gezond en veilig eten uit de moestuin

GEZOND EN VEILIG ETEN
UIT DE MOESTUIN
GGD IJsselland en GGD Twente
Team Milieu en Gezondheid
Gezond en veilig eten uit de moestuin
Steeds meer mensen telen zelf groente in een moestuin. Dat heeft veel positieve kanten: een leuke
hobby, beweging, sociale contacten en lekker eten. Helaas zijn er in Nederland veel plaatsen waar de
bodem is vervuild. Om gezond en veilig te eten uit de moestuin, is het belangrijk dat de grond schoon
is. In deze folder leest u meer.
Vervuilde grond in een moestuin
Vervuilde grond betekent dat er stoffen in de grond zitten die daar van nature niet of veel
minder voorkomen. Men noemt dit een bodemverontreiniging. De grond kan vervuild zijn met
bijvoorbeeld zware metalen (zoals lood, cadmium en koper). Ook het grondwater kan
vervuild zijn.
Via de wortels kunnen sommige giftige stoffen in de groente terechtkomen. Bijvoorbeeld in
blad, wortel of knol. Het is moeilijk te voorspellen hoeveel giftige stof er in de groente komt.
Dit hangt af van:
 het soort groente
 hoeveel giftige stof er in de grond of het grondwater zit
 het type grond
Er zijn twee manieren waarop giftige stoffen uit de moestuin in het lichaam komen:
1. Groente eten uit de moestuin
Als u groente eet uit een vervuilde moestuin, kunnen er giftige stoffen in uw lichaam komen.
Dit kan ongezond zijn als u veel groente uit deze moestuin eet. Dan komen er veel giftige
stoffen in uw lichaam terecht.
2. Niet gewassen groente en vieze handen
Via niet gewassen groente of vieze handen komen er kleine deeltjes vervuilde grond in het
lichaam komen. Zo kunnen er te veel giftige stoffen in uw lichaam komen.
Vervuilde grond en gezondheid
Als mensen te veel giftige stoffen in hun lichaam krijgen, is dat ongezond. Iedere stof heeft
andere gevolgen voor de gezondheid. Bijvoorbeeld door te veel lood worden kinderen
minder intelligent, cadmium heeft invloed op de nieren. Voor meer informatie over deze of
andere stoffen kunt u contact opnemen met uw GGD.
1
Is de grond in de moestuin is vervuild?
De gemeente en Provincie hebben informatie over de kwaliteit van de grond. U kunt vragen
of er gegevens zijn over de plek van uw moestuin. Ook kunt u kijken op www.bodemloket.nl
of www.atlasleefomgeving.nl.
Niet van alle plekken is informatie bekend. Als er geen gegevens zijn, kan de grond in uw
moestuin schoon zijn. Twijfelt u of de grond schoon is? Dan is een onderzoek nodig. Bij een
bodemonderzoek worden kleine beetjes grond onderzocht in een laboratorium. Zo wordt
duidelijk of de grond vervuild is.
Is het grondwater vervuild?
Of het grondwater vervuild is, kunt u vragen bij de gemeente of Provincie. Is het grondwater
vervuild? Dan kan de giftige stof via de wortels in de groente komen. Dit kan als:
1. het vervuilde grondwater ondiep zit (tot 3 meter onder het maaiveld);
2. de moestuin besproeid wordt met vervuild grondwater.
Kan de grond worden gebruikt als moestuin?
De GGD kan bepalen of de grond geschikt is als moestuin. Hierbij gebruikt de GGD de
resultaten van het bodemonderzoek:
 De GGD kijkt om welke giftige stof het gaat
 De GGD zoekt uit of die stof in de groente opgenomen wordt.
 Als dit zo is, dan kijkt de GGD hoeveel giftige stof er in de grond zit, en hoe groot de
moestuin is.
Op basis van deze gegevens bepaalt de GGD of de grond veilig kan worden gebruikt als
moestuin. Dit heet een risicobeoordeling. Er zijn vier mogelijkheden:
1. De grond is ernstig vervuild
Dan is de grond niet geschikt als moestuin. U kunt wel groente telen in plantenbakken. Doe
onderin worteldoek en vul de bak met schone teelaarde. Door het worteldoek komt de
schone grond niet in contact met de vervuilde grond. Belangrijk is dat u de grond de juiste
hoeveelheden mest en kalk geeft.
Een andere mogelijkheid is saneren. Dan wordt de vervuilde grond weggehaald. Dat kost
(veel) geld.
2. De grond is licht vervuild
Als de grond licht vervuild is, is belangrijk dat u:
 uw handen goed wast
 groente goed wast
 de grond de juiste hoeveelheden mest en kalk geeft
 alleen planten teelt die weinig giftige stof opnemen uit de grond. De GGD geeft u advies.
Zo krijgt u zo min mogelijk giftige stoffen in uw lichaam.
3. De grond is niet vervuild
Als de grond niet vervuild is, is er geen gevaar voor de gezondheid. U kunt de grond als
moestuin gebruiken. Belangrijk is dat u de grond de juiste hoeveelheden mest en kalk geeft.
4. Het grondwater is vervuild
Zit het vervuilde grondwater minder dan 3 meter onder het maaiveld? Dan kan het via de
wortels in de plant komen. Dan kan de grond niet gebruikt worden als moestuin.
Zit het vervuilde grondwater dieper dan 3 meter? Dan kunt u de grond gebruiken voor een
moestuin. Let op: gebruik dit vervuilde grondwater niet om handen en groente te wassen of
de moestuin te sproeien.
2
Adviezen
Gebruik niet te veel mest
Voor iedere moestuin geldt: gebruik niet te veel mest. Volg de voorschriften. Door te veel
mest, komt er veel nitraat in de groente. Nitraat verandert in nitriet tijdens het bewaren,
klaarmaken of eten van groente. Nitriet is schadelijk. Het verandert namelijk in
kankerverwekkende stoffen (nitrosaminen).
Zorg dat de grond niet te zuur is
Groenten die op zure grond groeien, nemen makkelijk zware metalen op. Hoe zuurder de
grond, hoe lager de pH. U kunt de pH van de grond zelf meten met pH-papiertjes die te koop
zijn in het tuincentrum:
 neem op verschillende plekken flinke scheppen uit de bovenste 20 cm van de moestuin
 doe deze samen in een emmer
 meng alles goed door elkaar
 doe wat van de gemengde grond in beker met water en roer het om
 meet de pH
Door kalk te strooien wordt de grond minder zuur. Hierdoor komen er minder zware metalen
in de groente. Hoeveel kalk u moet strooien, hangt af van de pH en het gebruik van
meststoffen. Volg de voorschriften.
Kies geschikte groenten
Vruchten, zoals bessen, aardbeien, appels en noten, nemen weinig giftige stoffen op.
Bladgroente en wortelgewassen nemen meer vervuiling op. U kunt bij de GGD navragen
welke groente u het beste kunt telen als uw moestuin vervuild is.
Meer informatie
www.derijksoverheid.nl
www.hetbodemloket.nl
www.bodemdata.nl
www.atlasleefomgeving.nl
Deze folder is een uitgave van het team Milieu en Gezondheid van GGD IJsselland en GGD Twente.
Het team houdt zich bezig met de invloed van de (woon)omgeving op onze gezondheid. Met vragen,
klachten en meldingen kunt u op werkdagen contact opnemen met het team. Tel. 0900 - 277 77 77
(lokaal tarief) of e-mail [email protected]. Of kijk op www.ggdijsselland.nl of
www.ggdtwente.nl.
3