Bourgondisch Genieten of Niet-genieten

B I S N E Z
MANAGEMENT
Bourgondisch Genieten of Niet-genieten
Beste dames en heren,
Het is voor mij een eer om een tafelrede voor u te houden op deze prachtige locatie.
Het thema voor vanavond is “de Bourgondiër”. Een bourgondiër is iemand die
uitbundig geniet van het goede leven. Een toepasselijk thema om het eerste lustrum
van Bisnez Management te vieren.
Mijn naam is Nidhi Srivastava. Ik ben geboren in India en woon sinds mijn 9e jaar in
Nederland. Ik heb Geneeskunde gestudeerd aan de Rijksuniversiteit van Leiden waar
ik ook mijn opleiding tot internist en vervolgens tot maag-, darm en leverarts heb
gevolgd. Ik ben sinds 2004 werkzaam als maag, darm en leverarts binnen de
maatschap van internisten en maag-, darm en leverartsen van het Medisch Centrum
Haaglanden in Den Haag / Leidschendam.
Het specialisme maag-, darm en leverziekten is in 1913 in Nederland geïntroduceerd
en in 1932 officieel erkend. Vanaf 1980 heeft het specialisme zich snel ontwikkeld en
verzelfstandigd. Sinds 2000 is het een apart specialisme. Nederland telt 280 maag-,
darm en leverartsen.
Het specialisme maag-, darm en leverziekten omvat de diagnostiek van ziekten van
de spijsverteringsorganen, waaronder wordt verstaan: slokdarm, maag, dunne en
dikke darm, alvleesklier, lever en galwegen.
Dus alles wat u nodig heeft om te kunnen genieten van het bourgondische leven. Als
maag-, darm-leverarts is dit onderwerp mij op het lijf geschreven.
Wij weten allemaal dat gezond leven goed voor ons is. Zoals voldoende bewegen,
niet roken, 2 stuks fruit per dag en veel groenten eten en geen overmatig alcohol
gebruiken. Het is niet de bedoeling om u te vertellen wat u wel of niet moet doen.
Of om u met een schuldgevoel op te zadelen, zodat u straks niet meer kunt genieten
van het overheerlijke eten en drinken. Ik zou het niet op mijn geweten willen hebben
dat u aan het eind van de avond massaal Prozac nodig heeft.
Ik vroeg Frans wat voor mensen er vanavond zouden zijn. Zijn respons was:
voornamelijk mannen, managers tussen de 40 en 60 jaar. Mijn gedachte was
meteen: Aha, bijna allemaal potentiële patiënten. Misschien is dat de reden dat ik
vanavond ben uitgenodigd!
B I S N E Z
MANAGEMENT
In de hoedanigheid van manager wordt u geacht zo goed mogelijk uw bedrijf te
runnen en succesvol te maken. Hiervoor is het belangrijk dat u optimaal op de
hoogte bent van de organisatie, de voortgang, de knelpunten en wie u moet
inschakelen om eventuele knelpunten op te lossen.
Uw lichaam is ook een bedrijf dat u moet managen, wilt u daar maximale efficiëntie
uit halen. Als u zich lichamelijk of geestelijk niet optimaal voelt, zult u ook niet
optimaal presteren.
Het lichaam is echter zo efficiënt georganiseerd, dat deze vrijwel vanzelf functioneert
(wie denkt bijvoorbeeld iedere paar seconden dat hij moet ademhalen? En toch
gebeurt dat). Menig manager zou zo’n efficiënt bedrijf willen hebben.
Eerst zal ik met u doornemen hoe het spijsverteringsorgaan werkt. Vervolgens zal ik
de meest voorkomende maag- en darmklachten bespreken en hoe u deze zelf kunt
bestrijden.
B I S N E Z
MANAGEMENT
B I S N E Z
MANAGEMENT
De organisatie van de organen
Het spijsverteringsstelsel is het systeem dat voedsel van de mond naar de anus
transporteert. De spijsvertering zorgt ervoor dat de nuttige bestandsdelen
onderweg uit de voeding wordt opgenomen. Dit levert bouwstoffen en energie
voor alle processen in het lichaam. Dat wat overblijft aan het einde aan de rit is de
ontlasting.
Je kunt het spijsverteringsstelsel vergelijken met een organisatie waar alle
medewerkers een eigen taak hebben om het bedrijf optimaal te laten functioneren.
Een basale indeling van het spijsverteringsstelsel is slokdarm – maag – dunne darm
– dikke darm.
Maar de spijsvertering begint al in de mond, waar de speekselklieren voor speeksel
zorgen dat zich vermengt met het eten tijdens het kauwen. Het speeksel is nuttig bij
de vertering van het voedsel. Per dag wordt er ongeveer 1200 ml (1,2 liter) speeksel
geproduceerd. Bij het ruiken van voedsel of er zelfs aan denken, worden de
speekselklieren al aktief. Dit is vergelijkbaar met een sollicitant. Hij wil graag toegang
tot uw bedrijf. U wilt de sollicitant binnenhalen. Dat faciliteert u door de deur (mond)
te openen en hem welkom te heten.
De samenstelling van het speeksel is afhankelijk van het soort voedsel dat we eten
(kortom in welke mate u gecharmeerd bent van de sollicitant). Voor een flinke taaie
biefstuk wordt er extra slijm geproduceerd. Bij droog, koolhydraatrijk voedsel is er
juist waterig speeksel, dat een spijsverteringsenzym bevat dat direct begint met de
vertering van de koolhydraten.
U merkt vanavond al hoe actief uw speekselklieren werken. Doordat het speeksel het
voedsel vochtig maakt, wordt dit zacht en eenvoudiger door te slikken. Uiteraard is
goed kauwen ook noodzakelijk.
Na het doorslikken gaat het voedsel via de slokdarm naar de maag, te vergelijken
met u human resource die de sollicitant verder zal bewerken, gegevens over hem zal
verzamelen en hem ook zal aannemen.
In de maag wordt maagsap geproduceerd. Dit bestaat uit spijsverteringsenzymen en
zoutzuur. De spieren rond de maag maken net als een mixer knedende bewegingen,
waardoor het voedsel goed vermengd wordt met het maagsap. Een warme maaltijd
blijft ongeveer 3 uur in de maag. Een vette maaltijd vaak langer dan 4 uur (u mag
zelf bepalen welke medewerker hieraan voldoet). Dit is de reden dat mensen na een
zware maaltijd een zwaar gevoel op de maag blijven houden.
B I S N E Z
MANAGEMENT
Is het eten voldoende fijngemalen, dan gaat het in kleine porties naar het eerste
deel van de dunne darm, directie/management als het ware. In de dunne darm
worden alle bruikbare voedingsstoffen uit het eten gehaald en opgenomen in de
bloedbaan. Wat overblijft is een mengsel van zouten, water, onverteerbare
plantenvezels, bacteriën en andere afvalstoffen. Dit proces duurt 1 tot 4 uur.
Het deels verteerde voedsel gaat dus via de dunne darm naar de dikke darm. In de
dikke darm worden vervolgens water en zouten aan de voedselbrij onttrokken in 12
tot 24 uur. De goed functionerende medewerker zal ook bijdragen aan een maximale
productiviteit.
Wat er dan nog overblijft van het voedsel, wordt door samentrekken en ontspannen
van de dikke darm voortgestuwd naar het einde van de dikke darm: de endeldarm.
In de endeldarm worden de niet-verteerbare voedselresten verzameld en tijdelijk
opgevangen. Als de endeldarm vol is, rekt deze op waarna een gevoel van aandrang
ontstaat. Als een opdracht tot een einde komt, kan de medewerker zich even lekker
ontspannen en alles laten gaan….
Het restant van het voedsel wordt dan ontlasting genoemd en komt er op het toilet
uit, de opdracht is volbracht! In de dikke darm wordt er per dag ongeveer 1,5 liter
vocht aan het overgebleven mengsel onttrokken. Weinig drinken zorgt dan ook voor
een hardere ontlasting. Daar eindigt dan het proces van de spijsvertering.
De lever, alvleesklier en galblaas (backoffice, inkoop en verkoop) spelen een
belangrijke rol bij de spijsvertering (verwerkingsproces). Deze produceren namelijk
spijsverteringssappen die essentieel zijn voor de spijsvertering. In de dunne darm
worden deze sappen toegevoegd aan de voedselbrij.
De lever speelt verder ook een rol bij het opnemen, afbreken en uitscheiden van
bepaalde voedingsstoffen, bijvoorbeeld alcohol.
Maag-darm-leverziekten komen zeer frequent voor. Neem nou maag- of
darmklachten. Wie heeft ze niet. Ze komen voor in alle leeftijdsgroepen en omvatten
zowel zeer simpele als zeer complexe aandoeningen.
60-70% van de maag-, darm en lever zorg omvat maagklachten, ontsteking van de
slokdarm, chronische ontstekingen van de darm, poliepen en dikke darm kanker.
Ik zal preventie van dikke darm kanker en de meest voorkomende maag- en
darmklachten bespreken, zodat u deze zelf kunt herkennen. Ook zal ik u vertellen
wat u er zelf aan kunt doen.
Hoe u bij de maag-, darm-leverarts kunt weg blijven!
B I S N E Z
MANAGEMENT
Voor een maag-, darm en leverarts is een endoscoop het belangrijkste instrument
voor het stellen van een diagnose. Dit is een flexibele slang met een lichtbron en een
kijker waarmee via de slokdarm of via de anus maag en darmen zijn te onderzoeken.
Voor onderzoek van de dunne darm wordt tegenwoordig ook gebruik gemaakt van
een camera: de zogenaamde M2A capsule (de “mouth to anus”casule, welke
oorspronkelijk is ontwikkeld door de Mossad uiteraard voor andere doeleinden).
Dikke darm poliepen
Dikke darmkanker ontstaat in principe altijd vanuit een poliep en het weghalen van
poliepen verkleint dan ook de kans op het ontstaan hiervan.
5-10% van alle mensen boven de 50 jaar heeft één of meer darmpoliepen. Gelukkig
zijn ze slechts in een paar procent van de gevallen kwaadaardig. Toch is het
verstandig om bij enige verdenking u te laten onderzoeken.
Dikke darm poliepen zijn woekeringen van het slijmvlies van de dikke darm. Een
poliep kan de vorm hebben van een paddestoel of een bolletje, maar kan ook zo plat
zijn als een knoop. Qua omvang variëren ze van een speldenknop tot enkele
centimeters doorsnee. Omdat pas na onderzoek blijkt of een darmpoliep potentieel
kwaadaardig is, moeten alle poliepen verwijderd worden en daarna onderzocht.
Darmpoliepen geven vaak geen klachten. Zelfs als ze kwaadaardig zijn kan het nog
een hele tijd duren voordat er klachten ontstaan.
De oorzaak van darmpoliepen is nog onbekend, maar er is waarschijnlijk een
verband met de voeding. Erfelijkheid speelt ook een rol.
Bevolkingsrisco op het krijgen van dikke darm kanker is 5% (1 op de 20). Als dikke
darmkanker in de familie voorkomt, met name als het familielid een eerstegraads
familielid is en jonger is dan 50 jaar, is het risico op het krijgen van dikke
darmkanker groter. Bij 20% van de mensen met dikke darmkanker blijkt in de familie
deze kankersoort voor te komen.
Bij vrouwen komt dikke darmkanker op de tweede plaats van meest voorkomende
kankervormen (na borstkanker). Bij mannen op de derde plaats na longkanker en
prostaatkanker.
Bij vroegtijdige ontdekking is de ziekte vaak goed behandelbaar.
Mensen met een verhoogd risico op dikke darmkanker wordt dan ook aangeraden
om zich te laten onderzoeken op de aanwezigheid van poliepen.
Als tijdens de endoscopie poliepen in de dikke darm worden ontdekt, worden deze
meestal al tijdens het onderzoek verwijderd. Hier voel je niets van en het is zo
gebeurd. De verwijderde poliepen worden in het laboratorium onderzocht op goeddan wel kwaadaardigheid. Nadat de poliepen verwijderd zijn, blijft u nog enige tijd
onder controle om te kijken of er niet opnieuw poliepen ontstaan.
B I S N E Z
MANAGEMENT
Preventie van darmpoliepen:
- Voedingsadviezen: vooral vezelarme voeding en voeding die rijk is aan
dierlijke vetten (rood vlees) verhoogt de kans op darmpoliepen. Het risico
verdubbelt nog eens bij verbrand of verkoold vlees. Zuivelproducten
daarentegen bieden juist bescherming tegen dikke darmkanker. Vegetariërs
hebben dan ook nauwelijks last van dikke darmkanker.
- Roken en overmatig alcoholgebruik verhogen ook het risico op darmpoliepen.
- Overgewicht is een extra risicofactor voor dikke darm kanker.
- Bevolkingsonderzoek dikke darmkanker: vroegtijdige opsporing en
verwijdering van kwaadaardige poliepen kan de sterfte aanzienlijk
terugdringen. In veel landen zijn reeds bevolkingsonderzoeken bij mensen
ouder dan 60 jaar. Het Nederlandse Genootschap van maag-, darmleverartsen wil een landelijk programma voor screening op dikke darm kanker
binnen 5 jaar.
Maagklachten
Maagklachten of klachten van indigestie (vol gevoel, snel gevoel van verzadiging,
niet acute pijn in de bovenbuik, misselijkheid) komen bij 25% van de bevolking voor.
Deze klachten worden dyspeptische klachten genoemd. Minder dan de helft van deze
mensen zoekt medische hulp voor hun klachten. 40% van de verwijzingen naar een
maag-, darm en leverarts via de huisarts betreft dyspepsie.
Vaak gaan die klachten vanzelf over of volstaat een eenvoudig geneesmiddel via de
drogist (Rennies, Antagel, Gaviscon). Maar klachten kunnen ook ernstiger of heel
hinderlijk en vervelend zijn.
Vaak hebben ze een negatieve invloed op de “quality of life”. En als u vaak klachten
heeft zult u ook minder goed functioneren. Veelal helpen maagzuur remmers. Uw
huisarts kan ze voorschrijven. Echter in 60% is de oorzaak niet organisch, dat wil
zeggen dat er geen afwijkingen gevonden zullen worden bij endoscopisch onderzoek.
Vaak zijn de klachten stress gerelateerd.
Daarnaast heeft 40% van de volwassenen heeft “wel eens” klachten van
zuurbranden, 10% heeft regelmatig klachten van zuurbranden, oprispingen en/of
boeren, zogenaamde refluxklachten. In Nederland wordt ongeveer 350 miljoen euro
per jaar besteed aan “over the counter” medicijnen (medicijnen die zonder recept
verkrijgbaar zijn). 40% van de mannen boven de 40 jaar heeft refluxklachten!
En typisch voorbeeld is een 46 jarige man die op het spreekuur komt wegens
klachten van een vervelend tot pijnlijk gevoel in de bovenbuik minstens 4 dagen per
week. De klachten bestaan sinds 2 maanden. Soms gaat dit gepaard met opboeren
en zuurbranden. Door de werkdruk komt hij niet toe aan sporten waardoor hij een
aantal kilo’s in gewicht is aangekomen. Hij gebruikt veel koffie per dag, maar rookt
niet. Rennies helpt enigzins.
B I S N E Z
MANAGEMENT
Wat is hieraan te doen:
- Stress is een belangrijke oorzaak voor dyspeptische klachten.
- Dieetmaatregelen: chocola, vet eten, pepermunt en alcohol vermijden; koffie
minderen.
- Leefregels: stop met roken; frequent kleine maaltijden verdelen over de dag
i.p.v. grote maaltijden; op 3 kussens slapen (30 graden); geen late
maaltijden.
- Afvallen. Overgewicht is een belangrijke oorzaak voor stijgende incidentie van
refluxklachten en slokdarmkanker.
- Geen andere pijnstillers dan Paracetamol gebruiken. Meeste pijnstillers geven
maagklachten.
Prikkelbare darm syndroom = spastische darm
Ook als we niet direct merken dat er iets mis is met de darmen, kunnen we er toch
last van krijgen. Een goed functionerende darm is namelijk belangrijk voor onze
gezondheid en voor ons functioneren.
Prikkelbare darmsyndroom is een veel voorkomende aandoening.
10-20% van de bevolking heeft er last van: aanvalgewijze buikkrampen/ buikpijn,
opgeblazen gevoel, winderigheid, problemen met de stoelgang.
Vooral jonge volwassenen worden erdoor geplaagd en vrouwen twee keer zo vaak
als mannen.
Prikkelbare darm syndroom is geen ernstige aandoening, maar wel lastig. Je kunt er
heel oud mee worden. Veel mensen ondervinden er in het dagelijks leven veel pijn
en hinder van. Sommigen hebben er af en toe last van, anderen continu.
De oorzaak van het prikkelbare darm syndroom is niet helemaal duidelijk, maar men
denkt dat het wordt veroorzaakt door het abnormaal, krampachtig samentrekken van
de dikke darm. Vaak speelt stress hierbij een rol. De darmwand kan ook
overgevoelig en prikkelbaar zijn.
Wat kunt u eraan doen:
- voedingsadviezen: vezelrijk dieet en veel water drinken
- medicijnen die krampen tegengaan
- stress tegen gaan
Ik hoop dat u als Bourgondiër enthousiast blijft genieten van het heerlijke eten. Dat
hoort bij het leven! Bovendien werkt het stressverminderend, en dat is goed voor
alles. En mochten uw ingewanden toch eens protesteren, dan weet u wat u moet
doen …
Bij aanhoudende klachten of vragen is er nog altijd de maag-, darm en leverarts!
Dank u voor uw aandacht.
Februari 2008