieve geldboete.
41
Bovendien zijn ook alle schulden ontstaan uit een onrechtmatige daad begaan door een van
de echtgenoten eigen. Het begrip “schulden ontstaan uit onrechtmatige daad” wordt ruim
geïnterpreteerd en omvat naast de schadevergoedingen ex artikelen 1382 tot en met 1386bis
BW, met inbegrip van de vergoedende intresten, ook de vordering tot terugbetaling van
onverschuldigd ontvangen uitkeringen van sociale zekerheid ingevolge een valse verklaring
door een van de echtgenoten en regresvorderingen.197
Indien het slachtoffer de andere echtgenoot is, doet dit geen afbreuk aan het eigen karakter
van de schuld. Indien ingevolge de onrechtmatige daad geneeskundige verzorging van de
andere echtgenoot nodig is, dan gaat dit om een eigen schuld van de echtgenoot die de
onrechtmatige daad heeft veroorzaakt.198 Indien het echter de echtgenoot is die de
onrechtmatige daad veroorzaakt heeft, zijn de gemaakte schulden voor de verzorging wel
gemeenschappelijk. De medische kosten van één van de echtgenoten worden immers geacht
gemeenschappelijke schulden te zijn.199
97.
Vorderingen die ontstaan naar aanleiding van een contractuele wanprestatie vallen niet
onder het toepassingsgebied van artikel 1407, vierde streepje BW.200
§2. GEMEENSCHAPPELIJKE SCHULD
98.
De gemeenschappelijke schulden worden opgelijst in artikel 1408 BW. In
tegenstelling tot de opsomming van de eigen schulden gaat het bij de gemeenschappelijke
schulden niet om een limitatieve opsomming. De wetgever bouwde immers een vermoeden
van gemeenschappelijkheid in.201 Dat vermoeden houdt in dat, behoudens andersluidende
wetsbepaling, een schuld als gemeenschappelijk mag worden beschouwd indien deze wordt
aangegaan door één van de echtgenoten tijdens het huwelijk.202
197
M. MASSCHELEIN, “Art. 1407 BW” in P. SENAEVE, F. SWENNEN en G. VERSCHELDEN (eds.), Personen- en
familierecht. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, I. Burgerlijk Wetboek,
Huwelijksvermogenstelsels, Mechelen, Kluwer, (losbl.), 2012,(1) 7, nr.10 en de rechtspraak aldaar aangehaald.
198
Rb. Gent 19 november 1990, TBBR 1991, 285.
199
Cass. (1e k.) 20 maart 1997, AR C.96.0189.F, Arr.Cass. 1997, 387; Bull. 1997, 392; Div. Act. 1997, 120, noot
E. DE WILDE D’ESTMAEL; Vred. Fontaine-l'Evêque 10 juni 2010, JLMB 2011, 380.
200
Beslagr. Gent 8 april 2004, T.Not. 2006, 205; Bergen 15 september 1998, RTDF 2000, 291, noot F.
TAINMONT; Gent 17 juni 1995, T.Not. 1995, 557, noot F. BOUCKAERT.
201
Art. 1408, zevende streepje BW.
202
E. DIRIX, “Executierechten en huwelijksvermogensrecht” in H. CASMAN en M. VAN LOOCK (eds.),
Huwelijksvermogensrecht, Mechelen, Kluwer, (losbl.), 2012, (TXII.1.-1) TXII.I. – 2, nr. 4.
42
Artikel 1408 BW somt uitdrukkelijk een aantal schulden op die gemeenschappelijk zijn. Deze
zullen hierna één voor één worden besproken.
2.1 Schulden aangegaan door beide echtgenoten, gezamenlijk of hoofdelijk
99.
Schulden die door beide echtgenoten,203 al dan niet hoofdelijk, in dezelfde
hoedanigheid zijn aangegaan, zijn gemeenschappelijk.204 De schuld mag zelfs aangegaan zijn
in het uitsluitend belang van het eigen vermogen. Het gezamenlijk aangaan van de schuld
prevaleert.205 Verder zijn ook schulden voortvloeiend uit een onrechtmatige daad, waar een
gemeenschappelijke fout van beide echtgenoten ten grondslag ligt, gemeenschappelijk. Beide
echtgenoten zijn dan in solidum gehouden voor de vergoeding van de schade.206
Uit rechtspraak blijkt dat schulden die voortvloeien uit de kosten en erelonen van de notaris,
die de echtgenoten samen hadden aangesproken voor een E.O.T. die uiteindelijk niet is
doorgegaan,207of schulden die voortvloeien uit een gezamenlijk aangegane borgtocht208
gemeenschappelijk zijn.
Indien de echtgenoten echter een schuld aangaan in een verschillende hoedanigheid
(bijvoorbeeld de ene als borg en de ander als hoofdschuldenaar) is die schuld eigen in hoofde
van beide echtgenoten, in de veronderstelling dat de schuld door de hoofdschuldenaar werd
aangegaan in het uitsluitend belang van het eigen vermogen. De schuld van de echtgenootschuldenaar is eigen op grond van artikel 1407, eerste streepje BW. De schuld van de
echtgenoot-borg is eigen op grond van artikel 1407, tweede streepje BW.209
203
Antwerpen 3 november 1999 AJT 2000-01, 344.
Bedoeld zijn zowel de gezamenlijke schulden, dit zijn de schulden die elk van de echtgenoten ten belope van
de helft verbinden, als de hoofdelijke schulden, dit zijn de schulden die elk van de echtgenoten voor het geheel
verbinden.
205
Rb. Brugge 23 april 1993, TBR 1994, 86.
206
E. BEGUIN, “Le passif – art. 1406 à 1414 C.civ.” in L. RAUCENT en Y.-H. LELEU (eds.), ‘Les régimes
matrimoniaux, 3, le régime légal, Brussel, Larcier, 2001, (167) 176, nr. 823.
207
Rb. Brugge 17 oktober 1983, T.Not. 1984, 133.
208
Gent 27 juni 2002, T.Not. 2003, 231.
209
W. PINTENS, C. DECLERCK, J. DU MONGH en K. VANWINCKELEN, Familiaal vermogensrecht, Antwerpen,
Intersentia, 2010, 191, nr. 330. Maar op het verbintenisrechtelijk vlak wordt het als één gemeenschappelijke
schuld gezien, ingevolge artikel 1413 BW kunnen de schuldeisers op de eigen vermogens en het
gemeenschappelijk vermogen. Hier kun aldus duidelijk het verschil zien tussen het definitief en het voorlopig
passief.
204
43
100.
De voorbereidende werkzaamheden voorzien niet in de situatie waarin een echtgenoot
slechts is tussengekomen om zijn contracterende mede-echtgenoot te machtigen210 een
handeling te verrichten die hij niet alleen mocht verrichten. In de rechtsleer zijn verschillende
standpunten te onderscheiden.211
Volgens sommigen gaat het niet om een gemeenschappelijke schuld als één van beide
echtgenoten contracteert en de andere slechts zijn instemming verleent. Deze redenering is
gebaseerd op het adagium nec auctor se obligat, waaruit wordt afleid dat iemand anders
machtigen geenszins de wil inhoudt om ook zichzelf te verbinden betreffende de rechten die
het voorwerp uitmaken van deze machtiging.
Anderen menen dat de machtiging of de instemming zonder verbintenis vanwege de medeechtgenoot weinig betekenis heeft omdat dergelijke machtiging slechts nuttig is voor
onvolkomen gemeenschappelijke schulden en als verbintenis om de geldigheid van de
aangegane schuld niet te betwisten.
Eigenlijk moeten we ons eerst afvragen of dergelijke “instemming” wel volledig gelijk kan
worden gesteld met de vereiste “toestemming” van artikel 1418 BW. 212 Indien we aannemen
dat de “instemming” niet volstaat, is de schuld eigen op grond van artikel 1407, derde streepje
BW, omdat de rechtshandeling gesteld werd zonder de vereiste toestemming van de andere
echtgenoot. Indien we echter aannemen dat dergelijke instemming wel volstaat om als
toestemming in de zin van artikel 1418 BW te dienen dan gaat het om een
gemeenschappelijke schuld,213 tenzij de schuld in het uitsluitend belang van het eigen
vermogen214 werd aangegaan.215
Deze discussie heeft ook zijn belang bij de verhaalbaarheid van de schuld. Indien we
aanvaarden dat de “instemming” kan volstaan, moet men zich vervolgens afvragen of men zo
via de rechtsfiguur van de “onvolkomen gemeenschappelijke schuld” het eigen vermogen van
210
Het gaat om de machtiging die vereist is voor het stellen van rechtshandelingen die onder het gezamenlijk
bestuur vallen.
211
N. VANDEBEEK, “Passief van de eigen vermogens en van het gemeenschappelijk vermogen” in R. DERINE, H.
COUSY, J. COUTURIER, W. DELVA, J. HERBOTS en R. VEKEMAN, Onroerend goed en het huwelijksvermogen,
Antwerpen, Kluwer, (losbl.), 2011, (XV.A.-205) XV.A-216 en de rechtsleer aldaar aangehaald.
212
Daaromtrent: F. BUYSSENS en P. DE DECKER, “Artikel 1418 BW” in P. SENAEVE, F. SWENNEN en G.
VERSCHELDEN (eds.), Personen- en familierecht. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en
rechtsleer, Mechelen, Kluwer, 2014, (1) 4-7, nr. 5-9.
213
Art. 1408, zevende streepje BW.
214
Art. 1407, eerste streepje BW.
215
M. MASSCHELEIN, “Art. 1408 BW” in P. SENAEVE, F. SWENNEN en G. VERSCHELDEN (eds.), Personen- en
familierecht. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, I. Burgerlijk Wetboek,
Huwelijksvermogenstelsels, Mechelen, Kluwer, (losbl.), 2012, (1) 3-4, nr. 3.
44
de echtgenoot die de instemming heeft verleent kan onttrekken aan het verhaalsrecht van de
schuldeiser.216
2.2 Schulden aangegaan door een van de echtgenoten ten behoeve van de huishouding
en de opvoeding van de kinderen
101.
Schulden ten behoeve van de huishouding en de opvoeding van de kinderen zijn
gemeenschappelijk.217 Artikel 1408, tweede streepje BW, dient men samen te lezen met
artikel 222 BW.218 De begrippen “huishouding” en “opvoeding van de kinderen” worden ruim
geïnterpreteerd.
De kosten voor de opvoeding van de kinderen omvatten alle kosten die bijdragen tot de
lichamelijke of geestelijke ontwikkeling van de kinderen die deel uitmaken van het gezin.
Onder kinderen worden naast de gemeenschappelijke, ook de eigen en geadopteerde kinderen
begrepen. De afstammingsband heeft hier slechts een ondergeschikt belang. Relevant is of de
kinderen al dan niet deel uit maken van het gezin.219 Indien de afstamming tussen het kind en
de ouders vaststaat, maar het kind verblijft bij de grootouders die de terugbetaling vorderen
van de kosten gemaakt tot levensonderhoud van het kind, wordt deze vordering niet
beschouwd als een toepassing van artikel 1408, tweede streepje BW, net omdat het kind geen
deel uitmaakt van het gezin van de ouders.220 De kinderen die geen deel uitmaken van het
gezin kunnen zich eventueel nog beroepen op artikel 1408, zesde streepje BW.
De schulden ten behoeve van de huishouding omvatten alle kosten die bijdragen tot het
levensonderhoud, het comfort, de ontspanning en de intellectuele of morele voldoeningen van
het gezin.221
216
Infra randnummer 132.
Art. 1408, tweede streepje BW.
218
Art. 222 BW: “Iedere schuld die door een der echtgenoten wordt aangegaan ten behoeve van de huishouding
en de opvoeding van de kinderen, verbindt de andere echtgenoot hoofdelijk. Deze is echter niet aansprakelijk
voor schulden die, gelet op de bestaansmiddelen van het gezin, buitensporig zijn”.
219
M. MASSCHELEIN, “Art. 1408 BW” in P. SENAEVE, F. SWENNEN en G. VERSCHELDEN (eds.), Personen- en
familierecht. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, I. Burgerlijk Wetboek,
Huwelijksvermogenstelsels, Mechelen, Kluwer, (losbl.), 2012, (1) 4, nr.4; W. PINTENS, C. DECLERCK, J. DU
MONGH en K. VANWINCKELEN, Familiaal vermogensrecht, Antwerpen, Intersentia , 2010, 192, nr. 331.
220
Vred. Fontaine-l’Evêque 5 februari 2009, RRD 2008, 508.
221
M. MASSCHELEIN, “Art. 1408 BW” in P. SENAEVE, F. SWENNEN en G. VERSCHELDEN (eds.), Personen- en
familierecht. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, I. Burgerlijk Wetboek,
Huwelijksvermogenstelsels, Mechelen, Kluwer, (losbl.), 2012, (1) 4, nr.4.
217
45
Artikel 1408, tweede streepje BW vereist noch dat de schuld noodzakelijk is voor de
huishouding en de opvoeding, noch dat ze uitsluitend werd aangegaan ten behoeve van de
huishouding en de opvoeding.222 Bovendien wordt de uitzondering die in artikel 222 BW is
voorzien hier niet doorgetrokken. Daaruit volgt dat ook buitensporige schulden
gemeenschappelijk zijn maar dat de echtgenoten niet langer hoofdelijk gehouden zijn.223
Hoewel de schuld gemeenschappelijk blijft ingeval van buitensporigheid wordt het
verhaalsrecht van de schuldeiser dus toch beperkt.224
Verder dient men ook hier steeds rekening te houden met de toestemmingsvereisten van
artikel 1418 BW. Indien een inbreuk werd gemaakt op dit artikel 1418 kan de schuld alsnog
als eigen worden beschouwd op grond van artikel 1407, derde streepje BW.225 Deze
redenering gaat enkel op indien aangenomen wordt dat artikel 1407, derde streepje voorrang
heeft op artikel 1408, tweede streepje.226
102.
Bij feitelijke scheiding is er geen sprake meer van een gemeenschappelijke
huishouding, zodat noch artikel 1408, tweede streepje BW, noch artikel 222 BW, van
toepassing kunnen zijn wat betreft huishoudelijke schulden. Huishoudelijke schulden gemaakt
tijdens een periode van feitelijke scheiding blijven toch gemeenschappelijk maar dan op
grond van artikel 1408, laatste streepje BW. Het Hof van Cassatie neemt aan dat medische
kosten en hospitalisatiekosten van één der echtgenoten een gemeenschappelijke schuld
222
W. PINTENS, C. DECLERCK, J. DU MONGH en K. VANWINCKELEN, Familiaal vermogensrecht, Antwerpen,
Intersentia , 2010, 192, nr. 332.
223
W. PINTENS, C. DECLERCK, J. DU MONGH en K. VANWINCKELEN, Familiaal vermogensrecht, Antwerpen,
Intersentia, 2010, 192, nr. 332; N. VANDEBEEK, “Passief van de eigen vermogens en van het
gemeenschappelijk vermogen” in R. DERINE, H. COUSY, J. COUTURIER, W. DELVA, J. HERBOTS en R. VEKEMAN,
Onroerend goed en het huwelijksvermogen, Antwerpen, Kluwer, (losbl.) 2011, (XV.A.-205) XV.A-217.
224
Het gaat dan om een onvolkomen schuld overeenkomstig artikel 1414, lid 2, 1. BW. Dit betekent dat het
vermogen van de niet contracterende echtgeno(o)t(e) aan het verhaalsrecht wordt onttrokken.
225
Een voorbeeld: Rb. Neufchâteau 23 mei 1984, Rév. not.b. 1984, 366. De rechtbank oordeelde, rekening
houdend met de bestaansmiddelen van het gezin, dat een lening voor de aankoop van een nieuwe wagen die
dient om de kinderen naar school te brengen, een buitensporige schuld was. De echtgenoten waren bijgevolg niet
hoofdelijk gehouden op grond van art. 222 BW De schuld werd als een eigen schuld beschouwd deze door de
vrouw alleen werd aangegaan in strijd met art. 1418, 2°, d) BW.
226
De redenering van GERLO houdt in dat artikel 1407, derde streepje BW als uitzonderingsbepaling op artikel
1408, tweede streepje BW wordt beschouwd en aldus voorrang heeft. J. GERLO, “Lening en
huwelijksvermogensrecht” in Liber Amicorum Yvette Merchiers, Brugge, die Keure, 2001, (127) 136-137, nr.
23-25.
46
uitmaken.227 De enige tempering die door het Hof wordt aanvaard, houdt in dat het hoofdelijk
karakter aan de schuld kan worden ontnomen voor schulden ontstaan tijdens de feitelijke
scheiding.228 In de rechtspraak kan tegen de zin van dit arrest van Hof toch een andere visie
worden gewaarmerkt. Deze strekking in de rechtspraak aanvaardt het bestaan van de
gemeenschappelijke huishouding niet langer wanneer een lening werd aangegaan ten behoeve
van de huishouding in geval van feitelijke scheiding. Op deze manier wordt de
gemeenschappelijke schuld geherkwalificeerd als een eigen schuld.229
2.3 Schulden door een van de echtgenoten aangegaan in het belang van het
gemeenschappelijk vermogen
103.
De schulden aangegaan door één der echtgenoten in het belang van het
gemeenschappelijk vermogen zijn gemeenschappelijk.230 Het is niet vereist dat de schulden in
het uitsluitend belang van het gemeenschappelijk vermogen231 werden aangegaan. Daaruit
volgt dat ook schulden gedeeltelijk in het belang van het eigen vermogen van een der
echtgenoten aangegaan gemeenschappelijk zijn.232
2.4 Schulden ten laste van giften die aan het gemeenschappelijk vermogen toekomen
104.
De schulden ten laste van giften die aan beide echtgenoten gezamenlijk werden
gedaan233 of die aan een van hen werden gedaan onder beding dat de gegeven of vermaakte
goederen gemeenschappelijk zullen zijn, zijn gemeenschappelijk.234
227
Cass. 20 maart 1997, Arr.Cass. 1997, 387.
228
Cass. (1e k.) 15 oktober 1999, AR C.98.0236.F, Arr.Cass. 1999, 1269; Bull. 1999, 1323; Div. Act. 2000, 18,
noot E. DE WILDE D’ESTMAEL; JLMB 1999, 1724; Juristenkrant 1999 (weergave G. VERSCHELDEN.), 5; RCJB
2001, 73, noot Y. LELEU; RW 2000-01, 836, noot F. APS; Rev.not.b. 2000, 167; Rev.trim.dr.fam. 2000, 357.
229
W. PINTENS, C. DECLERCK, J. DU MONGH en K. VANWINCKELEN, Familiaal vermogensrecht, Antwerpen,
Intersentia, 2010, 192-193, nr. 332 en de rechtspraak aldaar aangehaald.
230
Art. 1408, derde streepje BW.
231
Ook schulden aangegaan met het oog op het onderhoud en de instandhouding van het gemeenschappelijk
vermogen vallen hieronder.
232
Voor voorbeelden: M. MASSCHELEIN, “Art. 1408 BW” in P. SENAEVE, F. SWENNEN en G. VERSCHELDEN
(eds.), Personen- en familierecht. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, I.
Burgerlijk Wetboek, Huwelijksvermogenstelsels, Mechelen, Kluwer, (losbl.), 2012, (1) 6, nr. 6.
233
Het gaat om giften zonder specificering van hun respectievelijk aandeel.
234
Art. 1408, vierde streepje BW.
47
2.5 Interesten van eigen schulden
105.
De interesten235 van eigen schulden zijn gemeenschappelijk.236 Dit is opnieuw een
toepassing van het adagium ubi emolumentum, ibi onus.237 Om onbillijke gevolgen te
vermijden gaat het, wat betreft de invorderingsmogelijkheden van de schuldeiser, om een
onvolkomen gemeenschappelijke schuld.238
Het Hof van Cassatie oordeelde in een arrest dat de echtgenoot-schuldenaar geen vergoeding
verschuldigd is aan het gemeenschappelijk vermogen, als de intrest op een eigen lening werd
betaald met gemeenschapsgelden.239 Indien het bedrag dat door het gemeenschappelijk
vermogen betaald werd naast interesten ook een deel kapitaal bevat, is voor dat deel kapitaal
wel een vergoeding verschuldigd. Een voorbeeld hiervan is de betaling van vaste annuïteiten.
Deze bevat naast een deel kapitaal ook een interest die daarop verschuldigd is.240
2.6 Onderhoudsschulden jegens bloedverwanten in de nederdalende lijn van een van
de echtgenoten
106.
Onderhoudsschulden241 jegens bloedverwanten in de rechte nederdalende lijn van één
van de echtgenoten zijn gemeenschappelijk.242 Deze bepaling vult zo artikel 1408, tweede
235
Onder interesten moet worden begrepen : de verwijlinteresten of moratoire interesten en de gerechtelijke
interesten. De reden waarom deze intresten verschuldigd zijn, is irrelevant. Maar indien de nalatigheid van de
echtgenoot-schuldenaar een fout uitmaakt, is er wel schadevergoeding door de echtgenootschuldenaar aan het
gemeenschappelijk vermogen verschuldigd op grond van artikel 1382 BW. (R. DEKKERS en H. CASMAN,
Handboek burgerlijk recht, IV, Huwelijksstelsels, erfrecht, giften, Antwerpen, Intersentia, 2010, 94, nr. 141) De
vergoedende interesten vallen niet onder het toepassingsgebied van art. 1408, vijfde streepje. (Gent 30 juni 1987,
T. Not. 1987, 482).
236
Art. 1408, vijfde streepje BW.
237
N. VANDEBEEK, “Passief van de eigen vermogens en van het gemeenschappelijk vermogen” in R. DERINE, H.
COUSY, J. COUTURIER, W. DELVA, J. HERBOTS en R. VEKEMAN, Onroerend goed en het huwelijksvermogen,
Antwerpen, Kluwer, (losbl.) 2011, (XV.A.-205) XV.A-219.
238
Art. 1414, lid 2 BW.
239
Cass. 18 maart 2011, T.Fam. 2011, 193, noot K. BOONE, Pas. 2011, 844, RNB 2011, 887, noot Y.-H. LELEU
en J. LARUELLE.
240
Aangehaald door : N. VANDEBEEK, “Passief van de eigen vermogens en van het gemeenschappelijk
vermogen” in R. DERINE, H. COUSY, J. COUTURIER, W. DELVA, J. HERBOTS en R. VEKEMAN, Onroerend goed en
het huwelijksvermogen, Antwerpen, Kluwer, (losbl.) 2011, (XV.A.-205) XV.A-219.
241
Onder de onderhoudsschulden vallen eveneens de schuld tot levensonderhoud, opvoeding en opleiding van
het kind wiens afstamming van vaderszijde niet vaststaat ten laste van d vermoedelijke verwekker. M.
MASSCHELEIN, “Art. 1408 BW” in P. SENAEVE, F. SWENNEN en G. VERSCHELDEN (eds.), Personen- en
familierecht. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, I. Burgerlijk Wetboek,
Huwelijksvermogenstelsels, Mechelen, Kluwer, (losbl.), 2012, 8, nr. 11.
242
Art. 1408, zesde streepje BW.
48
streepje BW, aan in die zin dat de onderhoudsschulden tegenover afstammelingen die geen
deel uitmaken van het gezin, op grond van deze bepaling ook gemeenschappelijk zijn. De
ratio van deze bepaling bestaat erin om te vermijden dat de (nieuwe) echtgenoot de ouder van
het kind zou overhalen zich niet om het kind te bekommeren.243
2.7 Schulden waarvan niet bewezen is dat ze aan één van de echtgenoten eigen zijn
ingevolge enige wetsbepaling
107.
Deze bepaling voert het vermoeden van het gemeenschappelijke karakter van een
schuld, in.244 Dit vermoeden houdt in dat alle schulden waarvan de wet245 niet uitdrukkelijk
bepaalt dat ze eigen zijn of waarvan de echtgenoten het eigen karakter niet kunnen
bewijzen246 gemeenschappelijk zijn.247
Afdeling 2. Scheiding van goederen
108.
Bij een stelsel van zuivere scheiding van goederen bestaat er geen gemeenschappelijk
vermogen. Een groot deel van de moeilijkheden die bestaan bij het wettelijk stelsel bestaan
hier helemaal niet. Zowel de schulden van voor als tijdens het huwelijk, aangegaan door een
der echtgenoten, blijven persoonlijk.248 De scheiding van goederen impliceert meteen ook de
scheiding van schulden.249 Daaruit volgt dat hoofdzakelijk het gemeen recht van toepassing
zal zijn.
243
Verslag Hambye, Parl.St. Senaat (BZ) 1974, nr. 683/2, 40, aangehaald in M. MASSCHELEIN, “Art. 1408 BW”
in P. SENAEVE, F. SWENNEN en G. VERSCHELDEN (eds.), Personen- en familierecht. Artikelsgewijze commentaar
met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, I. Burgerlijk Wetboek, Huwelijksvermogenstelsels, Mechelen,
Kluwer, (losbl.), 2012, (1) 8, nr. 11.
244
Art. 1408, zevende streepje BW.
245
Art. 1406-1407 BW.
246
Art. 1399, lid 2 en/of lid 3 BW; W. PINTENS, C. DECLERCK, J. DU MONGH en K. VANWINCKELEN, Familiaal
vermogensrecht, Antwerpen, Intersentia, 2010, 197, nr. 342.
247
Voor voorbeelden uit de rechtspraak zie rechtspraak aangehaald in M. MASSCHELEIN, “Art. 1408 BW” in P.
SENAEVE, F. SWENNEN en G. VERSCHELDEN (eds.), Personen- en familierecht. Artikelsgewijze commentaar met
overzicht van rechtspraak en rechtsleer, I. Burgerlijk Wetboek, Huwelijksvermogenstelsels, Mechelen, Kluwer,
(losbl.), 2012, (1) 11-12, nr. 14.
248
W. PINTENS, C. DECLERCK, J. DU MONGH en K. VANWINCKELEN, Familiaal vermogensrecht, Antwerpen,
Intersentia, 2010, 373, nr. 685.
249
E. DIRIX en K. BROECKX, APR Beslag, Mechelen, Kluwer, 2010, 103, nr. 127; W. DELVA, “De contractuele
en gerechtelijke scheiding van goederen”, TPR 1978, 534, nr. 14.
49
Afdeling 3. Algehele gemeenschap
109.
Het stelsel van algehele gemeenschap houdt in dat alle goederen van beide
echtgenoten gemeenschappelijk zijn behoudens goederen van persoonlijke aard en de rechten
die uitsluitend aan de persoon verbonden zijn.250 Hiermee worden alle goederen bedoeld die
vermeld worden in artikel 1401 BW.251
Artikel 1453, tweede lid BW, bepaalt dat “de algehele gemeenschap gehouden is tot al hun
schulden”. Gelet op het feit dat bepaalde goederen in het eigen vermogen blijven, moet dit
tweede lid van artikel 1453 genuanceerd worden. Indien we dit tweede lid strikt zouden
toepassen, zou het gemeenschappelijk vermogen wel alle lasten dragen maar niet genieten van
alle baten. Dit is in strijd met het adagium ubi emolumentum, ibi onus.252
110.
Daar de algehele gemeenschap bestaat uit de inbreng van alle toekomstige en
tegenwoordige goederen253 is artikel 1452, tweede lid BW, van toepassing. Daaruit vloeit
voort dat het gemeenschappelijk vermogen gehouden is tot alle tegenwoordige en toekomstige
schulden van de echtgenoten en alle schulden die in het wettelijk stelsel gemeenschappelijk
zouden zijn.254 De schulden vermeld in artikel 1407 BW blijven ook in het stelsel van
algehele gemeenschap eigen.255
250
Art. 1453, lid 1 BW.
W. PINTENS, C. DECLERCK, J. DU MONGH en K. VANWINCKELEN, Familiaal vermogensrecht, Antwerpen,
Intersentia, 2010, 340, nr. 617; H. CASMAN, “Art. 1452-1456 B.W.”, in H. CASMAN en M. VAN LOOCK (eds),
Huwelijksvermogensrecht, Mechelen, Kluwer, (losbl.) 1997, (IV.2.-1) IV.2.-3.
252
W. PINTENS, C. DECLERCK, J. DU MONGH en K. VANWINCKELEN, Familiaal vermogensrecht, Antwerpen,
Intersentia, 2010, 341, nr. 617.
253
Met uitzondering van deze bepaald in art. 1401 BW.
254
K. BOONE, “Artikel 1453 BW” in P. SENAEVE, F. SWENNEN en G. VERSCHELDEN (eds.), Personen- en
familierecht. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, Mechelen, Kluwer,
(losbl.), 2005, (1) 3.
255
H. CASMAN, “Schulden en huwelijksvermogensrecht”, TPR. 1985, (289) 321- 322, nr. 66-67.
251
50
Hoofdstuk 2: Op welk(e) vermogen(s) kan een schuld verhaald
worden?
Afdeling 1. Afhankelijk van het huwelijksstelsel
§1. WETTELIJK STELSEL
111.
De verhaalbaarheid van de schuld wordt bepaald door de artikelen 1409 tot en met
1414 BW. Gelet op hetgeen in het vorige hoofdstuk uiteen werd gezet moet er een
onderscheid gemaakt worden naargelang de aard van de schuld. Principieel kan men stellen
dat een eigen schuld verhaalbaar is op het eigen vermogen en een gemeenschappelijke schuld
op de drie vermogens. Op dit principe bestaan meerdere uitzonderingen.
Het actief van deze vermogens wordt hier niet nader omschreven, dit zou ons te ver leiden. De
baten van de eigen vermogens zijn terug te vinden in de artikelen 1399 tot en met 1401
BW,256 de baten van het gemeenschappelijk vermogen zijn terug te vinden in het artikel 1405
BW.257
112.
Daar er een vermoeden van gemeenschappelijkheid van de schuld bestaat,258 kan de
schuldeiser zijn schuld verhalen op de drie vermogens. De schuldeiser heeft hier enkel een
uitvoerbare titel nodig lastens de echtgenoot-schuldenaar. De drie vermogens zijn
gelijkwaardig en te beschouwen als één geheel. Bijgevolg kan de schuldeiser kiezen op welk
vermogen hij zal uitwinnen. De titel moet evenmin het gemeenschappelijk karakter van de
schuld vaststellen. Het is aan de beslagrechter om te oordelen op welk(e) vermogen(s) de
schuld kan worden verhaald.259
256
Een korte niet limitatieve opsomming van eigen goederen: goederen verkregen voor het huwelijk, goederen
verkregen om niet tijdens het huwelijk, toebehoren van eigen goederen, gereedschappen en werktuigen die
dienen voor het beroep, goederen volledig verkregen waarvan de echtgenoot reeds mede-eigenaar van was, strikt
persoonlijke goederen zoals bijvoorbeeld literaire, artistieke of industriële eigendomsrechten, kledij etc.
257
Een korte niet limitatieve opsomming van gemeenschappelijke goederen: vruchten, inkomsten en interesten
van eigen goederen, inkomsten uit beroepsbezigheden, schenkingen en legaten aan beide echtgenoten etc. Het
meest belangrijke actief van het gemeenschappelijk vermogen volgt hoogstwaarschijnlijk uit het vermoeden van
gemeenschappelijkheid. Artikel 1405, 4. BW bepaalt immers dat “alle goederen waarvan niet bewezen is dat zij
aan een der echtgenoten eigen zijn ingevolge enige wetsbepaling”.
258
Art. 1408, zevende streepje BW.
259
E. DIRIX, “Executierechten en huwelijksvermogensrecht” in H. CASMAN en M. VAN LOOCK (eds.),
Huwelijksvermogensrecht, Antwerpen, Kluwer, (losbl.), 2012, (TXII.1.-1) TXII.1-4, nr. 8.
51
1.1 Eigen schulden
1.1.1 Principe
113.
De eigen schulden kunnen enkel verhaald worden op het eigen vermogen en de eigen
inkomsten.260 Een persoonlijke schuldeiser van de debiteur kan geen aanspraak doen gelden
op het aandeel van zijn gehuwde debiteur in het gemeenschappelijke vermogen. De
schuldeiser kan immers niet zomaar de uitonverdeeldheid vorderen.261 De niet ontbonden
huwgemeenschap maakt immers een bestemmingsvermogen uit, waardoor de verdeling
conform artikel 815 BW niet kan worden gevorderd. 262
114.
Men kan zich de vraag stellen wie de bewijslast draagt met betrekking tot de eigendom
van de goederen. Uit artikel 1405, 4 BW263, kan worden afgeleid dat deze bij de schuldeiser
ligt.264 Artikel 1399, tweede lid BW, legt strenge bewijsregels op. Het is de vraag of deze ook
van toepassing zijn op de schuldeiser. Een redelijke interpretatie, volgens DIRIX en CASMAN,
is dat de schuldeiser niet in een slechtere positie mag verkeren dan zijn debiteur en derhalve
het bewijs mag leveren volgens artikel 1399, derde lid BW, i.e. door alle middelen
rechtens.265
114.
Zoals eerder werd vermeld kan een eigen schuld verhaald worden op de inkomsten van
de debiteur. Vaak zijn de eigen inkomsten reeds vermengd met het gemeenschappelijk
vermogen, bijvoorbeeld door storting van de gelden op de gemeenschappelijke bankrekening.
Wanneer worden de inkomsten van de debiteur aanwinsten van het gemeenschappelijk
vermogen? Volgens artikel 1405 BW zijn inkomsten gemeenschappelijk vanaf het ontstaan
ervan. Deze bepalingen zorgen dus voor verwarring. De vraag die men zich moet stellen is de
volgende: verliezen de inkomsten hun karakter van inkomsten wanneer ze geïnd worden?
260
Art. 1409 BW.
Rb. Brugge 5 november 1999, RW 1999-2000, 1206.
262
R. JANSEN, “Art. 815 BW”, in M. COENE, J. DU MONGH en N. GEELHAND (eds.), Erfenissen, schenkingen en
testamenten. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, Mechelen, Kluwer,
(losbl.), 2011, (1) 21.
263
Vermoeden dat alle goederen gemeenschappelijk zijn.
264
Beslagr. Gent 13 oktober 2009, RW 2010-11, 1267; E. DIRIX en K. BROECKX, APR Beslag, Mechelen,
Kluwer, 2010, 102, nr. 126.
265
E. DIRIX, “Executierechten en huwelijksvermogensrecht” in H. CASMAN en M. VAN LOOCK (eds.),
Huwelijksvermogensrecht, Mechelen, Kluwer, (losbl.), 2012, (TXII.1.-1) TXII.1. – 8, nr. 16; H. CASMAN,
“schulden en huwelijksvermogensrecht”, TPR 1985, (289) 316, nr. 58.
261
52
Volgens DELIÈGE moet deze vraag bevestigend beantwoord worden, omdat de inkomsten
reeds in het gemeenschappelijk vermogen zouden zijn gevallen.266 Dit is een zeer strikte
interpretatie; de verhaalsmogelijkheden van de schuldeiser worden ernstig ingeperkt. Enkel
een beslag in handen van een derde, zoals bijvoorbeeld de werknemer, is dan nog mogelijk.
Bovendien wordt zo voorbij gegaan aan de kwalificatie van de inkomsten als
gemeenschappelijk. De inning staat los hiervan, de inkomsten zijn immers gemeenschappelijk
vanaf hun ontstaan.267
Andere auteurs en bepaalde rechtspraak menen, mijns inziens terecht, dat schuldeisers hun
verhaalsrecht kunnen uitoefenen op de inkomsten van een debiteur zolang deze
individualiseerbaar zijn en dus niet gediend hebben voor de verwerving van een ander
goed.268 Indien de inkomsten niet meer individualiseerbaar zijn omdat ze vermengd zijn met
gemeenschappelijk vermogen269 kunnen de schuldeisers hun verhaal er niet meer op
uitoefenen, ook wanneer de inkomsten werden gebruikt voor de verwerving van één of meer
andere goederen. Deze goederen kunnen zowel roerend als onroerend van aard zijn. Ook al
kan er worden aangetoond dat de goederen uitsluitend met eigen inkomsten werden betaald,
toch moeten deze goederen als aanwinsten blijven beschouwd worden. Ze worden eveneens
onttrokken aan het verhaalsrecht van de schuldeiser. Indien inkomsten worden geïnvesteerd in
kasbons, obligaties of aandelen worden dit aanwinsten.270 Ook in het geval dat inkomsten op
266
A. DELIÈGE, “Le passif et les droits des créanciers” in A. DELIÈGE, P. DELNOY, B. DEROUAUX, P. GRAULICH,
C. RENARD, E. VIEUJEAN en P. WATELET, Sept lecons sur la reforme des regimes matrimoniaux, Luik,
Université de Liège. Faculté de droit, 1977, (85) 104-105, nr. 36.
267
W. PINTENS, C. DECLERCK, J. DU MONGH en K. VANWINCKELEN, Familiaal vermogensrecht, Antwerpen,
Intersentia, 2010, 198, nr. 344.
268
Luik (7e k.) 27 september 2001, JT 2001, 879; G. VERSCHELDEN, Handboek Belgisch familierecht, Brugge,
Die Keure, 2012, 569, nr. 1352; M. MASSCHELEIN, “Art. 1409 BW” in P. SENAEVE, F. SWENNEN en G.
VERSCHELDEN (eds.), Personen- en familierecht. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en
rechtsleer, I. Burgerlijk Wetboek, Huwelijksvermogenstelsels, Mechelen, Kluwer, (losbl.), 2012, (1) 3, nr.3; W.
PINTENS, C. DECLERCK, J. DU MONGH en K. VANWINCKELEN, Familiaal vermogensrecht, Antwerpen,
Intersentia , 2010, 198, nr. 344.
269
Bijvoorbeeld door storting op een gemeenschappelijke rekening waarna naderhand transacties hebben
plaatsgevonden waardoor de inkomsten niet meer individualiseerbaar zijn. (M. MASSCHELEIN, “Art. 1409 BW”
in P. SENAEVE, F. SWENNEN en G. VERSCHELDEN (eds.), Personen- en familierecht. Artikelsgewijze commentaar
met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, I. Burgerlijk Wetboek, Huwelijksvermogenstelsels, Mechelen,
Kluwer, (losbl.), 2012, (1) 4, nr. 3).
270
W. PINTENS, C. DECLERCK, J. DU MONGH en K. VANWINCKELEN, Familiaal vermogensrecht, Antwerpen,
Intersentia, 2010, 199, nr. 344.
53
een termijnrekening of spaarrekening271 worden geplaatst worden deze als aanwinsten
beschouwd.272 Indien de inkomsten echter geplaatst worden op een rekening-courant vormen
deze geen aanwinsten. De ratio hiervan bestaan erin dat in tegenstelling tot kasbons,
termijnrekeningen e.d. de rekening-courant als gebruikelijk doel heeft om liquiditeiten ter
beschikking te houden.273
1.1.2 Uitzondering : Uitbreiding
115.
Een eigen schuld kan in bepaalde gevallen ook verhaald worden op het
gemeenschappelijk vermogen.274 Deze uitbreiding doet zich voor in drie situaties. Vooreerst
kunnen de eigen schulden worden verhaald op het gemeenschappelijk vermogen in zoverre
dat gemeenschappelijk vermogen werd verrijkt.275 Daarnaast kunnen ook schulden die
ontstaan zijn uit een strafrechtelijke veroordeling of onrechtmatige daad verhaald worden op
het gemeenschappelijk vermogen. Dat kan enkel indien het eigen vermogen van de
echtgenoot-schuldenaar ontoereikend is, ten belope van de helft van de netto-baten.276 Ten
slotte kan het gemeenschappelijk vermogen aangesproken worden voor een schuld aangegaan
door beide echtgenoten in verschillende hoedanigheid.
a. In het geval van verrijking van het gemeenschappelijk vermogen
116.
In het geval dat het gemeenschappelijk vermogen verrijkt is ingevolge een eigen
schuld, kan de schuldeiser het gemeenschappelijk vermogen aanspreken. De schuldeiser dient
geenszins eerst het eigen vermogen van de debiteur aan te spreken. De bewijslast van de
verrijking en de omvang ervan ligt bij de schuldeiser. Deze bewijslast omhelst naast het
bestaan van de verrijking ook de opname van het goed in het gemeenschappelijk vermogen.
Discussies aangaande het bewijs moeten voor de beslagrechter worden gebracht.277
271
W. PINTENS en B. VAN DER MEERSCH, “Het passief in het wettelijk stelsel” in W. PINTENS en B. VAN DER
MEERSCH (eds.), De wederzijdse rechten en verplichtingen van echtgenoten en de huwelijksvermogensstelsels,
Antwerpen, Maklu, 1997, (73) 79, nr. 153.
272
Antwerpen 9 juni 1986, RW 1986-1987, 1231; H. CASMAN, “Schulden en huwelijksvermogensrecht”, TPR
1985, 317-318, nr. 58.
273
W. PINTENS, C. DECLERCK, J. DU MONGH en K. VANWINCKELEN, Familiaal vermogensrecht, Antwerpen,
Intersentia, 2010, 199, nr. 344.
274
Art. 1410 t.e.m. 1413 BW.
275
Art. 1410, 1411 en 1412, lid 1 BW.
276
Art. 1412 BW.
277
E. DIRIX, “Executierechten en huwelijksvermogensrecht” in H. CASMAN en M. VAN LOOCK (eds.),
Huwelijksvermogensrecht, Mechelen, Kluwer, (losbl.), 2012, (TXII.1.-1) TXII.1. – 9, nr. 18; W. PINTENS, C.
54
De verrijking kent drie mogelijke oorzaken. Ze kan het gevolg zijn van de opname van eigen
goederen van één der echtgenoten, in de zin van artikel 1406 BW, in het gemeenschappelijk
vermogen.278 De verrijking kan eveneens het gevolg zijn van een voordeel genoten door het
gemeenschappelijk vermogen ingevolge een verboden beroep of handeling.279 Ten slotte kan
de verrijking ook het gevolg zijn van voordelen waarvan het gemeenschappelijk vermogen
heeft kunnen genieten ingevolge een onrechtmatige daad of strafrechtelijke veroordeling.280
117.
Een eigen voorhuwelijkse schuld of een schuld die een last van een schenking, legaat
of erfenis uitmaakt kan op het gemeenschappelijk vermogen worden verhaald, in zoverre het
verrijkt is door opneming van de eigen goederen van de schuldenaar.281 Het verhaalsrecht kan
niet alleen worden uitgeoefend op de goederen opgenomen in het gemeenschappelijk
vermogen, maar op alle goederen die deel uitmaken van het gemeenschappelijk vermogen. De
schuldeisers hebben aldus een verhaal, niet op de ingebrachte goederen, maar op de
gemeenschap ten belope van de waarde van de ingebrachte goederen.282 De modaliteiten van
de opname zijn van geen belang.283
Zoals eerder vermeld ligt de bewijslast bij de schuldeiser. Het bewijs van de verrijking kan
met alle middelen rechtens worden geleverd.284 De schuldeiser moet met andere woorden het
bewijs leveren dat een bepaald goed eigen is en dat het betreffende eigen goed werd
opgenomen in het gemeenschappelijk vermogen. Daarenboven moet hij ook de waarde van de
verrijking van het gemeenschappelijk vermogen kunnen aantonen.285 Dit principe dient
genuanceerd te worden en met de nodige redelijkheid in acht ingevuld te worden. Mede gelet
DECLERCK, J. DU MONGH en K. VANWINCKELEN, Familiaal vermogensrecht, Antwerpen, Intersentia , 2010,
200, nr. 348.
278
Art. 1410 BW.
279
Art. 1411 BW.
280
Art. 1412, lid 1 BW.
281
Art. 1410 BW.
282
R. DEKKERS en H. CASMAN, Handboek burgerlijk recht, IV, Huwelijksstelsels, erfrecht, giften, Antwerpen,
Intersentia, 2010, 99-100, nr. 151.
283
Kh. Charleroi (1e k.) 9 januari 2008, JT 2008, 192.
284
M. MASSCHELEIN, “Art. 1410 BW” in P. SENAEVE, F. SWENNEN en G. VERSCHELDEN (eds.), Personen- en
familierecht. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, I. Burgerlijk Wetboek,
Huwelijksvermogenstelsels, Mechelen, Kluwer, (losbl.), 2012, (1) 3, nr. 4.
285
N. VANDEBEEK, “Passief van de eigen vermogens en van het gemeenschappelijk vermogen” in R. DERINE, H.
COUSY, J. COUTURIER, W. DELVA, J. HERBOTS en R. VEKEMAN (eds.), Het onroerend goed in de praktijk,
Mechelen, Kluwer, (losbl.), 2011, (XV.A.-205) XV.A-223; H. TIELEMANS, “Het huwelijk van de schuldenaar:
een ongelukstijdig voor de schuldeiser?”, TPR 1981, (301) 318, nr. 20.
55
op rechtspraak van de beslagrechter te Gent286 kan een deel van de bewijslast worden
verschoven naar diegene die het best geplaatst is om bewijs te leveren. De echtgenoten dienen
dus hun medewerking dienen te verlenen bij de bewijsvoering.287
De schuldeiser dient aldus de opname van een eigen goed te bewijzen. Er hoeft geen verband
te bestaan tussen het opgenomen goed en de schuld van de debiteur. Het is niet vereist dat het
goed waarop de schuld betrekking heeft wordt opgenomen in het gemeenschappelijk
vermogen. De opname van gelijk welk eigen goed van de gehouden echtgenoot kan
aanleiding geven tot de uitbreiding van het verhaalsrecht.288 Toch blijkt het leveren van het
bewijs van dergelijke opname niet eenvoudig, zeker wat betreft de roerende goederen. Dit
veronderstelt immers dat de schuldeiser moet aantonen dat een goed eerst eigen was en dat het
daarna werd opgenomen in het gemeenschappelijk vermogen.
Daarnaast dient de schuldeiser niet alleen te bewijzen dat het gemeenschappelijk vermogen
verrijkt is door de opname van eigen goederen, maar ook de omvang van die verrijking moet
bewezen worden. Wat betreft de omvang van de verrijking is MASSCHELEIN van mening dat
deze moet worden berekend rekening houdend met de waarde van het opgenomen goed op het
moment dat de schuldeiser het verhaalsrecht uitoefent maar volgens de staat op datum van
opname in het gemeenschappelijk vermogen.289 Indien het ingebrachte goed reeds werd
verkocht, moet de waarde van het goed op de dag van vervreemding gebruikt worden. Indien
het goed teniet is gegaan vooraleer de schuldeiser zijn verhaalsrecht heeft uitgeoefend, kan hij
zijn verhaalsrecht niet langer uitoefenen, daar er niet langer een verrijking van het
gemeenschappelijk vermogen is.290 De rechtbank van Antwerpen oordeelde dat het feit dat het
286
Beslagr. Gent 13 oktober 2009, RW 2010-11, 1267 en RTDF 2011, 786.
Art. 877 Ger.W.; E. DIRIX, “Executierechten en huwelijksvermogensrecht” in W. PINTENS en B. VAN DER
MEERSCH (eds.), De wederzijdse rechten en verplichtingen van echtgenoten en de huwelijksvermogensstelsels,
Antwerpen, Maklu, 1997, (217) 238, nr. 330.
288
P. DE PAGE, Le régime matrimonial, Brussel, Bruylant, 2008, 124-125, nr. 106.
289
Voorbeeld aangehaald in M. MASSCHELEIN, “Art. 1410 BW” in P. SENAEVE, F. SWENNEN en G.
VERSCHELDEN (eds.), Personen- en familierecht. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en
rechtsleer, I. Burgerlijk Wetboek, Huwelijksvermogenstelsels, Mechelen, Kluwer, (losbl.), 2012, 4, nr.3: Indien
de echtgenoot-schuldenaar een bouwgrond met een half afgewerkt huis heeft ingebracht in het
gemeenschappelijk vermogen, dient de actuele waarde van deze bouwgrond met een half afgewerkt huis in
rekening te worden gebracht.
290
M. MASSCHELEIN, “Art. 1410 BW” in P. SENAEVE, F. SWENNEN en G. VERSCHELDEN (eds.), Personen- en
familierecht. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, I. Burgerlijk Wetboek,
Huwelijksvermogenstelsels, Mechelen, Kluwer, (losbl.), 2012, (1) 4, nr. 3.
287
56
huwelijk werd gesloten kort na het aangaan van de schuld geen afdoend bewijs van verrijking
uitmaakte.291
118.
Verder zijn ook eigen schulden die het gevolg zijn van een verboden beroep of
rechtshandeling die de echtgenoot-schuldenaar niet mocht verrichten zonder de medewerking
van de andere echtgenoot of rechterlijke machtiging verhaalbaar op het gemeenschappelijk
vermogen in het geval het gemeenschappelijk vermogen er voordeel heeft uitgehaald.292
De schuldeiser kan zijn schuld verhalen op het volledige gemeenschappelijk vermogen ten
belope van het voordeel.293 Ook hier is het de schuldeiser die de bewijslast draagt. Hij moet
niet alleen de verrijking en de omvang van de verrijking bewijzen maar ook dat zijn
schuldvordering voorvloeit uit de uitoefening van een verboden beroep of rechtshandeling die
de echtgenoot-schuldenaar niet mocht verrichten zonder de medewerking van de andere
echtgenoot of rechterlijke machtiging. Net zoals de verrijking bedoeld in artikel 1410 BW
moet er een zekere redelijkheid in acht worden genomen bij deze bewijsvoering.294 Het bewijs
kan door alle middelen rechtens worden geleverd zonder zich te baseren op de algemene
bekendheid.295
Anders dan artikel 1410 BW vereist artikel 1411 BW geen directe verrijking door de opname
van een goed in het gemeenschappelijk vermogen. De schuldeiser moet aldus enkel aantonen
dat het gemeenschappelijk vermogen een voordeel heeft genoten ten gevolge van de
onrechtmatig verrichte handelingen.296 Omdat er enkel een voordeel moet worden bewezen,
vallen zo goed als alle schulden, zoals bedoeld in artikel 1417, tweede lid, en artikel 1418
onder deze bepaling. Bij het verkrijgen van een goed vatbaar voor hypotheek, het verkrijgen
van een handelszaak of enig bedrijf, het aanvaarden van een legaat of een schenking wanneer
bedongen is dat het vermaakte of geschonken goed gemeenschappelijk zal zijn, valt het
verkregen goed in het gemeenschappelijk vermogen en vormt dit goed een voordeel voor dit
vermogen.
291
Antwerpen 8 april 1987, Rev.not.b. 1988, 252.
Art. 1411 BW.
293
F. TAINMONT, “La modification conventionnelle du régime matrimonial à la lumière de la loi du 18 juillet
2008”, Rev.not.b. 2009, (6) 42; Antwerpen 13 september 2004, TBBR 2006, 381.
294
J. GERLO, “Lening en huwelijksvermogensrecht” in Liber Amicorum Yvette Merchiers, Brugge, die Keure,
2001, (127) 138, nr. 28-29.
295
H. CASMAN, “Schulden en huwelijksvermogensrecht”, TPR 1985, (289) 318, nr. 60.
296
W. PINTENS, C. DECLERCK, J. Du Mongh en K. VANWINCKELEN, Familiaal vermogensrecht, Antwerpen,
Intersentia, 2010, 201, nr. 349; G. VERSCHELDEN, Handboek Belgisch familierecht, Brugge, die Keure, 2012,
570, nr. 1356.
292
57
Wat betreft de omvang van het voordeel moet er volgens MASSCHELEIN rekening worden
gehouden met de waarde van het verkregen goed op het moment dat het verhaalsrecht
uitgeoefend wordt en dat volgens de staat op datum van verkrijging van het goed. Indien het
goed reeds werd vervreemd, dan moet de waarde van het goed op de dag van de vervreemding
in aanmerking worden genomen.297
Indien één der echtgenoten een lening aangaat in de zin van artikel 1418, 2°, d BW dient de
schuldeiser aan te tonen dat de gelden aangewend werden in het belang van het
gemeenschappelijk vermogen.298
119.
Ten slotte kunnen ook schulden ontstaan uit een strafrechtelijke veroordeling of
onrechtmatige daad verhaald worden op het gemeenschappelijk vermogen indien dit
vermogen er voordeel heeft uitgehaald.299 Op deze manier verkrijgt de schuldeiser een
verhaalsrecht op alle gemeenschappelijke goederen ten belope van het voordeel.300
De bewijslast ligt ook hier weer bij de schuldeiser.301 Deze kan met alle middelen rechtens het
bewijs van voordeel en de omvang ervan aantonen. Opnieuw dient deze bewijslast redelijk te
worden ingevuld. Net zoals bij artikel 1411 is geen directe verrijking van het
gemeenschappelijk vermogen vereist, een voordeel genoten door het gemeenschappelijk
vermogen volstaat.302 Dit is het geval wanneer een echtgenot verduisterde gelden aanwendt
om de leningsschuld van het gemeenschappelijk vermogen af te betalen.303
b. In het geval van een strafrechtelijke veroordeling of onrechtmatige daad
120.
Naast de schulden waardoor het gemeenschappelijk vermogen werd verrijkt, kunnen
eveneens de schulden die zijn ontstaan uit een strafrechtelijke veroordeling of onrechtmatige
297
M. MASSCHELEIN, “Art. 1411 BW” in P. SENAEVE, F. SWENNEN en G. VERSCHELDEN
familierecht. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, I.
Huwelijksvermogenstelsels, Mechelen, Kluwer, (losbl.), 2012, (1) 3, nr.3.
298
Brussel 9 juni 2009, T.Not. 2010, 556-565, noot F. BOUCKAERT.
299
Art. 1412, lid 1 BW.
300
P. DE PAGE, Le régime matrimonial, Brussel, Bruylant, 2008, 126-127, nr. 108.
301
Luik 26 september 2001, nr. 1999/1042, TBBR 2002, 384.
302
M. MASSCHELEIN, “Art. 1412 BW” in P. SENAEVE, F. SWENNEN en G. VERSCHELDEN
familierecht. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, I.
Huwelijksvermogenstelsels, Mechelen, Kluwer, (losbl.), 2012, (1) 2 nr.2.
303
Antwerpen 10 januari 2007, NjW 2007, 899, noot G. VERSCHELDEN.
58
(eds.), Personen- en
Burgerlijk Wetboek,
(eds.), Personen- en
Burgerlijk Wetboek,
daad op het gemeenschappelijk vermogen verhaald worden indien het eigen vermogen van de
echtgenoot debiteur niet toereikend is.304 Het is hier geenszins vereist dat het
gemeenschappelijk vermogen enig voordeel heeft genoten ingevolge de onrechtmatige daad
of strafrechtelijke veroordeling305, ook is het niet vereist dat de schuldeiser eerst de
mogelijkheden geboden door eerste lid van artikel 1412306 heeft uitgeput.307 De schuldeiser
moet zich wel eerst wenden tot het eigen vermogen van de echtgenoot-debiteur alvorens zich
te richten tot het gemeenschappelijk vermogen.308 De andere echtgenoot heeft bijgevolg het
recht het gemeenschappelijk vermogen te onttrekken aan de vordering van de schuldeiser
door eigen goederen van de schuldenaar aan te wijzen.309
121.
Het verhaalsrecht van schuldeiser wordt evenwel beperkt. Er kan slechts beslag
worden gelegd voor een bedrag ten belope van de helft van de netto-baten van het
gemeenschappelijk vermogen.310 Een belangrijke voorwaarde opdat men kan overgaan tot
beslag op de gemeenschapsgoederen houdt in dat de eigen goederen van de echtgenootschuldenaar ontoereikend zijn. De bewijslast hieromtrent ligt bij de schuldeiser. 311 Maar ook
op de niet gehouden echtgenoot rust een zekere last. Deze moet namelijk de eigen goederen
van de debiteur aanwijzen opdat het beslag niet langer kan worden gehandhaafd. 312
Om ervoor te zorgen dat het beslag de helft van de netto-baten niet overstijgt, dient de
schuldeiser een boedelbeschrijving conform artikel 1177 Ger.W. te vorderen.313 Het opmaken
304
Art. 1412, lid 2 BW.
Cass. 6 november 1995, AR C.94.297.N, Arr.Cass. 1995, 966; Bull. 1995, 997; Pas. 1995, I, 997; R. Cass.
1998, 7, noot A. VERBEKE; RW 1996-97, 234.
306
Supra randnummer 119.
307
A. VERBEKE, “Beslag op gemeenschapsgoederen wegens delictuele of quasi-delictuele eigen schuld. Het
uitgebreide verhaalsrecht van artikel 1412, lid 2 BW”, R.Cass. 1998, (1) 4, nr. 10.
308
W. PINTENS, C. DECLERCK, J DU MONGH en K. VANWINCKELEN, Familiaal vermogensrecht, Antwerpen,
Intersentia, 2010, 202, nr. 352.
309
N. VANDEBEEK, “Passief van de eigen vermogens en van het gemeenschappelijk vermogen” in R. DERINE, H.
COUSY, J. COUTURIER, W. DELVA, J. HERBOTS en R. VEKEMAN, Onroerend goed en het huwelijksvermogen,
Antwerpen, Kluwer, (losbl.), 2011, (XV.A.-205) XV.A-225.
310
Dit is de helft van de waarde van de goederen van het gemeenschappelijk vermogen verminderd met de
gemeenschappelijke schulden.
311
N. VANDEBEEK, “Passief van de eigen vermogens en van het gemeenschappelijk vermogen” in R. DERINE, H.
COUSY, J. COUTURIER, W. DELVA, J. HERBOTS en R. VEKEMAN (eds.), Onroerend goed en het
huwelijksvermogen, Antwerpen, Kluwer, (losbl.), 2011, (XV.A.-205) XV.A-225.
312
E. DIRIX, “Executierechten en huwelijksvermogensrecht” in H. CASMAN en M. VAN LOOCK (eds.),
Huwelijksvermogensrecht, Mechelen, Kluwer, (losbl.), 2012, (TXII.1.-1) TXII.1. – 9, nr. 18.
313
Beslagr. Gent 2 mei 2000, AJT 2001-02, 575; Beslagr. Turnhout 28 november 1996, TBBR. 1998, 248; E.
DIRIX, “Executierechten en huwelijksvermogensrecht” in H. CASMAN en M. VAN LOOCK (eds.),
Huwelijksvermogensrecht, Mechelen, Kluwer, (losbl.), 2012, (TXII.1.-1) TXII.1. – 9, nr. 18; W. PINTENS, C.
305
59
van deze boedelbeschrijving kan ook door de beslagrechter worden bevolen.314 Van de
schuldeiser wordt enkel verwacht dat die de normaal beschikbare informatiekanalen
raadpleegt.315
Het verhaalsrecht van de schuldeiser heeft niet de ontbinding met vereffening-verdeling van
het gemeenschappelijk vermogen tot gevolg. Hieruit volgt dat in de boedelbeschrijving geen
vergoedingsrekeningen moeten worden opgemaakt.
Wat als er in de periode tussen het opstellen van de boedelbeschrijving en het beslag
wijzigingen zijn gebeurd met betrekking tot de omvang van de netto-baten van het
gemeenschappelijk vermogen? VERBEKE316 en MASSCHELEIN317 zijn van mening dat het
bedrag dat werd vastgesteld in de boedelbeschrijving het absolute minimum uitmaakt. Indien
het gemeenschappelijk vermogen sinds de opmaak van de boedelbeschrijving in waarde is
verminderd, maakt dit niets uit voor de schuldeiser. Die behoudt zijn recht op verhaal op de
helft van de netto-baten zoals deze werden vastgesteld in de boedelbeschrijving. Indien de
netto-baten
van
het
gemeenschappelijk
vermogen
zijn
toegenomen
sinds
de
boedelbeschrijving kan de schuldeiser beslag leggen rekening houdend met deze toename. De
schuldeiser moet dan de boedelbeschrijving bij vergelijking vorderen.
c. In het geval van schulden aangegaan door beide echtgenoten in verschillende
hoedanigheden
122.
Artikel 1413 BW bepaalt dat een schuld aangegaan door twee echtgenoten, zelfs in
verschillende hoedanigheid, verhaald kan worden op de eigen vermogens en het
DECLERCK, J DU MONGH en K. VANWINCKELEN, Familiaal vermogensrecht, Antwerpen, Intersentia, 2010, 202,
352; W. PINTENS, C. DECLERCK en V. ALLAERTS, “Overzicht van rechtspraak. Huwelijksvermogensrecht 20032010”, TPR 2010, (1383) 1450.
314
E. DIRIX, “Executierechten en huwelijksvermogensrecht” in H. CASMAN en M. VAN LOOCK (eds.),
Huwelijksvermogensrecht, Mechelen, Kluwer, (losbl.), 2012, (TXII.1.-1) TXII.1. – 10, nr. 18.
315
A. VERBEKE, “Beslag op gemeenschapsgoederen wegens delictuele of quasi-delictuele eigen schuld. Het
uitgebreide verhaalsrecht van artikel 1412, lid 2 BW”, R.Cass. 1998, (1) 4, nr. 10.
316
A. VERBEKE, “Beslag op gemeenschapsgoederen wegens delictuele of quasi-delictuele eigen schuld. Het
uitgebreide verhaalsrecht van artikel 1412, lid 2 BW”, R.Cass. 1998, (1) 6-7, nr. 18.
317
M. MASSCHELEIN, “Art. 1412 BW” in P. SENAEVE, F. SWENNEN en G. VERSCHELDEN (eds.), Personen- en
familierecht. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, I. Burgerlijk Wetboek,
Huwelijksvermogenstelsels, Mechelen, Kluwer, (losbl.), 2012, (1) 5, nr. 6.
60
gemeenschappelijk vermogen. Uit de voorbereidende werkzaamheden blijkt dat de
draagwijdte van artikel 1413 BW dient beperkt te worden tot de niet-hoofdelijke borgtocht.318
DIRIX en MASSCHELEIN zijn van oordeel dat artikel 1413 BW, naast contractuele
verbintenissen, ook van toepassing is op alle situaties waarin beide echtgenoten tot dezelfde
schuld zijn gehouden. Het Hof van Beroep van Brussel oordeelde bijvoorbeeld dat de
onderhoudschuld van een kind ten aanzien van de eigen ouder319 voorhuwelijks en aldus eigen
is en deze voor de schoonouder320 pas ontstaat vanaf het huwelijk en bijgevolg
gemeenschappelijk is. Het Hof zag dit als eenzelfde schuld aangegaan in verschillende
hoedanigheden en past voor de verhaalbaarheid artikel 1413 BW toe.
DELIÈGE daarentegen meent dat uit de wet blijkt dat enkel contractuele verbintenissen onder
artikel 1413 BW kunnen vallen.321
123.
Artikel 1413 is van toepassing zowel op schulden aangegaan door echtgenoten in
dezelfde hoedanigheid als de schulden door hen aangegaan in verschillende hoedanigheden.
Wat betreft de schulden door echtgenoten aangegaan in dezelfde hoedanigheid vormt deze
regel een bevestiging van artikel 1414, eerste lid. Deze schulden zijn reeds gemeenschappelijk
op grond van artikel 1408, eerste streepje BW.
124.
We kunnen ons afvragen of artikel 1413 verzoenbaar is met artikel 2021 BW.322 Met
andere woorden, kan een echtgenoot-borg zich beroepen op artikel 2021 BW en kan hij al dan
niet eisen dat er eerst wordt uitgewonnen op de goederen van de schuldenaar? Hoewel op het
eerste zicht lijkt dat de echtgenoot-borg zich niet kan beroepen op artikel 2021 BW omdat
artikel 1413 bepaalt dat er kan verhaald worden op de drie vermogens, kan dit niet de
bedoeling geweest zijn van de wetgever. De regeling omtrent het wettelijk stelsel beoogt
onder meer het eigen vermogen van beide echtgenoten te beschermen tegen schulden die door
318
N. VANDEBEEK, “Passief van de eigen vermogens en van het gemeenschappelijk vermogen” in R. DERINE, H.
COUSY, J. COUTURIER, W. DELVA, J. HERBOTS en R. VEKEMAN (eds.), Onroerend goed en het
huwelijksvermogen, Antwerpen, Kluwer, (losbl.), 2011, (XV.A.-205) XV.A-226.
319
Art. 205 BW.
320
Art. 206 BW.
321
A. DELIÈGE, “Le passif et les droits des créanciers” in A. DELIÈGE, P. DELNOY, B. DEROUAUX, P. GRAULICH,
C. RENARD, E. VIEUJEAN en P. WATELET, Sept lecons sur la reforme des regimes matrimoniaux, Luik,
Université de Liège. Faculté de droit, (85) 108-109, nr. 41.
322
Dit is de regeling met betrekking tot de uitwinning wat betreft de borgtocht in het algemeen.
61
de andere echtgenoot worden aangegaan.323 Het wettelijk stelsel kan niet zomaar een bron van
verrijking uitmaken voor de schuldeisers ten koste van de echtgenoten. De meerderheid van
de rechtsleer meent dan ook dat artikel 1413 BW en 2021 BW verzoenbaar zijn. 324 Dit
betekent dat de schuldeiser beslag kan leggen op alle goederen (eigen of gemeenschappelijk)
maar dat de echtgenoot-borg kan ontsnappen aan het verhaalsrecht door eigen goederen van
de echtgenoot-hoofdschuldenaar of goederen behorend tot het gemeenschappelijk vermogen
aan te duiden.325
1.2 Gemeenschappelijke schulden
1.2.1 Algemeen
a. Principe
125.
Artikel 1414, eerste lid BW, bepaalt dat gemeenschappelijke schulden op de drie
vermogens kunnen verhaald worden. De schuldeiser kan met andere woorden het
gemeenschappelijk vermogen en beide eigen vermogens aanspreken.
126.
Het Hof van Cassatie bevestigde in 2012 nogmaals het principe van artikel 1414,
eerste lid BW.326 De situatie die aanleiding gaf tot het arrest is de volgende. Eén van de
echtgenoten had tijdens het huwelijk een vennootschap opgericht voor de uitoefening van zijn
beroep. Die vennootschap deed tijdens het huwelijk betalingen aan de echtgenoten en/of aan
derde schuldeisers van de echtgenoten. Deze betalingen werden gedebiteerd op de rekeningcourant die bestond tussen de vennootschap en de ex-echtgenoot. Alles gebeurde onder de
bestuursverantwoordelijkheid van de toenmalige echtgenoot. Na de echtscheiding vorderde de
323
H. CASMAN, “Art. 1409-1412 BW” in Huwelijksvermogensrecht, Antwerpen, Kluwer, (losbl.), 1996 , (III.7.1) III.7.-2.
324
M. MASSCHELEIN, “Art. 1413 BW” in P. SENAEVE, F. SWENNEN en G. VERSCHELDEN (eds.), Personen- en
familierecht. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, I. Burgerlijk Wetboek,
Huwelijksvermogenstelsels, Mechelen, Kluwer, (losbl.), 2012, (1) 4, nr.6; N. VANDEBEEK, “Passief van de eigen
vermogens en van het gemeenschappelijk vermogen” in R. DERINE, H. COUSY, J. COUTURIER, W. DELVA, J.
HERBOTS en R. VEKEMAN (eds.), Onroerend goed en het huwelijksvermogen, Antwerpen, Kluwer, (losbl.),
2011, (XV.A.-205) XV.A-226; W. PINTENS, C. DECLERCK, J DU MONGH en K. VANWINCKELEN, Familiaal
vermogensrecht, Antwerpen, Intersentia, 2010, 203, nr. 353; J. GERLO, Handboek voor familierecht 2.
Huwelijksvermogensrecht, Brugge, die Keure, 2001, 163-164, nr. 287.
325
W. PINTENS, C. DECLERCK, J DU MONGH en K. VANWINCKELEN, Familiaal vermogensrecht, Antwerpen,
Intersentia, 2010, 203, nr. 353.
326
Cass. (1e k.) 2 november 2012, AR C.11.0703.N, Pas. 2012, 2107; RABG 2013, 283, noot B. VERLOOY;
Rev.trim.dr.fam. 2013, 967; RW 2013-14, 735.
62
vennootschap van de ex-echtgenote de betaling van de helft van de rekening-courantschuld
die tot stand was gekomen door de voormelde betalingen. De echtgenote betwistte dat het
ging om gemeenschappelijke schulden omdat ze op geen enkele manier haar instemming had
gegeven met de hele constructie.
Het Hof meent dat het debet van de betrokken rekening-courant tot stand is gekomen
ingevolge betalingen die de vennootschap deed, hetzij rechtstreeks aan het echtpaar, hetzij
aan derden voor schulden van het echtpaar, daaruit dient afgeleid te worden dat het debet van
de betrokken rekening-courant een gemeenschappelijke schuld betreft in de zin van artikelen
1408 (aanhef en 2de streepje, minstens 3de of laatste streepje) en 1414, 1ste lid van het
Burgerlijk Wetboek. Het Hof van Cassatie overweegt in het geannoteerde arrest dat uit deze
wetsbepalingen volgt dat een gemeenschappelijke schuld die aangegaan is door een van de
echtgenoten ook de andere echtgenoot verbindt en in de regel kan verhaald worden zowel op
het gemeenschappelijk vermogen als op het eigen vermogen van elk van de echtgenoten.327
b. Uitvoerbare titel
127.
Wanneer er sprake is van gemeenschappelijke schulden kunnen die vanzelfsprekend
verhaald worden op zowel het eigen vermogen van de echtgenoot-schuldenaar als het eigen
vermogen van de echtgenoot niet-schuldenaar en het gemeenschappelijke vermogen.328 De
schuldeiser heeft hier enkel een uitvoerbare titel nodig lastens de echtgenoot-schuldenaar om
te kunnen overgaan tot uitwinning op de drie vermogens.329 Noch voor bewarend beslag, noch
voor uitvoerend beslag op deze goederen is de toestemming van de mede-echtgenoot
vereist.330 De drie vermogens zijn gelijkwaardig en te beschouwen als één geheel bijgevolg
kan de schuldeiser kiezen op welk vermogen hij zal uitwinnen.331 De titel moet evenmin het
gemeenschappelijk karakter van de schuld vaststellen. Het is de beslagrechter die het
gemeenschappelijk karakter van de schuld kan vaststellen. De beslagrechter dient namelijk te
oordelen op welk(e) vermogen(s) de schuld kan worden verhaald.332
327
B. VERLOOY, “De verhaalbaarheid van de rekening-courantschuld in de vennootschap van een echtgenoot op
het gemeenschappelijk en het eigen vermogen van de echtgenoten”, RABG 2013, 285-287.
328
Art. 1414, lid 1 BW.
329
E. DIRIX, “Executierechten en huwelijksvermogensrecht” in H. CASMAN en M. VAN LOOCK (eds.),
Huwelijksvermogensrecht, Mechelen, Kluwer, (losbl.), 2012, (TXII.1.-1) TXII.1. – 3, nr. 7; E. DIRIX en K.
BROECKX, APR Beslag, Mechelen, Kluwer, 2010, 100, nr.122.
330
G. VERSCHELDEN, Handboek Belgisch familierecht, Brugge, Die Keure, 2012, 572, nr.1359.
331
E. DIRIX en K. BROECKX, APR Beslag, Mechelen, Kluwer, 2010, 100, nr 123.
332
Supra randnummer 112.
63
128.
In het tweede lid van art. 1414 wordt evenwel gewezen op het bestaan van
onvolkomen gemeenschappelijke schulden.333 Dit zijn schulden die, hoewel ze in principe
gemeenschappelijk van aard zijn, enkel op het gemeenschappelijk vermogen en het vermogen
van de echtgenoot-schuldenaar kunnen worden verhaald. Het eigen vermogen van de
echtgenoot-niet-schuldenaar wordt aldus aan het verhaalsrecht onttrokken.334 Er wordt later
ingegaan op deze onvolkomen gemeenschappelijke schulden.335
129.
De echtgenoot niet-schuldenaar kan zich tegen de uitwinning verzetten bij de
beslagrechter, het gaat immers om een executiegeschil336. De beslagrechter dient te oordelen
over de vraag op welke goederen al dan niet beslag kan worden gelegd en niet te antwoorden
op de vraag of de verzetdoende echtgenoot schuldenaar is.337 De verzetdoende echtgenoot kan
ofwel voorhouden dat het om een eigen schuld van de echtgenoot-schuldenaar gaat of om een
onvolkomen gemeenschappelijke schuld waardoor nog enkel kan worden uitgewonnen of op
het eigen vermogen van de echtgenoot-schuldenaar of op het gemeenschappelijk vermogen en
het eigen vermogen van de echtgenoot schuldenaar.
c. Tenuitvoerlegging
130.
Terwijl een uitvoerbare titel lastens de debiteur volstaat opdat uitwinning op de drie
vermogens mogelijk is, is dit niet zo voor de tenuitvoerlegging zelf. De tenuitvoerlegging
moet gebeuren ten laste van de echtgenoot wiens goederen worden uitgewonnen. Dit betekent
dat het bevel tot betalen betekend wordt aan de echtgenoot op wiens goederen de schuldeiser
beslag wil leggen.
131.
Indien men te maken heeft met de tenuitvoerlegging op roerende goederen van het
gemeenschappelijk vermogen is er weinig eensgezindheid in de rechtspraak en rechtsleer.
Bepaalde auteurs menen dat de tenuitvoerlegging tegen beide echtgenoten dient te worden
333
E. DIRIX en K. BROECKX, APR Beslag, Mechelen, Kluwer, 2010, 100, nr. 122.
Beslagr. Gent 8 april 2004, T.Not. 2006, 206.
335
Infra randnummer 128 e.v.
336
Gent 27 november 1990, T.Not. 1991, 190; Charleroi 20 november 1990, Bull.Bel. 1994, 2711; E. DIRIX,
“Executierechten en huwelijksvermogensrecht” in H. CASMAN en M. VAN LOOCK (eds.),
Huwelijksvermogensrecht, Mechelen, Kluwer, (losbl.), 2012, (TXII.1.-1) TXII.1. – 4, nr. 8-9.
337
E. DIRIX, “Enige executiproblemen bij beslag ten laste van echtgenoten” in W. PINTENS (ed.), Liber
amicorum Roger Dillemans. Deel I Familierecht en familiaal vermogensrecht, Antwerpen, Story-Scientia, 1997,
(97) 102-103, nr. 6-7.
334
64
vervolgd, gelet op de aard van het gemeenschappelijk vermogen dat één en ondeelbaar is. 338
Een meerderheidsstrekking aanvaardt dat tenuitvoerlegging dient te gebeuren lastens de
echtgenoot die in de titel wordt vermeld maar dat de andere echtgenoot op de hoogte wordt
gebracht van het beslag door middel van de betekening van het bevel tot betaling of het
beslagexploot.339
132.
Artikel 1562 Ger.W. voorziet een afwijkende regeling voor de uitwinning van
onroerende goederen. Deze houdt in dat de uitwinning krachtens een gemeenschappelijke
schuld of een schuld die het gemeenschappelijk vermogen bezwaart tegen de beide
echtgenoten dient te worden vervolgd. Dit betekent dat het bevel, het beslagexploot, de
beschikking houdende de aanstelling van de notaris, de aanmaning om kennis te nemen van
de verkoopsvoorwaarden (en bijgevolg ook het aanwezig zijn zelf) en het uittreksel uit het
proces-verbaal van toewijzing aan elk van beide echtgenoten moeten worden betekend.340
De schuldeisers moeten dus steeds het huwelijksvermogensstelsel van de debiteur nagaan. Er
wordt door middel van publicatie in het Centraal Register van Huwelijksovereenkomsten
(CRH) publiciteit gegeven aan onder meer het gekozen huwelijksvermogensstelsel.341 Er werd
ook voorzien in een retroactieve inschrijving in dat register van alle huwelijkscontracten en
wijzigingen.342 Het enige heikele punt blijft de raadpleging van het register. Hoewel het
waarschijnlijk de bedoeling was om raadpleging door het publiek mogelijk te maken is dit
nog niet zo. De schuldeiser zelf kan het register nog niet raadplegen. Dat dient te gebeuren via
een tussenpersoon die dit wel kan, deze tussenpersonen zijn volgens artikel 11 van het
Koninklijk Besluit van 21 juni 2011 houdende het beheer van de centrale registers van
testamenten en huwelijksovereenkomsten343: (1) de notarissen en de Belgische diplomatieke
zendingen en consulaire posten in het buitenland, de gerechtsdeurwaarders en de griffiers en
magistraten bij de rechtscolleges, in functie van de uitoefening van hun ambt; (2) de openbare
338
G. BAETEMAN, J. GERLO en W. PINTENS, “Overzicht van rechtspraak. Huwelijksvermogensrecht (19962002)”, TPR 2003, (1639) 1685, nr. 196.
339
E. DIRIX EN K. BROECKX, APR Beslag, Mechelen, Kluwer, 2010, 101, nr. 124.
340
D. MICHIELS, Uitvoerend onroerend beslag & rangregeling, Mechelen, Kluwer, 2013, 21-22, nr. 20.
341
H. JACOBS, “Het centraal register van huwelijksovereenkomsten”, T.Fam. 2011, (150) 150.
342
Art. 5, §3 van het Koninklijk Besluit van 21 juni 2011 houdende het beheer van de centrale registers van
testamenten en huwelijksovereenkomsten, BS 2 augustus 2011: De notarissen zijn gehouden om alle
huwelijkscontracten en wijzigingsakten die door hen (of hun voorganger) werden opgemaakt in een periode van
30 jaar voorafgaand aan de inwerkingtreding van het koninklijk besluit, voor zover beide echtgenoten nog in
leven zijn, in de schrijven in het CRH tegen uiterlijk 1 september 2014.
343
BS 1 augustus 2011.
65
overheden, de instellingen van openbaar nut en instellingen van algemeen belang indien de
kennisneming van huwelijksstelsel van een persoon noodzakelijk is voor de uitvoering van
hun wettelijke opdrachten; (3) de partijen zelf en (4) elke andere persoon of instelling
toegelaten bij koninklijk besluit na overleg in de Ministerraad, na advies van de Commissie
voor de bescherming van de persoonlijke levenssfeer.344 Gezien de deurwaarder gelast is met
onder andere het betekenen van het bevel tot betalen en het beslag, zal die in de praktijk de
best geplaatste persoon zijn om in dergelijke situaties het register raad te plegen.
127.
Indien men als schuldeiser te maken heeft met een gemeenschappelijk aangegane
schuld, zelfs in verschillende hoedanigheid, zijn beide echtgenoten persoonlijk gehouden tot
eenzelfde schuld en kan de schuldeiser zijn verhaalsrecht uitoefenen op de drie vermogens.
Men maakt een onderscheid naar gelang de al dan niet hoofdelijke gehoudenheid van de
echtgenoten tot betaling van de verbintenissen. In het geval van hoofdelijke verbintenissen
kan de schuldeiser met een uitvoerbare titel lastens één van de echtgenoten zijn volledige
schuldvordering verhalen op de drie vermogens. Indien het niet om een hoofdelijke
verbintenis gaat, kan de schuldeiser enkel een uitvoerbare titel verkrijgen lastens elke
echtgenoot, ten belope van diens aandeel en kan hij dan ook enkel ten belope van dat bedrag
overgaan tot uitwinning op de drie vermogens.345
1.2.2 Uitzondering : beperking van het verhaalsrecht
128.
Zoals eerder reeds aangehaald zijn bepaalde schulden, hoewel ze gemeenschappelijk
van aard zijn, slechts verhaalbaar op het gemeenschappelijk vermogen en het eigen vermogen
van de echtgenoot-schuldenaar. Dit zijn de “onvolkomen gemeenschappelijke schulden”,
terug te vinden in artikel 1414, tweede lid BW.346 Artikel 1414, tweede lid somt vier
onvolkomen gemeenschappelijke schulden op. Vooreerst de schulden door een der
echtgenoten aangegaan ten behoeve van de huishouding en de opvoeding van de kinderen,
wanneer zij lasten meebrengen die gelet op de bestaansmiddelen van het gezin buitensporig
zijn. Ten tweede gaat het om interesten die een bijzaak vormen van de eigen schulden van een
echtgenoot. Verder worden de schulden door een van de echtgenoten aangegaan bij de
344
E. DEBUSSCHER, “De uitbreiding van het Centraal Huwelijksovereenkomstenregister”, NNK 2013, 20-21; K.
BOONE en V. DE BACKER, “Het centraal register van huwelijksovereenkomsten”, Notariaat 2011, (1) 2.
345
E. DIRIX, “Executierechten en huwelijksvermogensrecht” in H. CASMAN en M. VAN LOOCK (eds.),
Huwelijksvermogensrecht, Mechelen, Kluwer, (losbl.), 2012, (TXII.1.-1) TXII.1. – 8, nr. 14.
346
Het gaat om een limitatieve opsomming.
66
uitoefening van zijn beroep vermeld. Ten slotte zijn ook de onderhoudsschulden jegens
bloedverwanten
in
de
nederdalende
lijn
van
een
der
echtgenoten
onvolkomen
gemeenschappelijke schulden. Deze zullen één voor één hieronder nader toegelicht worden.
a. De schulden aangegaan door één van de echtgenoten in het belang van de
huishouding en de opvoeding van de kinderen, indien zij lasten meebrengen die
buitensporig zijn, rekening houdend met de bestaansmiddelen van het gezin
129.
Zoals eerder aangehaald zijn de schulden door een der echtgenoten aangegaan ten
behoeve van de huishouding en de opvoeding van de kinderen gemeenschappelijk.347 Indien
dergelijke schulden buitensporig zijn, zijn de echtgenoten niet langer hoofdelijk gehouden348,
maar aan het gemeenschappelijk karakter van de schuld wordt aldus niet geraakt. Hoewel het
gemeenschappelijk karakter onaangetast blijft kunnen dergelijke schulden niet langer op de
drie vermogens verhaald worden. Het vermogen van de niet gehouden echtgenoot wordt aan
het verhaalsrecht onttrokken.
Of een schuld al dan niet buitensporig is dient door de rechter in concreto te worden
beoordeeld. Zo oordeelde de rechtbank dat bij het uitgeven van ongedekte cheques moet
worden gekeken naar de onderliggende verbintenis om na te gaan of een schuld buitensporig
is. De uitgave van ongedekte cheques op zich speelt geen rol bij deze beoordeling. 349 Voor
een bestaansminimumtrekker kunnen als buitensporig worden aangemerkt, de schulden
gemaakt om twee lagere schoolkinderen op internaat te laten verblijven.350 De schuld
ingevolge levering van brandstof voor verwarming van de gezinswoning is een nietbuitensporige huishoudelijke schuld.351
130.
Wat in geval van feitelijke scheiding? De feitelijke scheiding doet geen afbreuk aan
het bestaan van schulden aangegaan voor de opvoeding van de kinderen, deze kunnen immers
ontstaan los van een gemeenschappelijke huishouding.
347
Art. 1408, tweede streepje BW.
Art. 222 BW; Gent 6 januari 1998, AJT. 1998-99, 721; Rb. Neufchâteau 23 mei 1984, Rev.not.b. 1984, 366.
349
Rb. Leuven 21 september 1995, TBBR 1997, 119.
350
Gent 6 januari 1998, AJT 1998-99, 721.
351
Vred. St.-Kwintens-Lennik 24 mei 1982, Rev.trim.dr.fam. 1983, 293.
348
67
Wat betreft de huishoudelijke schulden is het minder duidelijk. Er kunnen vanaf de feitelijke
scheiding in
principe geen huishoudelijke schulden meer zijn omdat er
geen
gemeenschappelijke huishouding meer bestaat.352 In de praktijk zijn dergelijke schulden toch
vaak gemeenschappelijk omdat ze onder artikel 1414, eerste lid vallen, gelet op hun
gemeenschappelijke karakter ingevolge artikel 1408, zevende streepje BW. De feitelijke
scheiding kan evenwel niet zomaar worden ingeroepen tegen een derde schuldeiser te goeder
trouw.353 De vraag of deze derde schuldeiser al dan niet te goeder trouw is moet worden
beoordeeld op het moment van het aangaan van de schuld.354
b. De interesten die een bijzaak uitmaken van de eigen schulden van een echtgenoot
131.
Dit lijkt een logische uitzondering op het principe van het eerste lid van artikel 1414
BW, want ook de interesten van eigen goederen komen het gemeenschappelijk vermogen ten
goede.355
c. De schulden door een van de echtgenoten aangegaan bij de uitoefening van zijn
beroep
132.
Hoewel nergens expliciet in de wet staat dat beroepsschulden gemeenschappelijke
schulden zijn, kan dit worden afgeleid uit artikel 1408, derde en zevende streepje BW, en
artikel 1414, tweede lid, 3 BW. Het is vanzelfsprekend dat de schulden hun
gemeenschappelijk karakter verliezen indien het gaat om een verboden beroepsuitoefening.356
De beroepsschulden kunnen aldus niet verhaald worden op het eigen vermogen van de niet
contracterende echtgenoot.
Artikel 1414, tweede lid, 3 BW heeft betrekking op de schulden die zijn aangegaan door één
der echtgenoten in het kader van de beroepsuitoefening. Daaronder vallen ook de
handelsschulden van een handelszaak van één der echtgenoten.357 De handelsschulden volgen
352
Gent 18 december 1992, TGR 1993, 95.
Bergen (2e k.) 25 maart 2002, JLMB 2003, 1748.
354
Cass. (1e k.) 15 oktober 1999, AR C.98.0236.F, Arr.Cass. 1999, 1269; Bull. 1999, 1323; Div. Act. 2000, 18,
noot E. DE WILDE D’ESTMAEL; JLMB 1999, 1724; Juristenkrant 1999 (weergave G. VERSCHELDEN.), 5; RCJB
2001, 73, noot Y. LELEU; RW 2000-01, 836, noot F. APS; Rev.not.b. 2000, 167; Rev.trim.dr.fam. 2000, 357; Luik
(10e k.) 3 februari 2009, RRD 2008, 504; Rev.trim.dr.fam. 2011, 938.
355
Art. 1405, 2 BW.
356
Beslagr. Namen 9 november 1984, RRD. 1985, 360.
357
Luik 29 maart 1990, TBBR 1993, 321; Brussel 10 april 1987 Rec.gén.enr.not. 1989, 61; Brussel 10 juni 1987,
T.Not. 1987, 303-306, noot F. BOUCKAERT.
353
68
de handelszaak niet omdat ze geen deel uitmaken van de feitelijke algemeenheid van de
handelszaak.358 Men kan zich de vraag stellen of dit principe van artikel 1414, tweede lid, 3
BW nog steeds geldt indien de andere echtgenoot zijn/haar toestemming heeft verleend indien
dat werd vereist door artikel 1418 BW. Om deze vraag te kunnen beantwoorden moet eerst
gekeken worden wat bedoeld wordt met het begrip “toestemming”.
Houdt deze toestemming in dat de mede-echtgenoot zich als contractspartij verbindt of dat
deze enkel de toelating geeft de bestuurshandeling te stellen zodat nadien de nietigheid niet
meer kan worden gevorderd? Deze vraag wordt niet eenduidend door de rechtsleer
beantwoord. Bepaalde auteurs oordelen dat dergelijk onderscheid wel degelijk kan gemaakt
worden.359
Anderen menen daarentegen dat dit onderscheid niet kan worden gemaakt; ofwel stemt de
mede-echtgenoot ofwel toe ofwel niet, bijgevolg is de echtgenoot ofwel mede-contractspartij,
ofwel niet.360
Als men mede-contractspartij wordt, is het eenvoudig, dan kan de schuld verhaald worden op
de drie vermogens ingevolge artikel 1413 BW. Wanneer we aannemen dat men ook een
loutere instemming kan verlenen zonder contractspartij te worden kan het vermogen van de
instemmende echtgenoot aan het verhaalsrecht worden onttrokken. De schuld wordt dan een
onvolkomen gemeenschappelijke schuld.361
BUYSSENS en DE DECKER menen dat de instemming van de niet-beroepsactieve echtgenoot
met een rechtshandeling inderdaad tot gevolg heeft dat de schuld een onvolkomen
gemeenschappelijke schuld wordt. Verder zijn ze van mening dat ook wanneer de rechter
machtiging verleent conform artikel 1420 BW, deze gelijk kan worden gesteld met een
358
Brussel 10 juni 1987, T.Not. 1987, 303, noot F. BOUCKAERT; Kh. Brussel 5 maart 1985, T.Not. 1985, 89.
W. PINTENS, C. DECLERCK, J. DU MONGH en K. VANWINCKELEN, Familiaal Vermogensrecht, Antwerpen,
Intersentia, 2010, 219-220, nr. 379; V. DAPSENS, “La gestion du patrimoine commun” in Y. LELEU en L.
RAUCENT, Les régimes matrimoniaux. 3. Le régime légal, Brussel, Larcier, 2001, (196) 220-223, nr. 856; A.
VERBEKE, “De bank en de gehuwde cliënt” in CBR (ed.), Actuele ontwikkelingen in de rechtsverhouding tussen
bank en consument, Antwerpen, Maklu, 1994, (47) 73-74, nr. 31bis-31ter; G. BAETMAN, J. GERLO, E. GULDIX,
W. DE MULDER en P. LUYPAERS, “Overzicht van rechtspraak. Huwelijksvermogensrecht (1982-1988)”, TPR
1990, (153) 269-271, nr. 198-200; H. DU FAUX, “Régimes matrimoniaux. Nouveau régime légal. Gestion du
patrimoine commun – Article 1418. Sens du terme ‘consentement’, Implications”, RNB 1978, 262-267.
360
G. VERSCHELDEN, Handboek Belgisch Familierecht, die Keure, 2012, 584, nr. 1392; A. GOSSELIN, “Sûretés
entre époux” in J.-L. JEGHERS (ed.), Les contrats entre époux, Brussel, Bruylant, 1995, 319-320, nr.5.
361
Art. 1414, lid 2, 3 BW.
359
69
instemming waaruit volgt dat het eveneens om een onvolkomen gemeenschappelijke schuld
gaat.362
133.
Wanneer beide echtgenoten samen het beroep uitoefenen en deze gaan samen schulden
aan363 zijn deze schulden gemeenschappelijk.364 Indien één van de echtgenoten zijn/haar
toestemming niet heeft verleend of wanneer het om een verboden beroep gaat in de zin van
artikel 206, §1 BW zijn de aangegane schulden eigen op grond van artikel 1407, derde
streepje BW.365
134.
Op
de
problematiek
betreffende
de
belastingen,
en
meer
bepaald
de
inkomstenbelasting, wordt niet dieper ingegaan. Algemeen kan men evenwel stellen dat de
inkomstenbelasting niet als een beroepsschuld wordt beschouwd366 daar ze berekend wordt op
het globaal gezinsinkomen.367 Daaruit volgt dat de inkomstenbelastingen in principe niet
onder artikel 1414, tweede lid BW vallen. De verhaalbaarheid van de inkomstenbelasting
wordt geregeld in artikel 393bis WIB 1992 en artikel 394, §1, eerste lid WIB 1992.368
De BTW- belastingschulden zijn wel beroepsschulden en kunnen aldus vallen onder de
toepassing van artikel 1414, tweede lid 3 BW.369
135.
Tot slot volgen een aantal voorbeelden van schulden in de zin van artikel 1414, tweede
lid, 3 BW. De beheerder-zaakvoerder van een vennootschap die zich borg stelt voor de
afbetaling van een lening die door zijn vennootschap werd aangegaan, gaat op deze manier
een schuld aan in het kader van zijn beroepsuitoefening die niet verhaalbaar is op de eigen
362
F. BUYSSENS en P. DE DECKER, “Artikel 1418 BW” in P. SENAEVE, F. SWENNEN en G. VERSCHELDEN (eds.),
Personen- en familierecht. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, Mechelen,
Kluwer, 2014, 7.
363
Art. 1417 BW.
364
Art. 1413 BW.
365
Luik 30 september 2004, RRD 2005, 23-24.
366
Cass. 27 mei 1999, Arr.Cass. 1999, 734; Bull. 1999, 755; Bull.Bel. 2000, 515; Div.Act. 2000, 43; JLMB 2000,
1466; RW 2000-01, 25; Rev.not.b. 1999, 572.
367
R. DEKKERS en H. CASMAN, Handboek burgerlijk recht, IV, Huwelijksstelsels, erfrecht, giften, Antwerpen,
Intersentia, 2010, 102, nr. 155.
368
M. MASSCHELEIN, “Art. 1414 BW” in P. SENAEVE, F. SWENNEN en G. VERSCHELDEN (eds.), Personen- en
familierecht. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, I. Burgerlijk Wetboek,
Huwelijksvermogenstelsels, Mechelen, Kluwer, (losbl.), 2012, 6-7, nr. 10.
369
Gent 11 april 1995, EJ 1996, 27, noot H. JACOBS.; RW 1995-96, 851; M. MASSCHELEIN, “Art. 1414 BW” in P.
SENAEVE, F. SWENNEN en G. VERSCHELDEN (eds.), Personen- en familierecht. Artikelsgewijze commentaar met
overzicht van rechtspraak en rechtsleer, I. Burgerlijk Wetboek, Huwelijksvermogenstelsels, Mechelen, Kluwer,
(losbl.), 2012, (1) 6-7, nr. 10.
70
goederen van de andere echtgenoot.370 Zo is ook de aansprakelijkheid, die voortvloeit uit het
onzorgvuldig adviseren van een cliënt, een beroepsschuld die verhaald kan worden zowel op
het eigen vermogen van de contracterende echtgenoot als op het gemeenschappelijk
vermogen.371 Ook een beroepshalve aangegane schuldbekentenis is een onvolkomen
gemeenschappelijke schuld, verhaalbaar op het gemeenschappelijk vermogen en het eigen
vermogen van de contracterende echtgenoot.372 Een verplichting tot niet-concurrentie die niet
wordt nageleefd door een echtgenoot is een gemeenschappelijke schuld die slechts verhaald
kan worden het gemeenschappelijk vermogen en het vermogen van de echtgenoot die het nietconcurrentiebeding heeft geschonden.373 Een vrouw die handelt drijft en in het kader daarvan
een advocaat raadpleegt, gaat op die manier schulden aan die verhaald kunnen worden op haar
eigen vermogen en het gemeenschappelijk vermogen.374
d. De onderhoudsschulden jegens bloedverwanten in de nederdalende lijn van een der
echtgenoten
136.
De onderhoudsschulden ten aanzien van een afstammeling van een van de echtgenoten
die niet in het gezin wordt opgevoed zijn enkel verhaalbaar op het eigen vermogen van de
ascendent-echtgenoot en het gemeenschappelijk vermogen.
§2. SCHEIDING VAN GOEDEREN
2.1 Algemeen
137.
Een schuldeiser die geconfronteerd wordt met een onwillige debiteur die gehuwd is
onder het stelsel van scheiding van goederen kan zijn schuld enkel verhalen op de eigen
goederen van die debiteur. Hier moet, in tegenstelling tot wat het geval is bij het wettelijk
stelsel, geen onderscheid worden gemaakt tussen de uitvoerbare titel en de werkelijke
tenuitvoerlegging.
In het geval beide echtgenoten samen een schuld zijn aangegaan en aldus beiden gehouden
zijn, kan men met een uitvoerbare titel lastens één van beide slechts uitwinnen ten belope van
370
Luik 23 mei 1989, JLMB 1989, 1023; Rec.gén.enr.not. 1994, 29; Rev.not.b. 1990, 112.
Gent 17 juni 1995, T.Not. 1995, 557, noot F. BOUCKAERT.
372
Beslagr. Gent 8 april 2004, T.Not. 2006, 200.
373
Beslagr. Luik 24 oktober 2005, Rev.not.b. 2006, 470.
374
Gent (1e k.) 10 april 1998, TWVR 1999, 146, noot F. MOEYKENS.
371
71
het aandeel van deze echtgenoot-debiteur. Zelfs in het geval de echtgenoten wel hoofdelijk
gehouden zijn tot de schuld moet de uitvoerbare titel lastens beiden worden verleend.375
138.
Toch kunnen ook hier schulden bestaan waarvoor beide echtgenoten gezamenlijk
gehouden zijn. Deze kunnen enkel voortvloeien uit het gemeen recht, zoals echtgenoten die
samen handel drijven, bijvoorbeeld in het kader van een (schijnbare) VOF
376
of uit de regels
van het primair huwelijksgoederenrecht zoals bijvoorbeeld artikel 222 BW.377
2.2 Hoofdelijke gehoudenheid ingevolge artikel 222 BW.
139.
Artikel 222 BW bepaalt dat iedere schuld, door één van de echtgenoten aangegaan ten
behoeve van de huishouding en de opvoeding van de kinderen, de andere echtgenoot
hoofdelijk verbindt. Er wordt op dit principe in een uitzondering voorzien in het geval van
buitensporige schulden.378 Dat houdt in dat dergelijke schulden verhaalbaar zijn op de drie
vermogens. Indien de schulden buitensporig zijn, kunnen deze enkel verhaald worden op het
eigen vermogen van de contractant.379 Hoewel artikel 222 BW uiteraard ook van toepassing is
bij het wettelijk stelsel wordt dit hier besproken, gelet op de belangrijke rol die het speelt voor
schuldeisers ten aanzien van echtgenoten gehuwd onder het stelsel van scheiding van
goederen. Echtgenoten gehuwd onder het wettelijk stelsel vinden immers artikel 222 BW
nogmaals bevestigd in de artikelen 1408 en 1414, tweede lid, 2 BW, die hierboven reeds
werden besproken.
Het is de schuldeiser die moet bewijzen dat aan de voorwaarden van artikel 222 BW voldaan
zijn. Hij moet aldus aantonen dat het een schuld betreft, aangegaan door één van de
echtgenoten, die voor de huishouding of voor de opvoeding van de kinderen bestemd is. De
schuld mag bovendien niet buitensporig zijn.380
375
Beslagr. Luik 26 juni 1995, Act. dr. 1996, 212; E. DIRIX, “Executierechten en huwelijksvermogensrecht” in
H. CASMAN en M. VAN LOOCK (eds.), Huwelijksvermogensrecht, Mechelen, Kluwer, (losbl.), 2012, (TXII.2.-1)
TXII.2. – 1, nr. 25.
376
L. WEYTS, “Samenhandeldrijvende echtgenoten”, TPR, 1977, 223-271.
377
E. DIRIX, “Executierechten en huwelijksvermogensrecht” in H. CASMAN en M. VAN LOOCK (eds.),
Huwelijksvermogensrecht, Mechelen, Kluwer, (losbl.), 2012, (TXII.1.-1) TXII.2. – 1, nr. 24.
378
Of de schulden al dan niet buitensporig zijn rekening houdend met de bestaansmiddelen wordt geval tot geval
beoordeeld.
379
Bergen (2e k.) 25 maart 2002, JLMB 2003, 1748.
380
Gent 5 september 2007, NjW 2008, 225, noot G. VERSCHELDEN.
72
Zo zijn de herstelkosten aan de wagen van een echtgenote, ook al is ze gehuwd onder het
stelsel van scheiding van goederen, schulden die te beschouwen zijn als schulden ten behoeve
van de huishouding.381 De aankoop van een keuken wordt beschouwd als een schuld die niet
buitensporig is, in de zin van artikel 222 BW.382 Het Hof van Beroep van Gent oordeelt dat
schulden, aangegaan door een van de echtgenoten gehuwd onder het stelsel van scheiding van
goederen, in het kader van beleggingen en beroepsverrichtingen niet geacht worden te zijn
aangegaan voor de huishouding.383 De schulden aangegaan met betrekking tot huurschade van
de gezinswoning hebben het karakter van schulden aangegaan ten behoeve van de
huishouding, waartoe de echtgenoten hoofdelijk gehouden zijn in toepassing van artikel 222
BW.384 Het Hof van Cassatie oordeelt in een arrest dat de facturen die betrekking hebben op
verzorging voor de echtgenote ten gevolge van haar alcoholisme, geen verantwoording naar
recht kan zijn om de toepassing van artikel 222 BW uit te sluiten.385
140.
Indien de echtgenoten feitelijk gescheiden zijn is er in principe geen huishouding
meer.386 De bewijslast hieromtrent ligt dan bij de echtgenoot die de hoofdelijkheid afwijst.387
Zo zijn de medische kosten en de kosten van de ziekenhuisopname die nodig zijn om één van
de echtgenoten, al dan niet gehuwd onder het wettelijk stelsel, te verzorgen ten gevolge van
een verkeersongeval schulden van het gezin.
De feitelijke scheiding kan niet tegen een derde te goeder trouw worden ingeroepen wanneer
die een contract heeft aangegaan zonder van de scheiding op de hoogte te zijn.388 Het al dan
niet aanwezig zijn van goede trouw wordt beoordeeld op het moment van het aangaan van de
schuld.389 Er bestaat veel rechtspraak omtrent deze “goede trouw”. Bepaalde rechtspraak
bepaalt dat de goede trouw niet alleen slaat op de onwetendheid met betrekking tot de
381
Vred. Wolvertem 19 februari 1981, T. Vred. 1981, 170.
Rb Nijvel (10e k.) 20 februari 2014, Rev.not.b. 2014, 706, noot L. STERCKX; Rb. Mechelen 7 december 1982,
RW 1985-86, 1170.
383
Gent 5 september 2006, NjW 2008, 225, noot G. VERSCHELDEN.
384
Vred. Waver 16 mei 2006, T.Vred. 2010, 325.
385
Cass. (1e k.) 14 mei 2004, AR C.03.0172.F, Arr.Cass. 2004, 854; Pas. 2004, 833; Rev.trim.dr.fam. 2005, 579,
noot F. TAINMONT; RW 2006-07, 1778; T.Not. 2005, 478.
386
Cass. (1e k.) 28 november 2003, AR C.01.0496.F, Arr.Cass. 2003, 2207; Cass. 15 oktober 1999, Arr.Cass.
1999, 1269; Rb. Ieper (4e k.) 24 juni 2005, TGR-TWVR 2005, 169; Vred. Seraing 7 februari 1997, JLMB 1997,
1423.
387
E. VAN ROYEN, “De toepassing van de primaire verplichting tot hoofdelijke gehoudenheid van de
echtgenoten voor huishoudelijke schulden in tijden van echtelijke moeilijkheden”, T.Fam. 2009, (56) 61, nr. 10.
388
Rb. Ieper (4e k.) 24 juni 2005, TGR-TWVR 2005, 169; Luik 23 juni 2003, TBH 2005, 141; Bergen (2e k.) 25
maart 2002, JLMB 2003, 1748; RRD 2002,465; Vred. Grâce-Hollogne 11 mei 2000, Echos log. 2000, 159.
389
Cass. (1e k.) 28 november 2003, AR C.01.0496.F, Arr.Cass. 2003, 2207; Pas. 2003, 1914; Rev.trim.dr.fam.
2004, 447, noot F. TAINMONT; Luik (10e k.) 3 februari 2009, RRD 2008, 504; Rev.trim.dr.fam. 2011, 938.
382
73
scheiding maar ook op de onderzoeksplicht van de derde. Deze derde moet naar gelang van de
omstandigheden en afhankelijk van het beroep dat hij uitoefent, proberen redelijkerwijze te
beoordelen of de aangegane verbintenissen noodzakelijk zijn voor de behoeften van het gezin
en of er bijgevolg nog samenwoning dan wel een feitelijke scheiding is.390
Het Hof van beroep te Bergen oordeelt dat een brief geadresseerd aan het ziekenhuis, waaruit
blijkt dat de patiënt samenleeft met een andere vrouw op een ander adres dan de echtelijke
verblijfplaats, geen voldoende bewijs uitmaakt om de kennis van de feitelijke scheiding tussen
de echtgenoten in hoofde van het ziekenhuis te staven.391
Het Hof van Beroep van Brussel oordeelt daarentegen dat een ziekenhuis niet geacht kan
worden een derde te goeder trouw te zijn, indien het op de hoogte was van het feit dat de
gehuwde patiënt met een andere vrouw dan zijn echtgenote samenwoonde.392
Zo volstaat het, volgens de vrederechtbank van Charleroi, als het ziekenhuis, als schuldeiser,
de staat van de echtgenoten nagaat door middel van het raadplegen van het nationaal
personenregister en de lidkaart van de ziekenkas om de goede trouw vast te stellen.393
In 2009 oordeelde de vrederechtbank van Charleroi opnieuw dat het ziekenhuis na de
voorlegging van de identiteitskaart van één der echtgenoten zonder enige twijfel kennis had
van het huwelijk en diende ze de verkregen inlichtingen niet nader te onderzoeken. Het
ziekenhuis was te goeder trouw waardoor de feitelijke scheiding niet met succes kon worden
ingeroepen.394
Het Hof van Cassatie versterkt echter in haar arrest van 7 januari 2008 de positie van de
schuldeiser door te stellen dat de derde niet zelf moet onderzoeken of zijn gehuwde
medecontractant nog steeds met zijn echtgenote samenwoont. Indien zijn medecontractant
gehuwd is, mag deze uitgaan van het vermoeden van samenleving en gemeenschappelijke
huishouding waaruit dus het vermoeden van hoofdelijkheid volgt. In de concrete zaak was de
schuldeiser een ziekenhuis. Hoewel het ziekenhuis beschikt over de middelen op grond
waarvan de burgerlijke staat en de woonplaats van zijn patiënten, met eerbiediging van hun
privéleven, kan worden nagetrokken, moet het ziekenhuis deze niet benutten.
390
Vred. Doornik 27 juni 2006, Rev.trim.dr.fam. 2007, 1289; Luik (7e k.) 23 juni 2003, JLMB 2004, 1186.
Bergen 25 maart 2002, JLMB 2003, 1748, noot Y.-H. LELEU; RRD 2002, 465.
392
Brussel 17 september 2002, JLMB 2004, 1207, noot Y.-H. LELEU.
393
Vred. Charleroi 3 juli 2000, JLMB 2001, 576.
394
Vred. Charleroi 8 januari 2009, JLMB 2011, 379.
391
74
De rechtbank van Gent volgt de rechtspraak van het Hof van Cassatie en oordeelt dat op de
derde geen onderzoeksplicht rust om na te gaan of er nog een gezamenlijke huishouding
bestaat.395
2.3 Uitwinning en eigendomsrecht
141.
Daar in het stelsel van scheiding van goederen elke echtgenoot voor de aangegane
schuld(en) in principe instaat met zijn/haar eigen vermogen is het belangrijk na te gaan wat dit
vermogen nu net behelst en hoe de schuldeiser tot uitwinning kan overgaan.
2.3.1 Goederen in onverdeeldheid
142.
In tegenstelling tot wat het geval is bij het wettelijk stelsel, is er hier geen sprake van
een huwgemeenschap die een bestemmingsvermogen uitmaakt. De goederen waarvan de
echtgenoten onverdeelde eigenaars van zijn, worden niet op dezelfde manier beschermd. De
schuldeiser kan, indien hij slechts een uitvoerbare titel lastens één van beide echtgenoten
heeft, wel de verdeling vorderen conform artikel 815 BW.396
Er dient opgemerkt te worden dat er geen sprake is van een onverdeeldheid indien één van de
echtgenoten naakte eigenaar is en de andere vruchtgebruiker. Een onverdeeldheid is enkel
voorhanden wanneer beiden over een aandeel in volle eigendom beschikken.
2.3.2 Onroerende goederen
143.
Met betrekking tot onroerende goederen is het eigendomsrecht steeds eenvoudig na te
gaan ingevolge de hypothecaire overschrijving. Toch kunnen hieromtrent discussies ontstaan,
bijvoorbeeld naar aanleiding van een bedrieglijke vervreemding.397
144.
In het geval dat de onroerende goederen in onverdeeldheid aan de echtgenoten
toebehoren en de schuldeiser slechts over een schuldvordering lastens één van beide beschikt,
zal hij de verdeling dienen te vorderen alvorens het beslag verder gevolg kan hebben. De
verdeling wordt gevorderd krachtens artikel 1561 Ger.W. Nadien kan de schuldeiser zijn
395
Rb. Gent (9e k.) 26 februari 2010, Rev.trim.dr.fam. 2011, 242; TGR-TWVR 2010, 153.
Indien beide echtgenoten gehouden zijn tot de schuld en de schuldeiser over een uitvoerbare titel lastens
beiden beschikt is de vordering tot verdeling uiteraard niet vereist.
397
Supra randnummer 59 e.v.
396
75
rechten uitoefenen op het aandeel dat aan zijn schuldenaar toekomt. De echtgenoten kunnen
aan het onroerend goed geen bijzondere affectatie verlenen opdat de vordering tot verdeling
kan worden tegengegaan.398
De verdeling zal worden gevorderd conform de modaliteiten bepaald in artikel 815, tweede
lid BW. Wat met artikel 1469 en artikel 815 BW, waaruit blijkt dat de verdeling slechts kan
worden gevorderd, onverminderd de toepassing van artikel 215 BW? 399 Deze bepaling heeft
enkel een interne uitwerking en kan geenszins worden ingeroepen tegen derde schuldeisers.
Nadat de uitonverdeelheidtreding werd gevorderd kan het beslag verder ten uitvoer worden
gelegd. De schuldeisers kunnen dan hun aanspraken laten gelden. De schuldeisers hoeven niet
te wachten tot de verdere vereffening-verdeling voltooid is.400
2.3.3 Roerende lichamelijke goederen
145.
In afwijking van het gemeen recht401 heeft de wetgever een vermoeden van
onverdeeldheid ingevoerd wat betreft roerende lichamelijke goederen van echtgenoten. 402 Dit
vermoeden is tegenstelbaar aan derden.
De niet gehouden echtgenoot heeft drie mogelijkheden om (deels) te ontsnappen aan het
beslag, waardoor de beslagleggende schudeiser, hoewel hij alle goederen in beslag kon
nemen, de tenuitvoerlegging zal moeten staken.403
De niet gehouden echtgenoot kan de onverdeeldheid inroepen, waardoor de schuldeiser de
verdeling zal moeten vorderen alvorens verder te kunnen uitvoeren. Over de rechtsgrond van
deze vordering tot verdeling bestaat enige discussie in de rechtsleer en rechtspraak. Vooreerst
menen bepaalde auteurs404 dat de schuldeiser de verdeling kan vorderen krachtens een eigen
398
H. CASMAN, “De la propriété indivise entre époux séparés de biens et de ses effets vis-à-vis des tiers”, RCJB
1974, (546) 550, nr. 7 e.v.
399
R. JANSEN, “Art. 815 BW”, in M. COENE, J. DU MONGH en N. GEELHAND (eds.), Erfenissen, schenkingen en
testamenten. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, Mechelen, Kluwer,
(losbl.), 2011, (1) 19.
400
Cass. 13 juni 2005, RW 2005-06, 901 met noot R. JANSEN.
401
Art. 2279 BW.
402
Art. 1468 BW.
403
H. CASMAN, “Schulden en huwelijksvermogensrecht”, TPR 1985, (289) 332, nr. 86.
404
J. FACQ, “Art. 1468 BW”, in Personen en familierecht. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van
rechtspraak en rechtsleer, Antwerpen, Kluwer Rechtswetenschappen België, (losbl.) 1991, (1) 5; A. VERBEKE,
“Revindicatie door de echtgenoot van de beslagen schuldenaar”, T.Not. 1993, (219) 224, nr. 15.
76
recht.405 Anderen406 oordelen dat de schuldeiser optreedt via de schuldenaar op basis van de
zijdelingse vordering.407 In dit tweede geval zal de schuldeiser nooit beslag kunnen leggen op
de huisraad en de gezinswoning. Hij treedt immers op via de schuldenaar en deze laatste
wordt in zijn uitwinningsmogelijkheden wel degelijk beperkt door artikel 215 BW.
De echtgenoot van de schuldenaar kan de tenuitvoerlegging ook tegengaan door aan te tonen
dat het om zijn/haar eigen persoonlijke goederen gaat en deze revindiceren, rekening houdend
met de bewijsregels van artikel 1399, tweede lid BW.408
Ten slotte aanvaard de rechtspraak soms de verkoop van de goederen waarbij vervolgens de
helft van de opbrengst wordt toegekend aan de niet gehouden echtgenoot.409
2.3.4 Bankrekeningen
146.
Het beslag op een bankrekening gebeurt volgens de regels van het derdenbeslag. 410 Dit
beslag is enkel mogelijk op de rekening op naam van de debiteur, gelet op voornoemde
principes van toepassing bij het stelsel van scheiding van goederen.
147.
De schuldeiser kan hier evenwel de simulatie inroepen. Op die manier kan hij alsnog
overgaan tot derdenbeslag, ook al staat de rekening op naam van de niet gehouden
echtgenoot. Uiteraard moet de simulatie op voldoende wijze worden aangetoond.411
148.
Indien de schuldeiser een uitvoerbare titel heeft lastens een gehuwde debiteur zal hij
de verdeling moeten vorderen vooraleer het beslag uitwerking kan krijgen.
§3. ALGEHELE GEMEENSCHAP
149.
Wat betreft het verhaalsrecht van de schuldeiser ten aanzien van één van beide
echtgenoten of beide echtgenoten gehuwd onder een stelsel van algehele gemeenschap kan
405
Vergelijkbaar met het eigen recht op grond van artikel 1561 Ger.W. van de schuldeiser betreffende
onroerende goederen.
406
H. CASMAN, “De la propriété indivisée entre époux séparés de biens et de ses effets visà-vis des tiers” , RCJB
1974, (546) 559, nr. 18; H. TIELEMANS, “Het huwelijk van de schuldenaar: een ongelukstijding voor de
schuldeisers?”, TPR, 1981, (301) 334, nr. 37.
407
Art. 1166 BW.
408
Art. 1399, tweede lid BW.
409
Beslagr. Brussel 21 maart 1989, JLMB 1989, 1220; E. DIRIX en K. BROECKX, APR Beslag, Mechelen,
Kluwer, 2010, 421, nr. 662.
410
Supra randnummer 22 t.e.m. 24 en 53 t.e.m. 55.
411
Supra randnummer 54 e.v.
77
worden verwezen naar de artikelen van toepassing op het wettelijks stelsel.412 Men kan
immers niet conventioneel afwijken van deze bepalingen.413
De persoonlijke schuldeiser van een van de echtgenoten beschikt slechts over een zeer gering
verhaalsrecht gelet op het gebrek aan eigen goederen. Deze schuldeiser kan zijn verhaalsrecht
enkel uitgebreid zien indien hij kan bewijzen dat het gemeenschappelijk vermogen verrijkt
werd door de opneming van eigen goederen van de schuldenaar.414 Bijgevolg kan de
schuldeiser zijn schuld verhalen op het gemeenschappelijk vermogen.
Afdeling 2. Faillissement
§1. ALGEMEEN.
150.
Na het faillissement kunnen schuldeisers niet meer overgaan tot bewarend of
uitvoerend beslag. Een reeds gelegd beslag vindt bij faillissement niet langer voortzetting. Het
beslag behoudt evenwel de relatieve onbeschikbaarheid. Het is enkel de curator die bevoegd,
is de opheffing van het beslag te vorderen.415
In het geval er al een verkoopdatum zou bepaald zijn gaat de verkoop door maar zijn de
opbrengsten daarvan voor rekening van de boedel.416 Er dient een voorbehoud te worden
gemaakt voor hypothecaire schuldeisers, schuldeisers met een pandrecht en schuldeisers met
een bijzonder voorrecht.417 Enkel het saldo dat overblijft na voldoening van deze schuldeisers
valt in de faillissementsboedel.
412
Art. 1409-1414 BW.
Verslag Hambye, 79, aangehaald door K. BOONE, “Artikel 1453 BW” in P. SENAEVE, F. SWENNEN en G.
VERSCHELDEN (eds.), Personen- en familierecht. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en
rechtsleer, Mechelen, Kluwer, (losbl.) 2005, (1) 3.
414
Art. 1410 BW; K. BOONE, “Artikel 1453 BW” in P. SENAEVE, F. SWENNEN en G. VERSCHELDEN (eds.),
Personen- en familierecht. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, Mechelen,
Kluwer, (losbl.) 2005, (1) 3 en de rechtspraak aldaar aangehaald.
415
E. DIRIX, “Overzicht van rechtspraak. Beslag en collectieve schuldenregeling (2002-2007)”, TPR 2007,
(2039) 2075, nr. 56.
416
E. DIRIX, “Overzicht van rechtspraak. Beslag en collectieve schuldenregeling (2002-2007)”, TPR 2007,
(2039) 2075, nr. 56.
417
Luik 29 juni 2005, Rev.Not.b. 206, 290.
413
78
§2. CURATOR
151.
De opdracht van de curator is het voeren van een algemeen vereffeningsbewind. Hij
wordt belast met het beheer, de wedersamenstelling, de vereffening van de failliete boedel en
met de verdeling van de opbrengst.418 De curator krijgt ook op huwelijksvermogensrechtelijk
gebied ruimere bevoegdheden.419 Deze bevoegdheden hebben tot doel de vereiste
instemming420 of toestemming421 van de andere echtgenoot op te heffen waardoor de curator
de roerende en onroerende goederen kan verkopen.422
§3. WETTELIJK STELSEL
3.1 Algemeen
152.
De faillissementsboedel bevat enkel het gemeenschappelijk vermogen en het eigen
vermogen van de gefailleerde echtgenoot.423 Het eigen vermogen van de niet gefailleerde
echtgenoot valt daar buiten.424 Door het faillissement wordt de huwgemeenschap niet
ontbonden, daaruit volgt dat ook de inkomsten uit de beroepsbezigheden van beide
echtgenoten alsook de inkomsten, vruchten en interesten van hun eigen goederen tot
onderpand van de schuldeisers dienen.425
153.
Gelet op het feit dat de curator enkel de eigen goederen van de gefailleerde en
goederen behorend tot het gemeenschappelijk vermogen kan verkopen ontstaan er met
betrekking tot de eigendomsrechten van roerende goederen vaak bewijsproblemen. De curator
kan echter een beroep doen op artikel 1405, 4° BW dat het vermoeden van gemeenschap
behelst. De echtgenoot van de gefailleerde die zijn/haar eigen goederen wil vrijwaren of
418
T. LYSENS, “De curator” in H. BRAECKMANS, F. DE TANDT, E. DIRIX, E. VAN CAMP en T. LYSENS (eds.),
Faillissement & Reorganisatie, Mechelen, Kluwer, (losbl.) 2006, (II.D.1-1) II.D.20 – 14
419
Art. 96 Faill.W.
420
Art. 215 BW.
421
Art. 1418 en 1420 BW.
422
F. APS, “Huwelijksvermogensrechtelijke implicaties van het faillissement” in H. CASMAN en M. VAN LOOCK
(eds.), Huwelijksvermogensrecht , Mechelen, Kluwer (losbl.) 2012, (II.E.20.-1) II.E.20 – 16.
423
Art. 96 Faill.W.
424
Art. 98 Faill.W.; H. CASMAN, “Familierechtelijke aspecten van het faillissement”, in H. BRAECKMANS, H.
COUSY, E. DIRIX, B. TILLEMAN en M. VANMEENEN (eds.), Curatoren en vereffenaars: actuele ontwikkelingen,
Antwerpen, Intersentia, 2006, (719) 739, nr. 36.
425
F. APS, “Huwelijksvermogensrechtelijke implicaties van het faillissement” in H. CASMAN en M. VAN LOOCK
(eds.), Huwelijksvermogensrecht , Mechelen, Kluwer, (losbl.), 2012, (II.E.20.-1) II.E.20 – 32.
79
revindiceren zal zijn of haar eigendomsrecht moeten bewijzen. Dit bewijs moet geleverd
worden conform de strenge bewijsregels van artikel 1399, tweede lid BW.
Wanneer één van beide echtgenoten failliet gaat, zullen de schulden vooral beroepsschulden
zijn. De beroepsschulden zijn gemeenschappelijke schulden die verhaalbaar zijn op het eigen
vermogen van de echtgenoot-schuldenaar en het gemeenschappelijk vermogen.426 De eigen
goederen van de gefailleerde en de gemeenschappelijke goederen kunnen aldus door de
curator worden verkocht.427 De beroepsschulden van de gefailleerde kunnen niet worden
verhaald op de eigen goederen van de echtgenoot van de gefailleerde.428
3.2 De uitwinning - Concreet
154.
Zoals reeds werd aangehaald, krijgt de curator op huwelijksvermogensrechtelijk
gebied ruimere bevoegdheden.429 Deze hebben tot doel de vereiste instemming430 of
toestemming431 van de andere echtgenoot op te heffen waardoor de curator de roerende en
onroerende goederen kan verkopen.432 Dit vergemakkelijkt en versnelt aldus de gehele
uitwinningsprocedure.
155.
Er zijn verschillende soorten schulden te onderscheiden. Vooreerst zijn er onvolkomen
gemeenschappelijke schulden, verhaalbaar op twee vermogens. Daarnaast bestaan er ook
volkomen gemeenschappelijke schulden, verhaalbaar op de drie vermogens. Tot slot zijn er
ook nog de eigen schulden, verhaalbaar op één vermogen.
Kunnen deze vermogens, met het oog op de de uitwinning als één boedel worden gezien? Zo
wordt er geen onderscheid gemaakt naargelang goederen deel uitmaken van het
gemeenschappelijk vermogen, dan wel het eigen vermogen. Bepaalde auteurs menen dat er
inderdaad slechts één boedel moet worden gevormd.433 Dit wordt evenwel betwist, anderen
menen dat dit afbreuk zou doen aan het statuut van de diverse soorten schuldvorderingen en
426
Art. 1414, lid 2, 3 BW; Supra randnummer 132 e.v.
Art. 96 Faill.W.
428
Art. 98 Faill.W; H. CASMAN, “Le conjoint du failli”, Rev.trim.dr.fam. 1986, (5) 16.
429
Art. 96 Faill.W.
430
Art. 215 BW.
431
Art. 1418 en 1420 BW.
432
F. APS, “Huwelijksvermogensrechtelijke implicaties van het faillissement” in H. CASMAN en M. VAN LOOCK
(eds.), Huwelijksvermogensrecht , Mechelen, Kluwer, (losbl.), 2012, (II.E.20-1) II.E.20 – 16.
433
I. VEROUGSTRAETE, Manuel de la continuité des entreprises et de la faillite, Brussel, 2011, 678, nr. 3.8.2.10;
A. ZENNER, Dépistage, faillites et concordats, Brussel, Larcier, 1998, 412, nr. 562.
427
80
dat er beter sub-boedels zouden worden gevormd.434 Niettegenstaande het bestaan van
dergelijke subboedels, kan de echtgenoot van de gefailleerde niet eisen dat eerst het eigen
vermogen van de gefailleerde echtgenoot alvorens het gemeenschappelijk vermogen zal
worden aangesproken.435 Deze sub-boedels zouden enkel nodig zijn opdat rekening kan
worden
gehouden
met
de
onderscheiden
verhaalsrechten
voor
eigen
schulden,
gemeenschappelijke schulden en onvolkomen gemeenschappelijke schulden.
156.
De curator dient rekening te houden met het doelgebonden karakter van het vermogen
van de huwgemeenschap. Hij kan bijgevolg niet zomaar de verdeling vorderen.436
Desalniettemin menen sommige auteurs dat artikel 100, derde lid Faill.W.437 van toepassing
is, niet alleen op echtgenoten gehuwd onder het wettelijk stelsel, zoals de wet bepaalt, maar
ook op echtgenoten gehuwd onder het wettelijk stelsel.438
Indien de curator geconfronteerd wordt met gemeenschappelijke onroerende goederen moet
hij rekening houden met artikel 1562 Ger.W. Daaruit volgt dat de uitwinning van
gemeenschappelijke onroerende goederen tegen beide echtgenoten gezamenlijk moet worden
vervolgd. Dit betekent dat het bevel, het beslagexploot, de beschikking houdende de
aanstelling van de notaris, de aanmaning om kennis te nemen van de verkoopsvoorwaarden
(en bijgevolg ook het aanwezig zijn zelf) en het uittreksel uit het proces-verbaal van
toewijzing aan elk van beide echtgenoten moeten worden betekend.439
434
E. DIRIX, “Executierechten en huwelijksvermogensrecht” in H. CASMAN en M. VAN LOOCK (eds.),
Huwelijksvermogensrecht, Mechelen, Kluwer, (losbl.), 2012, (TXII.1.-1) TXII.1 – 11, nr. 22; H. CASMAN,
“Familierechtelijke aspecten van het faillissement”, in H. BRAECKMANS, H. COUSY, E. DIRIX, B. TILLEMAN en
M. VANMEENEN (eds.), Curatoren en vereffenaars: actuele ontwikkelingen, Antwerpen, Intersentia, 2006, (719)
742, nr. 42.
435
F. APS, “Huwelijksvermogensrechtelijke implicaties van het faillissement” in H. CASMAN en M. VAN LOOCK
(eds.), Huwelijksvermogensrecht , Mechelen, Kluwer, (losbl.), 2012, (II.E.20-1) II.E.20 – 32.
436
Supra randnummer 13.
437
Art. 100, lid 3 Faill.W. bepaalt: “Indien onroerende goederen toebehoren aan de van goederen gescheiden
gefailleerde en zijn echtgenote of echtgenoot, kan de rechtbank van koophandel de verkoop van deze
onverdeelde goederen bevelen, met inachtneming van de rechten van de andere echtgenoot, en nadat deze
behoorlijk is opgeroepen. De verkoping kan in dat geval plaatshebben op verzoek van de curators alleen.”
438
E. DIRIX, “Executierechten en huwelijksvermogensrecht” in H. CASMAN en M. VAN LOOCK (eds.),
Huwelijksvermogensrecht, Mechelen, Kluwer, (losbl.), 2012, (TXII.1.-1) TXII.1 – 12, nr. 22; J. DE VROE,
“Nieuwe faillissementswet. Gemeenschappelijke en onverdeelde onroerende goederen tussen de gefailleerde en
zijn echtgenoot (ote) – Verkoop en rangregeling”, in A. VERBEKE, J. VERSTRAETE en L. WEYTS (eds.) Facetten
van ondernemingsrecht. Liber Amicorum professor Frans Bouckaert, Universitaire pers Leuven, 2000, (149)
152, nr. 8.
439
Supra randnummer 132.
81
§4. SCHEIDING VAN GOEDEREN
4.1. Algemeen
157.
Indien echtgenoten gehuwd zijn onder het stelsel van scheiding van goederen stellen er
zich weinig problemen. Elke echtgenoot staat immers in met zijn eigen goederen voor zijn
eigen schulden. Tot de faillissementsboedel behoren aldus enkel de eigen goederen van de
gefailleerde echtgenoot.
4.2. Onverdeeldheid
158.
Er kunnen zich wel problemen stellen indien echtgenoten onverdeelde eigenaar zijn
van een bepaald goed. De schuldeiser zal de verdeling moeten vorderen. Bij faillissement zal
het de curator zijn die tot de vordering tot verdeling moet instellen.440 Hij dient dit te doen
voor de burgerlijke rechtbank.441 Indien het echter zou gaan om een schuld waartoe beide
echtgenoten gehouden zijn442 volstaat het dat de curator over een uitvoerbare titel lastens
beide echtgenoten beschikt en dient hij de verdeling niet te vorderen.
Hieronder wordt er een onderscheid gemaakt naargelang het gaat om roerende dan wel
onroerende goederen in onverdeeldheid.
4.2.1 Roerende goederen
159.
Wat betreft het eigendomsrecht van roerende goederen kan de curator het vermoeden
van onverdeeldheid inroepen.443 Maar ook echtgenoten, die geconfronteerd worden met de
curator die zich beroept op artikel 2279 BW, kunnen dit wettelijk vermoeden van
onverdeeldheid inroepen.444 De curator kan vervolgens pogen aan te tonen dat het wel
degelijk om eigen goederen gaat van de gefailleerde. Hij kan dit aantonen met alle middelen
440
H. CASMAN, “Familierechtelijke aspecten van het faillissement”, in H. BRAECKMANS, H. COUSY, E. DIRIX, B.
TILLEMAN en M. VANMEENEN (eds.), Curatoren en vereffenaars: actuele ontwikkelingen, Antwerpen,
Intersentia, 2006, (719) 731, nr.24.
441
F. APS, “Huwelijksvermogensrechtelijke implicaties van het faillissement” in H. CASMAN en M. VAN LOOCK
(eds.), Huwelijksvermogensrecht , Mechelen, Kluwer (losbl.) 2012, (II.E.20-1) II.E.20 – 23.
442
Omdat ze de schuld gezamenlijk dan wel hoofdelijk hebben aangegaan.
443
Art. 1468, lid 2 BW.
444
W. DE MULDER, “Beslag op gemeenschapsgoed en op onverdeeld goed”, TBBR 1990, (113) 119, nr. 13; J.
FACQ, “Art. 1468 BW”, in Personen en familierecht. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak
en rechtsleer, Antwerpen, Kluwer Rechtswetenschappen België, (losbl.) 1991, (1) 4; H. TIELEMANS, “Het
huwelijk van de schuldenaar: een ongelukstijding voor de schuldeiser?”, TPR 1981, (301) 335, nr. 37.
82
van recht.445 De echtgenoten worden gedwongen mee te werken aan de bewijsvoering, zij
moeten aldus het tegenbewijs leveren conform de regels van artikel 1399, tweede lid BW.446
Indien de curator niet kan aantonen dat de goederen persoonlijke eigendom zijn van de
gefailleerde echtgenoot dient hij de verdeling te vorderen. Pas dan kan hij overgaan tot
uitwinning op het deel dat aan de gefailleerde toekomt. Over de rechtsgrond van deze
vordering tot verdeling bestaat enige discussie in de rechtsleer en rechtspraak. Er kunnen drie
stellingen onderscheiden worden. Vooreerst menen bepaalde auteurs447 dat de curator de
verdeling kan vorderen krachtens een eigen recht.448 Anderen449 oordelen dat de curator
optreedt via de gefailleerde op basis van de zijdelingse vordering.450 In dit tweede geval zal de
curator nooit beslag kunnen leggen op de huisraad en de gezinswoning. Hij treedt immers op
via de gefailleerde en deze laatste wordt in zijn uitwinningsmogelijkheden beperkt door
artikel 215 BW. Ten slotte bestaat er ook nog rechtspraak die aanneemt dat de goederen
kunnen worden uitgewonnen en dat de helft toekomt aan de curator en de andere helft
uitbetaald wordt aan de echtgenoot van de gefailleerde.451
4.2.2 Onroerende goederen
160.
Zoals eerder al aangehaald is het eigendomsrecht van onroerende goederen steeds
eenvoudig na te gaan ingevolge de publiciteit op het hypotheekkantoor.
161.
Indien onroerende goederen aan de echtgenoten in onverdeeldheid toebehoren moet
sinds de nieuwe Faillissementswet de verdeling niet langer worden gevorderd. De curator kan
445
F. APS, “Huwelijksvermogensrechtelijke implicaties van het faillissement” in H. CASMAN en M. VAN LOOCK
(eds.), Huwelijksvermogensrecht , Mechelen, Kluwer (losbl.) 2012, II.E.20 – 25 - II.E.20 – 26.
446
Kh. Brussel 2 april 1979, TBH 1979, 607; Kh. Brussel 29 oktober 1991, TBH 1992, 320.
447
J. FACQ, “Art. 1468 BW”, in Personen en familierecht. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van
rechtspraak en rechtsleer, Antwerpen, Kluwer Rechtswetenschappen België, (losbl.) 1991, (1) 5; A. VERBEKE,
“Revindicatie door de echtgenoot van de beslagen schuldenaar”, T.Not. 1993, (219) 224, nr. 15.
448
Vergelijkbaar met het eigen recht op grond van artikel 1561 Ger.W. van de curator betreffende onroerende
goederen.
449
H. TIELEMANS, “Het huwelijk van de schuldenaar: een ongelukstijding voor de schuldeisers?”, TPR, 1981,
(289) 334, nr. 37; H. CASMAN, “De la propriété indivisée entre époux séparés de biens et de ses effets visà-vis
des tiers”, RCJB 1974, (546) 559, nr. 18.
450
Art. 1166 BW.
451
Beslagr. Brussel 21 maart 1989, JLMB 1989, 1220; E. DIRIX en K. BROECKX, APR Beslag, Mechelen,
Kluwer, 2010, 421, nr. 662.
83
een minnelijke verdeling nastreven.452 Indien dit niet lukt of wenselijk is, bepaalt artikel 100,
derde lid Faill.W. dat de rechtbank van koophandel de verkoop van de onroerende goederen
kan bevelen met inachtingneming van de rechten van de andere echtgenoot. Deze andere
echtgenoot moet behoorlijk worden opgeroepen. Op deze manier moet de procedure van
artikel 1561 Ger.W. niet worden gevolgd.453
§5. VERSCHOONBAARVERKLARING
162.
De gefailleerde kan door de rechtbank verschoonbaar worden verklaard. Dit heeft tot
gevolg dat hij niet meer kan worden vervolgd voor zijn schulden.454 Sinds de wetten van 4
september 2002455, 2 februari 2005456 en 20 juli 2005457, wordt ook de echtgenoot van de
gefailleerde bevrijd, indien de gefailleerde verschoonbaar wordt verklaard.458 De bevrijding
van de echtgenoot heeft tot doel de bescherming van het gemeenschappelijk vermogen te
vrijwaren. Deze bevrijding geldt zowel voor schulden waartoe de echtgenoot mede gehouden
was, als schulden die de echtgenoten samen zijn aangegaan voor het faillissement.459
Wat met de schulden die werden aangegaan in het belang van het eigen vermogen van de
echtgenoot van de gefailleerde en waartoe de gefailleerde zich slechts als medeschuldenaar of
borg heeft toe verbonden?
Het Hof van Cassatie weigerde in meerdere arresten te aanvaarden dat ook dergelijke
schulden onder het toepassingsgebied van artikel 82, lid 2 Faill.W. vallen.460 Later oordeelde
452
F. APS, “Huwelijksvermogensrechtelijke implicaties van het faillissement” in H. CASMAN en M. VAN LOOCK
(eds.), Huwelijksvermogensrecht , Mechelen, Kluwer, (losbl.), 2012, (II.E.20-1) II.E.20 – 23.
453
E. DIRIX, “Executierechten en huwelijksvermogensrecht” in H. CASMAN en M. VAN LOOCK (eds.),
Huwelijksvermogensrecht, Mechelen, Kluwer, (losbl.), 2012, (TXII.1.-1) TXII.2.-4, nr. 31.
454
Art. 82, lid 1 Faill.W.
455
Wet van 4 september 2002 tot wijziging van de faillissementswet van 8 augustus 1997, het Gerechtelijk
Wetboek en het Wetboek van vennootschappen BS 21 september 2002.
456
Wet 2 februari 2005 tot wijziging van art. 82 lid 2 van de faillissementswet van 8 augustus 1997, BS 21
februari 2005.
457
Wet 20 juli 2005 tot wijziging van de Faillissementswet van 8 augustus 1997 en houdende diverse fiscale
bepalingen, BS 28 juli 2005.
458
Deze wetswijzigingen kwamen er na meerdere arresten van het Grondwettelijk Hof, toen nog Arbitragehof
namelijk: Arbitragehof 12 mei 2004, nr. 2004/78, NjW 2004, 1134; Arbitragehof 28 maart 2002, nr. 69/2002,
RW 2002-03, 457; TBH 2002, 437; Div.Act. 2002, 75.
459
A. AYDOGAN, “De partnerbescherming na de verschoonbaarverklaring van de gefailleerde handelaar:
verleden, heden en toekomst”, T.Not. 2013, (495) 495; B. MOUTON, “Bevrijding echtgenoten na faillissement”,
NjW 2010, (262) 265, nr. 13.
460
Cass. 20 mei 2010, AR F.09.0088.N, FJF 2011, 101; Pas. 2010, 1590; Rev.trim.dr.fam. 2012, 1154; Cass. 14
januari 2010, Pas. 2010, 157; RGCF 2010, 279; TBH 2010, 640; TGR-TWVR 2010, 292; TFR 2010, 1025, noot
G. GOOSSENS.
84
het Hof echter in de andere zin.461 Uiteindelijk heeft het Hof in 2012 een prejudiciële vraag
gesteld aan het Grondwettelijk Hof omtrent deze problematiek.462
Het Grondwettelijk Hof463 oordeelde dat er geen ongeoorloofde gelijke behandeling is door
ook de schulden gesteld in het belang van het eigen vermogen van de echtgenoot van de
gefailleerde onder het toepassingsgebied van artikel 82, tweede lid Faill.W. te laten vallen. 464
Niettegenstaande oordeelde het Hof van Beroep van Bergen dat de verschoonbaarheid alleen
betrekking heeft op de eigen schulden van de gefailleerde. Het aandeel van de belasting met
betrekking tot het belastbare inkomen van de echtgenoot van de gefailleerde vormt geen eigen
schuld van de gefailleerde, ook al kan het zowel op de eigen goederen als op de
gemeenschappelijke goederen van beide echtgenoten worden ingevorderd. Daaruit vloeit
voort dat de verschoonbaarheid van de gefailleerde niet tot gevolg heeft dat deze schuld niet
meer kan worden ingevorderd op de eigen goederen van de echtgenoot van de gefailleerde.465
Het stelsel waaronder de echtgenoten gehuwd zijn is van geen belang. Artikel 82, tweede lid
Faill.W.
gebruikt
de
term
“echtgenoot”,
er
wordt
niets
bepaald
over
het
huwelijksvermogenstelsel. De echtgenoot van de gefailleerde kan aldus steeds van dit
voordeel genieten. Meer nog, artikel 82, tweede lid Faill.W. bepaalt zelfs dat “de voormalige”
echtgenoot eveneens van dit voordeel kan genieten.466
461
Cass. (1e k.) 24 februari 2011, AR C.10.0322.F, JLMB 2011, 1673, noot P. CAVENAILE; Pas. 2011, 653; TBH
2011, 879, noot D. PASTEGER.
462
Cass. 8 juni 2012, JLMB 2012, 1367; Pas. 2012, 1322.
463
GwH 21 maart 2013, nr. 40/2013, A.GrwH 2013, 655; BS 23 mei 2013, 29352; Ius & Actores 2013, 115;
JLMB 2013, 968; Rev.trim.dr.fam. 2013, 953, noot J. LARUELLE; RW 2012-13, 1438; RW 2013-14, 387; TBH
2013, 468.
464
Meer hierover : A. AYDOGAN, “De partnerbescherming na de verschoonbaarverklaring van de gefailleerde
handelaar: verleden, heden en toekomst”, T.Not. 2013, (495) 499-507, nr. 10-23.
465
Bergen (8e k.) 12 september 2013, JLMB 2014, 1128.
466
Dit ingevolge de wet van 18 juni 2008 tot wijziging van artikel 82, tweede lid, van de faillissementswet van 8
augustus 1997 wet betreft de verschoonbaarheid van voormalige echtgenoten, BS 28 augustus 2008. Deze wet
kwam er ondanks een arrest van het Hof van Cassatie en het Grondwettelijk Hof die beiden oordeelden dat het
onderscheid tussen de echtgenoot die het voordeel van de bevrijding kon genieten en de ex-echtgenoot die dit
voordeel niet kan genieten, verantwoord is. Grondwettelijk Hof 17 januari 2008, nr. 3/2008, A.GrwH 2008, 27;
BS 28 februari 2008, 12420; DAOR 2008, 232; Jaarboek Kredietrecht 2008, 419; Rev.trim.dr.fam. 2008, 1053;
Arbitragehof 7 maart 2007, nr. 37/2007, A.GrwH 2007, 561; BS 18 april, 20906 en; Jaarboek Kredietrecht 2007,
420. De wetgever schoof het oordeel van het Arbitragehof, respectievelijk Grondwettelijkhof opzij opdat het
recht op echtscheiding gewaarborgd zou zijn. De wetgever wou niet dat de echtgenoot van een handelaar tijdens
de faillissementsprocedure de echtscheiding niet zou durven instellen uit vrees buiten de toepassing van artikel
82, lid 2 Faill.W. te vallen. (Parl.St. Kamer 2007-08, nr. 1032/001, 6; Parl.St. Kamer 2007-08, nr.1032-003, 45).
85
163.
Ten slotte moet worden opgemerkt dat artikel 82, derde lid Faill.W. bepaalt dat de
verschoonbaarverklaring geen gevolgen heeft wat betreft de alimentatieschulden.467
Afdeling 3. Collectieve schuldenregeling
§1. ALGEMEEN
164.
De collectieve schuldenregeling heeft tot doel de financiële toestand van de
schuldenaar te herstellen. Dit gebeurt ingevolge een minnelijk dan wel gerechtelijk
aanzuiveringsplan waardoor de schulden zoveel als mogelijk worden betaald en eventueel
kwijtgescholden. Dit alles gebeurt onder toezicht van een schuldbemiddelaar.
De schuldenaar dient de toelating van de rechter te vragen opdat hij zou kunnen worden
toegelaten tot de collectieve schuldenregeling. De debiteur dient derhalve een eenzijdig
verzoekschrift overeenkomstig de artikelen 1027 tot 1034 Ger.W in te dienen.468 Elke
echtgenoot kan dergelijk verzoekschrift indienen. Het verzoekschrift dient de vermeldingen
bepaald in artikel 1675/4, §2 te bevatten. Wat betreft een gehuwde debiteur valt op dat het
verzoekschrift ook de naam, voornaam, beroep, woonplaats, geboortedatum van de
echtgenoot van de verzoeker, hun huwelijksvermogensstelsel en de samenstelling van het
gezin dient te bevatten.469 Daarenboven moet het verzoekschrift een gedetailleerde staat en
raming bevatten van de eigen vermogens en het gemeenschappelijk vermogen.470
De rechter doet vervolgens uitspraak over de toelaatbaarheid van de vordering binnen de acht
dagen na de indiening van het verzoekschrift.471 Indien de rechter beslist tot de
toelaatbaarheid, dan dienen enkele kennisgevingen door de griffier te gebeuren.472 Eén
daarvan is de kennisgeving aan de echtgenoot van de verzoeker.473
467
E. DIRIX, “Executierechten en huwelijksvermogensrecht” in H. CASMAN en M. VAN LOOCK (eds.),
Huwelijksvermogensrecht, Mechelen, Kluwer, (losbl.), 2012, (TXII.2.-1) TXII.2.-5, nr. 32.
468
Art. 1675/4, §1 Ger.W.
469
Art. 1675/4, §2, 6° Ger.W.
470
Art. 1675/4, §2, 7° en 8° Ger.W.
471
Art. 1675/6, §1 Ger.W.
472
Kennisgevingen zoals bepaald in art. 1675/6, §4 en art. 1675/9 Ger.W.
473
Art. 1675/9, §1, 1° Ger.W.
86
§2. Wettelijk stelsel
165.
De situatie die voor minst problemen zorgt is deze waarbij beide echtgenoten
gezamenlijk een verzoekschrift indienen.474 Wat betreft de minnelijke aanzuivering kan dan
één boedel gevormd worden. De partijen kunnen dit immers op grond van de wilsautonomie
zelf beslissen. Indien er geen minnelijke aanzuiveringsregeling kan worden bekomen en een
gerechtelijke aanzuiveringsregeling wordt opgelegd, dient men de regels van het
huwelijksvermogensrecht wel te eerbiedigen.475 Concreet houdt dit in dat er sub-boedels
moeten worden gevormd en dat de eigen schulden enkel betaald kunnen worden met de
opbrengst van de eigen goederen en inkomsten.476
166.
Het is echter ook mogelijk dat slechts één van beide echtgenoten een verzoek tot het
verkrijgen van een collectieve schuldenregeling indient. Gelet op het feit dat er maar één
echtgenoot zou toetreden tot de collectieve schuldenregeling rijst de vraag welke goederen
deel uit zullen maken van de boedel. De boedel bevat de eigen goederen van de verzoeker en
de gemeenschapsgoederen, behoudens de inkomsten van de echtgenoot van de verzoeker.477
De schulden waarmee rekening wordt gehouden bij de aanzuiveringsregeling zijn niet alleen
de eigen schulden van de verzoeker maar ook de gemeenschappelijke schulden.478 Wat met de
eigen schulden van de echtgenoot van de verzoeker die verhaalbaar zijn op het
gemeenschappelijk vermogen?479 Ook deze schuldeisers kunnen aangifte doen van hun
474
E. VAN ACKER, C. VERBEKE en B. WYLLEMAN, Praktische gids voor schuldbemiddelaars, Mechelen, Kluwer
2013, 321, nr. 553; E. DIRIX en A. DE WILDE, “Materieelrechtelijke aspecten van de collectieve
schuldenregeling” in E. DIRIX en P. TAELMAN (eds.), Collectieve schuldenregeling in de praktijk, Antwerpen,
1999, (17) 31, nr. 19.
475
E. DIRIX en A. DE WILDE, “Materieelrechtelijke aspecten van de collectieve schuldenregeling” in E. DIRIX en
P. TAELMAN (eds.), Collectieve schuldenregeling in de praktijk, Antwerpen, 1999, (17) 31-32, nr. 19-22; E. VAN
ACKER, C. VERBEKE en B. WYLLEMAN, Praktische gids voor schuldbemiddelaars, Mechelen, Kluwer 2013, 321,
nr. 556; B. WYLLEMAN, “Collectieve schuldenregeling. Verkoop van onroerende goederen. Interferenties met
het huwelijksvermogensrecht”, CABG 2003, (1) 43-44, nr. 50. D. PATART, Le règlement collectif de dettes,
Brussel, 2008, 67, nr. 19.
476
E. DIRIX, “Executierechten en huwelijksvermogensrecht” in H. CASMAN en M. VAN LOOCK (eds.),
Huwelijksvermogensrecht, Mechelen, Kluwer, (losbl.), 2012, (TXII.1.-1) TXII.5. – 1, nr. 45.
477
E. VAN ACKER, C. VERBEKE en B. WYLLEMAN, Praktische gids voor schuldbemiddelaars, Mechelen, Kluwer
2013, 326, nr. 570; D. PATART, Le règlement collectif de dettes, in Rép.not., Brussel, 2008, 126, nr. 83.
478
E. VAN ACKER, C. VERBEKE en B. WYLLEMAN, Praktische gids voor schuldbemiddelaars, Mechelen, Kluwer
2013, 327, nr. 572; B. WYLLEMAN, “Collectieve schuldenregeling. Verkoop van onroerende goederen.
Interferenties met het huwelijksvermogensrecht”, CABG 2003, (1) 60, nr. 70; E. DIRIX en A. DE WILDE,
“Materieelrechtelijke aspecten van de collectieve schuldenregeling” in E. DIRIX en P. TAELMAN (eds.),
Collectieve schuldenregeling in de praktijk, Antwerpen, 1999, (17) 32, nr. 22.
479
Ingevolge de uitbreiding van het verhaalsrecht krachtens de artikelen 1410 tot en met 1412 BW.
87
schuldvordering bij de schuldbemiddelaar opdat de vorderingen zouden worden opgenomen
in de aanzuiveringsregeling.480
Indien in het kader van de collectieve schuldenregeling de schulden van de verzoeker worden
kwijtgescholden, wordt zowel het gemeenschappelijke vermogen als de eigen vermogens aan
het verhaalsrecht van de desbetreffende schuldeisers onttrokken. 481
§3. Scheiding van goederen
167.
Echtgenoten gehuwd onder het stelsel van scheiding van goederen kunnen eveneens
een gezamenlijk verzoek indienen. Het gaat hier, anders dan bij gehuwden onder het wettelijk
stelsel, om twee autonome vorderingen. Er worden dan ook twee afzonderlijke boedels
opgesteld.482
Indien echtgenoten gehuwd zijn onder het stelsel van scheiding van goederen bevat de boedel
naast de eigen goederen van de verzoeker ook alle goederen en inkomsten die hij tijdens de
procedure verwerft.483 Behoren goederen in mede-eigendom toe aan de echtgenoten, dan
worden de verhaalsrechten van schuldeisers van de andere echtgenoot niet gehinderd door de
procedure. De uitonverdeeldheidtreding kan worden gevorderd.
De schulden waarmee rekening wordt gehouden zijn de schulden van de verzoeker. Dit houdt
in dat ook alle schulden waartoe de echtgenoten zich hoofdelijk hebben verbonden eveneens
in aanmerking moeten worden genomen. Voor alle andere schulden doet schuldsplitsing zich
voor. Dit houdt in dat de vordering wordt verdeeld en enkel het aandeel van de verzoeker in
aanmerking wordt genomen voor de aanzuiveringsregeling.484
480
D. PATART, Le règlement collectif de dettes, Brussel, 2008, 126, nr. 83.
D. PATART, Le règlement collectif de dettes, Brussel, 2008, 215, nr. 206; E. DIRIX en A. DE WILDE,
“Materieelrechtelijke aspecten van de collectieve schuldenregeling” in E. DIRIX en P. TAELMAN (eds.),
Collectieve schuldenregeling in de praktijk, Antwerpen, 1999, (17) 32, 22. D. PATART, Le règlement collectif de
dettes, Brussel, 2008, 215, nr. 206.
482
D. PATART, Le règlement collectif de dettes, Brussel, 2008, 67, nr. 19 en 124, nr. 80.
483
Art. 1675/7, §1, tweede lid Ger.W.
484
E. VAN ACKER, C. VERBEKE en B. WYLLEMAN, Praktische gids voor schuldbemiddelaars, Mechelen, Kluwer
2013, 329, nr. 576.
481
88
§4. Samenloop met andere procedures
4.1 Faillissement
168.
Indien de echtgenoten elk tot een verschillende procedure zijn toegetreden, te weten de
faillissementsprocedure enerzijds en de collectieve schuldenregeling anderzijds, dient de
voorkeur te worden gegeven aan de regels van het faillissement.485 De collectieve
schuldenregeling kan enkel voortgezet worden met met betrekking tot de goederen die buiten
de faillissementsboedel vallen, dit zijn de eigen goederen van de niet gefailleerde
echtgenoot.486
4.2 Vereffening – verdeling
169.
In geval van vereffening-verdeling zal de schuldbemiddelaar deze moeten
respecteren.487 Concreet houdt dit in dat de schuldbemiddelaar slechts recht heeft op het
aandeel van de ex-echtgenoot zoals dit blijkt na afwikkeling van de boedelschulden en van de
vergoedingsrekening.488
Indien de echtgenoten echter tijdens de vereffening-verdeling elk tot een verschillende
procedure zijn toegetreden zijn de principes verschillend dan waren ze nog gehuwd. Er wordt
niet langer voorkeur gegeven aan het faillissement. Er moet rekening gehouden worden met
de regels van beide insolventieprocedures afzonderlijk.489
485
M. DE COSTER en M. CARBONE, “Samenloop van procedures”, NFM 2012, (150) 155; H. CASMAN,
“Familierechtelijke aspecten van het faillissement” in H. BRAECKMANS, H. COUSY, E. DIRIX, B. TILLEMAN en M.
VANMEENEN (eds.), Curatoren en vereffenaars: actuele ontwikkelingen, Antwerpen, 2006, (719) 744, nr. 45; B.
WYLLEMAN, “Collectieve schuldenregeling. Verkoop van onroerende goederen. Interferenties met het
huwelijksvermogensrecht”, CABG 2003, (1) 67.
486
H. CASMAN, “Familierechtelijke aspecten van het faillissement” in H. BRAECKMANS, H. COUSY, E. DIRIX, B.
TILLEMAN en M. VANMEENEN (eds.), Curatoren en vereffenaars: actuele ontwikkelingen, Antwerpen, 2006,
(719) 744, nr. 45.
487
M. DE COSTER en M. CARBONE, “Samenloop van procedures”, NFM. 2012, 154-155; C. ENGELS,
Procesrecht in verband met notariaat, Brugge, 2010, 198, nr. 293.
488
R. BARBAIX en R. JANSEN, “Vereffeningsperikelen na de toelating van één der ex-echtgenoten tot een CSR”,
NFM. 2012, (159) 162, nr. 7.
489
M. DE COSTER en M. CARBONE, “Samenloop van procedures”, NFM 2012, (150) 155.
89
Hoofdstuk 3 : Revindicatie
170.
Indien één van beide echtgenoten zijn goederen wenst te revindiceren dient hij te
voldoen aan de vereisten gesteld in artikel 1399, tweede lid BW wat betreft de
bewijsvoering.490 Deze regeling is van toepassing zowel voor de revindicatie van goederen
door een echtgenoot gehuwd onder het wettelijk stelsel als voor de revindicatie in het kader
van een huwelijk onder het stelsel van scheiding van goederen. Indien het eigen karakter van
de goederen niet kan worden aangetoond, worden deze geacht gemeenschappelijk491 te zijn
ingeval van het wettelijk stelsel, of in onverdeeldheid492 in het geval van stelsel van scheiding
van goederen. Deze strenge bewijsregelgeving493 lijkt schuldeisers te behoeden voor collusie
waardoor er wordt vermeden dat de echtgenoten al te gemakkelijk goederen aan het
verhaalsrecht van de schuldeiser kunnen onttrekken.
Artikel 1399, tweede lid BW bepaalt dat, ten aanzien van derden, het eigendomsrecht van elk
van de echtgenoten, behoudens wat betreft persoonlijke goederen, bij gebreke van
boedelbeschrijving of bezit in de zin van artikel 2229 BW, moet worden aangetoond aan de
hand van titels met vaste dagtekening, van bescheiden van een openbare dienst of
vermeldingen in regelmatig gehouden of opgemaakte registers, bescheiden of borderellen
door de wet opgelegd of door het gebruik bekrachtigd. Deze opsomming is limitatief,
bijgevolg is bewijs geleverd door getuigen en vermoedens niet toegestaan.494
171.
Hierna worden de, door artikel 1399, tweede lid BW toegelaten bewijsmiddelen, kort
toegelicht.
Vooreerst
kan
het
eigendomsrecht
aangetoond
worden
ingevolge
de
boedelbeschrijving. De inhoud van de boedelbeschrijving wordt gewaarborgd door de
eedaflegging.495 De boedelbeschrijving moet hier immers ook voldoen aan de vereisten van de
490
In afwijking van de gemeenrechtelijke regels die een “gewone” derde dient te respecteren bij het revindiceren
van eigen goederen. E. DIRIX EN K. BROECKX, APR Beslag, Mechelen, Kluwer, 2010, 421-423, nr. 661-662.
491
Art. 1405, 4 BW.
492
Art. 1468, tweede lid BW.
493
De bewijsregeling is streng gelet op het feit dat elke andere revindicant, op grond van artikel 1514 Ger.W.,
met alle middelen rechtens zijn eigendomsrecht kan bewijzen..
494
Cass. 3 november 1988, AR 5986, Arr.Cass. 1988-89, 264; Luik 10 februari 2000, JLMB 2001, 221; Brussel
(8e k.) 16 december 1997, Pas. 1997, II, 19.
495
Art. 1183, 11° Ger.W.
90
artikelen 1175 e.v. Ger.W.496 De schuldeiser kan hier evenwel een tegenbewijs leveren door
middel van alle middelen rechtens.497
Ten tweede wordt ook het regelmatig bezit in de zin van artikel 2229 BW aanvaard als
bewijsmiddel. Artikel 2229 BW stelt voorop dat het bezit voortdurend, ongestoord en
openbaar moet zijn. Het bezit mag bovendien niet dubbelzinnig zijn. Het is vooral deze laatste
voorwaarde die voor problemen kan zorgen voor echtgenoten omdat ze samenwonen en de
goederen dus vaak samen gebruiken.498 Het bezit kan bewezen worden met alle middelen van
recht.499
Voorts kan het bewijs worden geleverd aan de hand van titels met vaste dagtekening. Bij
titels500 met vaste dagtekening valt te denken aan authentieke akten en geregistreerde
onderhandse akten501. Ook hier kan de schuldeiser tegenbewijs502 leveren door middel van
alle middelen van recht.503
Verder worden ook bescheiden van een openbare dienst of vermeldingen in regelmatig
gehouden of opgemaakte registers, bescheiden of borderellen door de wet opgelegd of door
het gebruik bekrachtigd als bewijs worden aangewend. Zo kunnen onder meer volgende de
stukken met datering van vóór het huwelijk worden gebruikt: een betalingsbewijs van de
496
M. MASSCHELEIN, “Art. 1399 BW”, in P. SENAEVE, F. SWENNEN en G. VERSCHELDEN (eds.), Personen- en
familierecht. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, Mechelen, Kluwer,
(losbl.), 2010, (1) 11-12, nr. 16; M. MASSCHELEIN, “Het bewijs van het exclusieve eigendomsrecht”, TBBR
2010, (397) 398, nr. 4.
497
M. MASSCHELEIN, “Art. 1399 BW”, in P. SENAEVE, F. SWENNEN en G. VERSCHELDEN (eds.), Personen- en
familierecht. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, Mechelen, Kluwer,
(losbl.), 2010, (1) 12, nr. 16; E. DIRIX, “Executierechten en huwelijksvermogensrecht”, in W. PINTENS en B.
VAN DER MEERSCH (eds.), De wederzijdse rechten en verplichtingen van echtgenoten en de
huwelijksvermogensstelsels, Antwerpen, Maklu, 1997, (217) 235, nr. 327; C. REMON, “Le droit de la preuve en
régime de séparation de biens”, in L. RAUCENT en E. BEGUIN, Dix années d’application de la réforme des
régimes matrimoniaux, Brussel, Bruylant, 1987, (219) 243.
498
Gent 27 mei 2004, TBBR 2006, 375; Beslagr. Antwerpen 29 januari 1990, T.Not. 1993, 235, noot A.
VERBEKE.
499
M. MASSCHELEIN, “Art. 1399 BW”, in P. SENAEVE, F. SWENNEN en G. VERSCHELDEN (eds.), Personen- en
familierecht. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, Mechelen, Kluwer,
(losbl.), 2010, (1) 12, nr. 17; H. DE PAGE, Traité élémentaire de droit civil belge, X, Les régimes matrimoniaux,
Brussel, Bruylant, 1949, 291, nr. 224.
500
Met titels worden alle akten bedoeld die toelaten het goed te individualiseren en die bewijzen dat het goed
vóór het huwelijk of ingevolge schenking, erfenis en testament is verkregen, zoals de akte verkoop, schenking,
verdeling of afgifte van een nalatenschap, alsook de beschrijving in een testament en in een hypothecaire
inschrijving. (J. GERLO en G. VERSCHELDEN, Handboek voor Familierecht, Brugge, die Keure, 2008, 407, nr.
1227.)
501
Art. 1328 BW.
502
Art. 1320 BW.
503
E. DIRIX, “Executierechten en huwelijksvermogensrecht” in H. CASMAN en M. VAN LOOCK (eds.),
Huwelijksvermogensrecht, Mechelen, Kluwer, (losbl.), 2012, (TXXII.1.-1) TXII.7.3., nr. 54.
91
verkeersbelasting,504
facturen
in
combinatie
met
duidelijke
betalingsbewijzen,505
rekeninguittreksels506, het immatriculatiebewijs van een voertuig507 etc. Daartegenover
volstaat de omstandigheid dat een voertuig op naam van een echtgenoot staat niet508 Deze
stukken dienen verder voldoende individualiseerbaar te zijn. Deze laatste voorwaarde kan
vooral bij gelden op een bankrekening voor problemen zorgen. Het enkele feit dat de rekening
op naam van een echtgenoot staat impliceert niet automatisch dat deze hem ook toebehoort.509
In de praktijk vereist men dat de oorsprong van de gelden wordt aangetoond.510
In de rechtspraak en rechtsleer wordt aangenomen dat de bewijswaarde door de rechter vrij
kan worden gewaardeerd. De rechter kan met andere woorden rekening houden met de
concrete omstandigheden zoals de financiële mogelijkheden van de echtgenoten etc.511
De bewijswaarde van titels met vaste dagtekening tussen echtgenoten wordt in de rechtspraak
en rechtsleer512 niet steeds zonder meer aanvaard. Denk hierbij aan vermeldingen in een
huwelijkscontract of een bijgevoegde lijst aan het huwelijkcontract. Het is simpel voor
echtgenoten dergelijke lijst op te nemen, zonder dat deze ooit gecontroleerd hoeft te worden
door een (onafhankelijke) derde. Om deze reden neemt de rechtspraak vaak aan dat dit slechts
eenzijdige verklaringen uitmaken.513 Men kan onmogelijk een titel voor zichzelf creëren.514
504
H. CASMAN, “Art. 1399-1401 BW” in H. CASMAN en M. VAN LOOCK (eds.), Huwelijksvermogensrecht,
Antwerpen, Kluwer, (losbl.), 1996, (III.3-1) III.2-8.
505
Luik 21 december 2005, JLMB 2006, 1153; Luik 21 september 1992, Pas. 1992, II, 99; G. VERSCHELDEN,
“Huwelijksvermogensrecht en erfrecht”, in Rechtskroniek voor het notariaat, 15, Brugge, die Keure, 2009, (103)
108, nr. 3.
506
Brussel 16 december 1997, Pas. 1997, II, 22.
507
Luik 21 september 1992, Pas. 1992, II, 99.
508
Gent 5 maart 2001, RW 2001-02, 751.
509
S. MOSSELMANS, “Het huwelijksvermogensrechtelijk statuut van gelden gedeponeerd op een bankrekening”,
NFM 1997, 249-270.
510
Bergen (17e k.) 12 mei 2004, Rev.trim.dr.fam. 2005, 607.
511
E. DIRIX en K. BROECKX, Beslag in APR, Antwerpen, Kluwer, 2010, 422, nr. 662 ; E. DIRIX,
“Executierechten en huwelijksvermogensrecht” in H. CASMAN en M. VAN LOOCK (eds.),
Huwelijksvermogensrecht, Mechelen, Kluwer, (losbl.), 2012, (TXII.1.-1) TXII.7.2, nr. 53; Beslagr. Luik 30
november 1994, Act. dr. 1996, 195.
512
K. BROECKX, “De beoordeling van de eigendomsbewijzen bij revindicatie”, Not.Fisc.M. 1995, (27) 28-29, nr.
6-12; H. CASMAN, “Over de bewijskracht van authentieke akten”, in R. DUJARDIN, L. AMEELE, F. BERGÉ, P.
DEKEYSER, J. GIELEN, L. LEROY, W. LIBBRECHT, P. VANDEMEULEBROECKE, J. VANDENBOSCH, C.
VANHEUKELEN en P. YERNAUX (eds.), Liber Amicorum Marcel Briers, Gent, Mys & Breesch, 1993, (27) 30-36;
C. REMON, “Le droit de la preuve en régime de séparation de biens” in Dix années d’application de la réforme
des régimes matrimoniaux, Brussel, Bruylant, 1987, (219) 222-224.
513
Antwerpen 24 maart 2010, RW 2011-12, 623; Gent (14e k.) 7 oktober 2008, nr. 2007/AR/2956, TBBR 2010,
394, noot M. MASSCHELEIN; Brussel 5 juni 2006, Rév. Not.B. 2007, 166; Luik 23 oktober 2006, JLMB 2007,
618; Gent (1e k.) 9 februari 2006, Rev.not.b. 2007, 158; Antwerpen 17 juni 2003, NjW 2004, 164; A. VERBEKE,
92
Rechtspraak neemt aan dat een grotere waard toekennen aan dergelijke eenzijdige
verklaringen in een huwelijkscontract in strijd zou zijn met voornoemde onmogelijkheid om
een titel voor zichzelf te creëren. Bovendien zou dit de regels betreffende de bewijsvoering
schenden.515 Het is aan de beslagrechter om vrij te oordelen over de bewijswaarde van het
voorgelegde stuk.516
Toch wordt deze bovennoemde stelling niet door iedereen bijgetreden. Bepaalde rechtspraak
en rechtsleer neemt immers aan dat dergelijke oplijsting wel degelijk een wederzijdse
verklaring uitmaakt waaraan ingevolge artikel 1230 BW bewijskracht moet worden verleend
tot het bewijs van het tegendeel.517 Het is, gelet op de erga omnes bewijskracht van
authentieke aktes, niet aan de beslagrechter om de bewijskracht van de lijst van de goederen
in het huwelijkscontract ter zijde te schuiven.518 Er vindt een verschuiving van de bewijslast
plaats, het is met andere woorden aan de beslagleggende schuldeiser die met alle middelen
rechtens het tegenbewijs moet leveren.519
“De bewijskracht van een notariële akte in het kader van een beslagprocedure”, T.Not. 1993, (292) 293-296, nr.
3-10.
514
Antwerpen 28 april 1993, T.Not. 1993, 289, noot A. VERBEKE; Beslagr. Antwerpen 29 januari 1990, T.Not.
1993, 235, noot A. Verbeke; G. DE LEVAL, “La saisie mobilière”, Act.dr. 2001, (19) 33-34, nr. 6.
515
Bergen (2e k.) 26 september 2006, Rev.not.b. 2007, 162; Luik 13 december 2004, JLMB 2005, 817; Brussel
(9e k.) 5 juni 2003, Rev.not.b. 2007, 164; Beslagr. Brugge 11 juni 2002, T.Not. 2003, 634; Antwerpen 28 april
1993, RW 1993-1994, 1363-1365, noot E. DIRIX.
516
Beslagr. Gent 27 april 2010, NjW 2012, 27, noot A.VANDERHAEGHEN; Gent (14e k.) 25 februari 2003, T.Not.
2003, 628; Beslagr. Luik 17 juni 1996, JLMB 1996, 1250, noot G. DE LEVAL; Antwerpen 28 april 1993, RW
1993-94, 1362, noot E. DIRIX.
517
Brussel (8e k.) 6 december 1997, Pas. 1997, II, 19; Antwerpen 10 januari 1994, RW 1994-95, 571; Gent 28
november 1989, T.Not. 1991, 228; Beslagr. Gent 18 juni 1984, TGR 1985, 18; H. CASMAN en A. VERBEKE,
“Bewijskracht van een lijst van eigen goederen in het huwelijkscontract”, RW 1994-95, 572-574.
518
E. DIRIX, “Executierechten en huwelijksvermogensrecht” in H. CASMAN en M. VAN LOOCK (eds.),
Huwelijksvermogensrecht, Mechelen, Kluwer, (losbl.), 2012, (TXII.1.-1) TXII.7.-2 – TXII.7.-3, nr. 54.
519
M. MASSCHELEIN, “Het bewijs van het exclusieve eigendomsrecht”, TBBR 2010, (397) 398-399, nr. 4; A.
VERBEKE, “Revindicatie door de echtgenoot van de beslagen schuldenaar”, T.Not. 1993, (219) 230-231, nr. 27.
93
Hoofdstuk 4: Ontbinding van het huwelijk
Afdeling 1. Ontbinding wettelijk stelsel
§1. SCHULDEN LASTENS HET GEMEENSCHAPPELIJK VERMOGEN
172.
Ingevolge de ontbinding van het wettelijk huwelijksvermogensstelsel horen de
voorheen gemeenschappelijke goederen in onverdeeldheid toe aan de voormalige
echtgenoten. Deze goederen blijven echter het gezamenlijk onderpand voor de voldoening
van de gemeenschappelijke schulden. Vervolgens dient de verdeling plaats te vinden. De
gemeenschappelijke schulden moeten dus voldaan worden naar aanleiding van de
vereffening,520 i.e. voor de verdeling. Na de verdeling zijn beide echtgenoten gehouden tot de
betaling van de gemeenschappelijke schulden die tijdens het huwelijk bestaan.
Artikel 1430, derde lid BW bepaalt dat de lasten moeten worden aangezuiverd alvorens tot
verdeling kan worden overgegaan. Daaruit volgt impliciet een voorrecht voor de
gemeenschapsschuldeisers. Verder voorziet de wetgever in artikel 1439 BW in een voorrecht
voor gemeenschappelijke schulden ten opzichte van de onvolkomen gemeenschappelijke
schulden.521
Indien er na de vereffening-verdeling nog gemeenschappelijke schulden overblijven, staat elk
van de echtgenoten ervoor in met al zijn goederen, ongeacht tijdens het huwelijk het eigen
vermogen van één van beiden onttrokken was aan het verhaalsrecht.522 Beide echtgenoten zijn
hoofdelijk aansprakelijk. De schuldeisers kunnen dus het hele bedrag van hun
schuldvordering op elk van beide echtgenoten verhalen.
173.
Wat betreft de onvolkomen gemeenschappelijke schulden voorziet artikel 1440,
tweede lid BW in een beperking. De echtgenoot wiens vermogen aan het verhaalsrecht
onttrokken was tijdens het huwelijk staat nu slechts in ten belope van hetgeen hij ontvangen
heeft bij de verdeling.
520
Art. 1430, lid 2 BW.
E. DIRIX, “Executierechten en huwelijksvermogensrecht” in H. CASMAN en M. VAN LOOCK (eds.),
Huwelijksvermogensrecht, Mechelen, Kluwer, (losbl.), 2012, (TXII.1.-1) TXII.1. – 11.
522
Art. 1440, lid 1 BW.
521
94
§2. PERSOONLIJKE SCHULDEISERS
174.
De persoonlijke schuldeisers kunnen na de ontbinding van het stelsel eveneens beslag
leggen op het gemeenschapsvermogen. Zij komen evenwel niet in samenloop met de
gemeenschapsschuldeisers. Het beslag zal slechts gevolg hebben na de verdeling, terwijl de
gemeenschappelijke schuldeiser voldaan zijn naar aanleiding van de vereffening. 523 Indien de
persoonlijke schuldeiser echter een zakelijk zekerheidsrecht op een goed van de gemeenschap
zou hebben, dan heeft de gemeenschappelijke schuldeiser niet langer voorrang. Het is pas
wanneer het beslag wordt gelegd op de eigen goederen van de debiteur dat de persoonlijke
schuldeisers in een eventuele samenloop met de gemeenschapsschuldeisers terecht zou
kunnen komen.524
Afdeling 2: ontbinding stelsel scheiding van goederen
175.
Wat betreft de ontbinding van het stelsel van de echtgenoten gehuwd onder het stelsel
van scheiding van goederen kan verwezen worden naar de algemene bepalingen betreffende
de verhaalbaarheid van de schuld.
Persoonlijke schuldeisers kunnen hun schuld verhalen op het eigen vermogen van hun
debiteur. Indien de echtgenoten nog goederen in onverdeeldheid zouden hebben kan de
verdeling gevorderd worden conform artikel 815 BW.
523
H. CASMAN, “Art. 1439-1441 B.W”, in H. CASMAN en M. VAN LOOCK (eds.), Huwelijksvermogensrecht,
Mechelen, Kluwer, (losbl.), 1997, (II.18.-1) III.18. – 2.
524
E. DIRIX, “Executierechten en huwelijksvermogensrecht” in H. CASMAN en M. VAN LOOCK (eds.),
Huwelijksvermogensrecht, Mechelen, Kluwer, (losbl.), 2012, (TXII.1.-1) TXII.1. – 11.
95
DEEL III : VERGELIJKING MET
NEDERLAND
176.
In deel 3 van deze masterproef wordt een rechtsvergelijking met Nederland gemaakt.
Daar het, gelet op de omvang en het doel van deze masterproef, onmogelijk is een volledige
uiteenzetting en vergelijking te maken, worden enkele grote principes betreffende het daar
geldende wettelijk stelsel en de uitwinning besproken, telkens met enkele concrete
voorbeelden.
Hoofdstuk 1: Huidig huwelijksvermogensrecht
177.
Vooreerst komt een korte inleiding omtrent de heersende regeling(en) betreffende het
huwelijk(vermogensrecht) in Nederland. In Nederland kent men tot op vandaag een stelsel
vergelijkbaar met het stelsel van de algehele gemeenschap dat we in België kennen. Het
Nederlands huwelijksvermogensrecht is zeker wat betreft het passiva gedeelte zeer
verschillend in vergelijking met het Belgische.
Afdeling 1. Algemeen
178.
Vanaf de huwelijkssluiting bestaat er in Nederland van rechtswege een algehele
gemeenschap van goederen.525 Het is belangrijk om te weten wat in deze gemeenschap
begrepen zit, gezien dit in Nederland rechtstreeks in verband staat met de aard van de schuld.
Deze gemeenschap omvat alle goederen van de echtgenoten, ongeacht deze verkregen zijn
voor dan wel tijdens het huwelijk.526 Net zoals in België wordt voorzien in een vermoeden
van gemeenschappelijkheid van de goederen.527
525
Art. 1:94, lid 1 Nederlands Burgerlijk Wetboek (hierna: “NBW”).
Maken geen deel uit van de gemeenschap:
- goederen ten aanzien waarvan bij uiterste wilsbeschikking van de erflater of bij de gift is bepaald dat zij buiten
de gemeenschap vallen;
- pensioenrechten waarop de Wet verevening pensioenrechten bij scheiding van toepassing is alsmede met die
pensioenrechten verband houdende rechten op nabestaandenpensioen;
- rechten op het vestigen van vruchtgebruik als bedoeld in de artikelen 29 en 30 van Boek 4, vruchtgebruik dat
op grond van die bepalingen is gevestigd, alsmede hetgeen wordt verkregen ingevolge artikel 34 van Boek 4.
- Goederen en schulden die aan een der echtgenoten op enigerlei bijzondere wijze verknocht zijn, vallen slechts
in de gemeenschap voor zover die verknochtheid zich hiertegen niet verzet.
- Vruchten van goederen die niet in de gemeenschap vallen, vallen evenmin in de gemeenschap. (In België zijn
vruchten van eigen goederen wel gemeenschappelijk ingevolge artikel 1405, 2° BW).
527
Art. 1:94, lid 6 NBW.
526
96
Afdeling 2. Schulden
§1. GEMEENSCHAPPELIJKE SCHULDEN OF EIGEN SCHULDEN?
179.
Gelet op het doel van deze masterproef is het ten zeerste relevant welke schulden in de
gemeenschap begrepen zijn. Artikel 1:94, lid 5 Nederlands Burgerlijk Wetboek (hierna:
“NBW”) bepaalt dat de gemeenschap alle schulden van ieder der echtgenoten bevat met
uitzondering van schulden (1) betreffende van de gemeenschap uitgezonderde goederen en (2)
uit door een der echtgenoten gedane giften, gemaakte bedingen en aangegane omzettingen als
bedoeld in artikel 126, eerste en tweede lid, a en c van Boek 4 NBW.528
180.
Schulden die niet in de gemeenschap vallen zijn aldus schulden die worden aangegaan
of opgelegd met betrekking tot privégoederen. Om die reden is het van belang om te weten
welke goederen al dan niet in de gemeenschap vallen.
1.1 Externe werking – “Voorlopig passief”
181.
Hieronder wordt eerst de “externe werking” of het “voorlopig passief” besproken. Dit
wijst aan tot welk vermogen de schuldeiser zich kan richten.
Indien een schuld gemeenschappelijk is, kan deze worden verhaald op de goederen van de
gemeenschap en op de goederen deel uitmakend van het privé-vermogen van de echtgenoot
die de schuld aanging. Indien het gaat om een privé-schuld, kan deze verhaald worden op het
privé-vermogen van de echtgenoot-schuldenaar en op het gemeenschappelijk vermogen.529
Ongeacht of een schuld al dan niet gemeenschappelijk is, blijft de echtgenoot die de schuld is
aangegaan schuldenaar. De andere echtgenoot wordt geen schuldenaar.530 In het geval dat
528
Artikel 4:126 NBW gaat in beginsel over schenkingen en andere giften die de strekking hebben dat ze eerst
na het overlijden van de schenker worden uitgevoerd. Als deze schenkingen en giften niet voor het overlijden
zouden zijn uitgevoerd, worden ze in bepaalde opzichten aangemerkt als legaten (lid 1), dit zijn de zogenaamde
quasi-legaten. Hetzelfde geldt voor verblijvings- en overnemingsbedingen waarbij een redelijke tegenprestatie
ontbreekt (lid 2, a) en voor omzetting van een natuurlijke verbintenis in een rechtens afdwingbare voor zover
deze omzetting de strekking heeft dat zij pas na het overlijden zal worden nagekomen en niet eerder is
nagekomen (lid 2, c). M.J.A. VAN MOURIK, Monografieën. 12 Huwelijksvermogensrecht, Deventer, Kluwer,
2009, 82-83.
529
Art. 1:96, lid 1 NBW.
530
HR 23 april 1993, NJ 1993, 373; HR 12 april 1985, NJ 1985, 662, noot E.A.A. LUIJTEN.
97
beide echtgenoten schuldenaar zijn531, kan de schuldeiser zich verhalen op de drie vermogens,
te weten het gemeenschappelijk vermogen en beide privé-vermogens.532
Hieruit blijkt dat de schuldeiser zijn schuld steeds kan verhalen op het gemeenschappelijk
vermogen. Dit dient genuanceerd te worden. Indien het gaat om een privé-schuld van één der
echtgenoten kan het verhaal op het gemeenschappelijk vermogen uitgesloten worden indien
de niet gehouden echtgenoot de eigen goederen van de echtgenoot-schuldenaar kan aantonen.
De schuldeiser dient dan bij voorrang zijn verhaal op deze goederen uit te oefenen. 533 Het is
pas wanneer het eigen vermogen niet zou volstaan om de schuld te voldoen dat de schuldeiser
zich kan richten tot het gemeenschappelijk vermogen. Wat betreft een gemeenschapsschuld
moet de schuldeiser geen volgorde in acht te nemen. Deze kan zijn schuldvordering verhalen
zowel op het gemeenschappelijk vermogen als op het eigen vermogen van de echtgenootschuldenaar. De schuldeiser heeft enkel een uitvoerbare titel nodig lastens de echtgenootschuldenaar om over te gaan tot uitwinning op het gemeenschappelijk vermogen.
182.
Samenvattend kunnen we aldus stellen dat het gemeenschappelijk vermogen,
behoudens het aanwijsrecht zoals bepaald in artikel 1:96, tweede lid NBW, en het eigen
vermogen van de debiteur steeds kunnen worden aangesproken.534 Anders dan in België
kunnen gemeenschappelijke schulden echter niet verhaald worden op het vermogen van de
niet gehouden echtgenoot. Met andere woorden, behoudens wanneer beide echtgenoten
schuldenaar zijn, kunnen de drie vermogens in Nederland nooit tegelijk worden
aangesproken.
1.2. Interne werking – “Definitief passief”
183.
Hieronder wordt een beknopte samenvatting gegeven betreffende de “interne werking”
of het “definitief passief”. Dit wijst op de draagplicht van de schuld tussen de echtgenoten
onderling.
531
Bijvoorbeeld: artikel 1:85 BW (schulden ten behoeve van de huishouding) en 7:266 NBW (huur).
J. DE BOER, Asser Serie. Deel 1. Personen- en Familierecht, Deventer, Kluwer, 2010, 274-275, nr. 322.
533
Art. 1:96, lid 2 NBW.
534
C.A. KRAAN en Q.J. MARCK, Het huwelijksvermogensrecht, Den Haag, Boom Juridische uitgevers, 2012, 9697. J. DE BOER, Asser Serie. Deel 1. Personen- en Familierecht, Deventer, Kluwer, 2010, 274-275, nr. 322.
532
98
Wat betreft een privé-schuld moet deze gedragen worden door de echtgenoot-schuldenaar.535
Uitzonderingen hierop zijn mogelijk, bijvoorbeeld op grond van bijzondere omstandigheden.
Zo bepaalt artikel 1:84, lid 1 NBW dat de kosten van de huishouding, waaronder ook de
kosten van verzorging en opvoeding van de kinderen vallen, ten laste komen van het
gemeenschappelijke inkomen van de echtgenoten en, voor zover dit ontoereikend is, ten laste
van hun eigen inkomens in evenredigheid daarvan; voor zover de inkomens ontoereikend zijn,
komen deze kosten ten laste van het gemeenschappelijk vermogen en, voor zover ook dit
ontoereikend is, ten laste van de eigen vermogens naar evenredigheid daarvan. Dit geldt niet
voor zover bijzondere omstandigheden zich er tegen verzetten.
Indien het een gemeenschapsschuld betreft, moet deze door de echtgenoten elk voor de helft
worden gedragen.536 Hoewel de echtgenoot die de schuld niet heeft aangegaan de helft van de
schuld moet dragen, wordt deze geen schuldenaar en is deze niet aansprakelijk voor de
schuld. Ondanks het feit dat enkel de echtgenoot-schuldenaar als enige schuldenaar
aansprakelijk is, worden de belangen van de andere echtgenoot toch aangetast. Om die reden
kan deze laatste in verzet komen tegen het verhaal.537
§2. VERKNOCHTE SCHULDEN
184.
De Belgische regelgeving kent de figuur van de “verknochte schulden”, deze komt
evenwel niet voor in de context van het huwelijksvermogensrecht. In Nederland speelt dit wel
een belangrijke rol want daar kunnen schulden uit de gemeenschap worden gesloten omwille
van de verknochtheid aan één der echtgenoten. Of een schuld al dan niet aan deze voorwaarde
voldoet, wordt door de rechtspraak ingevuld. Hoewel deze voorwaarde op het eerste zicht lijkt
op het Belgisch artikel 1407, eerste streepje BW, zijn er toch verschillen waar te nemen. Dit
artikel bepaalt, zoals eerder uiteengezet, dat een schuld aangegaan in het uitsluitend belang
van het eigen vermogen een eigen schuld uitmaakt. Bij verknochte schulden gaat het om een
zekere verbondenheid aan de persoon van de echtgenoot terwijl het bij artikel 1407, eerste
streepje BW gaat om een belang voor het vermogen van de echtgenoot.538
535
C.A. KRAAN en Q.J. MARCK, Het huwelijksvermogensrecht, Den Haag, Boom Juridische uitgevers, 2012, 97.
Zie artikel 1:96 lid 3 en 1:100 lid 1 NBW; M.J.A. VAN MOURIK, Monografieën Privaatrecht. 12
Huwelijksvermogensrecht, Deventer, Kluwer, 2009, 68.
537
HR 8 december 1989, NJ 1990, 192.
538
Dit wordt weliswaar betwist, supra randnummer 90.
536
99
185.
Indien men te maken heeft met verknochte schulden worden deze eigen. In België zou
dit een groot verschil uitmaken. De verhaalbaarheid van de schuld wordt immers ingeperkt. In
Nederland heeft dit grote gevolgen voor de onderlinge verhouding tussen echtgenoten539,
maar minder naar de schuldeiser toe.540 Als men rechtspraak bekijkt omtrent deze verknochte
schulden in Nederland lijkt het alsof er een groot verschil is met België.541
Bepaalde schulden die als verknocht worden beschouwd zijn in België wel degelijk
gemeenschappelijke schulden.542 De Hoge Raad in Nederland oordeelt bijvoorbeeld dat een
alimentatieschuld geen gemeenschapsschuld uitmaakt.543 In België daarentegen wordt een
alimentatieschuld meestal544 wel als een gemeenschappelijke schuld beschouwd.545 De aard
van de schuld en bijgevolg de draaglast is in beide landen duidelijk verschillend. Indien men
echter kijkt naar de uitwinning kan de schuldeiser in Nederland zijn alimentatievordering
verhalen op het eigen vermogen van de schuldenaar en het gemeenschappelijk vermogen.
Terwijl in België de alimentatievordering in principe kan verhaald worden op de drie
vermogens maar beperkt wordt tot het gemeenschappelijk vermogen en het eigen vermogen
van de echtgenoot-schuldenaar indien voldaan is aan de toepassingsvoorwaarden van artikel
1414, tweede lid, 4° BW.
Hieruit blijkt dat hoewel er op het eerste zicht grote verschillen bestaan, er vanuit het
standpunt van de schuldeiser minder verschillen waarneembaar zijn.
Wat betreft alimentatie ten aanzien van een ex-echtgenoot gaat het niet om een verknochte
schuld. Bij de gerechtigde vallen de ontvangen gelden in de huwelijksgemeenschap, voor
zover er één is. Bij de echtgenoot die tot de betaling gehouden is, komt de schuld ten laste van
de huwelijksgemeenschap.546
539
Supra randnummer 180.
Supra randnummer 183. Mits enkele uitzonderingen kan de schuldeiser naast het eigen vermogen van de
schuldenaar ook het gemeenschappelijk vermogen aanspreken.
541
Het karakter van de schuld verschilt.
542
Bijvoorbeeld : alimentatieschulden (HR 26 januari 193, NJ 1933, 797) en beroepsschulden gemaakt in het
kader van een maatschap, VOF,… (HR 8 juni 1990, NJ 1990, 607).
543
HR 26 januari 193, NJ 1933, 797.
544
Er dient een voorbehoud te worden gemaakt voor alimentatieschulden t.a.v. ascendenten waaromtrent er geen
eensgezindheid bestaat. Supra randnummer 85 e.v.
545
Art. 1408, zesde en zevende streepje BW.
546
M.J.A. VAN MOURIK, Monografieën. 12 Huwelijksvermogensrecht, Deventer, Kluwer, 2009, 84.
540
100
§3. HOOFDELIJKE AANSPRAKELIJKHEID
186.
Artikel 1:85 NBW bepaalt dat de ene echtgenoot naast de andere voor het geheel
aansprakelijk is voor de door deze ten behoeve van de gewone gang van de huishouding
aangegane verbintenissen, met inbegrip van deze welke voortvloeien uit de door hem als
werkgever ten behoeve van de huishouding aangegane arbeidsovereenkomsten. Dit houdt in
dat beide echtgenoten kunnen worden aangesproken ter voldoening van de schuld. Bijgevolg
kan zowel het gemeenschappelijk vermogen, als de beide eigen vermogens uitgewonnen
worden. De schuldeisers van dergelijke schulden, gemaakt in het belang van de huishouding,
hebben
veel
kans
hun
schuldvordering
betaald
te
zien,
gelet
op
de
ruime
verhaalsmogelijkheden. Deze bepaling geldt, net zoals in België, ongeacht het
huwelijksvermogensregime van de echtgenoten.547
Het Belgisch artikel 222 BW lijkt een gelijkaardige regeling tot stand te brengen. Terwijl
artikel 222 BW uitdrukkelijk bepaalt hoe het zit met de aansprakelijkheid van schulden
aangegaan ten behoeve van de opvoeding van de kinderen wordt er in artikel 1:85 NBW
daaromtrent niets bepaald. Maar uit artikel 1:84 NBW en de rechtspraak blijkt dat ook kosten
van verzorging en opvoeding van de kinderen onder artikel 1:85 NBW vallen. 548
187.
Zoals eerder besproken bestaat er in België al heel wat rechtspraak tot op het niveau
van het Hof van Cassatie omtrent dit artikel. Meer bepaald hoe ziekenhuiskosten dienen te
worden gekwalificeerd en hoe de feitelijke scheiding dit al dan niet kan wijzigen. De
rechtspraak lijkt unaniem aan te nemen dat ziekenhuiskosten, schulden zijn, aangegaan in het
belang van de huishouding. De feitelijke scheiding kan de andere echtgenoot bevrijden van de
hoofdelijke gehoudenheid. Dit blijkt evenwel geen sinecure. De echtgenoot die zijn vermogen
wil onttrekken aan het verhaal draagt een zeer zware bewijslast. 549 Ook in Nederland komen
dergelijke gevallen voor de rechter. Hierna volgt een concreet voorbeeld. Eén van de
echtgenoten, de man, kreeg een ernstig ongeval gedurende de periode van feitelijke scheiding.
547
Gerechtshof
’s-Gravenhage
23
maart
2011,
http://uitspraken.rechtspraak.nl/inziendocument?id=ECLI:NL:GHSGR:2011:BQ1661; Kantonrechter Alkmaar
13 september 2004, http://uitspraken.rechtspraak.nl/inziendocument?id=ECLI:NL:RBALK:2004:AR2451.
548
Rechtbank
Utrecht
10
september
2012,
http://uitspraken.rechtspraak.nl/inziendocument?id=ECLI:NL:RBUTR:2012:BX6990; Rechtbank Roermond 08
juni 2010, http://uitspraken.rechtspraak.nl/inziendocument?id=ECLI:NL:RBROE:2010:BM7179; Kantonrechter
Roermond
28
oktober
2008,
NJF
2009,
16
en
http://uitspraken.rechtspraak.nl/inziendocument?id=ECLI:NL:RBROE:2008:BG3888.
549
Zie rechtspraak eerder aangehaald. Supra randnummer 140.
101
De ziekenhuiskosten liepen op. Het ziekenhuis sprak zijn echtgenote aan ter voldoening van
deze schulden. De vrouw betwistte haar gehoudenheid tot dergelijke schuld. De rechtbank
oordeelde, anders dan in België, dat zij niet hoofdelijke medeaansprakelijk was voor de
ziekenhuiskosten. Deze kosten zijn niet te begrijpen onder de kosten van de gewone gang van
de huishouding. De rechter oordeelde bovendien, opnieuw anders dan in België, dat de
feitelijke scheiding irrelevant was.550 Terwijl er in België veel discussie bestaat omtrent deze
feitelijke scheiding lijkt men dit in Nederland irrelevant te vinden, zo blijkt niet alleen uit het
zonet besproken arrest, maar ook uit andere rechtspraak551 en rechtsleer552. Artikel 1:86, lid 1
NBW voorziet in een procedure waarbij de rechtbank de opheffing van de aansprakelijkheid,
zoals bedoeld in artikel 1:85 NBW kan uitspreken. De feitelijke scheiding kan hier eventueel
ingeroepen worden ter verantwoording van het verzoek tot dergelijke ontheffing. Dit is
evenwel geen garantie tot succes.553
188.
Artikel 1:85 NBW bepaalt, anders dan artikel 222 BW, niets met betrekking tot de
buitensporigheid van de schuld. Er wordt wel de bewoording “voor de gewone gang van de
huishouding” gebruikt, waaruit kan worden afgeleid dat er geen hoofdelijke aansprakelijkheid
meer is indien de schulden niet gemaakt zijn voor de gewone gang van de huishouding. Uit de
rechtspraak blijkt dat dit inderdaad zo wordt toegepast. Zo werd in 1972 geoordeeld door de
rechtbank dat de aanschaf van een vaatwasmachine, wat toen niet veel voorkwam, gezien
moest worden als een uitgave ten behoeve van de huishouding daar hij aangeschaft werd door
een gezin waar de man en vrouw respectievelijk arts en tandarts waren. Zo blijkt dat, net zoals
in België, er rekening wordt gehouden met de bestaansmiddelen van de echtgenoten.
Afdeling 3: Ontbinding van het stelsel
189.
Indien de gemeenschap wordt ontbonden, wordt afgeweken van de regeling met
betrekking tot het passief die van toepassing is tijdens het huwelijk. Hieronder worden deze
550
Kantonrechter
Alkmaar
13
september
2004,
http://uitspraken.rechtspraak.nl/inziendocument?id=ECLI:NL:RBALK:2004:AR2451.
551
Rechtbank
Zutphen
29
februari
2012,
http://uitspraken.rechtspraak.nl/inziendocument?id=ECLI:NL:RBZUT:2012:BW6172;
Rechtbank
’sGravenhage 16-04-2008, http://uitspraken.rechtspraak.nl/inziendocument?id=ECLI:NL:RBSGR:2008:BE9152.
552
A. KRAAN en Q.J. MARCK, Het huwelijksvermogensrecht, Den Haag, Boom Juridische uitgevers, 2012, 32; J.
De Boer, Asser Serie. Deel 1. Personen- en Familierecht, Deventer, Kluwer, 2010, 205, nr.233; J.G. KLAASSEN,
J. EGGENS, E.A.A LUIJTEN en W.R MEIJER, Huwelijksgoederen- en erfrecht. 1 : Huwelijksgoederenrecht,
Deventer, W.E.J. Tjeenk Willink, 2005, nr. 63.
553
J. De Boer, Asser Serie. Deel 1. Personen- en Familierecht, Deventer, Kluwer, 2010, 205-206, nr. 234.
102
wijzigingen besproken. Eerst worden de mogelijkheden voor de schuldeiser besproken.
Daarna wordt ingegaan op de verhouding tussen echtgenoten met betrekking tot de schulden.
§1. EXTERNE WERKING – VOORLOPIG PASSIEF
190.
De echtgenoot die een schuld is aangegaan blijft voor deze schuld aansprakelijk. Bij
de ontbinding wordt echter ook de andere echtgenoot hoofdelijk aansprakelijk voor deze
schulden. Dit is aldus een grote verandering. De aansprakelijkheid blijft evenwel beperkt tot
hetgeen die echtgenoot ingevolge de verdeling uit de gemeenschap heeft gekregen. 554 Dit is
vergelijkbaar met hetgeen in België geldt voor onvolkomen gemeenschappelijke schulden.555
In afwachting van de verdeling kan de schuldeiser zijn schuldvordering verhalen op het
gemeenschappelijk vermogen en het eigen vermogen van de debiteur. Hoewel de andere
echtgenoot hoofdelijk aansprakelijk wordt voor deze schuld, kan de schuldenaar zich enkel
verhalen op diens aandeel in een tot de gemeenschap behorend goed en op diens aandeel in de
gemeenschap in de gevallen waarin artikel 3:190 lid 1 en 3:191 lid 1 NBW dit toelaten.556
§2. INTERNE WERKING – DEFINITIEF PASSIEF
191.
De regeling die geldt tijdens het huwelijk blijft ook ingeval van ontbinding van
toepassing indien de goederen van de gemeenschap ontoereikend zijn. Dit betekent dat indien
er een tekort is in de gemeenschap beide echtgenoten elk de helft moeten dragen waardoor de
facto het mogelijk is dat het eigen vermogen van de echtgenoot die geen enkele schuld
aanging de schuld mede zal moeten dragen. De enige manier om te ontsnappen aan dit
uitgebreid verhaalsrecht is afstand doen van de gemeenschap.557
554
Art. 1:102 NBW.
Supra randnummer 173.
556
A. KRAAN en Q.J. MARCK, Het huwelijksvermogensrecht, Den Haag, Boom Juridische uitgevers, 2012,138140.
557
J. DE BOER, Asser Serie. Deel 1. Personen- en Familierecht, Deventer, Kluwer, 2010, 309-310, nr. 371.
555
103
Afdeling 4: Afstand van de gemeenschap
192.
De afstand van de gemeenschap is een rechtsfiguur die we in België niet kennen. Het
is mijns inziens ook niet nodig dat deze figuur zou bestaan in de Belgische rechtsorde gelet op
de redelijke regeling die geldt in België na ontbinding.558
In Nederland daarentegen is dit wel essentieel. Dit heeft te maken met de aansprakelijkheid
die echtgenoten daar kunnen oplopen na de ontbinding van de huwelijksgemeenschap. Het
kan goed zijn dat één van beide echtgenoten tijdens het huwelijk schulden heeft aangegaan
die in de gemeenschap vallen terwijl de andere echtgenoot zo goed als geen schulden maakte.
Toch wordt deze laatste echtgenoot bij de ontbinding van de gemeenschap honderd procent
aansprakelijk voor de gemeenschapsschulden. Meer nog, indien de schulden zo omvangrijk
zijn dat de gemeenschap deze niet kan dragen, zijn beide echtgenoten voor de helft
draagplichtig, dus ook de echtgenoot die tijdens het huwelijk (zo goed als) geen schulden is
aangegaan. Om dit onbillijk gevolg te milderen voorziet de wetgever in de mogelijkheid voor
de echtgeno(o)t(e)(n) om zich van de extra-aansprakelijkheid en de draagplicht in een door de
ander veroorzaakte tekort in de gemeenschap te bevrijden door afstand te doen van de
gemeenschap.559 De afstand van de gemeenschap wordt geregeld in artikel 1:103 e.v. NBW.
De toekenning van de afstand van de gemeenschap heeft gunstigere gevolgen voor de
echtgenoot dan wat geldt in België voor onvolkomen gemeenschappelijke die nog niet werden
voldaan n.a.v. de ontbinding. Het grote pluspunt in België is evenwel dat de gunstregeling
voortvloeit uit de wet. Er moet, anders dan in Nederland, geen procedure voor de rechter
worden doorlopen. In België geniet men dus steeds van de “gunstregeling” terwijl er in
Nederland geen garantie op succes bestaat.
558
In België zijn beide echtgenoten enkel hoofdelijk aansprakelijk voor gemeenschappelijke schulden die na de
ontbinding nog onbetaald bleven. Voorts wordt er nog in een mildering voorzien in die zin dat de echtgenoot
slechts instaat met de helft van wat hij ontvangen heeft bij de verdeling indien het om een onvolkomen
gemeenschappelijke schuld ging, m.a.w. wanneer hij tijdens het huwelijk niet met het eigen vermogen diende in
te staan ter voldoening van de schuld.
559
C.A. KRAAN en Q.J. MARCK, Het huwelijksvermogensrecht, Den Haag, Boom Juridische Uitgevers, 2012,
141.
104
Hoofdstuk 2: Toekomstig huwelijksvermogensrecht
193.
Het huwelijksvermogensrecht in Nederland staat op de rand van grote veranderingen.
Op 11 juli 2014 werd immers het “Voorstel van wet van leden Berndsen-Jansen, Recourt en
Van Oosten tot wijziging van Boek 1 van het Burgerlijk Wetboek en de Faillissementswet
teneinde de omvang van de wettelijke gemeenschap van goederen te beperken”560 ingediend
bij de Tweede Kamer der Staten Generaal. Door het wetsvoorstel zou onder meer artikel 1:94
NBW volledig vernieuwd worden. Dit artikel zal omschrijven wat tot de nieuwe beperkte
gemeenschap zal behoren en wat niet.561 Ook artikel 1:96 NBW wordt gewijzigd waardoor de
mogelijkheden van de schuldeisers worden ingeperkt, meer bepaald het verhaalsrecht van
privéschuldeisers op gemeenschapsgoederen. Hier zal enkel worden ingegaan op de nieuwe
regeling in de mate dat die betrekking heeft op de nieuwe beperkingen voor schuldeisers.
194.
In het wetsvoorstel wordt in artikel 1:96 NBW een derde lid ingevoegd. Dit luidt als
volgt: “Het verhaal op de goederen van de gemeenschap voor een niet tot de gemeenschap
behorende schuld van een echtgenoot is beperkt tot de helft van de opbrengst van het uitgewonnen
goed. De andere helft komt de andere echtgenoot toe en valt voortaan buiten de gemeenschap. De
andere echtgenoot is bevoegd, indien een schuldeiser verhaal op een goed van de gemeenschap
zoekt ter zake van een niet tot de gemeenschap behorende schuld, het goed waarop de schuldeiser
verhaal zoekt, over te nemen tegen betaling van de helft van de waarde van dat goed uit zijn eigen
vermogen. Vanaf het tijdstip van de overneming is dit een eigen goed van deze echtgenoot, dat
niet in de gemeenschap valt.”
560
Wetsvoorstel 33987; W.G. HUIJGEN, “Opnieuw: naar een beperkte gemeenschap als wettelijk stelsel van
huwlijksvermogensrecht?”, FTV 2014, 5-15.
561
Van de beperkte gemeenschap zullen worden uitgesloten:
– de goederen welke een echtgenoot bij aanvang van de gemeenschap bezit;
– de goederen welke een echtgenoot gedurende het bestaan van het stelsel verkrijgt door erfopvolging bij
versterf, making, lastbevoordeling of gift;
– goederen die – kort gezegd – door zaaksvervanging (financiering voor meer dan de helft van een prijs)
voortkomen uit privévermogen van een echtgenoot;
– hetgeen wordt geïnd op een vordering die buiten de gemeenschap valt, alsmede een vordering tot vergoeding
die in de plaats van een eigen goed van een echtgenoot treedt, waaronder begrepen een vordering ter zake van
waardevermindering van zo een goed;
– mogelijke vergoedingsrechten ten laste van de gemeenschap als bedoeld in het nieuwe art. 1:95 leden 3 en 4
BW; deze komen overeen met de vergoedingsrechten als bedoeld in oud art. 1:126 leden 2 en 3 NBW;
– de goederen die aan een van de echtgenoten op bijzondere wijze zijn verknocht.
105
De positie van de schuldeiser wordt hierdoor wat minder gunstig. De schuldeiser kan niet langer
het gehele gemeenschappelijk vermogen aanspreken. Bovendien is de kans groot dat de
schuldeiser zijn beslag op meerdere goederen zal moeten richten gezien hij zich slechts op de helft
van de opbrengst of van de waarde van een gemeenschappelijk goed kan verhalen.562
De Nederlandse regeling blijft toch gunstiger voor de schuldeiser dan de Belgische regeling. In
België is een eigen schuld in principe enkel verhaalbaar op het eigen vermogen terwijl er in
Nederland steeds een verhaal mogelijk blijft op een gedeelte van het gemeenschappelijk
vermogen. Het verschil wordt echter kleiner door de uitbreidingen die in België op het principe
gelden, waardoor er ook uitvoering op het gemeenschappelijk vermogen mogelijk wordt.563
195.
In het wetsvoorstel zouden ook wijzigingen worden aangebracht aan de faillissementswet.
Deze hebben betrekking op het bewijs die echtgenoten dienen te leveren dat een goed niet tot de
faillissementsboedel behoort. Onder de huidige regeling rust een zeer zware bewijslast op de
echtgenoten. Er bestaat een weerlegbaar vermoeden dat een goed van de ene echtgenoot tot de
faillissementsboedel van de ander behoort. Om dit vermoeden te weerleggen dienen enkele strikte
voorwaarden cumulatief vervuld te zijn.564 Dit vermoeden wordt in het nieuwe voorstel geschrapt.
De echtgenoot die meent dat het goed niet tot faillissementsboedel behoort dient dan de algemene
regel van het nieuwe artikel 1:96, lid 6 NBW toe te passen.565
562
W.D. KOLKMAN, “Het einde van het schuldeisersparadijs”, WPNR 2014, 1213-1221.
Denk aan de uitbreiding ingeval het gemeenschappelijk vermogen werd verrijkt door het aangaan van de
eigen schuld.
564
Meer hierover: M.J.A. VAN MOURIK, Monografieën Privaatrecht. 12 Huwelijksvermogensrecht, Deventer,
Kluwer, 2009, 173-175.
565
Artikel 1:96, lid 3 NBW bepaalt: “De echtgenoot die een schuldeiser tegenwerpt dat een goed waarop deze
verhaal zoekt niet behoort tot de gemeenschap, draagt daarvan de bewijslast.”
563
106
Hoofdstuk 3: De uitoefening van het beslag
196.
Hierboven werd uiteengezet op welke vermogens de schuldeiser zijn schuldvordering
kan verhaald zien. Hoe dit verhaal dient uitgeoefend te worden wordt hier besproken. Als men
in Nederland een vordering tot betaling van een geldsom wil tenuitvoerleggen, wordt dat
“verhaalsexecutie” genoemd. Net zoals in België dient het uitvoerend beslag in Nederland,
wat daar meer courant het “executoriaal beslag” wordt genoemd, te worden gelegd op grond
van een uitvoerbare of executoriale titel. De grosse van de uitvoerbare titel wordt betekend
aan de partij tegen wie de executie zich zal richten. Na de betekening van de uitvoerbare titel
volgt de betekening van het bevel tot betalen gevolgd door een eventuele wachttermijn
alvorens er werkelijk kan worden overgegaan tot het leggen van beslag.566
197.
Omdat het onmogelijk is om het gehele beslagrecht uiteen te zetten, kies ik er één
situatie uit. Het gaat om de situatie waarin slechts één echtgenoot de schuldenaar is, maar
waarbij de schuld kan worden verhaald op het gemeenschappelijke vermogen. Onder de
huidige regeling betreft het hier zowel eigen als gemeenschappelijke schulden. Beiden zijn
immers verhaalbaar op het gemeenschappelijk vermogen en voor beiden blijft diegene die de
schuld is aangegaan schuldenaar.567
Afdeling 1. De huwelijksgemeenschap als gemeenschap
§1. ALGEMEEN
198.
De huwelijksgemeenschap wordt in Nederland beschouwd als een algemeenheid van
goederen. Net zoals in België betreft het een gebonden gemeenschap waardoor de verdeling
niet kan plaatsvinden en de schuldeisers de gemeenschap niet zomaar kunnen doorbreken.568
§2. POSITIE VAN DE NIET GEHOUDEN ECHTGENOOT
199.
Zoals eerder aangehaald is er slechts één echtgenoot schuldenaar. Toch wordt ook
geraakt aan de belangen van de andere echtgenoot. Wat is dan de positie van deze
566
E. LOESBERG, “Enige beschouwingen over executie en beslagrecht”, JBPR 2015/906, (1) 9-10.
C.A. KRAAN en Q.J. MARCK, Het huwelijksvermogensrecht, Den Haag, Boom Juridische Uitgevers, 2012, 96.
568
M.J.A VAN MOURIK, Monografieën Privaatrecht. 12 Huwelijksvermogensrecht, Deventer, Kluwer, 2009, 6568.
567
107
laatstgenoemde? De meeerderheidsopvatting569 gaat uit van het feit dat beide echtgenoten
ieder voor het geheel gerechtigd zijn tot de huwelijksgemeenschap. De schuldeiser kan de
echtgenoot-schuldenaar aldus beschouwen als enige rechthebbende. Daaruit volgt dat het voor
de schuldeiser volstaat om zich op de regels van het algemene verhaalsrecht op goederen 570 te
beroepen. Maar ook de niet gehouden echtgenoot is voor het geheel gerechtigd en kan deze
rechten verdedigen. Ook de Hoge Raad oordeelde in meerdere arresten dat de echtgenootniet-schuldenaar zijn rechten kan verdedigen. Dit kan door middel van verzet vergelijkbaar
met dat van een derdenverzet.571
Afdeling 2. Tenuitvoerlegging
200.
In België dient de schuldvordering van de schuldeiser vervat te liggen in een
uitvoerbare titel. Een uitvoerbare titel kan slechts ten uitvoer worden gelegd tegen diegene die
in de titel wordt aangewezen als executieplichtige, behoudens wettelijke uitzonderingen.
Wanneer de schuldeiser te maken heeft met een schuld verhaalbaar op het gemeenschappelijk
vermogen heeft de schuldeiser enkel een uitvoerbare titel nodig lastens de echtgenootschuldenaar om te kunnen overgaan tot uitwinning op de drie vermogens. Wat de
tenuitvoerlegging betreft, moet deze gebeuren ten laste van de echtgenoot wiens goederen
worden uitgewonnen. Dit betekent dat het bevel tot betalen betekend wordt aan de echtgenoot
op wiens goederen de schuldeiser beslag wil leggen.
Wat betreft de roerende goederen meent een meerderheid dat uitwinning dient te gebeuren
lastens de echtgenoot die in de titel wordt vermeld maar dat de andere echtgenoot op de
hoogte wordt gebracht van het beslag door middel van de betekening van het bevel tot
betaling of het beslagexploot. Voor de uitwinning van onroerende goederen moet het bevel,
het beslagexploot, de beschikking houdende de aanstelling van de notaris, de aanmaning om
kennis te nemen van de verkoopsvoorwaarden (en bijgevolg ook het aanwezig zijn zelf) en
het uittreksel uit het proces-verbaal van toewijzing aan elk van beide echtgenoten worden
betekend.
569
J. DE BOER, Asser Serie. Deel 1. Personen- en Familierecht, Deventer, Kluwer, 2010, 274, nr. 322; M.J.A
VAN MOURIK, Monografieën Privaatrecht. 12 Huwelijksvermogensrecht, Deventer, Kluwer, 2009, 65-68; G. van
der Burght, “De wettelijke gemeenschap van goederen” in A. PITLO, G. VAN DER BURGHT en M. ROOD-DE
BOER, Pitlo reeks. Deel 1. Het personen en familierecht, Arnhem, Gouda Quint, 1989, (190) 192-193.
570
Art. 3:276 NBW die bepaalt “Tenzij de wet of een overeenkomst anders bepaalt, kan een schuldeiser zijn
vordering op alle goederen van zijn schuldenaar verhalen.”
571
HR 11 juli 2003, NJ 2004, 570, Noot SNIJDERS; HR 8 december 1989, NJ 1990, 192.
108
In Nederland wordt in de praktijk beslag gelegd op basis van een veroordeling, i.e. de
uitvoerbare titel, van de echtgenoot-schuldenaar. Dit is hetzelfde als wat in België gebeurt.
Net zoals in België kan men zich afvragen of dergelijke uitvoerbare titel volstaat om te gaan
uitvoeren lastens de niet gehouden echtgenoot. Blijkens algemene bewoordingen van een
arrest van de Hoge Raad572 en artikel 435, lid 2 en 3 Wetboek van Burgerlijke
Rechtsvordering (hierna “Rv.” genoemd).573 en artikel 708 Rv.574 is de veroordeling tot
betaling van de echtgenoot-schuldenaar een voldoende titel voor beslag op de
huwelijksgemeenschap.575
Zoals eerder aangehaald wordt de niet gehouden echtgenoot in België op de hoogte gebracht
van het beslag op zijn of haar roerende goederen omdat het bevel tot betalen aan hem of haar
wordt betekend. Ook in Nederland dient de echtgenoot niet schuldenaar op de hoogte worden
gebracht van het beslag. Art. 435, lid 3 Rv. bepaalt uitdrukkelijk dat een beslag op een goed
dat aan een ander dan de schuldenaar toebehoort binnen acht dagen aan de ander betekenend
moet worden. TUIL meent dat dit in de praktijk zelden wordt gedaan.576
201.
In Nederland bestaat verder ook veel discussie omtrent de vraag wie nu precies de
beslagene is.577 Wat als er beslag wordt gelegd op gemeenschappelijke goederen die op naam
staan van de niet-gehouden echtgenoot, bijvoorbeeld inkomsten op een bankrekening? In de
veronderstelling dat het om een gemeenschappelijke schuld gaat, zou dit in België als volgt
geregeld worden. Het volstaat om een uitvoerbare titel lastens één van beide echtgenoten te
bekomen. Vervolgens wordt derdenbeslag gelegd op de bankrekening. Het beslag zal bij
deurwaardersexploot aan de echtgenoot-schuldenaar worden betekend.578 In Nederland lijkt
dit minder vanzelfsprekend. Uit rechtspraak van de Hoge Raad579 blijkt dat het beslag op de
rekening van de niet gehouden echtgenoot een derdenbeslag uitmaakt en dat deze echtgenoot
572
HR 14 januari 1983, NJ 1983, 267, noot HEEMSKERK. De Hoge Raad leidt uit verschillen bepalingen van het
executierecht af dat een executoriale titel in beginsel ook ten uitvoer kan worden gelegd tegen derden die bij de
totstandkoming daarvan geen partij waren.
573
Wat betreft het uitvoerend beslag.
574
Wat betreft het bewarend beslag.
575
M.L. TUIL, “De beslagrechtelijke uitwerking van het verhaal op de huwelijksgemeenschap”, WPNR 2010,
(734) 735-736.
576
Art. 435 lid 3 Rv.; M.L. TUIL, “De beslagrechtelijke uitwerking van het verhaal op de
huwelijksgemeenschap”, WPNR 2010, (734) 737-739.
577
In Nederland spreekt men in het geval van uitvoerend beslag over “geëxecuteerde” en wat betreft het
bewaend beslag over “beslagene”.
578
In de veronderstelling dat we bij roerende goederen de meerderheidsstrekking volgen.
579
HR 23 oktober 1998, NJ 1999, 130.
109
bijgevolg de beslagene is.580 Deze redenering wordt niet door iedereen bijgetreden. TUIL581
meent dat degene tegen wie de executoriale titel is verkregen bij de tenuitvoerlegging daarvan
als de geëxecuteerde wordt aangemerkt.
Afdeling 3. Derdenbeslag
202.
Terwijl wij in België voor het beslag lastens echtgenoten de figuur van het
derdenbeslag niet steeds nodig hebben582, speelt dit in Nederland een belangrijke rol. De niet
gehouden echtgenoot wordt, zoals hier eerder al bleek, vaak als een derde-beslagene
beschouwd. De reden hiervoor is te vinden in de bestuursbevoegdheid over de goederen.
Indien de echtgenoot-niet-schuldenaar het bestuur heeft over het beslagen goed, dan spreekt
men in Nederland van een derdenbeslag.
Voor de schuldeiser is het niet steeds eenvoudig na te gaan welke echtgenoot de
bestuursbevoegheid uitoefent met betrekking tot het goed. De wetgever heeft daarom in twee
milderingen voorzien. Vooreerst bepaalt artikel 461,d Rv. dat de beslaglegger een goed dat
zich onder een derde bevindt toch kan beslaan door middel van een “gewoon” beslag onder de
schuldenaar. Verzet door de bestuursbevoegde echtgenoot-niet schuldenaar zorgt er echter
wel voor dat het beslag niet tegen hem werkt. De beslagleggende schuldeiser heeft wel de
mogelijkheid om drie dagen na het leggen van het beslag een verklaringsformulier aan de
echtgenoot-niet-schuldenaar te doen betekenen. Dit heeft tot gevolg dat het beslag verder zal
worden vervolgd als een derdenbeslag.
Ten tweede beperkt artikel 1:92 NBW de vrijheid van de bestuursbevoegde echtgenoot om
zich tegen het beslag te verzetten. De derde, voor wie het niet duidelijk is, welke echtgenoot
bestuurder van een roerende zaak is, mag de echtgenoot die de zaak onder zich heeft bevoegd
achten. Deze tweede regel is vergelijkbaar met artikel 2279 BW in België, die de schuldeiser
ook toelaat aan te nemen dat een goed die in het bezit is van iemand deze hem ook werkelijk
toebehoort.583
580
L.P. BROEKVELDT, Derdenbeslag, Deventer: Kluwer 2003, 895, nr. 531; Hoge Raad ’s-Gravenhage 23
oktober 1998, JOR 1999, 47, noot J.J. VAN HEES.
581
M.L. TUIL, “Drie stellingen”, WPNR 2010, 144-145.
582
Dergelijk beslag is in België relevant bij het beslag op de bankrekening bij de bank, dit maakt immers steeds
een derdenbeslag uit.
583
M.L. TUIL, “De beslagrechtelijke uitwerking van het verhaal op de huwelijksgemeenschap”, WPNR 2010,
(734) 738-739.
110
Hoofdstuk 4: Conclusie
203.
Concluderend kunnen we stellen dat de schuldeisers in Nederland over zeer ruime
verhaalsmogelijkheden beschikken. De schuldeiser kan immers beslag leggen op het gehele
gemeenschappelijk vermogen, zelfs al gaat het om persoonlijke schulden. Hoewel het eigen
vermogen van de niet gehouden echtgenoot aan het verhaal ontsnapt, blijft de impact daarvan
eerder beperkt gelet op de beperkte omvang van dat eigen vermogen. Het nieuwe wetsvoorstel
lijkt dit ruime verhaalsrecht toch enigszins in te perken, waardoor men tot een meer billijke
regeling komt. Nog steeds lijkt het verhaalsrecht van de schuldeiser in Nederland groter
omdat deze ook voor eigen schulden een deel van het gemeenschappelijk vermogen kan
aanspreken. We mogen echter niet uit het oog verliezen dat in België er veel uitbreidingen
zijn op het principe waardoor ook een eigen schuld op het gemeenschappelijk vermogen
verhaalbaar is. Bovendien is in België een gemeenschappelijke schuld verhaalbaar op de drie
vermogens, terwijl verhaalbaarheid op de drie vermogens in Nederland enkel mogelijk is
indien beide echtgenoten gezamenlijk de schuld zijn aangegaan.
204.
De Belgische regeling lijkt mij rechtvaardiger, althans ten opzichte van de huidige
regeling in Nederland. Toch zijn er in België veel punten voor discussie vatbaar. Door de vele
beperkingen of uitbreidingen op de regels, zowel ingevolge de wet als de rechtspraak, kan
men vaak door de bomen het bos niet meer zien. De mogelijk toekomstige regeling in
Nederland lijkt mij beter ten opzichte van de bestaande regelgeving, ze lijkt mij echter niet
beter dan de Belgische. Het is uiteraard moeilijk te voorspellen welke concrete problemen in
de toekomst mogelijks aan het licht zullen komen indien het wetsvoorstel uiteindelijk wet
wordt. De kwestie van het bewijs en de bewijslast is één van deze problemen waarmee
Nederland mogelijks mee te maken zal hebben.584 In België bestaat artikel 1399 BW, maar
ook de rechtspraak heeft de bewijsregelingeving verder ingevuld. Deze evolutie heeft
vanzelfsprekend tijd in beslag genomen. Hoe dit in Nederland zal verlopen blijft afwachten.
584
W.G. HUIJGEN, “De nieuwe beperkte gemeenschap van goederen: nog meer problemen gesignaleerd!”, FTV
2015, 18-23.
111
SLOT
205.
We kunnen concluderen dat een schuldeiser van een gehuwde debiteur in België een
behoorlijk positieve positie heeft. Dit kan worden afgeleid uit meerdere aspecten. Denk
bijvoorbeeld aan de vele bewijsrechtelijke voordelen in hoofde van de schuldeiser. Zo is er
het vermoeden van gemeenschappelijkheid van de schuld. Het is met andere woorden aan de
echtgenoten om aan te tonen dat een schuld niet gemeenschappelijk is en bijgevolg niet
verhaalbaar is op de drie vermogens. De schuldeiser wordt op deze manier toch van een grote
last bespaard.
Er zijn uiteraard ook situaties waarin de schuldeiser de bewijslast draagt. Denk hierbij
bijvoorbeeld aan eigen schulden waardoor het gemeenschappelijk vermogen werd verrijkt,
deze zijn bovendien verhaalbaar op het gemeenschappelijk vermogen. Toch is de positie van
de schuldeiser ook hier positiever dan op het eerste zich lijkt. De rechtspraak aanvaardt
immers een mildering, in die zin dat de bewijslast (gedeeltelijk) kan worden verplaatst naar de
partij die het best geplaatst is het bewijs te leveren, in casu de echtgeno(o)t(e)(n).
In verband met de bewijslast wil ik verder graag de beperkte tegenwerpelijkheid van de, in
notariële aktes opgenomen, opsommingen van eigen goederen aanhalen. Ook dit levert grote
voordelen op voor de schuldeisers van echtgenoten.
206.
De schuldeiser kent bovendien een voordelige positie gelet op de hoofdelijke
aansprakelijkheid van echtgenoten wat betreft schulden aangegaan ten behoeve van de
huishouding en de opvoeding van de kinderen. Ook dit is voor de schuldeiser goed nieuws.
Zelfs indien de hoofdelijkheid doorbroken wordt ingevolg de feitelijke scheiding van de
echtgenoten, kan deze feitelijke scheiding niet worden ingeroepen tegen een schuldeiser te
goeder trouw. Uit de hierboven geanalyseerde rechtspraak omtrent de goede trouw in
dergelijke situaties blijkt dat de schuldeiser vaak aan het langste eind trekt.
207.
Verder wens ik nogmaals te wijzen op de vele uitbreidingen van het verhaalsrecht wat
betreft eigen schulden van één der echtgenoten. Zo is er bijvoorbeeld de uitbreiding indien het
gemeenschappelijk vermogen voordeel heeft gehaald uit een eigen schuld. Ook dit zorgt voor
meer mogelijkheden voor de schuldeiser. Deze kan dan naast het eigen vermogen ook het
112
gemeenschappelijk vermogen aanspreken. Dit laatste is vaak omvangrijk omdat het onder
andere de inkomsten van de echtgenoten bevat.
208.
Hoewel de schuldeiser in mijn ogen terecht een behoorlijk positieve positie heeft in de
Belgische rechtsorde, is niet alles steeds zo rooskleurig. Denk bijvoorbeeld aan de
problematiek omtrent de verschoonbaarheid van de echtgeno(o)t(e) van de gefailleerde. Het
Grondwettelijk Hof besliste immers in 2013 nog tot een zeer ruime uitwerking van de
verschoonbaarverklaring van de echtgeno(o)t(e) van de gefailleerde, waardoor deze ook
bevrijd wordt voor schulden aangegaan in het belang van zijn/haar eigen vermogen. Toch
deelt niet alle rechtspraak en rechtsleer deze mening. Als uit dit alles een conclusie kan
worden getrokken is dat er nood is aan wetgevend optreden. Ook wat betreft de uitoefening
van het beslag is niet alles optimaal geregeld. Hierbij valt te denken aan de uitwinning wat
betreft gemeenschappelijke schulden op roerende goederen. Voor onroerende goederen werd
een duidelijke regeling vooropgesteld door artikel 1562 van het Gerechtelijk Wetboek terwijl
men voor roerende goederen op heel wat rechtsonzekerheid stoot.
210.
Niettegenstaande de behoefte aan wetgevend ingrijpend wat betreft de hierboven
vermelde onenigheden, bestaat er in het algemeen een omvangrijk wettelijk kader voor de
verhaalbaarheid van de schuld. Desalniettemin blijft er ruimte voor rechtsonzekerheid. Dit
volgt uit de aard van de situatie. Wat betreft persoonlijke en familiale verhoudingen, zoals het
huwelijk, is het niet eenvoudig deze zonder meer in rechtsregels te gieten. Concreet heeft dit
tot gevolg dat, hoewel er een regelgevend kader bestaat, de concrete situatie vaak mee in
beschouwing moet worden genomen. De rechtspraak dient met andere woorden invulling te
geven aan de vele, soms abstracte, regels, aan de hand van de concrete omstandigheden. Dit
heeft overigens tot gevolg dat deze materie kan en moet blijven evolueren.
113
BIBLIOGRAFIE
BELGIË
Wetgeving
Burgerlijk Wetboek (BW).
Faillissementswet (Faill.W.).
Gerechtelijk Wetboek (Ger.W.).
Hypotheekwet (Hyp.W.).
Wet 15 januari houdende diverse bepalingen inzake KMO’s, BS 3 februari 2014.
Wet 6 mei 2009 houdende diverse bepalingen, BS 19 mei 2009.
Wet 25 april 2007 IV houdende diverse bepalingen, BS 8 mei 2007.
Wet 18 juni 2008 tot wijziging van artikel 82, tweede lid, van de faillissementswet van 8
augustus 1997 wet betreft de verschoonbaarheid van voormalige echtgenoten, BS 28 augstus
2008.
Wet 20 juli 2005 tot wijziging van de Faillissementswet van 8 augustus 1997 en houdende
diverse fiscale bepalingen, BS 28 juli 2005.
Wet 2 februari 2005 tot wijziging van de faillissementswet van 8 augustus 1997, BS 21
februari 2005.
Wet 4 september 2002 tot wijziging van de faillissementswet van 8 augustus 1997, het
Gerechtelijk Wetboek en het Wetboek van vennootschappen, BS 21 september 2002.
K.B. van 21 juni 2011 houdende het beheer van de centrale registers van testamenten en
huwelijksovereenkomsten, BS 2 augustus 2011.
K.B. van 9 augustus 1993 tot wijziging van het koninklijk besluit van 27 mei 1971 tot
vaststelling van het formulier van tenuitvoerlegging van de arresten, vonnissen,
beschikkingen, rechterlijke bevelen of akten die dadelijke tenuitvoerlegging medebrengen, BS
9 augustus 1993.
Parlementaire stukken
Parl. St. Kamer 2006-07, nr. 51-2873/001, 60.
114
Verslag Subcommissie, Parl. St. Senaat 1975-76, nr. 683/2, 123.
Verslag Hambye, Parl. St. Senaat 1974, nr. 683/2, 40.
Boeken
DEKKERS, R. en CASMAN, H., Handboek burgerlijk recht. 4 : huwelijksstelsels, erfrecht,
giften, Antwerpen, Intersentia, 2010, 917 p.
IUS ET RES PUBLICA, La saisie-arrêt, Brussel, Res publica, 1996, 41 p.
DE LEVAL, G., La saisie-arrêt, Brussel, Res publica, 1976, 363 p.
DE PAGE, P., Le régime matrimonial, Brussel, Bruylant, 2008, 395 p.
DE PAGE, H., Traité élémentaire de droit civil belge. III Les obligations, Brussel, Bruylant,
1967, 1185 p.
DE PAGE, H., Traité élémentaire de droit civil belge, X, Les régimes matrimoniaux, Brussel,
Bruylant, 1949, 863 p.
DIRIX, E., Beslagrecht – Kort begrip van het beslag-en executierecht, Leuven, Acco, 1992,
110 p.
DIRIX, E. en BROECKX, K., APR Beslag, Mechelen, Kluwer, 2010, 656 p.
DIRIX, E. en BROECKX, K., APR Beslag, Antwerpen, Kluwer, 2001, 573 p.
GERLO, J., Handboek voor familierecht 2. Huwelijksvermogensrecht, Brugge, Die Keure,
2001, 340 p.
ENGELS, C., Procesrecht in verband met notariaat, Brugge, 2010, 479 p.
GERLO, J., Onderhoudsgelden, Antwerpen, Kluwer, 1994, 368 p.
GERLO J. en VERSCHELDEN, G., Handboek voor Familierecht, Brugge, die Keure, 2008, 663
p.
JANSEN, R., Beschikkingsonbevoegdheid, Antwerpen, Intersentia, 2009, 931 p.
LAENENS, J., BROECKX, K., SCHEERS D. en THIRIAR, P., Handboek gerechtelijk recht,
Antwerpen, Intersentia, 2008, 853 p.
MICHIELS, D., Uitvoerend onroerend beslag & rangregeling, Mechelen, Kluwer, 2013, 214 p.
115
PATART, D., Le règlement collectif de dettes, Brussel, 2008, 296 p.
PINTENS, W.,
DECLERCK, C., DU MONGH, J. en VANWINCKELEN,K., Familiaal
vermogensrecht, Antwerpen, Intersentia, 2010, 1345 p.
VAN ACKER, E., VERBEKE, C. en WYLLEMAN B., Praktische gids voor schuldbemiddelaars,
Mechelen, 2013, 535 p.
ZENNER, A., Dépistage, faillites et concordats, Brussel, Larcier, 1998, 1184 p.
VEROUGSTRAETE, I., Manuel de la continuité des entreprises et de la faillite, Brussel, 2011,
1010 p.
VERSCHELDEN, G., Handboek Belgisch familierecht, Brugge, die Keure, 2010, 840 p.
Bijdragen in verzamelijkwerken en reeksen
APS, F., “Huwelijksvermogensrechtelijke implicaties van het faillissement” in H. CASMAN en
M. VAN LOOCK (eds.), Huwelijksvermogensrecht , Mechelen, Kluwer (losbl.) 2012, II.E.20 –
1 - II.E.20 – 68.
BARBAIX, R., “Het huwelijksvermogensrechtelijk statuut van onderhoudsschulden. Een
pleidooi voor consistentie” in W. PINTENS, J. DU MONGH en C. DECLERCK (eds.),
Patrimonium 2008, Antwerpen, Intersentia, 2008, 213-231.
BEGUIN, E., “Le passif – art. 1406 à 1414 C.civ.” in L. RAUCENT en Y.-H. LELEU (eds.), “Les
régimes matrimoniaux” in Les régimes matrimoniaux, 3, le régime légal, Brussel, Larcier,
2001, 167-194.
BOONE, K., “Artikel 1453 BW” in P. SENAEVE, F. SWENNEN en G. VERSCHELDEN (eds.),
Personen- en familierecht. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en
rechtsleer, Mechelen, Kluwer, (losbl.), 2005, 1-15.
BROECKX, K., “Capita selecta in het uitvoeringsrecht”, in F. GEORGES (ed.), Le droit de
l’exécution, en principe(s) et en particulier – Algemene en bijzondere aspecten van het
uitvoeringsrecht, Brugge, Die Keure, 2010, 53-77.
BROECKX, K. “Ter inleiding : enkele topics uit het beslag- en executierecht” in G. MARTYN
(ed.), Beslag en collectieve schuldenregeling, Gent, Larcier, 2005, 1-19.
BUYSSENS, F. en DE DECKER, P., “Artikel 1418 BW” in P. SENAEVE, F. SWENNEN en G.
VERSCHELDEN (eds.), Personen- en familierecht. Artikelsgewijze commentaar met overzicht
van rechtspraak en rechtsleer, Mechelen, Kluwer, 2014, 1-38.
116
CASMAN, H., “Familierechtelijke aspecten van het faillissement” in H. BRAECKMANS, H.
COUSY, E. DIRIX, B. TILLEMAN en M. VANMEENEN (eds.), Curatoren en vereffenaars: actuele
ontwikkelingen, Antwerpen, 2006, 719-757.
CASMAN, H., “Art. 1439-1441 B.W”, in H. CASMAN en M. VAN LOOCK (eds.),
Huwelijksvermogensrecht, Mechelen, Kluwer, (losbl.), 1997, III.18. – 1 - III.18. – 6.
CASMAN, H., “Art. 1452-1456 B.W.”, in H. CASMAN en M. VAN LOOCK (eds),
Huwelijksvermogensrecht, Mechelen, Kluwer, (losbl.), 1997, IV.2. – 1 - IV.2. – 16.
CASMAN, H., “Art. 1409-1412 BW” in Huwelijksvermogensrecht, Antwerpen, Kluwer,
(losbl.), 1996 , III.7. – 1 – III.7. – 8.
CASMAN, H., “Art. 212 B.W”, in H. CASMAN en M. VAN LOOCK
Huwelijksvermogensrecht, Mechelen, Kluwer, (losbl.), 1996, I.1.-1 - I.1.-16.
(eds.),
CASMAN, H., “Art. 1399-1401 BW” in H. CASMAN en M. VAN LOOCK (eds.),
Huwelijksvermogensrecht, Antwerpen, Kluwer, (losbl.), 1996, III.2. – 1 - III.2. – 34.
CASMAN, H., “Over de bewijskracht van authentieke akten”, in R. DUJARDIN, L. AMEELE, F.
BERGÉ, P. DEKEYSER, J. GIELEN, L. LEROY, W. LIBBRECHT, P. VANDEMEULEBROECKE, J.
VANDENBOSCH, C. VANHEUKELEN en P. YERNAUX (eds.), Liber Amicorum Marcel Briers,
Gent, Mys & Breesch, 1993, 27-36.
DAPSENS, V., “La gestion du patrimoine commun” in Y. LELEU en L. RAUCENT, Les régimes
matrimoniaux. 3. Le régime légal, Brussel, Larcier, 2001, 196-238.
DELIÈGE, A., “Le passif et les droits des créanciers” in A. DELIÈGE, P. DELNOY, B.
DEROUAUX, P. GRAULICH, C. RENARD, E. VIEUJEAN en P. WATELET, Sept lecons sur la
reforme des regimes matrimoniaux, Luik, Université de Liège. Faculté de droit, 1977, 85-113.
DE VROE, J., “Nieuwe faillissementswet. Gemeenschappelijke en onverdeelde onroerende
goederen tussen de gefailleerde en zijn echtgenoot (ote) – Verkoop en rangregeling”, in A.
VERBEKE, J. VERSTRAETE en L. WEYTS (eds.) Facetten van ondernemingsrecht. Liber
Amicorum professor Frans Bouckaert, Universitaire pers Leuven, 2000, 149-153.
DIRIX, E., “Onbeslagbaarheid van de woning van de zelfstandige”, in H. BRAECKMANS, F. DE
TANDT, E. DIRIX, E. VAN CAMP en T. LYSENS (eds.), Faillissement & reorganisatie,
Mechelen, Kluwer, (losbl.), 2014, II.E.11-1 - II.E.11-26.
DIRIX, E., “Executierechten en huwelijksvermogensrecht” in H. CASMAN en M. VAN LOOCK
(eds.), Huwelijksvermogensrecht, Mechelen, Kluwer, (losbl.), 2012, TXII.1.-1 – TXII.8.-1.
117
DIRIX, E., “Executierechten en huwelijksvermogensrecht” in W. PINTENS en B. VAN DER
MEERSCH (eds.), De wederzijdse rechten en verplichtingen van echtgenoten en de
huwelijksvermogensstelsels, Antwerpen, Maklu, 1997, 217-238.
DIRIX, E., “Enige executieproblemen bij beslag ten laste van echtgenoten” in W. PINTENS
(ed.), Liber amicorum Roger Dillemans. Deel I Familierecht en familiaal vermogensrecht,
Antwerpen, Story-Scientia, 1997, 97-103.
DIRIX E. en DE WILDE, A., “Materieelrechtelijke aspecten van de collectieve
schuldenregeling” in E. DIRIX en P. TAELMAN (eds.), Collectieve schuldenregeling in de
praktijk, Antwerpen, 1999, 17-72.
FACQ, J., “Art. 1468 BW”, in Personen en familierecht. Artikelsgewijze commentaar met
overzicht van rechtspraak en rechtsleer, Antwerpen, Kluwer Rechtswetenschappen België,
(losbl.) 1991, 1-25.
GERLO, J., “Lening en huwelijksvermogensrecht” in Liber Amicorum Yvette Merchiers,
Brugge, die Keure, 2001, 127-140.
GOSSELIN, G., “Sûretés entre époux” in J.-L. JEGHERS (ed.), Les contrats entre époux, Brussel,
Bruylant, 1995, 311-348.
JANSEN, J., “Art. 815 BW”, in M. COENE, J. DU MONGH en N. GEELHAND (eds.), Erfenissen,
schenkingen en testamenten. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en
rechtsleer, Mechelen, Kluwer, (losbl.), 2011, 1-38.
JESPERS, H., “Beslag onder derden of bij derden?” in R. DUJARDIN, Liber Amicorum Marcel
Briers, Gent, Mys & Breesch, 1993, 207-230.
LYSENS, T., “De curator” in H. BRAECKMANS, F. DE TANDT, E. DIRIX, E. VAN CAMP en T.
LYSENS (eds.), Faillissement & Reorganisatie, Mechelen, Kluwer, (losbl.) 2006, I.D.20-1 II.D.20-35.
MASSCHELEIN, M., “Art. 1399 BW”, in P. SENAEVE, F. SWENNEN en G. VERSCHELDEN (eds.),
Personen- en familierecht. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en
rechtsleer, Mechelen, Kluwer, (losbl.), 2010, 1-18.
MASSCHELEIN, M., “Art. 1406 BW” in P. SENAEVE, F. SWENNEN en G. VERSCHELDEN (eds.),
Personen- en familierecht. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en
rechtsleer, I. Burgerlijk Wetboek, Huwelijksvermogenstelsels, Mechelen, Kluwer, (losbl.),
2012, 1-5.
MASSCHELEIN, M., “Art. 1407 BW” in P. SENAEVE, F. SWENNEN en G. VERSCHELDEN (eds.),
Personen- en familierecht. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en
118
rechtsleer, I. Burgerlijk Wetboek, Huwelijksvermogenstelsels, Mechelen, Kluwer, (losbl.),
2012, 1-7.
MASSCHELEIN, M., “Art. 1408 BW” in P. SENAEVE, F. SWENNEN en G. VERSCHELDEN (eds.),
Personen- en familierecht. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en
rechtsleer, I. Burgerlijk Wetboek, Huwelijksvermogenstelsels, Mechelen, Kluwer, (losbl.)
2012, 1-12.
MASSCHELEIN, M., “Art. 1409 BW” in P. SENAEVE, F. SWENNEN en G. VERSCHELDEN (eds.),
Personen- en familierecht. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en
rechtsleer, I. Burgerlijk Wetboek, Huwelijksvermogenstelsels, Mechelen, Kluwer, (losbl.),
2012, 1-4.
MASSCHELEIN, M., “Art. 1410 BW” in P. SENAEVE, F. SWENNEN en G. VERSCHELDEN (eds.),
Personen- en familierecht. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en
rechtsleer, I. Burgerlijk Wetboek, Huwelijksvermogenstelsels, Mechelen, Kluwer, (losbl.),
2012, 1-5.
MASSCHELEIN, M., “Art. 1411 BW” in P. SENAEVE, F. SWENNEN en G. VERSCHELDEN (eds.),
Personen- en familierecht. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en
rechtsleer, I. Burgerlijk Wetboek, Huwelijksvermogenstelsels, Mechelen, Kluwer, (losbl.),
2012, 1-4.
MASSCHELEIN, M., “Art. 1412 BW” in P. SENAEVE, F. SWENNEN en G. VERSCHELDEN (eds.),
Personen- en familierecht. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en
rechtsleer, I. Burgerlijk Wetboek, Huwelijksvermogenstelsels, Mechelen, Kluwer, (losbl.),
2012, 1-6.
MASSCHELEIN, M., “Art. 1413 BW” in P. SENAEVE, F. SWENNEN en G. VERSCHELDEN (eds.),
Personen- en familierecht. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en
rechtsleer, I. Burgerlijk Wetboek, Huwelijksvermogenstelsels, Mechelen, Kluwer, (losbl.),
20121-4.
MASSCHELEIN, M., “Art. 1414 BW” in P. SENAEVE, F. SWENNEN en G. VERSCHELDEN (eds.),
Personen- en familierecht. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en
rechtsleer, I. Burgerlijk Wetboek, Huwelijksvermogenstelsels, Mechelen, Kluwer, (losbl.),
2012, 1-8.
PINTENS, W. en VAN DER MEERSCH, B., “Het passief in het wettelijk stelsel” in W. PINTENS
en B. VAN DER MEERSCH (eds.), De wederzijdse rechten en verplichtingen van echtgenoten
en de huwelijksvermogensstelsels, Antwerpen, Maklu, 1997, 73-99.
REMON, C., “Le droit de la preuve en régime de séparation de biens” in Dix années
d’application de la réforme des régimes matrimoniaux, Brussel, Bruylant, 1987, 219-229.
119
SCHEERS, D., “Bewarend beslag in vogelvlucht” in I. DE KNIJF (ed.), Beslag-en executierecht,
Gent, Larcier, 2010, 21-50.
SLABBAERT, K., “Het uitvoerend beslag onder derden, van betekening tot verdeling”, in I. DE
KNIJF (ed.), Beslag- en executierecht, Gent, Larcier, 2010, 117-150.
VANDEBEEK, N., “Passief van de eigen vermogens en van het gemeenschappelijk vermogen”
in R. DERINE, H. COUSY, J. COUTURIER, W. DELVA, J. HERBOTS en R. VEKEMAN (eds.), Het
onroerend en het huwelijksvermogensrecht, Mechelen, Kluwer, (losbl.), 2011, XV.A.-205 XV.A-231.
VERBEKE, A., “De bank en de gehuwde cliënt” in CBR (ed.), Actuele ontwikkelingen in de
rechtsverhouding tussen bank en consument, Antwerpen, Maklu, 1994, 47-120.
VERSCHELDEN, G., “Huwelijksvermogensrecht en erfrecht”, in Rechtskroniek voor het
notariaat, 15, Brugge, die Keure, 2009, 103-160.
VIEUJEAN, E., “Les dettes de ménage” in L. RAUCENT en J. RENCHON (eds.), Quinze années
d’application de la réforme des régimes matrimoniaux, Brussel, Bruylant, 1991, 195-219.
Bijdragen in Tijdschriften
AYDOGAN, A., “De partnerbescherming na de verschoonbaarverklaring van de gefailleerde
handelaar: verleden, heden en toekomst”, T.Not. 2013, 495-507.
BAERT, K., “Algemene beginselen van bewarend beslag”, TPR 1980, 280-308.
BAETEMAN, G.,
GERLO, J., en PINTENS, W., “Overzicht
Huwelijksvermogensrecht (1996-2002)”, TPR 2003, 1639-1780.
van
rechtspraak.
BAETMAN, G., GERLO, J., GULDIX, E., DE MULDER W. en LUYPAERS, P., “Overzicht van
rechtspraak. Huwelijksvermogensrecht (1982-1988)”, TPR 1990, 153-323.
BARBAIX R. en JANSEN, R., “Vereffeningsperikelen na de toelating van één der exechtgenoten tot een CSR”, NFM 2012, 159-163.
BEERTEN, M. en SLABBAERT, K., “Supervoorrecht onderhoudsbijdragegerechtigde schuldeiser
blijft overeind”, Juristenkrant 2012, 7.
BROECKX, K., “De beoordeling van de eigendomsbewijzen bij revindicatie”, NFM 1995, 2731.
BOONE K. en DE BACKER, V., “Het centraal register van huwelijksovereenkomsten”,
Notariaat 2011, 1-3.
120
BOUCKAERT, F., “Faillissement, handelszaak en huwelijksvermogensrecht”, T.Not. 1985, 8998.
CASMAN H. en VERBEKE, A., “Bewijskracht van een lijst van eigen goederen in het
huwelijkscontract”, RW 1994-95, 572-574.
CASMAN, H., “Le conjoint du failli”, Rév.trim.dr.fam. 1986, 5-23.
CASMAN, H., “Schulden en huwelijksvermogensrecht”, TPR 1985, 289-334.
CASMAN, H., “De la propriété indivisée entre époux séparés de biens et de ses effets visà-vis
des tiers” , RCJB 1974, 546-562.
DEBUSSCHER, E., “De uitbreiding van het Centraal Huwelijksovereenkomstenregister”, NNK
2013, 20-21.
DE CLERCQ, M., “ De onbeslagbaarheid van de gezinswoning gewijzigd en verduidelijkt”,
NFM 2014, 58-65.
DE COSTER en CARBONE, M., “Samenloop van procedures”, NFM 2012, 150-156.
DE LEVAL,
G., “La saisie mobilière”, Act.dr. 2001, 19-38.
DELVA, W., “De contractuele en gerechtelijke scheiding van goederen”, TPR 1978, 529-554.
DE MULDER, W., “Beslag op gemeenschapsgoed en op onverdeeld goed”, TBBR 1990, 113126.
DIRIX, E., “Overzicht van rechtspraak. Beslag en collectieve schuldenregeling (2002-2007)”,
TPR 2007, 2039-2161.
DU FAUX, H., “Régimes matrimoniaux. Nouveau régime légal. Gestion du patrimoine
commun – Article 1418. Sens du terme ‘consentement’, Implications”, RNB 1978, 262-267.
FEVERY, D., “Onbeslagbaarheid van roerende goederen. Artikel 1408 Gerechtelijk Wetboek”,
P&B 1993, 169-177.
GERLO, J., “Alimentatie en huwelijksvermogensrecht”, TBBR 1989, 132-138.
JACOBS, J.,“Het centraal register van huwelijksovereenkomsten”, T.Fam. 2011, 150-151.
MAHAUX, J., “La détermination du caractère propre ou commun d’une dette d’un époux en
fonction de sa date”, RCJB 1982, 345-383.
MASSCHELEIN, M., “Het bewijs van het exclusieve eigendomsrecht”, TBBR 2010, 397-400.
121
MOSSELMANS, S., “Het huwelijksvermogensrechtelijk statuut van gelden gedeponeerd op een
bankrekening”, NFM 1997, 249-270.
MOUTON, B., “Bevrijding echtgenoten na faillissement”, NjW 2010, 262-268.
PINTENS, W., DECLERCK C. en ALLAERTS, V., “Overzicht
Huwelijksvermogensrecht 2003-2010”, TPR 2010, 1383-1583.
van
rechtspraak.
STRANART, A., “Les conditions générales des saisies conservatoires”, TBH 1985, 739-769.
TAINMONT, F., “La modification conventionnelle du régime matrimonial à la lumière de la loi
du 18 juillet 2008”, Rev.not.b. 2009, 6-53.
TIELEMANS, H., “Het huwelijk van de schuldenaar: een ongelukstijding voor de schuldeiser?”,
TPR 1981, 301-351.
VANDERHAEGHEN, A., “Beslag onder derden op een bankrekening. Grondige studie van het
gerechtelijk privaatrecht”, Jura Fal. 2007-2008, 161-190.
VAN ROYEN, E., “De toepassing van de primaire verplichting tot hoofdelijke gehoudenheid
van de echtgenoten voor huishoudelijke schulden in tijden van echtelijke moeilijkheden”,
T.Fam. 2009, 56-63.
VANWINCKELEN, K., “Onderhoudsschulden ten aanzien van ascendenten van één der
echtgenoten in een gemeenschapsstelsel: eigen of gemeenschappelijk?”, AJT 2001-2002, 979982.
VERBEKE, A., “Beslag op gemeenschapsgoederen wegens delictuele of quasi-delictuele eigen
schuld. Het uitgebreide verhaalsrecht van artikel 1412, lid 2 BW”, R.Cass. 1998, 1-7.
VERBEKE, A., “Revindicatie door de echtgenoot van de beslagen schuldenaar”, T.Not. 1993,
219-232.
VERBEKE, A., “De bewijskracht van een notariëleakte in het kader van een beslagprocedure”,
T.Not. 1993, 292-299.
VERLOOY, B., “De verhaalbaarheid van de rekening-courantschuld in de vennootschap van
een echtgenoot op het gemeenschappelijk en het eigen vermogen van de echtgenoten”, RABG
2013, 285-287.
WEYTS, L., “Samenhandeldrijvende echtgenoten”, TPR, 1977, 223-271.
WYLLEMAN, B., “Collectieve schuldenregeling. Verkoop van onroerende goederen.
Interferenties met het huwelijksvermogensrecht”, CABG 2003, 1-73.
Rechtspraak
122
Rb Nijvel (10e k.) 20 februari 2014, Rev.not.b. 2014, 706, noot L. STERCKX.
Cass. (1e k.) 28 november 2013, AR C.13.0011.N, www.juridat.be.
Bergen (8e k.) 12 september 2013, JLMB 2014, 1128.
GwH 21 maart 2013, nr. 40/2013, A.GrwH 2013, 655; BS 23 mei 2013, 29352; Ius & Actores
2013, 115; JLMB 2013, 968; Rev.trim.dr.fam. 2013, 953, noot J. LARUELLE; RW 2012-13,
1438; RW 2013-14, 387; TBH 2013, 468.
Beslagr. Gent 5 maart 2013, TGR-TWVR 2014, 46.
Cass. (1e k.) 2 november 2012, AR C.11.0703.N, Pas. 2012, 2107; RABG 2013, 283, noot B.
VERLOOY; Rev.trim.dr.fam. 2013, 967; RW 2013-14, 735.
Beslagr. Brussel 26 juli 2012, Rév. Not.b. 2012, 816.
Cass. 8 juni 2012, JLMB 2012, 1367; Pas. 2012, 1322.
Antwerpen (3e k.) 5 oktober 2011, T.Not. 2013, 99.
Cass. 18 maart 2011, T.Fam. 2011, 193, noot K. BOONE, Pas. 2011, 844, RNB 2011, 887,
noot Y.-H. LELEU en J. LARUELLE.
Cass. (1e k.) 24 februari 2011, AR C.10.0322.F, JLMB 2011, 1673, noot P. CAVENAILE; Pas.
2011, 653; TBH 2011, 879, noot D. PASTEGER.
Gent (14e b k.) 29 juni 2010, RW 2011-12, 493.
Vred. Fontaine-l’Evêque 10 juni 2010, JLMB 2011, 380.
Cass. 20 mei 2010, AR F.09.0088.N, FJF 2011, 101; Pas. 2010, 1590; Rev.trim.dr.fam. 2012,
1154.
Beslagr. Gent 27 april 2010, NjW 2012, afl. 254, 27, noot A.VANDERHAEGHEN.
Antwerpen 24 maart 2010, RW 2011-12, 623.
Rb. Gent (9e k.) 26 februari 2010, Rev.trim.dr.fam. 2011, 242; TGR-TWVR 2010, 153.
Cass. 14 januari 2010, Pas. 2010, 157; RGCF 2010, 279; TBH 2010, 640; TGR-TWVR 2010,
292; TFR 2010, 1025, noot G. GOOSSENS.
Brussel 1 december 2009, T.Fam. 2010, 100, noot R. BARBAIX.
Antwerpen (3e k.) 21 oktober 2009, P&B 2010, 116.
123
Beslagr. Gent 13 oktober 2009, RW 2010-11, 1267 en RTDF 2011, 786.
Brussel 9 juni 2009, T.Not. 2010, 556, noot F. BOUCKAERT.
Vred. Fontaine-l’Evêque 5 februari 2009, RRD 2008, 508.
Luik (10e k.) 3 februari 2009, RRD 2008, 504; Rev.trim.dr.fam. 2011, 938.
Vred. Charleroi 8 januari 2009, JLMB 2011, 379.
Gent (14e k.) 7 oktober 2008, nr. 2007/AR/2956,TBBR 2010, 394, noot M. MASSCHELEIN.
Grondwettelijk Hof 17 januari 2008, nr. 3/2008, A.GrwH 2008, 27; BS 28 februari 2008,
12420; DAOR 2008, 232; Jaarboek Kredietrecht 2008, 419; Rev.trim.dr.fam. 2008, 1053.
Kh. Charleroi (1e k.) 9 januari 2008, JT 2008, 192.
Cass. 22 november 2007, F.06.0053.N, www.juridat.be.
Gent 5 september 2007, NjW 2008, 225, noot G. VERSCHELDEN.
Arbitragehof 7 maart 2007, nr. 37/2007, A.GrwH 2007, 561; BS 18 april, 20906 en; Jaarboek
Kredietrecht 2007, 420.
Cass. 9 feburari 2007, RW 2007-2008, 107.
Antwerpen 10 januari 2007, NjW 2007, 899, noot G. VERSCHELDEN.
Gent 22 december 2006, Huur 2008, 147.
Beslagr. Brussel 26 oktober 2006, JLMB 2007, 627.
Bergen (2e k.) 26 september 2006, Rev.not.b. 2007, 162.
Vred. Doornik 27 juni 2006, Rev.trim.dr.fam. 2007, 1289.
Brussel 5 juni 2006, Rév. Not.B. 2007, 166.
Vred. Waver 16 mei 2006, T.Vred. 2010, 325.
Rb. Luik 13 maart 2006, Div.Act. 2006, 109, noot J. BROUWERS.
Gent (1e k.) 9 februari 2006, Rev.not.b. 2007, 158.
Luik 21 december 2005, JLMB 2006, 1153.
124
Beslagr. Luik 24 oktober 2005, Rev.not.b. 2006, 470.
Luik 29 juni 2005, Rev.Not.b. 206, 290.
Rb. Ieper (4e k.) 24 juni 2005, TGR-TWVR 2005, 169.
Cass. (3e k.) 13 juni 2005, AR C.02.0478.N, Pas. 2005, 1289.
Beslagr. Doornik 20 mei 2005, JLMB 2005, 1691.
Antwerpen 18 januari 2005, NjW 2006, 320.
Luik 13 december 2004, JLMB 2005, 817.
Beslagr. Luik 3 november 2004, JLMB 2005, 1701.
Antwerpen 6 oktober 2004, P&B 2005, 85.
Luik 30 september 2004, RRD 2005, 23-24.
Antwerpen 13 september 2004, TBBR 2006, 381.
Beslagr. Brugge 13 augustus 2004, TGR-TWVR 2004, 303.
Gent 27 mei 2004, TBBR 2006, 375.
Cass. (1e k.) 14 mei 2004, AR C.03.0172.F, Arr.Cass. 2004, 854; Pas. 2004, 833;
Rev.trim.dr.fam. 2005, 579, noot F. TAINMONT; RW 2006-07, 1778; T.Not. 2005, 478.
Arbitragehof 12 mei 2004, nr. 2004/78, NjW 2004, 1134.
Bergen (17e k.) 12 mei 2004, Rev.trim.dr.fam. 2005, 607.
Beslagr. Gent 8 april 2004, T.Not. 2006, 205.
Antwerpen 9 maart 2004, NjW 2005, 409.
Cass. (1e k.) 28 november 2003, AR C.01.0496.F, Arr.Cass. 2003, 2207; Pas. 2003, 1914;
Rev.trim.dr.fam. 2004, 447, noot F. TAINMONT.
Luik 17 november 2003, JLMB 2005, 408.
Luik 23 juni 2003, TBH 2005, 141.
Luik (7e k.) 23 juni 2003, JLMB 2004, 1186.
125
Antwerpen 17 juni 2003, NjW 2004, 164.
Brussel (9e k.) 5 juni 2003, Rev.not.b. 2007, 164.
Cass. 9 mei 2003, Arr. Cass. 2003, 1138, nr. 287.
Gent (14e k.) 25 februari 2003, T.Not. 2003, 628.
Gent (11e k.) 27 juni 2002, T.Not. 2003, 231.
Beslagr. Brugge 11 juni 2002, T.Not. 2003, 634.
Arbitragehof 28 maart 2002, nr. 69/2002, RW 2002-03, 457; TBH 2002, 437; Div.Act. 2002,
75.
Bergen 25 maart 2002, JLMB 2003, 1748, noot Y.-H. LELEU; RRD 2002, 465.
Beslagr Doornik 15 maart 2002, JLMB 2005, 850.
Brussel 17 september 2002, JLMB 2004, 1206.
Antwerpen 26 juni 2001, AJT 2001-02, 978, noot K. VANWINCKELEN.
Luik (7e k.) 27 september 2001, JT 2001, 879.
Luik 26 september 2001, nr. 1999/1042, TBBR 2002, 384.
Gent 5 maart 2001, RW 2001-02, 750.
Vred. Charleroi 3 juli 2000, JLMB 2001, 576.
Cass. 22 juni 2000, RW 2000-2001, 1166.
Antwerpen (3e k.) 21 juni 2000, P&B 2001, 137.
Vred. Grâce-Hollogne 11 mei 2000, Echos log. 2000, 159.
Beslagr. Gent 2 mei 2000, AJT 2001-02, 575.
Luik 10 februari 2000, JLMB 2001, 221.
Rb. Brugge 5 november 1999, RW 1999-2000, 1206.
Antwerpen 3 november 1999 AJT 2000-01, 344.
126
Cass. (1e k.) 15 oktober 1999, AR C.98.0236.F, Arr.Cass. 1999, 1269; Bull. 1999, 1323; Div.
Act. 2000, 18, noot E. DE WILDE D’ESTMAEL; JLMB 1999, 1724; Juristenkrant 1999
(weergave G. VERSCHELDEN.), 5; RCJB 2001, 73, noot Y. LELEU; RW 2000-01, 836, noot F.
APS; Rev.not.b. 2000, 167; Rev.trim.dr.fam. 2000, 357.
Rb. Charleroi 14 oktober 1999, JLMB 2001, 563.
Cass. 27 mei 1999, Arr.Cass. 1999, 734; Bull. 1999, 755; Bull.Bel. 2000, 515; Div.Act. 2000,
43; JLMB 2000, 1466; RW 2000-01 (verkort), 25; Rev.not.b. 1999, 572.
Cass. 15 januari 1999, RW 1999-2000, 148.
Antwerpen 22 september 1998, RW 2001-02, 348, noot S. MOSSELMANS.
Bergen 15 september 1998, RTDF 2000, 291, noot F. TAINMONT.
Gent (1e k.) 10 april 1998, TWVR 1999, 146, noot F. MOEYKENS.
Gent 6 januari 1998, AJT. 1998-99, 721.
Cass. (1e k.) 20 maart 1997, AR C.96.0189.F, Arr.Cass. 1997, 387; Bull. 1997, 392; Div. Act.
1997, 120, noot E. DE WILDE D’ESTMAEL; Vred. Fontaine-l'Evêque 10 juni 2010, JLMB
2011, 380.
Brussel (8e k.) 16 december 1997, Pas. 1997, II, 19.
Cass. 20 maart 1997, Arr.Cass. 1997, 387.
Vred. Seraing 7 februari 1997, JLMB 1997, 1423.
Beslagr. Turnhout 28 november 1996, TBBR. 1998, 248.
Beslagr. Luik 17 juni 1996, JLMB 1996, 1250, noot G. DE LEVAL.
Gent 26 maart 1996, T. Not. 1996, 584.
Gent 21 november 1995, AJT 1996-1997, 13.
Cass. 6 november 1995, AR C.94.297.N, Arr.Cass. 1995, 966; Bull. 1995, 997; Pas. 1995, I,
997; R. Cass. 1998, 7, noot A. VERBEKE; RW 1996-97, 234.
Rb. Leuven 21 september 1995, TBBR 1997, 119.
Gent 17 juni 1995, T.Not. 1995, 557, noot F. BOUCKAERT.
Cass. 11 mei 1995, RW 1995-1996, 745.
127
Gent 11 april 1995, EJ 1996, 27, noot H. JACOBS.; RW 1995-96, 851.
Kort Ged. Rb. Luik 6 februari 1995, TBBR 1995, 514.
Beslagr. Luik 30 november 1994, Act. dr. 1996, 195.
Beslagr. Oudenaarde 28 juni 1994, TGR 1996, 20.
Luik 17 mei 1994, Pas. 1995, 94.
Antwerpen 10 januari 1994, RW 1994-95, 571.
Antwerpen 28 april 1993, RW 1993-1994, 1363-1365, noot E. DIRIX; T.Not. 1993, 289, noot
A. VERBEKE.
Rb. Brugge 23 april 1993, TBR 1994, 86.
Gent 18 december 1992, TGR 1993, 95.
Luik 21 september 1992, Pas. 1992, II, 99.
Beslagr. Antwerpen 23 april 1992, RW 1992-93, 265.
Gent 3 maart 1992, T.Not. 1992, 270.
Kh. Brussel 29 oktober 1991, TBH 1992, 320.
Cass. 27 mei 1991, Arr.Cass. 1990-1991, 924; T.Not. 1992, 178.
Gent 27 november 1990, T.Not. 1991, 190.
Rb. Gent 19 november 1990, TBBR 1991, 285.
Beslagr. Charleroi 20 november 1990, Bull.Bel. 1994, 2711.
Cass. 21 juni 1990, Arr.Cass. 1989, 1361.
Luik 29 maart 1990, TBBR 1993, 321.
Beslagr. Antwerpen 29 januari 1990, T.Not. 1993, 235, noot A. VERBEKE.
Luik 5 januari 1990, TBBR 1993, 323, noot P. DE PAGE.
Gent 28 november 1989, T.Not. 1991, 228.
Luik 23 mei 1989, JLMB 1989, 1023; Rec.gén.enr.not. 1994, 29; Rev.not.b. 1990, 112.
128
Beslagr. Brussel 21 maart 1989, JLMB 1989, 1220.
Cass. 3 november 1988, AR 5986, Arr.Cass. 1988-89, 264.
Rb. Gent 1 maart 1988, TBBR 1989, 408.
Cass. 21 januari 1988, Arr.Cass. 1987-88, 643; Rev.trim.dr.fam. 1988, 575, noot S.
NUDELHOLE.
Rb. Brussel 30 november 1987, JT 1988, 323.
Cass. 10 september 1987, Arr. Cass. 1987-1988,40; TBBR 1989,129, noot J. GERLO; RCJB
1990, 251, noot S. NUDELHOLE.
Gent 30 juni 1987, T. Not. 1987, 482.
Brussel 10 juni 1987, T.Not. 1987, 303, noot F. BOUCKAERT.
Antwerpen 8 april 1987, Rev.not.b. 1988, 252.
Brussel 5 november 1986, Rev.trim.dr.fam. 1987, 201, noot. P. DE PAGE.
Cass. 29 september 1986, RW 1986-87, 2115.
Antwerpen 9 juni 1986, RW 1986-1987, 1231.
Kh. Brussel 5 maart 1985, T.Not. 1985, 89.
Beslagr. Namen 9 november 1984, RRD. 1985, 360.
Beslagr. Gent 18 juni 1984, TGR 1985, 18.
Rb. Neufchâteau 23 mei 1984, Rev.not.b. 1984, 366.
Rb. Brugge 17 oktober 1983, T.Not. 1984, 133.
Rb. Brussel 21 juni 1983, Rec.gén.enr.not. 1984, 113.
Rb. Mechelen 7 december 1982, RW 1985-86, 1170.
Vred. St.-Kwintens-Lennik 24 mei 1982, Rev.trim.dr.fam. 1983, 293.
Kh. Kortrijk 9 april 1981, T. Not. 1982, 47.
Vred. Wolvertem 19 februari 1981, T. Vred. 1981, 170.
129
Cass. 5 september 1980, Arr.Cass. 1980-81, 14.
Kh. Brussel 2 april 1979, TBH 1979, 607.
Vred. Herstal 29 september 1978, JT 1979, 545; Pas. 1978, 64.
NEDERLAND
Wetgeving
Burgerlijk Wetboek (NBW).
Wetboek van Brugerlijke Rechtsvordering (Rv.).
Boeken en bijdragen in verzamelwerken en reeksen
BROEKVELDT, L.P., Derdenbeslag, Deventer, Kluwer 2003, 960 p.
DE BOER, J., Asser Serie. Deel 1. Personen- en Familierecht, Deventer, Kluwer, 2010, 1176
p.
KLAASSEN, J.G., EGGENS, J., LUIJTEN, E.A.A. en MEIJER, W.R., Huwelijksgoederen- en
erfrecht. 1 : Huwelijksgoederenrecht, Deventer, Kluwer, 2005, 477 p.
KRAAN, A. en MARCK, Q.J., Het huwelijksvermogensrecht, Den Haag, Boom Juridische
uitgevers, 2012, 393 p.
BURGHT, G., “De wettelijke gemeenschap van goederen” in A. PITLO, G. VAN DER
BURGHT en M. ROOD-DE BOER, Pitlo reeks. Deel 1. Het personen en familierecht, Arnhem,
Gouda Quint, 1989, 190-274.
VAN DER
MOURIK, M.J.A., Monografieën Privaatrecht. 12 Huwelijksvermogensrecht, Deventer,
Kluwer, 2009, 208 p.
VAN
Bijdragen in tijdschriften
HUIJGEN, W.G., “De nieuwe beperkte gemeenschap van goederen: nog meer problemen
gesignaleerd!”, FTV 2015, 18-23.
HUIJGEN, W.G., “Opnieuw: naar een beperkte gemeenschap als wettelijk stelsel van
huwlijksvermogensrecht?”, FTV 2014, 5-15.
KOLKMAN, W.D., “Het einde van het schuldeisersparadijs”, WPNR 2014, 1213-1221.
130
LOESBERG, E., “Enige beschouwingen over executie en beslagrecht”, JBPR 2015/906, 1-22.
TUIL, M.L., “De beslagrechtelijke uitwerking van het verhaal op de huwelijksgemeenschap”,
WPNR 2010, 734-739.
TUIL, M.L., “Drie stellingen”, WPNR 2010, 144-145.
Rechtspraak
Rechtbank
Utrecht
10
september
2012,
http://uitspraken.rechtspraak.nl/inziendocument?id=ECLI:NL:RBUTR:2012:BX6990.
Rechtbank
Zutphen
29
februari
2012,
http://uitspraken.rechtspraak.nl/inziendocument?id=ECLI:NL:RBZUT:2012:BW6172.
Gerechtshof
’s-Gravenhage
23
maart
2011,
http://uitspraken.rechtspraak.nl/inziendocument?id=ECLI:NL:GHSGR:2011:BQ1661.
Rechtbank
Roermond
08
juni
2010,
http://uitspraken.rechtspraak.nl/inziendocument?id=ECLI:NL:RBROE:2010:BM7179.
Kantonrechter
Roermond
28
oktober
2008,
NJF
2009,
16
en
http://uitspraken.rechtspraak.nl/inziendocument?id=ECLI:NL:RBROE:2008:BG3888.
Rechtbank
’s-Gravenhage
16
april
2008,
http://uitspraken.rechtspraak.nl/inziendocument?id=ECLI:NL:RBSGR:2008:BE9152.
Kantonrechter
Alkmaar
13
september
http://uitspraken.rechtspraak.nl/inziendocument?id=ECLI:NL:RBALK:2004:AR2451.
HR 11 juli 2003, NJ 2004, 570, Noot SNIJDERS.
HR 23 oktober 1998, NJ 1999, 130.
Hoge Raad ’s-Gravenhage 23 oktober 1998, JOR 1999, 47, noot J.J. VAN HEES.
HR 23 april 1993, NJ 1993, 373.
HR 26 januari 1993, NJ 1933, 797.
131
2004,
HR 8 juni 1990, NJ 1990, 607.
HR 8 december 1989, NJ 1990, 192.
HR 14 januari 1983, NJ 1983, 267, noot HEEMSKERK.
HR 12 april 1985, NJ 1985, 662, noot E.A.A. LUIJTEN.
132