Natuur.ruimte - Natuurpunt Antwerpen Noord

Natuur.ruimte
Handekenskruid of
koningskinderen
Cursus
Sprinkhanen
Natuurgebied
Ringgracht Schans van
Smoutakker hersteld
driemaandelijks verenigingsblad van
Natuurpunt Antwerpen Noord vzw
juni 2013 • jaargang 20 - nummer 2
verschijnt in maart, juni, september en december
Natuur.ruimte • juni – augustus 2013
Inhoud
ZEKER LEZEN
8
Natuurgebied: Schans van Smoutakker 4
hersteld
Van militaire naar ecologische infrastructuur
Studie: Op het land, in het water,
voorlopig niet in de lucht...
8
Salamanders kennen en herkennen in
Kooldries - Hoofsweer, Brecht
In gesprek met Stefan Versweyveld
12
Handekenskruid of koningskinderen!
Sfeerverslag: 15 jaar ‘t Asbroek!
16
Salamanders kennen en herkennen
35 wandelaars konden op zondag 14 april
genieten van een mooie lentewandeling.
Nacht van de Vleermuis
36
Met behulp van een batdetector speuren we
naar vleermuizen.
KEICOOL
EN VERDER
Edito
Prikbord
3
7 en 11
Winkelhoekje
33
Colofon
34
De pen van JNM
Kampen en piepweekend.
20
Op stap met Snor
22
Muizenissen.
Actief met Eikeldop
24
Doetjes en datjes, niet voor watjes!
OM VAN TE LEREN
26
Cursus: Sprinkhanen & Co
15
Het wel en wee van sprinkhanen, krekels,
kakkerlakken en oorwormen in Vlaanderen.
AAN DE SLAG
Agenda
18
Zomerbeheer
26
Vergeet niet te genieten
28
Doe eens iets leuks
Zomerbeheer in Oude Landen
EDITO
Transitie
Na meer dan 10 jaar intens overleg werd
op 30 april 2013 het gewestelijk ruimtelijk
uitvoerings­plan afbakening Antwerpse haven
definitief vastgesteld door de Vlaamse regering.
Daarmee liggen de grenzen van de Antwerpse haven vast. Voor de eeuwigheid? Wellicht niet. Zeg nooit
‘nooit’ als het gaat over economische ontwikkeling.
Toch is dit een mijlpaal. Op rechteroever werd er resoluut gekozen voor inbreiding en verdichting., dus
voor optimaal gebruik van de bestaande ruimte binnen het havengebied. Op linkeroever ligt dit anders.
Het havengebied wordt daar met 1000 ha uitgebreid. Doel, Ouden Doel en Rapenburg verdwijnen
definitief. Het had misschien anders gekund, maar een compromis is altijd geven en nemen.
Jarenlang stonden haven, polderinwoners en natuur lijnrecht tegenover elkaar. Met Benegora en
Bewoners Berendrecht Zandvliet stond Natuurpunt Antwerpen Noord mee op de barricades. We vochten
voor het behoud van leefbare polderdorpen. Tegen een logistiek park in de Zandvlietse Kabeljauw­polder,
tegen een wachtdok voor lichters in Berendrecht, tegen sliblagunering in de Polders van Stabroek, tegen
de verdere vernietiging van het natuurgebied De Kuifeend.
Met dit ruimtelijke plan komt er een nieuwe wachtplaats voor lichters aan het Schelde-Rijnkanaal,
ver van de bewoning. Wordt binnen de contouren van het havengebied het Logistiek Park Schijns
ontwikkeld als alternatief voor het Logistiek Park Zandvliet. Worden rond Berendrecht en Zandvliet
buffers aangelegd. Krijgt de natuur nieuwe kansen in Opstalvallei, als compensatie voor verloren natuur
binnen het havengebied.
Niet iedereen kan zich vinden in deze plannen. Het verlies van landbouwgrond in de polders, die ooit
door onze voorouders werden veroverd op de Schelde, ligt moeilijk.
Wij hebben vanuit Natuurpunt intensief meegewerkt aan dit planningsproces en zijn van mening dat
het een evenwichtig plan is. Opstalvallei zal de volgende jaren uitgroeien tot een natuurgebied van
meer dan 200 ha waar opnieuw kansen worden gegeven aan roerdompen, blauwborsten en bruine
kiekendieven. Een natuurgebied waar ook mensen welkom zijn om de natuur te beleven en in een
groene omgeving rust te vinden, zelfs in de nabijheid van de haven.
Het had anders kunnen lopen: met ‘boten in het dorp’, met havenindustrie in de achtertuin en met
een permanente confrontatie tussen haven en polderbewoners.
Voor mij was dit planningsproces een belangrijke oefening in transitiedenken en een voorzichtige stap
vooruit naar een groenere economie.
Laat ons er nu samen voor zorgen dat die plannen ook concreet worden uitgevoerd en dat dit echt een
voorbeeld wordt van duurzaamheid, waarin naast economie ook mens en natuur hun gelijkwaardige
plaats krijgen.
Foto:
roerdomp
luben
@skynet.be
NP Bree
Willy Ibens
Voorzitter ad interim
Natuur.ruimte • juni – augustus 2013
3
NATUURGEBIED
Ringgracht Schans van
Smoutakker hersteld
Van militaire naar ecologische infrastructuur
Bij de aanleg van de Antitankgracht, in de jaren voor de
Tweede Wereldoorlog, werd er bijzonder veel aandacht
besteed aan de waterhuishouding. Er moest niet enkel
permanent voldoende water in de gracht staan om een
echte hindernis te vormen voor gepantserde voertuigen.
Ook de natuurlijke afvloei van het oppervlaktewater via
de talrijke beken en grachten richting Schelde mocht niet
worden verstoord.
Tekst:
Willy Ibens
Foto’s:
Willy Ibens
4
Natuur.ruimte • juni – augustus 2013
zeer bijzondere mossen en varens die hier hun
groeiplaats vinden.
We hielden even ons hart vast. Op de ruïnes van
de schans groeit ondermeer de voor Vlaanderen
zeldzame schubvaren en op de oevers van de
ringgracht groeien statige exemplaren van de
koningsvaren.
Kappen en slibruimen
Slibruimwerken met zware machines vanaf de
oevers zijn ingrijpende activiteiten. Wat zou er
overblijven van die oeverbegroeiing? Er werd
een werfbezoek met de medewerkers van de
Vlaamse Milieumaatschappij georganiseerd.
We kwamen snel tot het compromis om de
baggerwerken uit te voeren vanuit de bedding
en niet vanaf de oevers. In ruil daarvoor zou
Natuurpunt alle overhangende bomen en
takken verwijderen uit de gracht. Een gevaarlijk,
moeilijk en vuil werk, maar wel met de garantie
dat de natuur maximaal gespaard zou blijven
bij de baggerwerken.
In 2008 kwam het beheer van de Antitankgracht
in handen van de Vlaamse Milieumaatschappij.
Die stelde prompt een herstelprogramma op om
de gracht te herwaarderen tot een ecologisch
waardevolle en landschappelijk aantrekkelijke
waterloop.
Intussen bleek dat de opdracht werd toegewezen
aan het Aannemingsbedrijf Aertssen uit
Stabroek, gekend van de grote infrastructuurwerken in onze havens. Zouden zij zo’n klus op
een omzichtige en natuurvriendelijke manier
kunnen uitvoeren?
Na 70 jaar ‘niets’ doen, was de Antitankgracht
dringend aan een opknapbeurt toe. Op veel
plaatsen was de gracht sterk aangeslibd. Dat
belemmerde de waterafvoer en beperkte de
buffercapaciteit.
Opnieuw in overleg.
De antitankgracht zelf kwam in beheer bij NV De
Scheepvaart. Dat zijn de eigenaars en beheerders
van het Albertkanaal en de aangrenzende
industriezones. Om de Antwerpse haven te
verbinden met de Luikse staalindustrie werden
plannen getekend om de Antitankgracht om
te vormen tot een duwvaartkanaal. Gelukkig
zijn die groteske dromen nooit uitgevoerd.
Het beheer van de gracht bleef beperkt tot het
onderhoud van duikers en sluizen.
Daarnaast geraakte de gracht geleidelijk
dichtgegroeid met uitschietende wilgen. Door
een deel van de wilgen op de waterkant te
kappen en door het instellen van hakhoutbeheer
kan plaatselijk meer zonlicht het wateroppervlak
bereiken. Dat zorgt voor een gevarieerder
natuurlijk milieu en de terugkomst van meer
soorten waterplanten en waterdieren.
NATUURGEBIED
De gracht zelf speelde in mei 1940 nauwelijks
enige rol bij de inval van de Duitsers. Toen die
in september 1944 op de loop gingen, bleek ze
al evenmin een hindernis voor de oprukkende
Canadezen. Het hoeft dus niet te verbazen dat
in de jaren ‘50 werd beslist zowat alles te demilitariseren. De meeste forten en schansen werden
verkocht en de natuur veroverde op haar beurt
dit militair bolwerk.
Raf Aertssen begreep onze bekommernis.
Ook voor hem was dit soort werk een nieuwe
ervaring. Er werd gezocht naar een betaalbare,
efficiënte en natuurvriendelijke uitvoering.
Die werd gevonden bij het Nederlandse bedrijf
Bartels Grondwerken BV.
Raf Aertssen nam zelf de stuurknuppel in de hand
In waterbodemstalen werden giftige koolwaterstoffen gevonden en overschrijdingen
vastgesteld voor verontreinigende stoffen zoals
arseen. Slibruiming zou de ecologische toestand
verbeteren.
In het najaar van 2012 werd de slibruiming
tussen Putte en het Fort van Stabroek aanbesteed
door de Vlaamse Milieumaatschappij. In dat
traject zat ook de Schans van Smoutakker, die
eigendom is van onze vereniging en die wordt
beheerd in functie van de vleermuizen en de
Natuur.ruimte • juni – augustus 2013
5
NATUURGEBIED
Met de inzet van een kleine baggerduwboot, die
was uitgerust met een hydraulisch schuifbord
en die met een lier werd voortbewogen, zou
vanuit het water het slib kunnen weggeduwd
worden tot aan een open oever. Hier zou dan
een grote grijpkraan het werk overnemen.
Eens de beslissing over de inzet van de veegboot
genomen, ging het allemaal razendsnel. Zij het
niet zonder hindernissen. Waar liggen de juiste
perceelgrenzen? Welke bomen mogen er weg
en welke dienen absoluut gespaard? Wat met
betonblokken die in 1914 bij de explosie van de
schans in de gracht werden geslingerd? Wat met
het huisvuilstortje uit de jaren ‘60?
Ook al was er een uitgebreid lastenboek,
niet alles kon worden voorzien binnen de
overheidsopdracht.
Er werden afspraken gemaakt om voor rekening
van Natuurpunt een deel van het stort en de
betonblokken uit de gracht te halen. Het was
aangenaam dat Raf Aertssen begrip had voor
onze vraag om de ringgracht zoveel mogelijk
in zijn oorspronkelijke toestand te herstellen.
Omdat zijn graafmachines toch ter plaatse
waren, bood hij aan om deze extra graafwerken
uit te voeren bij wijze van sponsoring aan
Natuurpunt. Na wat overleg stemde onze
buurman toe om met een zware kraan ter
plaatse te komen. En Raf Aertssen nam zelf
de stuurknuppel van de kraan in de hand om
de klus te klaren.
Intussen zijn het graaf- en baggerwerk
uitgevoerd. Er blijft nog heel wat werk aan de
winkel: twee storthopen moeten opgeruimd
worden en geselecteerd worden afgevoerd. Dat
is werk voor na het broedseizoen. We zijn er
evenwel zeker van dat tegen begin 2014 - het
jaar waarin de aanvang van WO I uitvoerig
wordt herdacht en waar ook de Schans van
Smoutakker bij zal worden betrokken - de
ringgracht terug een natuurpareltje zal zijn vol
nieuw waterleven. Met de steun van Indaver NV
zullen trouwens ook de invliegdeuren voor de
vleermuizenbunkers worden hersteld.
Met dank aan de vrijwilligers van het
beheerteam: Hugo Wouters, Harry Van der
Horst, Rina Peys, Johan Laenen, André D’hoine
en Luc Cant voor hun inzet.
Ook dank aan onze buurman boswachter
Gaston Janssens voor de nieuwe beukenhaag
op de perceelgrens en het Stabroekse Aannemingsbedrijf Aertssen voor de gesponsorde
graafwerken.
En niet te vergeten de enthousiaste medewerkers
van de Vlaamse Milieumaatschappij die dit
project mogelijk maakten en tot een goed einde
brachten.
Harry Van der Horst en André D’Hoine aan de hakselaar
6
Natuur.ruimte • juni – augustus 2013
In het vorig nummer hadden we een leuk
gesprek met Dirk Swaenen. Een zetduiveltje
zorgde echter voor een nogal grote vergissing
in het artikel (pag 10, laatste kolom):
“Voor de sterk bedreigde ingekorven vleermuis
werden er maar enkelen gevonden in 2001. Nu is
dat aantal naar 9 exemplaren gestegen.”
Er werden niet 9 maar 93 ingekorven
vleermuizen geteld! Toch wel de moeite van
het verbeteren waard, niet?
Moretus Ekeren gaat
opnieuw voor propere
Oude Landen
Het natuurgebied Oude Landen wordt
gekenmerkt door een enorme verscheidenheid:
hooilanden, rietkragen en ruigten worden
afgewisseld met moerasbosjes, struwelen en
spontaan opgeschoten bossen. Geen wonder
dat vele duizenden planten en dieren zich
thuisvoelen in dit prachtige gebied. Vaak is
Oude Landen voor hen een van de laatste
toevluchtsoorden in Vlaanderen. Helaas valt dit
natuurgebied regelmatig ten prooi aan zwerfvuil
en sluikstorten. En daar wilde Moretus Ekeren,
net zoals vorig jaar, iets aan doen.
NATUUR.PRIKBORD
Rechtzetting vorig nummer
telling vleermuizen
Op 26 maart hebben maar liefst 21 milieubewuste
leerlingen van 5 ASO van Moretus Ekeren zich
ingezet voor de zwerfvuilactie in Oude Landen.
Ondanks het winterse weer kreeg zwerfvuil
geen kans om te blijven liggen: alle afval, gaande
van papiertjes, plastic zakken, petflessen tot
glazen flessen, werd onverbiddelijk opgeruimd
en onmiddellijk gesorteerd. Resultaat: maar
liefst 10 vuilniszakken werden met zwerfvuil
gevuld die dag.
Met dank aan Moretus Ekeren!
District Ekeren en Natuurpunt hand in hand
District Ekeren, Stads- en Buurtonderhoud
Ekeren en de vrijwilligers van Natuurpunt
Ekeren staken de handen in elkaar om de buurt
rond de Konijnenberg stevig te verfraaien.
Na de aanleg van de fiets-o-strade vorig jaar
ontstonden er twee kleine verloren hoekjes, één
aan de Biesheuvellaan en één aan de Donkweg.
Vanuit Natuurpunt werden enkele voorstellen
gedaan om ze in te richten.
Op zaterdag 16 maart werd het braakliggend
stukje aan de Biesheuvellaan omgetoverd tot een
groene stapsteen voor allerhande tuinvogels.
Verschillende districtsleden,buurtbewoners en
vrijwilligers van Natuurpunt waren aanwezig
om een “spade toe te steken”. Koen Palinckx
kreeg de eer om het eerste boompje te planten.
Natuur.ruimte • juni – augustus 2013
7
NATUUR.STUDIE
Op het land, in het water,
voorlopig niet in de lucht…
Salamanders kennen en herkennen in
Kooldries – Hoofsweer, Brecht
Tekst:
Bart
Vannieuwenhuyse
Foto’s:
Peter Block
Bart
Vannieuwenhuyse
Amfibieën zijn erg gevoelige en daarom nuttige kensoorten
voor de kwaliteit van een biotoop. Kooldries-Hoofsweer
is een topgebied voor heel wat salamandersoorten.
Meest opvallende verschijning is de kamsalamander,
een Europees beschermde soort. Om de stand van de
populatie en de invloed van de beheerwerken beter op te
volgen, doet Natuurpunt Brecht sinds 2011 een jaarlijkse
salamandermonitoring.
Foto Boven:
kamsalamander
jong mannetje
8
Natuur.ruimte • juni – augustus 2013
Kooldries-Hoofsweer is een samengesteld
reservaat dat wordt beheerd door Natuurpunt
(De Kooldries) en ANB (Hoofsweer). De
ontstaansgeschiedenis van dit natuurgebied is
heel nauw verbonden met het graven van het
Kempisch Kanaal in de 19e eeuw. Tijdens de
aanleg van het kanaal vond men op heel wat
plaatsen een rijke kleilaag in de ondergrond.
Dit gaf aanleiding tot ontstaan van verschillende
kleiputten en steenbakkerijen in de streek.
De ingenieurs, belast met de werken aan het
kanaal, kochten de “woeste gronden” in de
nabijheid van het kanaal op en zo ook het gebied
van Kooldries-Hoofsweer.
In de jaren ‘70 werd het terrein (na een woelige
voorgeschiedenis) tot reservaat verklaard en in
beheer gegeven aan De Wielewaal. De totale
oppervlakte van het gebied bedraagt momenteel
ongeveer 50 ha en vormt een complex van erg
gevarieerde poelen en plassen. Daarbij valt
de grilligheid van de plassen op, dit vooral
aan de kant van de Kooldries. Dit wijst op het
handmatig uitgraven van de klei. Deze ondiepe
plassen met erg geleidelijke oevers maken de
Kooldries bijzonder geschikt voor allerhande
amfibieën.
Watersalamanders
De ster van de amfibieën in De Kooldries is de
kamsalamander (Triturus cristatus). Dit is echter
niet de enige salamander in De Kooldries. Alle
in Vlaanderen voorkomende watersalamanders
zijn hier te vinden.
Dus naast de kamsalamander vinden we ook
de algemene alpenwatersalamander, de kleine
watersalamander en de relatief zeldzame
vinpootsalamander. Dit wijst op gunstige
omstandigheden, zowel “op het land” als “in
het water”. Salamanders (en bij uitbreiding
alle amfibieën) zijn erg nuttige en gevoelige
kensoorten waarvan de aan- of afwezigheid
te maken heeft met kwaliteit van het totale
biotoop. Amfibieën leven tijdens een groot
deel van het jaar op het land, maar komen
naar het water om zich voort te planten. Hun
overleving hangt dus af van goede kwaliteit
van het landbiotoop (voldoende voedsel en
bescherming) en de kwaliteit van het water.
NATUUR.STUDIE
Kooldries-Hoofsweer
De kamsalamander
De kamsalamander is een zeldzame soort
(geworden) en kent bescherming op Europees
niveau. Het is een van de kensoorten waarvoor
instandhoudingsdoelstellingen worden
uitgewerkt. Het beheer in Kooldries-Hoofsweer
is dan ook vooral gericht op het behoud en de
uitbreiding van deze belangrijke soort. We
treffen deze soort aan op verschillende plassen
in het gebied.
In 2011 is Natuurpunt Brecht gestart met
een jaarlijkse intensieve monitoring van de
salamanders. Het doel van deze studie is
enerzijds om de invloed van de beheerwerken
te kunnen volgen en anderzijds om een
beter inzicht te krijgen in de evolutie van de
salamander-populaties.
Natuur.ruimte • juni – augustus 2013
Foto’s:
kamsalamander
vrouwtjes
9
NATUUR.STUDIE
weinig vlekken tot een bijna volledig zwarte
buik. Niettemin blijft het een arbeidsintensief
werkje om alle dieren met elkaar te vergelijken.
Per vangstdag en per fuik worden gemiddeld
ongeveer 15 salamanders gevangen. Dit
getal kan echter erg variëren doorheen het
vangstseizoen en is afhankelijk van onder
andere de temperatuur. Van de gevangen
dieren is ongeveer 33% kamsalamander. Verder
vonden we in 2012 35% alpenwater-, 20%
vinpoot- en 10% kleine watersalamanders.
Monitoring
Kamsalamanders hebben een kenmerkende
tekening op hun buik. Die patronen werken
als een soort “vingerafdruk” en laten toe om
individuele dieren te herkennen. Tijdens het
monitoringseizoen bemonsteren we dezelfde
plassen 4 tot 6 keer. Daarbij gebeurt het dat
we dezelfde dieren opnieuw vangen. Deze
methode van “capture – recapture” (hervangstmethode) laat toe om bij voldoende aantallen
hervangsten een schatting te maken van de
populatiegrootte in een gebied. Belangrijk
hierbij is om een “stabiele populatie” te
monitoren en niet eentje waarbij er nog volop
dieren de plas binnenkomen of al vertrekken.
Om die reden wordt het onderzoek zoveel
mogelijk in de maand april gedaan.
Dankzij de goede samenwerking met ANB
beschikken we over 10 amfibieënfuiken.
Deze worden op zaterdagavond rond de te
onderzoeken plas geplaatst en worden op
zondagmorgen gecontroleerd. Per fuik worden
alle vangsten genoteerd (soort en geslacht)
en worden alle kamsalamanders gemeten
en de buiken gefotografeerd. Dankzij de
groep enthousiaste vrijwilligers (jong tot oud)
levert dit gedurende de maand april een boel
interessante gegevens en een hoop plezier op.
Geen betere advocaat voor
de goede zaak dan een
Brechtse Waterdraak...
De jaarlijkse monitoring zal ons op termijn
erg nuttige resultaten bieden waarmee we het
beheer kunnen optimaliseren en de staat van
de (kam)salamanderpopulaties kunnen volgen.
Als voorbeeld: in het najaar van 2012 werden
3 nieuwe poelen gegraven in de onmiddellijke
nabijheid van De Kooldries. Bij nazicht dit
voorjaar bleken elk van deze nieuwe poelen
al bezocht door kamsalamanders. Dit is erg
hoopgevend voor de uitbreiding van de soort.
Iedereen die al eens is komen helpen zal het
beamen, de salamandermonitoring is niet
enkel nuttig, maar biedt ook een uitstekende
gelegenheid om mensen enthousiast te maken
voor de natuur. Geen betere advocaat voor de
goede zaak dan een Brechtse Waterdraak…
De genomen foto’s worden netjes per fuik,
per vangstdag en per geslacht gerangschikt
en na het seizoen wordt opnieuw met een
groep geïnteresseerden gewerkt om alle
buiken te vergelijken. Voor de herkenning
van kam­s alamanderbuikpatronen bestaat
jammer genoeg nog geen patroonherkenningssoftware. Dus moeten we alle dieren een voor
een op het oog vergelijken. Hierbij kan wel
een zeker onderscheid worden gemaakt – de
kleur van de buik kan variëren van lichtgeel
tot donkeroranje en het zwarte patroon van erg
10
Natuur.ruimte • juni – augustus 2013
In maart 2013 heeft ExxonMobil Petroleum &
Chemical zich opnieuw geëngageerd om een
donatie te doen aan Natuurpunt Antwerpen
Noord, ter ondersteuning van het natuurgebied
Bospolder.
Na hun peterschap in 2012 vond ExxonMobil
het belangrijk om dit maatschappelijk
natuurproject verder te ondersteunen.
Vleermuizenonderzoek in
Veltwijckpark
Dankzij deze financiële bijdrage kunnen wij
het prachtige moeras- en bosgebied tussen de
dorpskern van Ekeren en de Antwerpse haven
nog mooier, groener en aantrekkelijker maken.
Soorten als kleine karekiet en bruin blauwtje
varen er alvast wel bij!
Omwille van de veiligheid moet in het
Veltwijckpark een aantal oude beuken worden
gekapt: sommige bomen zijn aangetast door
zwammen, andere zijn zodanig ingerot dat ze
een gevaar betekenen voor wandelaars.
En vergeten we de prachtige kolonie
huis­zwaluwen niet die al enkele jaren op de
ExxonMobil-terreinen is gevestigd aan hun
opslagtanks (zie Natuur.ruimte 2011-4).
Vooraleer de bomen tegen de vlakte mochten,
werden ze eerst onderzocht op de aanwezigheid
van vleermuizen.
NATUUR.PRIKBORD
ExxonMobil blijft
investeren in de natuur
Met onze welgemeende dank aan de directie
en medewerkers van ExxonMobil.
Filip Borms van onze Vleermuizenwerkgroep
onderzocht de holtes met behulp van een
hoogtewerker en gespecialiseerde optische
apparatuur. Er werden geen vleermuizen
waargenomen. Acht aftakelende beuken zullen
verwijderd worden en vervangen door nieuwe
exemplaren.
Natuur.ruimte • juni – augustus 2013
11
IN GESPREK MET
Handekenskruid of
koningskinderen!
Klinkt deze benaming niet erg vertrouwd?
Stefan Versweyveld licht een tipje
van de sluier op van deze plant der planten,
namelijk: de wilde orchidee.
Tekst:
Rina Peys
Foto’s:
Luc Crols
Foto Boven:
vleeskleurige
orchis
12
Natuur.ruimte • juni – augustus 2013
IN GESPREK MET
De maand mei is aangebroken en dan is het
weer zover! In de Oude Landen staan de wilde
orchideeën opnieuw in bloei. Een goede reden
om in gesprek te gaan met een specialist ter
zake.
Stefan is bioloog, gespecialiseerd in
eco­systeembeheer en werkt voor Natuurpunt
Vlaanderen. Maar hij is vooral ook vrijwilliger
en dat al 30 jaar. Hij kreeg als het ware de liefde
voor de natuur met de paplepel ingegoten.
Wat maakt de Oude Landen zo geschikt als
biotoop voor verschillende wilde orchideeën?
“De Oude Landen is zo genoemd omdat het de
eerste grond was die destijds ingedijkt werd.
De klei bevat een belangrijke hoeveelheid kalk
en daar houden onze orchideeën wel van.
Voorheen was het militair domein en daardoor
verarmde de grond aanzienlijk. Toen er in 1974
een eerste inventarisatie gebeurde, vond men
een kleine populatie vleeskleurige orchissen.
Het beheerplan voor de Oude Landen werd
daarop afgesteld: de bodem zodanig beheren
dat het er goed toeven was voor deze zeldzame
planten. Beheren en in stand houden van dit
ecosysteem, dat was de bedoeling.”
Orchideeën zijn inderdaad prachtig, maar
waarom zijn ze zo bijzonder?
“De wilde orchideeën zijn symbionten. Ze leven
samen met een schimmel in de bodem. De
schimmel zorgt voor de voedingsstoffen, met
name de suikers. Het zaad van de orchidee is
verschrikkelijk klein. Het heeft geen “rugzakje”
om krachten op te doen voor de groei. De
meeste zaden, denk even aan de eikel of aan
een erwt, bevatten genoeg voedingsstoffen,
waardoor de kiem zich de eerste periode kan
ontwikkelen, tot er wortels in de grond en
bladeren boven de grond zijn gegroeid. Niets
van dat alles vinden we bij de orchidee. Hij
is afhankelijk van zijn bodemschimmel en
het is juist deze schimmel die erg gevoelig is
voor overbemesting, luchtverontreiniging en
verzuring of verdroging. Door de uitbreiding
van de planten te observeren en in kaart te
brengen, weten we dus ook heel wat van de
kwaliteit van de omgeving waar ze groeien.
Wat betreft de bestuiving zijn ze al even
bijzonder of kieskeurig. Sommige verkiezen
maar één bepaald insect. Neem nu bijvoorbeeld
de bijenorchis: zij wil enkel de wilde bij
ontvangen. De bloem heeft de kleur van een
bij, ze voelt zelfs aan als een bij en soms
ruikt ze zelfs als een vrouwtjesbij. Maar bij
gebrek aan deze bijen doen de planten ook aan
zelfbestuiving. Je ziet, de natuur heeft zo voor
alles een oplossing.”
Foto Boven:
moeraswespen­
orchis
Foto Onder:
bijenorchis
Natuur.ruimte • juni – augustus 2013
13
IN GESPREK MET
En hoe zit dat nu met onze - laat mij het
gemakshalve noemen “kamerorchidee”?
Welke soorten vinden we vooral in de Oude
Landen ?
“De soorten die we handekenskruid noemen
komen bij ons voor. De naam hebben zij
te danken aan hun wortels. Ze vertonen
overeenkomst met een hand waaraan
verschillende vingers zitten. De officiële naam
is Dactylorhiza. De vleeskleurige orchis, de
rietorchis, de gevlekte rietorchis en de bosorchis
behoren allen tot deze familie. Ook de brede
wespenorchis vinden we terug in de Oude
Landen. Maar daar stopt het verhaal niet. De
handekenskruiden kruisen ook onderling. Dat
maakt determineren natuurlijk erg moeilijk.
Er wordt onder andere gemeten met een
schuifpasser: de hoogte van de lippen en
de grootte van het spoor worden in tabellen
genoteerd. Een spoor is een soort uitsteekseltje,
denk aan een akelei, die heeft dat ook.”
Hier spreekt natuurlijk weer de specialist, die
heel geduldig alle details noteert en vergelijkt.
“Deze planten groeien in de tropen en ze zijn in
alle maten en kleuren te koop. Vaak kosten ze
zelfs niet eens veel geld. Deze orchideeën zijn
een echte hype! Zo’n grootschalig aanbod wordt
mogelijk gemaakt door ze te enten op de wortels
van de koningsvaren. Laat dit nu ook een
beschermde plant zijn. De koningsvaren groeit
zeer traag en kan wel 100 jaar worden. Maar
als we zo blijven doorgaan, zal hij het loodje
leggen. Orchideeën zijn inderdaad prachtig.
Ook in de woonkamer doen ze het goed.
Behandel ze echter niet als wegwerpboeket
maar verzorg ze naar behoren. Ze zullen jaar
na jaar opnieuw bloeien.”
Tot slot:
Kom in de maanden mei en juni tot rust in
de Oude Landen en geniet al wandelend van
al dat moois. Blijf wel op de paadjes; ook van
daaruit zijn de orchideeën goed te bewonderen.
Bedenk: deze planten doen het NIET in je eigen
tuin. Het heeft dus geen zin om ze uit te steken
of de bloemen te plukken. Ze staan trouwens op
de rode lijst. We maken graag goede afspraken
zodat we nog lang van deze koningskinderen
kunnen genieten.
Vind je een bijzondere bloem of heb je gewoon
een mooie foto van de orchideeën kunnen
maken, stuur ze gerust naar Natuurpunt met de
vermelding van de standplaats en of de bodem
er nat of droog is. Neem niet enkel een foto van
de bloem maar ook van de hele plant. Dat maakt
determineren gemakkelijker.
Veel kijk- en wandelplezier!
Hoe gaat het beheer in zijn werk?
Foto Boven:
Bosorchis
14
“Het beheer is bedoeld om de schrale graslanden
te behouden. Er wordt tweemaal per jaar
gemaaid: een eerste maal rond midden juli
en een tweede maal in september. Alles hangt
natuurlijk af van het weer. Het moet op zijn
minst droog zijn. Het maaisel wordt afgevoerd
want anders zou de grond te rijk worden. De
stad Antwerpen composteert het. Bij stralend
weer en droogte wordt het maaisel gebruikt als
hooi voor de dieren. De actiefste beheerders van
de Oude Landen zijn de Galloways. Maar op
het 5 sterren-veld van de orchideeën komen ze
niet. Hier komen de vrijwilligers in beeld: het is
zwaar werk, maar ongelooflijk plezierig. Meer
helpende handen zijn altijd welkom.”
Orchideeën in Oude Landen
Wil je deze pareltjes graag van dichtbij
bekijken, wandel dan met ons mee in de
Orchideeënvelden van Oude Landen.
Tijdens deze wandeling vertelt Stefan
Versweyveld je alles wat je ooit wilde weten
over de orchis.
Afspraak op zondag 23 juni om 14 u, Kasteel
Veltwijck, Veltwijcklaan 27 in Ekeren.
Natuur.ruimte • juni – augustus 2013
NATUUR.EDUCATIE
Cursus Sprinkhanen & Co
Tijdens de les Sprinkhanen & co kom je meer te
weten over het wel en wee van de sprinkhanen,
krekels, kakkerlakken en oorwormen in Vlaanderen.
Bij het determineren, focussen we op de soorten
die in onze regio voorkomen, zodat we tijdens
de excursies deze kennis aan de praktijk kunnen
toetsen.
Wist je dat Vlaanderen 34 soorten sprinkhanen
en krekels rijk is en dat je de meeste soorten
onmiddellijk kan herkennen aan hun specifieke
zang?
We leren de voornaamste geluiden herkennen
en leren hoe we de dieren kunnen vinden en
op naam brengen. Dit is een uitdaging, maar
gelukkig zijn er zeer goede determinatiewerken
en fotogidsen in onze Natuur.winkel.
Meer weten over de krassers en ratelaars die onze
wegbermen bevolken, over de boomsprinkhaan
die we wel eens binnenshuis vinden of over de
grote groene sabelsprinkhaan wier mysterieuze
deuntje menige zomeravond opfleurt?
Deze cursus is een samenwerking tussen
Natuurpunt Noorderkempen en Natuurpunt
Antwerpen Noord.
De theorielessen vinden plaats op vrijdag­
avonden 12 juli en 19 juli, telkens om 19.30 u.
Trefpunt: Natuur.huis, Steenstraat 25, Ekeren.
De excursies gaan door op:
zondag 25 augustus vanaf 13 u in en rond
Opstalvallei. Trefpunt: hoek van Zoutestraat St. Jan Baptiststraat in Berendrecht.
zaterdag 31 augustus vanaf 13 u in Kortenhoef.
Trefpunt: Sint-Dyonisius kerk, Albert-Louisa­
straat 4, Putte-Kapellen. Van hieruit rijden we
gezamenlijk naar Kortenhoef.
We houden zondag 8 september om 13 u als
reserve-excursie voor als het slecht weer is
tijdens een van bovenstaande uitstappen.
Inschrijven is noodzakelijk en kan via
het Natuur.huis, tel. 03-541.58.25, e-mail
[email protected].
Opgelet, je inschrijving is pas definitief na
storting van het cursusgeld. De kostprijs
voor deze cursus bedraagt € 20 voor leden
en € 45 voor niet-leden, te storten op het
rekeningnummer­BE77 2200 3405 7342 van
Natuurpunt Antwerpen Noord met vermelding
van je lidnummer (voor leden), je naam en
‘sprinkhanencursus’.
Natuur.ruimte • juni – augustus 2013
Foto:
Ruben
Foquet
15
NATUUR.SFEERVERSLAG
NATUURGEBIED
15 jaar ‘t Asbroek!
Tekst:
Dominique
Put
35 wandelaars konden op zondag 14 april genieten van een
mooie lentewandeling in het natuurgebied ‘t Asbroek in
Schoten. Ze werden getrakteerd op het vele moois dat dit
pareltje aan het kasteeldomein van Amerloo te bieden heeft.
De lentebloeiers hadden genoeg aan enkele dagen positieve
temperaturen om in volle glorie te schitteren.
Foto:
Fonne
Bruggemans
16
Natuur.ruimte • juni – augustus 2013
Lentebloeiers zijn de krachtpatsers van de
natuur
Tijdens de beheerdag van 16 maart vonden de
vrijwilligers van Natuurpunt in ‘t Asbroek een
verzwakte buizerd. De late winterprik werd hem
bijna fataal, het beestje was niet meer in staat
om te vliegen en niet vliegen betekent geen
eten. Dringende verzorging was noodzakelijk.
Het vogelopvangcentrum in Brasschaat deed
wonderen. Onze buizerd was na 4 weken
voldoende aangesterkt om het pad van de vrije
natuur te kiezen.
Het weer tijdens de paasdagen was niet
om vrolijk van te worden. Door behoorlijke
vries­temperaturen was er nog geen bloem te
zien in ‘t Asbroek. Gelukkig veranderde het
weerbeeld en op nog geen 8 dagen tijd waren
de meeste lentebloeiers present: speenkruid,
bosanemoon, klein hoefblad, slanke
sleutelbloem, muskuskruid, dotterbloemen.
‘t Asbroek kleurde geel, paars en wit. Dit kan
maar door ‘t Asbroek nat te houden, een zorg
voor het beheer. De 35 wandelaars waren
behoorlijk onder de indruk.
NATUUR.SFEERVERSLAG
Het vogelopvangcentrum van Brasschaat
doet wonderen
Reeën, kikkers en veel zangvogels
Bij de start van de wandeling kreeg deze roofvogel
zijn vrijheid terug, na natuurlijk de nodige
kiekjes en bewondering van de 35 aanwezigen.
Een welgekomen verrassing voor de start van
onze wandelingen.
De gidsen wezen op de rustplaatsen, veeg- en
loopsporen van de reeën. Een opspringend
exemplaar was in levenden lijve te aanschouwen.
Tientallen bruine kikkers sprongen in het rond.
Hoe herken je een bruine kikker? De spechten,
boomklevers en boomkruipers beleefden hun
hoogdagen. Overal hoorde je hun roep om
vrouwtjes te lokken en hun territorium te
beschermen. Een schouwspel om niet snel te
vergeten.
Waar is dat feestje?
15 jaar beheer in ‘t Asbroek mag gevierd worden.
De aanwezige wandelaars werden daarom
getrakteerd op een drankje.
Foto boven:
Erik
Gintelenberg
Foto onder:
Fonne
Bruggemans
Natuur.ruimte • juni – augustus 2013
17
Agenda
zo 2
zo 2
di 4
za 8
zo 9
JUNI
10 u, Scheldeboordwandeling van Lillo
tot Verlegde Schijns, zie p. 28
Trefpunt: Parking Lillo-fort, Scheldelaan,
Antwerpen
19.30 u, Cursus Natuur in de tuin
(praktijk), zie vorig nr
Trefpunt: Tuin Wiezelo 61, Wuustwezel
19.30 u, Cursus Natuurbeheer,
zie vorig nr
Trefpunt: Natuur.huis, Steenstraat 25,
Antwerpen - Ekeren
9 u, Werkdag in De Kooldries, zie p. 27
Trefpunt: Ingang reservaat De Kooldries,
Boudewijnstraat (ingang langs de
Paepestraat achter de Cuvee Hoeve), Brecht
do 27 19.30 u, Raad van Bestuur,
meer info Natuur.huis
Trefpunt: Natuur.huis, Steenstraat 25,
Antwerpen - Ekeren
vr 28
20 u, Zomerzonnewende in
‘t Asbroek, zie p. 29
Trefpunt: Ingang ‘t Asbroek, Asbroeklaan,
Schoten
za 29 10 u, Werkdag in De Inslag, zie p. 27
Trefpunt: Ingang De Inslag, Kerkedreef,
Brasschaat
zo 30 9.30 u, Groenten en fruit, zie p. 30
Trefpunt: Tuin Wiezelo 61, Wuustwezel
14 u, Kruiden ontdekken en proeven in
Schans van Smoutakker, zie p. 28
Trefpunt: Schans van Smoutakker,
Hoogeind, tegenover pand 160, Stabroek
JULI
di 11
19.30 u, Cursus Natuurbeheer,
zie vorig nr
Trefpunt: Natuur.huis, Steenstraat 25,
Antwerpen - Ekeren
do 4
19 u, Vissen en Zonsondergang op het
Groot Buitenschoor, zie p. 29
Trefpunt: e-paviljoen BASF (Scheldelaan
tegenover ingang 6), Antwerpen - Zandvliet
za 15
10 u, Cursus Natuurbeheer,
zie vorig nr
Trefpunt: Natuur.huis, Steenstraat 25,
Antwerpen - Ekeren
za 6
zo 16
11.30 u, Bijenwandeling in Antwerpen
Stad, zie p. 28
Trefpunt: Begijnhof, Rodestraat 43,
Antwerpen - Centrum
9.30 u, Werkdag in Oude Landen,
zie p. 26
Trefpunt: loods Natuurpunt Antwerpen
Noord, einde van de Lindenlei,
Antwerpen - Ekeren
za 6
za 22
9.30 u, Werkdag in Oude Landen,
zie p. 26
Trefpunt: loods Natuurpunt Antwerpen
Noord, einde van de Lindenlei,
Antwerpen - Ekeren
18 u, Hooifeest, zie p. 27
Trefpunt: loods Natuurpunt Antwerpen
Noord, einde van de Lindenlei,
Antwerpen - Ekeren
zo 7
10 u, Zomer op het Schor, zie p. 30
Trefpunt: Parking Lillo-fort, Scheldelaan,
Antwerpen - Zandvliet
do 11
Europese Nachtvlindernachten
tem 15/07
zo 14
Big Jump
zo 23 14 u, Insecten in de Kooldries,
zie p. 29
Trefpunt: Ingang reservaat De Kooldries,
Boudewijnstraat (ingang langs de
Paepestraat achter de Cuvee Hoeve), Brecht
zo 23 14 u, Orchideeën in Oude Landen,
zie p. 12
Trefpunt: Kasteel Veltwijck,
Veltwijcklaan 27, Antwerpen - Ekeren
18
zo 23 14 u, Op zoek naar diersporen in het
Mastenbos, zie p. 29
Trefpunt: Hoofdingang Mastenbos, Oude
Galgenstraat, Kapellen
za 20 9.30 u, Werkdag in Oude Landen,
zie p. 26
Trefpunt: loods Natuurpunt Antwerpen
Noord, einde van de Lindenlei,
Antwerpen - Ekeren
zo 21
10 u, Op stap in Klein Schietveld,
zie p. 30
Trefpunt: Hoek Heidestraat Zuid Houtsniplaan, Kapellen
zo 28 9.30 u, Insecten in de tuin, zie p. 30
Trefpunt: Tuin Wiezelo 61, Wuustwezel
AUGUSTUS
vr 2
22 u, Nachtvlinderhappening
Schans Smoutakker, zie p. 31
Trefpunt: Schans van Smoutakker,
Hoogeind, tegenover pand 160, Stabroek
za 3
9.30 u, Werkdag in Oude Landen,
zie p. 26
Trefpunt: loods Natuurpunt Antwerpen
Noord, einde van de Lindenlei,
Antwerpen - Ekeren
zo 25 14 u, Vlinder- en kruidenwandeling in
Het Wijtschot, zie p. 32
Trefpunt: Parking Vier Notelaers,
Wijtschotbaan, Schoten
zo 25 14 u, Vlinderwandeling Bospolder,
zie p. 32
Trefpunt: Voetgangersbrug over de A12
(kant Vierkerkenstraat) op het einde van de
Vierkerkenstraat, Antwerpen - Ekeren
za 31
9.30 u, Werkdag in Oude Landen,
zie p. 26
Trefpunt: loods Natuurpunt Antwerpen
Noord, einde van de Lindenlei,
Antwerpen - Ekeren
SEPTEMBER
zo 1
9.30 u, Geneeskrachtige planten
herkennen en gebruiken, zie p. 30
Trefpunt: Tuin Wiezelo 61, Wuustwezel
za 3
Vlinder mee!
zo 4
8.30 u, Zomers gefladder op dijk en
schor (vlinders), zie p. 30
Trefpunt: e-paviljoen BASF (Scheldelaan
tegenover ingang 6), Antwerpen - Zandvliet
do 5
19.30 u, Cursus Natuurbeheer,
zie vorig nr,
Trefpunt: Natuur.huis, Steenstraat 25,
Antwerpen - Ekeren
zo 4
Vlinder mee!
zo 8
Open Monumentendag
zo 11
7 u, Vroegmorgenringsessie, zie p. 31
Trefpunt: Parking “De Kuifeend”,
Antwerpen - Oorderen
zo 11
13.30 u, Fietstocht doorheen
Kapellen, zie p. 31
Trefpunt: Kerkplein St. Jacobus, Kerkstraat
4, Kapellen
do 12 19.30 u, Cursus Natuurbeheer,
zie vorig nr
Trefpunt: Natuur.huis, Steenstraat 25,
Antwerpen - Ekeren
za 17
vr 23
za 14
9.30 u, Werkdag in Oude Landen,
zie p. 26
Trefpunt: loods Natuurpunt Antwerpen
Noord, einde van de Lindenlei,
Antwerpen - Ekeren
9.30 u, Werkdag in Oude Landen,
zie p. 26
Trefpunt: loods Natuurpunt Antwerpen
Noord, einde van de Lindenlei,
Antwerpen - Ekeren
zo 15
22 u, Nachtvlinders in de Kooldries,
zie p. 31
Trefpunt: Ingang reservaat De Kooldries,
Boudewijnstraat (ingang langs de
Paepestraat achter de Cuvee Hoeve), Brecht
8.30 u, Zeehondenkijken Zimmermangeul,
zie p. 32
Trefpunt: e-paviljoen BASF (Scheldelaan
tegenover ingang 6), Antwerpen - Zandvliet
zo 15
14 u, Duowandeling in Bospolder - zaden en bessen, info Natuur.huis
Trefpunt: Voetgangersbrug over de A12
(kant Vierkerkenstraat) op het einde van de
Vierkerkenstraat, Antwerpen - Ekeren
za 24 20 u, Nacht van de Vleermuis,
zie p. 36
Trefpunt: Opstalvallei, einde Reigersbosdreef, Antwerpen - Berendrecht
19
DE PEN VAN JNM
JNM Akerland
www.jnm.be/akerland
Thijs Nouws
e-mail: [email protected]
tel: 0477-60.24.67
Kampen
Ieder jaar zijn er tal van kampen waaraan je
kunt deelnemen. Samen met een man of 20
trek je een hele week de natuur in. Afhankelijk
van de leeftijdsgroep speel je een fantastisch
nachtspel over oehoes, of ga je er ’s nachts echt
naar zoeken. Van vogels tot dassen spotten,
maar vooral de zotste avonturen beleven.
Voor iedereen tussen 7 en 26 jaar!
Vind het volledige kampaanbod op de website
www.jnm.be/kampen. De kans bestaat wel dat
er intussen al een deel van de kampen volzet is.
Zomercongres
Daarnaast zijn de oudsten (16 tot 26 jaar) iedere
zomer welkom op het congres van JNM.
Dit klinkt misschien als een vergaderzaal vol
grijze mannen maar niets is minder waar.
Beeld je volgend prentje in: tijdens een zomerse
julidag loop je over een wei, richting de grote
tent waar alles te doen is. Achter je zijn de
slaaptenten van een paar honderd JNM’ers.
Terwijl je mensen tegenkomt die net van onze
20
biologische ijskraam terugkeren, zie je in het
natuurgebied rechts van je een torenvalk naar
beneden duiken om een spitsmuis te pakken.
Vijf dagen lang dompelen we je onder in
natuur­studie, -beheer, en milieubescherming.
Dit jaar verdiepen we ons in de Fruitstreek of
nat Haspengouw, een streek met veel landbouw
en fruitteelt. Een plaats waar het iedere lente wit
kleurt, olifanten (gigantische tractoren) over de
baan rijden en waar natuur onderdanig moet
zijn aan productiviteit. Maar er schuilen veel
mogelijkheden: vergeten gebiedjes, pareltjes
natuur, waar landbouw niet interessant
is. Plaatsen waar je nieuwe dingen kunt
ontdekken: vreemde ondergronden, bruuske
afwisseling tussen biotopen, unieke vegetaties
en nog veel meer.
Gedurende deze vijf dagen wisselen excursies,
sprekers en randactiviteiten elkaar af.
Zin om mee te gaan? Een te gekke tijd te
beleven? Neem dan contact op met Thijs, of
vind meer info op www.jnm.be/congres.
Natuur.ruimte • juni – augustus 2013
Van 5 tot 7 april trok JNM Akerland met de piepers (de jongste leden van 7 tot 12 jaar) op
weekend in de Kalmthoutse Heide. Reporter Ben Van Linden (12 jaar) bracht verslag uit van
zijn allereerste weekend met JNM.
Op vrijdag moesten we aan het station
van Wildert samenkomen om naar onze
weekendplaats te vertrekken. Daar zochten
we een kaartje om te weten waar we naartoe
moesten stappen. We moesten straatnamen
ontcijferen om zo naar het boswachtershuisje
te stappen.
DE PEN VAN JNM
Piepweekend
Onderweg hebben we veel afval opgeraapt.
Weet je… als we terug naar het station gingen
zondag lag er alweer afval. Spijtig dat mensen
dit allemaal op de grond gooien.
Zondag hebben we een laddercompetitie
aan het huisje gespeeld. Schoenen om ter
verste gooien was één van de opdrachten om
zo de startplaats te bepalen op de ladder. De
2 kinderen boven jou mocht je uitdagen om
zo hun plaats te veroveren en naar boven te
klimmen op de ladder.
Het was mooi weer, het was heel plezant
en we hebben lekkere spaghetti gegeten,
pannenkoeken en havermoutpap.
Zondagmorgen hebben we opgeruimd, een
lekkere omelet gegeten, nog Kiekeboe en
buskestamp gespeeld. Daarna stapten we terug
naar het station om naar huis te gaan.
Nadat we onze bedden hadden opgedekt
hebben we buiten spelletjes gespeeld. We
hebben ook aliens opgeroepen en met een
lichtgevende bal gespeeld.
In de kelder had de leiding 4 salamanders
gevonden. Een vrouwtje was zwanger, we
hebben ze dan maar gauw buiten in de vijver
gezet.
Ik vond het heel leuk
en kijk al uit naar het
kamp in augustus!
JNM is tof!!!
BEN
’s Nachts was het zo koud dat we bijna uit ons
bed bibberden.
Zaterdag hebben we eerst flink gegeten en
zijn we op tocht geweest in de Kalmthoutse
Heide. We hebben bijna 25 km gestapt. We zijn
op de brandtoren van de Heide geklommen.
Omdat het fase oranje was, waren er mensen
op de uitkijk. We hebben over de verschillende
denappels geleerd, over de kiekendief en alle
dieren die we tegenkwamen.
Natuur.ruimte • juni – augustus 2013
21
MET SNOR OP STAP
Muizenissen
Ze kunnen piepen en ze komen piepen: muizen.
Er zijn er met grote oren en er zijn er ook met
oren die je niet ziet. Er zijn er met spitse snuiten
en met snuffelsnuiten. Eén ding hebben ze
gemeen: als ze je zien, muizen ze er vanonder.
Snor onze bosmuis vertelt
Tijdens de dag slaap ik. Maar ’s nachts ben
ik heel actief. Ik ren en spring van het ene
plekje naar het andere. Ik onderzoek en
besnuffel alles wat vreemd is. Ik heb een
vaste woonplaats, maar tijdens de nacht leg
ik makkelijk afstanden af van vijfhonderd
meter en meer.
Grote muizenoren
Tekst:
Mart
Pauwels
Tekening:
Pascale
Vantieghem
22
Samen met mijn vriendjes graaf ik een
eigen gangenstelsel, waarin ik het voedsel
opsla. Overdag slaap ik in die gangen en ik
help er ook bij de opvoeding van de jongen.
Ik heb opvallend lange achterpoten. Ook
mijn ogen en oren zijn zeer groot. Daarom
word ik vaak de ‘Mickey Mouse’ van de
muizen genoemd. Mijn lange snor kan
ik niet missen. Die gebruik ik voor het
aftasten van allerlei hindernissen.
Snormenu
Ik ben niet erg kieskeurig. Ik eet zowel
plantaardige als dierlijke kost. Ik scharrel
met mijn voorpoten in de bodem, op zoek
naar insecten, larven en wormen. In het
voorjaar ga ik op strooptocht. Ik ben dol
op vogeleieren. In de herfst zijn de bessen,
beuken- en hazelnootjes, de eikels en
de zaden van den en spar volop in trek.
Ik breng die herfstkost naar mijn
schuilplaats. Vergaren en hamsteren
lijkt me in het bloed te zitten. Een echte
winterslaap hou ik niet.
Natuur.ruimte • juni – augustus 2013
MET SNOR OP STAP
Huismuizen
Ondergronds woelen
De bosmuis lijkt goed op een huismuis, maar
ze ruikt niet zo muf. Hij kan binnenshuis
leven en zich voortplanten, ook onder
extreme omstandigheden. De ogen, oren en
staart zijn kleiner dan die van de bosmuis.
De huismuis eet graan en plantenzaden.
Buitenshuis eet ze ook groene planten en
insecten.
Een woelmuis heeft kleine oortjes, omdat
ze een groot deel van haar leven onder de
grond doorbrengt. Dan is het erg vervelend
als je grote Mickey Mouse-oren hebt. De
oren zitten haast helemaal in haar pels
verstopt.
Piep! zei de muis
Als het overdag piept in je tuin, dan is de
kans groot dat je een spitsmuis hoort. Aan
hun gebit kan je zien dat het vleeseters zijn.
Veel roofvogels en katten halen hun neus op
voor spitsmuizen, omdat ze naar muskus
ruiken. Als het vrouwtje jongen heeft, gaan
ze al na een week met hun moeder op stap.
Ze vormen daarbij een karavaan. De moeder
loopt voorop en de kleintjes bijten zich vast
in elkaars staart.
Wat vangt de kat?
Om inzicht te krijgen op het voorkomen
van muizen in Vlaanderen roept de zoogdierenwerkgroep van Natuurpunt de
hulp in van katten en hun eigenaars.
Geef de vangst van je kat door.
Meer info: www.watvangtdekat.be.
De zoogdierenwerkgroep heeft 2013
uitgeroepen tot het ‘jaar van de muis’.
Natuur.ruimte • juni – augustus 2013
23
ACTIEF MET EIKELDOP
Doetjes en datjes,
niet voor watjes !!!
We dagen jullie uit om de wereld eens op een
andere manier te bekijken.
Al knutselend en puzzelend ontdek je
de wondere wereld van de natuur.
Experiment: dorstige bloem
Tijdens een wandeling ontdek je vaak
mooie bloemen. Planten horen thuis in de
natuur en niet in een vaas. Toch mag je van
ons twee mooie witte bloemen plukken,
voorzichtig!
Na de wandeling doe je in ieder glas een
andere kleurstof.
Knip bij één bloem voorzichtig de steel in
de lengte door, tot vlak onder de bloem.
(Knip van de uiteinden van de stelen een
klein stukje af.)
Zet een helft van de steel in het glas met het
rode water. De andere helft zet je in het glas
met het blauwe water. Zet de bloem met de
gave steel in het derde glas.
Vraag aan je ouders een struikje selder.
Knip het uiteinde van de selder af en zet
het in een glas met rood water.
Zet de bloemen in een warme kamer.
Nu moet je een paar uurtjes geduld hebben.
Je zult zien dat de kleuren van de plant en
de selder veranderen. Weet je hoe dat komt?
Planten hebben eten en drinken nodig om
in leven te blijven, net als mensen.
In onze proef drinken ze het gekleurde
water. Dit water gaat door verschillende
kanalen omhoog naar de bloem. De kanalen
uit de linkerkant van de stengel, gaan naar
de linkerkant van de bloem. En de kanalen
uit de rechterkant van de stengel, gaan
naar de rechterkant van de bloem. Als het
water in de bloem verdampt, dan blijft
de kleurstof achter en wordt de bloem
gekleurd.
Knip de selder dwars door. Dan zie je
de aders die het water naar de bladeren
vervoeren.
Tekst:
Iris
Buermans
24
Natuur.ruimte • juni – augustus 2013
ACTIEF MET EIKELDOP
Maak een schepnet en ga op zoek naar waterdiertjes
Zoek een stevige stok of oude bezemsteel
en vraag een oude zeef aan je ouders. Bind
de zeef stevig aan de stok vast.
En nu met een doorzichtige bak of licht
gekleurde emmer en schepnet naar de sloot
om waterdiertjes te zoeken. Doe eerst water
in de bak, dan kunnen de diertjes blijven
zwemmen.
Je zal verbaasd zijn over wat je allemaal in
je schepnet zal vinden. Vergeet de diertjes
niet weer terug in de sloot te zetten als je
klaar bent.
Wil je meer weten over wat er leeft in en
rond het water, dan vind je in onze winkel
het leuke boekje “Natuurtalenten, op zoek
naar leven in het water” voor slechts € 2.25
voor leden.
Wat hoort niet in het rijtje thuis?
Snavelspel
Mijn vriendje Snor heeft je vanalles verteld
over muizen. We gaan eens kijken of je
goed gelezen hebt. Ken je de namen van de
muizen? Welke hoort hier niet thuis?
3
1
4
2
5
Oplossing: zie pag. 28
Natuur.ruimte • juni – augustus 2013
25
BEHEERWERKEN
Zomerbeheer in
Oude Landen
De soortenrijke en bloemrijke graslanden van
de Oude Landen behoren tot de botanische
pareltjes in Vlaanderen en zijn tot ver over onze
landsgrenzen bekend.
Minder bekend is dat er jaarlijks honderden
werkuren nodig zijn om deze graslanden te
behouden.
Stoppen wij dit maaibeheer dan wordt de
vegetatie al snel gedomineerd door robuuste
soorten zoals ruigtekruiden, struiken en bomen.
Maaien beïnvloedt de concurrentie tussen de
verschillende soorten planten. De vegetatie
wordt lichtrijker en kruiden krijgen in deze
omstandigheden een betere kans om te kiemen,
te groeien en zaad te vormen.
Tekst:
Willy Ibens
Foto:
Rafaël
Delaedt
26
Om soortenrijke graslanden te behouden, is
het belangrijk dat het maaisel wordt verwijderd.
Daarmee worden voedingsstoffen afgevoerd en
wordt vervilting voorkomen. Het ophopen van
dood plantenmateriaal tot een dichte viltlaag
bemoeilijkt immers het ontkiemen van de
plantensoorten die we net willen bevoordelen.
Door het maaisel om te leggen en te laten
drogen voor het wordt afgevoerd, kunnen de
zaden nog narijpen en op de bodem vallen.
Om stabiele graslanden te bekomen, is zowel de
maaifrequentie als het maaitijdstip belangrijk.
Eén tot twee keer maaien in een groeiseizoen
volstaat. Het maaitijdstip zelf wordt bepaald
door de weeromstandigheden en kan in de tijd
enkele weken verschillen.
Het maaien gebeurt met een zelftrekkende
maaibalk of met behulp van een tractor. Ook het
omleggen van het hooi gebeurt zoveel mogelijk
machinaal. Toch is er heel veel handwerk nodig
om het maaisel bijeen te rijven en met een
hooikar af te voeren.
Wil je ook wat mankracht of vrouwkracht
leveren om onze soortenrijke graslanden - vol
met orchideeën - te behouden dan ben je meer
dan welkom. Voor de mietjes en macho’s onder
ons is er een scala van lichte en zwaardere jobs.
Wij zorgen voor een drankje en voor het goede
gevoel dat je zelf iets tastbaar doet om onze
natuur en onze biodiversiteit te beschermen
en te behouden voor de toekomst.
Afspraak op zaterdagen 22 juni, 6 en 20 juli,
3, 17 en 31 augustus en 14 september vanaf
9.30 u, Loods Natuurpunt, einde van de
Lindenlei, Ekeren.
Natuur.ruimte • juni – augustus 2013
De Inslag
Kooldries - Hoofsweer
Samen met het Agentschap voor Natuur en Bos
van de Vlaamse overheid beheren we er een
aantal percelen vochtige heide. Daarop groeien
een aantal sterk bedreigde plantensoorten
zoals moeraswolfsklauw, dopheide en diverse
veenmossoorten.
Ons beheer in Kooldries-Hoofsweer bestaat uit
het vrijhouden van sommige vijveroevers, het
verwijderen van bosopslag in de heiderelicten,
het hooien van de graslanden, het bestrijden van
Amerikaanse vogelkers en het onderhouden
van de wandelpaden. Wij nodigen je graag
uit om mee te komen helpen. Iedereen is van
harte welkom, ook kinderen! Breng werkhandschoenen, stevig schoeisel of laarzen en
eventueel boterhammen mee.
Een goede gelegenheid om de natuur te helpen
én om onze vereniging te leren kennen, is een
werkdag. Bovendien is werken in de natuur nog
gezond ook.
Door een uitgekiend natuurbeheer proberen we
in onze natuurgebieden om bedreigde natuur
en kwetsbare planten en dieren te beschermen.
Als je de kwetsbare planten en dieren in
De Inslag een handje wenst te helpen, ben je
van harte welkom.
BEHEERWERKEN
Zomerbeheer in onze
andere gebieden
Voor werkmateriaal en drank zorgen wij.
Afspraak op zaterdag 8 juni vanaf 9 u, ingang
van De Kooldries, Boudewijnstraat (ingang
langs de Paepestraat achter de Cuvee Hoeve),
Brecht.
Afspraak op zaterdag 29 juni vanaf 10 u, ingang
Kerkedreef, Brasschaat.
hm
vegg m, zelfs
iebu
rgers
...
Hooifeest met barbecue
Foto:
Rafaël
Delaedt
Op zaterdag 6 juli organiseren we het hooifeest
op de Oude Landen. Op die dag wordt het ‘groot
orchideeënveld’ opgeruimd. Nadien wordt een
barbecue aangeboden aan alle medewerkers en
kan er gezellig nagekaart worden. Het hooifeest
is niet alleen voor de medewerkers van die dag.
Al onze medewerkers zijn welkom. Dus ook als
je die dag niet komt werken op de Oude Landen,
aarzel niet om gezellig mee te komen eten.
Afspraak barbecue op zaterdag 6 juli vanaf 18 u
aan Loods Natuurpunt, einde van de Lindenlei,
Ekeren.
Inschrijven is gratis, maar wel noodzakelijk.
Graag een seintje aan het Natuur.huis
via tel. 03-541.58.25, of via mail naar
[email protected]. Tot dan!
Natuur.ruimte • juni – augustus 2013
27
VERGEET NIET TE GENIETEN
Kruiden ontdekken en proeven op de
Schans van Smoutakker!
De antitankgracht en de ringgracht
rond de Schans van Smoutakker
ondergingen voorbije winter een
grote opknapbeurt. De firma
Aertsen uit Stabroek heeft de werken
uitgevoerd. Deze gracht werd in de
jaren voor de 2e Wereldoorlog
gegraven tussen de verschillende
forten ten noorden van Antwerpen.
Ze loopt van Oelegem naar Zandvliet
en Berendrecht. Er was heel wat
spierkracht voor nodig want het
werk werd met kruiwagens en
Scheldeboordwandeling
We maken kennis met de Schelde
tussen Lillo en de Verlegde Schijns.
We passeren langs de recent
heraangelegde Potpolder om terug
te keren aan de sluizen van de
Verlegde Schijns.
Afspraak op zondag 2 juni om 10 u,
parking Lillo-Fort, Scheldelaan in
Lillo.
Oplossing van
Eikeldop p. 25
Afspraak op zondag 9 juni om 14 u,
Hoogeind tov pand 160 in Stabroek.
Bijenwandeling in Antwerpen Stad
Voor de derde keer organiseren
we een bijenwandeling langs
onbekende en minder gekende
plekjes. Een imker geeft uitleg
over het leven van de honingbij.
Onderweg leer je hoe zowel de
honingbij als de solitaire bijen
met uitsterven worden bedreigd,
hoe dat komt en wat je kan doen
om ze te helpen. Het Ecohuis
steunt de bijenwandeling met
de actie “Doorlevende planten in
bloembakken”.
maximum 2 uur. Je kan honing
kopen, je komt langs prachtige
historische gebouwen waarover je
ook achtergrondinformatie krijgt,
je wordt ondergedompeld in het
leven van de bij en je kan ook
nog genieten van een heerlijke
bijenversnapering.
De wandelingen starten per half
uur en het eerste vertrek is voorzien
om 11.30 u. Een wandeling duurt
Afspraak op zondag 16 juni in
het Begijnhof, Rodestraat 43 in
Antwerpen.
1. rosse woelmuis
2. spitsmuis
3. huismuis
4. dwergvleermuis
5. bosmuis
Nr 4 hoort niet in het rijtje thuis.
De naam vleermuis komt van
vleugelmuis, maar een vleermuis
heeft niets met een muis te
maken. Zo is de vleermuis het
enige zoogdier ter wereld dat kan
vliegen en kan hij wel 28 jaar oud
worden. Dat is een groot verschil
met de gewone muis die, zoals
jullie weten, niet kan vliegen en
meestal niet veel ouder wordt
dan een jaar.
28
spaden uitgevoerd. Nu zette men
de grote middelen in en dat laat
natuurlijk sporen na. Wij hielden
ons hart vast voor de gevolgen van
deze drastische ingreep. Maar wat
is moeder natuur toch geweldig!
Allerlei kruiden schieten reeds
opnieuw de hoogte in. Kom deze
renovatie mee ontdekken.
Natuur.ruimte • juni – augustus 2013
Inschrijven is noodzakelijk.
Je kan dit doen per mail naar
bijenwandeling@natuurpunt­
antwerpenstad.be.
Een zomerse wandeling in het
Mastenbos… heerlijk. Bermen en
kleine graslandjes pronken met
kleurige en geurige zomerflora.
Echt de moeite waard om er even
stil bij te staan en te bekijken hoe
gonzende insecten hun maagje
vullen met stuifmeel en nectar.
Met wat geluk merken we een
wegvluchtende ree op. Op het
eerste zicht lijkt het of dieren het
Mastenbos mijden, maar niets is
minder waar. Ze houden zich schuil
of fourageren alleen ’s nachts.
We gaan op stap met loepjes,
verrekijker en determinatiekaarten, op zoek naar allerhande
dierensporen. Wandel mee, er valt
heel wat te ontdekken.
Afspraak op zondag 23 juni om
14 u, hoofdingang Mastenbos, Oude
Galgenstraat in Kapellen.
De zomerzonnewende in ‘t Asbroek
De zomerzonnewende is of was
in vele culturen een belangrijke
feestdag. En dit willen we op onze
manier onder de aandacht brengen.
in allerlei feesten die op veel
verschillende plaatsen op aarde
tot op heden nog elk jaar worden
gevierd.
De gids vertelt over de plaats en de
baan van de aarde ten opzichte van
onze zon en welke verschillende
invloeden dat op planten en zelfs
op mensen teweegbrengt. Reeds
duizenden jaren zijn mensen
daarvan op de hoogte. Het bewust
beleven van deze cyclus resulteerde
Cultuur en natuur gaan samen
hand in hand. Kom daarom naar
onze zomerzonnewendewandeling
in ‘t Asbroek. Zeker niet te missen.
Afspraak op vrijdag 28 juni om 20 u,
ingang ’t Asbroek, Asbroeklaan in
Schoten.
Natuur.ruimte • juni – augustus 2013
Insectenwandeling in
Kooldries – Hoofsweer
We trekken de Kooldries - Hoofsweer
in op zoek naar genieters in de
warme namiddagzon. Insecten
spelen een belangrijke rol in de
natuur. Vele planten zouden niet
meer bestaan zonder vlinders,
bijen, wespen en mieren, die zorgen
voor de bestuiving. Stap mee in de
wereld van de vlinders, libellen en
andere insecten.
Afspraak op zondag 23 juni om 14 u
aan de ingang van De Kooldries,
Boudewijnstraat (ingang langs de
Paepestraat achter de Cuvee Hoeve)
in Brecht.
VERGEET NIET TE GENIETEN
Op zoek naar diersporen in het Mastenbos
Vissen en
zonsondergang op het
Groot Buitenschoor
Samen met onze visserkes kan
je de visfuik, die maandelijks
opgesteld wordt in het kader van
de vismonitoring in de Zeeschelde,
leegmaken en kennismaken met
enkele onderwaterbewoners. Dit
alles overgoten met de gloed van de
ondergaande zon.
Afspraak op donderdag 4 juli om
19 u, e-paviljoen BASF, Scheldelaan
tegenover ingang 6 in Antwerpen
Zandvliet.
29
VERGEET NIET TE GENIETEN
Tuindagen in Wuustwezel
Natuurpunt Wuustwezel nodigt
iedereen van harte uit op de
jaarlijkse tuindagen in de ecotuin
van Gilbert Van Looveren.
Graag vooraf inschrijven bij
Gilbert Van Looveren via GSM
0476-34.23.83.
• zondag 30 juni: groenten en fruit
Biologisch eten is tegenwoordig heel
populair. Waarom geen groenten en
fruit uit je eigen tuin eten? Het is
gezond, goedkoop, goed voor het
milieu en heel leuk om te doen!
En fruit en groenten uit de eigen
tuin smaken nog altijd dat ietsje
beter. Zelfs in de kleinste tuin is
er meestal wel ruimte voor een
fruitboom of een bessenstruik.
• zondag 28 juli: insecten in de tuin
Kom eens kijken en luisteren hoe je
een tuin insectenvriendelijker kan
inrichten. Betekent dit meer werk?
Beslist niet. Hoe meer de natuur met
rust wordt gelaten, des te beter en
gevarieerder ze zal reageren. Is zo’n
insectenvriendelijke tuin ‘slordig’
of ‘niet netjes’? Elke tuinliefhebber
kan zelf kiezen hoe ver hij wil gaan.
Ook kleinschalige, verdoken en
weinig zichtbare tuinaanpassingen
bewijzen hun nut.
• zondag 1 september: genees­
krachtige planten herkennen en
gebruiken
Hoe kunnen we planten gebruiken
om onszelf, onze dieren of
gewassen te genezen of gezond te
houden? Tijdens deze gevarieerde
wandeling krijg je antwoorden
op je vragen. Een aanrader voor
iedereen die graag een paar uurtjes
ondergedompeld wil worden in de
magische wereld van kruiden en
meer wil weten over hun werking
en gebruik.
Afspraak op zondagen 30 juni,
28 juli en 1 september van 9.30 u
tot 12 u bij Gilbert Van Looveren,
Wiezeloo 61, Wuustwezel.
Wandeling in het Klein Schietveld
Door de jaren lange aanwezigheid
van de militairen in het Klein
Schietveld is de Kempense
zandbodem gelukkig niet verstoord
door modern landbouwgebruik,
huizenbouw of industrie. De natuur
heeft er nagenoeg ongestoord haar
gang kunnen gaan.
en vennen. Ieder biotoop, hoe
groot of hoe klein ook, heeft zijn
eigen verhaal. Wanen we ons in de
Kalmthoutse Heide? Oppervlakkig
bekeken ja, maar toch ervaren we
hier het landschap heel anders.
Echt de moeite waard om mee te
wandelen.
Een gids brengt ons langs bossen,
open zandvlakten, duinen, kleurig
bebloemde bermen, heideveldjes
Afspraak op zondag 21 juli om
10 u, Hoek Heidestraat Zuid –
Houtsniplaan in Kapellen.
Zomer op het schor
In onze zwerftocht op het schor
gaan we op zoek naar de zomerse
rijkdom aan fauna en flora.
Afspraak op zondag 7 juli om 10 u,
parking Lillo-Fort, Scheldelaan in
Lillo.
Foto: Guido De Beucker
Zomers gefladder op
dijk en schor
In de vroege ochtend zijn de
vlinders nog niet opgewarmd en
dus helemaal nog niet snel. Hét
ideale moment om op vlindertocht
te gaan. Rit Bellekens is jullie gids.
Afspraak op zondag 4 augustus
om 8.30 u, e-paviljoen BASF,
Scheldelaan tegenover ingang 6 in
Antwerpen Zandvliet.
30
Natuur.ruimte • juni – augustus 2013
De Schans van Smoutakker is
één van de natuurpareltjes die
je in Stabroek nog kan vinden.
Naast de baan, die Stabroek met
Putte verbindt, biedt dit kleine
natuurgebied een uitzonderlijke
fauna en flora die je hier niet zou
verwachten. De aangepaste bunkers
bieden talrijke soorten vleermuizen
een verblijf voor de winterslaap en
het aantal soorten varens dat je hier
kan aantreffen is zeer uitzonderlijk.
nachtvlinderhappening op de
Schans. Via UV-licht, grote witte
lakens, nachtvlinderbakken en
smeer worden nachtvlinders gelokt.
Na determinatie worden ze terug
vrijgelaten.
Onderzoek naar de aanwezigheid
van nachtvlinders is hier nog nooit
gebeurd. Onze vlinderwerkgroep
wil hier echter verandering in
brengen. Zij organiseren een echte
Afspraak op vrijdagavond 2 augustus
vanaf 22 u aan de Schans van
Smoutakker, Hoogeind, ter hoogte
van pand 160, Stabroek.
Fietsend verborgen
plekjes ontdekken
Met z’n allen op de fiets kriskras
doorheen Kapellen (ongeveer
26 km), op zoek naar rustige
hoekjes waar men nog ten volle
van de natuur kan genieten. We
doorkruisen bos, heide, weide en
bebloemde bermen. Echt de moeite
waard. Kapellen heeft gelukkig nog
heel wat meer dan de overdrukke
dorpskern en invalswegen.
Elke fietstocht proberen we andere
accenten te leggen en andere
hoekjes te ontdekken.
Afspraak op zondag 11 augustus
om 13.30 u, Kerk Sint Jacobus,
Kerkplein in Kapellen.
Kom zeker een kijkje nemen. Je zult
ontdekken dat nachtvlinders ook
zo’n mooie kleuren als dagvlinders
kunnen hebben en sommigen zijn
zelfs groter!
Vroegmorgenringsessie
VERGEET NIET TE GENIETEN
Nachtvlinderhappening in de Schans van
Smoutakker
We zien vogels steeds vanop enige
afstand waardoor mooie details
ons meermals ontglippen. Om al
dat moois van dichtbij te kunnen
zien, houden we een speciale vogelringsessie in De Kuifeend en de
Grote Kreek.
Afspraak op zondag 11 augustus
om 7 u, Parking De Kuifeend.
Meer info krijg je via
[email protected].
Nachtvlinderwandeling in
Kooldries – Hoofsweer
We kennen allemaal wel een aantal
dagvlinders. Maar weinigen van ons
hebben weet van de meer dan 1.000
soorten nachtvlinders die ’s nachts
rondfladderen. Nachtvlinders zijn
soms verwonderlijk groot en hebben
dikwijls uitzonderlijke kleuren.
Vorig jaar werd in De Kooldries al
een eerste telling georganiseerd en
die was meteen een voltreffer. Meer
dan 65 soorten werden op naam
gebracht.
In de hoop ook andere soorten aan
te treffen, vindt de nachtvlindertelling dit jaar op een andere locatie
Natuur.ruimte • juni – augustus 2013
plaats: direct naast de centrale dreef
die loopt tussen De Kooldries en
Hoofsweer.
Net als verleden jaar worden grote
witte lakens, nachtvlinderbakken en
smeer gebruikt om de nachtvlinders
te lokken, zodat we ze van kortbij
kunnen bekijken. Na determinatie
worden ze terug vrijgelaten. De
uilen en de spanners zullen ons
rond de oren vliegen.
Afspraak op vrijdag 23 augustus
om 22 u aan de ingang van De
Kooldries, Boudewijnstraat (ingang
langs de Paepestraat achter de
Cuvee Hoeve) in Brecht.
31
VERGEET NIET TE GENIETEN
Vlinder- en kruidenwandeling in
het Wijtschot
Augustus, de warmste maand
van het jaar. Het Wijtschot in
Schoten staat bekend om het
voorkomen van haar nacht- en
dagvlinders. Het weer moet een
beetje meezitten maar je hebt
alleszins de kans om veel soorten
te bekijken. Koolwitjes, blauwtjes,
dagpauwogen, gehakkelde aurelia’s,
distelvlinders en misschien de sintjacobsvlinder. Waag je kans.
Zijn de vlinders niet van
de partij? Geen nood, onze
gids vertelt je honderduit over
aanwezige kruidensoorten.
Natuurpunt Schoten garandeert
je een aangename en boeiende
zondagnamiddag.
Afspraak op zondag 25 augustus
om 14 u, aan de de 4 Notelaars,
Wijtschotbaan 12 in Schoten.
Vlinderwandeling
in de Bospolder
Bospolder is één van de
vlinderrijkste natuurgebieden van
NAN. Als je graag ook soorten
vlinders wil ontdekken die in jouw
tuin niet voorkomen, dan is dit
een aanrader. Omdat de Bospolder
een open gebied is met zowel natte
als zeer droge stukken biedt het
mogelijkheden aan verschillende
soorten om zich hier te vestigen.
Afspraak op zondag 25 augustus om
14 u, Bospolder, voetgangersbrug
over de A12 (kant Vierkerkenstraat)
op het einde van de Vierkerkenstraat in Antwerpen Ekeren.
Zeehondenkijken
Zimmermangeul
Foto: Lut Steel
Om zeehonden te zien hoef je
echt niet ver te rijden. Op een
paar kilometers van de BelgischNederlandse grens, bevindt zich
de Zimmermangeul waar het voor
zeehonden goed toeven is. Het is er
zelfs zo goed dat er jaarlijks één of
meerdere jongen geboren worden.
Wij mogen ook rekenen op de
aanwezigheid van Jaap Van der
Hiele van EHBZ ZuidWest (Eerste
Hulp Bij Zeezoogdieren).
Afspraak op zondag 15 september
om 8.30 u, e-paviljoen BASF,
Scheldelaan tegenover ingang 6 in
Antwerpen Zandvliet.
De natuur in mijn testament
Vroeg of laat gaan we beseffen dat
we, na dit leven, nog veel kunnen
betekenen voor deze mooie wereld.
Daarom zijn er steeds meer mensen
bereid om een goed doel zoals
Natuurpunt op te nemen in hun
testament. Met die inkomsten kan
Natuurpunt heel wat extra natuur
aankopen en veilig stellen voor
de toekomst. Er bestaan diverse
formules.
Zo is bijvoorbeeld het systeem van
duolegaten erg belangrijk. Hierbij
worden zowel jouw erfgenamen
als het goede doel waaraan je
32
nalaat er beter van. Zeker verre
familieleden of mensen met wie
je geen familieband hebt, zouden
zonder die formule torenhoge
successierechten betalen.
Natuurpunt organiseert hierover
een informatieve sessie. Als je
interesse hebt om Natuurpunt als
goed doel op te nemen in jouw
testament, nodigen we je graag
hierop uit.
Spreker is Joost Verbeke, hij zal
je een overzicht bieden van de
mogelijkheden die er bestaan
Natuur.ruimte • juni – augustus 2013
om fiscaal de meest voordelige
werkwijze te zoeken.
Na afloop heb je tijd om onder vier
ogen jouw persoonlijke vragen te
stellen.
Inschrijven hoeft niet, maar we
horen graag van jouw komst: Joost
Verbeke tel. 015-29.72.49, GSM
0477-20.47.27
De sessie vindt plaats op donderdag
26 september van 13.30 u tot 15.30 u,
Natuur.huis, Steenstraat 25, Ekeren.
WINKELHOEKJE
Wilde bloemen, Capitool natuurgidsen • Neil Fletcher
Deze prachtgids voor beginners en liefhebbers biedt schitterende foto’s van
meer dan 440 soorten wilde bloemen van Noordwest-Europa. De close-ups
tonen elke bloem in zijn natuurlijke leefmilieu, wat determinatie weer net
dat ietsje makkelijker maakt. Bij elke bloembeschrijving vind je ook een
verspreidingskaart waarop je kan zien waar je de soort kan aantreffen. Je
vindt in dit boek een indeling volgens bloemkleur (handig voor de leken
onder ons). Vervolgens zijn de bloemen nog eens per familie gerangschikt
zodat je duidelijk de verwante soorten bij elkaar ziet. Het is een compacte,
handige veldgids die je inzicht geeft in determinatie, herkennen, bloei,
families, geschiedenis en classificatie van wilde bloemen. Ook handig
is dat elke bloem met het formaat van dit boekje wordt vergeleken, zo
wordt de grootte aangegeven. Handig en leuk bedacht, toch?
Prijs: € 17.00, ledenprijs € 15.30
Rupsen horen poepen: Praktijkgids natuurbeleving •
Jeanette Boogmans
Rupsen horen poepen, een natuurboek met de nadruk op
beleving. Want natuur beleven is niets meer dan het ervaren van
de natuur met je zintuigen. Het boek laat zien hoe je je kan laten
prikkelen door de natuur en hoe natuur iedereen in beweging
brengt. Het triggert je nieuwsgierigheid en zet aan om zelf op
ontdekking te gaan. Het doel van dit boek - natuur terug bij de
mensen en de mensen weer bij de natuur brengen- is mooi, nu
aan jou om te kijken of het dit ook bereikt.
Prijs: € 35.00, ledenprijs: € 31.50
Nieuwe insectengids • Michael Chinery
Insecten vormen zonder twijfel de grootste en meest diverse groep
in het dierenrijk. En wellicht is deze groep zelfs nog pakken groter
dan wat we nu denken. Met nog tal van soorten die ontdekt moeten
worden, vormt deze groep ook een grote uitdaging voor de echte
fanaten. Deze gids geeft een schat aan informatie waardoor
niet enkel determinatie relatief eenvoudig wordt, maar je ook
een overzicht krijgt van de bouw en levenscycli van insecten.
Bovendien komen de belangrijkste kenmerken, gedrag, voedsel,
habitat en verspreiding in Europa aan bod. De vele afbeeldingen
vergemakkelijken herkenning en determinatie. Naast de
insectenwereld komen ook andere Arthropoda aan bod zoals
spinnen en duizendpoten. Handig is ook het vlinderoverzicht
waarbij je meteen de rupsen afgebeeld vindt. Een goed boek
voor natuurliefhebbers met of zonder veel insectenkennis.
Prijs: € 30.00, ledenprijs € 27.00
Natuur.ruimte • juni – augustus 2013
Tekst
Hanneke
Van Camp
33
COLOFON
Natuurpunt Antwerpen Noord is een regionale afdeling van Natuurpunt.
Lid worden
Lidgeld per gezin: € 24/jaar. Storten op rekeningnr. BE77 2200 3405 7342 met
vermelding van lidnummer of voor nieuwe leden met vermelding van naam en adres.
Je ontvangt dan zowel Natuur.blad als Natuur.ruimte. Bovendien krijg je korting bij
aankopen in onze Natuur.winkel.
Leden van Natuurpunt uit een ander werkingsgebied kunnen voor € 7 een abonnement
op Natuur.ruimte nemen. Te storten op rekeningnr. BE77 2200 3405 7342 met
vermelding van je lidnummer, naam en adres.
Natuur.huis, Natuur.winkel en
Natuur.documentatiecentrum
Steenstraat 25, 2180 Ekeren
tel. 03‑541.58.25, fax 03‑541.63.55
Open van maandag tot en met vrijdag
van 10 tot 17 u
e‑mail: [email protected]
website: www.antwerpennoord.be
BTW‑nummer: BE 0429 415 832
Rekeningnr. BE77 2200 3405 7342
Giften
Donateurs storten een extra bijdrage bovenop hun lidgeld. Vanaf € 40 per kalenderjaar
krijg je een fiscaal attest. Storten op BE56 2930 2120 7588 met vermelding ‘project
3797 Antwerpen Noord’.
Natuurpunt Afdeling Antwerpen Stad:
info Natuur.huis (03‑541.58.25)
Werking Kerk- en Steenuilen:
Frank Goossens (0487-46.82.69)
Fons Vervoort (03‑647.18.70)
Werking Kuifleeuwerik:
Jean Vennekens (03-271.09.10)
Werking Natuur- en Milieueducatie:
info Natuur.huis (03‑541.58.25)
Werking Vleermuizen:
Filip Borms (0473‑91.90.51)
Werking Vlinders:
Hugo Wouters (03‑569.05.78)
Werking Vogels:
Bram Vogels (0496‑44.77.93)
Werking Berendrecht, Zandvliet en Lillo:
Guy Leys (03‑569.00.38)
Werking Brasschaat:
Johan Neegers (03‑653.22.03)
Werking Brecht:
Rudi Bosschaerts (03‑636.38.62)
Werking Ekeren:
info Natuur.huis (03‑541.58.25)
Werking Kapellen:
Marie-Paule Schelfout (03‑665.11.01)
Werking Schoten:
Dominique Put (0476‑77.32.29)
Werking Stabroek:
Harry Van der Horst (03‑568.15.78)
Werking Wuustwezel:
Marc Vanbrabant (03‑669.88.07)
Opvangcentrum voor Vogels en Wilde Dieren
Brasschaat vzw
Floris Verbraekenlei 32
2930 Brasschaat
tel. 0473‑48.48.97
e-mail: [email protected]
34
Natuur.ruimte • juni – augustus 2013
Bospolder, Ekers Moeras & Muisbroekbos:
Willy Ibens (0475-91.03.16)
Marc Smolders (03‑542.05.71)
Stefan Versweyveld (03‑645.94.10)
De Kuifeend en de Grote Kreek:
Ludo Benoy (03‑825.45.59)
Fort van Brasschaat:
Willy Ibens (0475-91.03.16)
Filip Borms (0473‑91.90.51)
Galgeschoor & Groot Buitenschoor:
Eddy Rottiers (03‑775.00.22)
Frank Wagemans (03‑651.44.67)
Het Rood:
Paul Osterrieth (03‑237.08.11)
Het Wijtschot:
Fonne Bruggemans (0498‑39.71.73)
Leo Claessens (03‑646.94.81)
Hoekse Beemden:
Freddy Heye (03‑636.00.41)
Huzarenberg:
Harry Van der Horst (03‑568.15.78)
Kooldries-Hoofsweer:
Freddy Heye (03‑636.00.41)
Opstalvallei:
Guy Leys (03‑569.00.38)
Gie Goris (03‑568.62.38)
Frank Goossens (0487‑468.269)
Oude Landen:
Willy Ibens (0475-91.03.16)
Guy Leys (03‑569.00.38)
Fons Vervoort (03‑647.18.70)
Ruige Heide:
Guy Leys (03‑569.00.38)
Schans van Smoutakker:
André D’Hoine (03‑664.02.42)
‘t Asbroek:
Kris Van den Eede (03‑685.63.55),
(0476‑77.32.29)
Polderke - bio
Eén Polderke (33 cl) kost voor
leden € 1,50 (niet-leden € 1,70) +
€ 0,10 waarborg leeggoed.
Een bak (24 flesjes) kost voor
leden € 34 (niet-leden € 38).
Waarborg van € 4.50 voor
leeggoed (flesjes en bak)
niet inbegrepen.
De opbrengst gaat
integraal naar het
reservatenfonds.
Natuur.ruimte is het driemaandelijks
ledenblad van Natuurpunt Antwerpen
Noord.
Werkten mee aan dit nummer:
Ludo Benoy, Iris Buermans,
Annick Criekemans, Ivo De Belder,
Ilse De Schutter, Jos Franken, Jill Frijters,
Willy Ibens, Melina Kyametis,
Marjon Meijer, Thijs Nouws,
Mart Pauwels, Rina Peys, Dominique Put,
Geert Steel, Hanneke Van Camp,
Ben Van Linden, Bart Van Nieuwenhuyse,
Sofie Versweyveld
Illustraties en foto’s:
Peter Block, Fonne Bruggemans,
Luc Crols, Guido De Beucker, Rafaël
Delaedt, Ruben Foquet,
Erik Gintelenberg, Jos Keppens,
Willy Ibens, Lut Steel, Pascale
Vantieghem, Harry Van der Horst,
Bart Van Nieuwenhuyse, foto-archief
Natuurpunt Antwerpen Noord
Foto voorpagina: Wimme met verrekijker
Oplage: 4.200 exemplaren
Natuur.ruimte • juni – augustus 2013
Verantw. Uitg.: Willy Ibens, Steenstraat 25 - 2180 Ekeren
België - Belgique
P.B. Antwerpen X
8/3573
Afgiftekantoor
Antwerpen X
p702 133
Retouradres: Natuurpunt
Antwerpen Noord vzw
Steenstraat 25
2180 Ekeren
Nacht van de
Vleermuis
Vlieg mee de nacht in
In 2013 wordt de 17e internationale Nacht van de vleermuis, in het
laatste weekend van augustus, in meer dan 30 landen georganiseerd.
Ook in het werkingsgebied van Natuurpunt Antwerpen Noord gaat er
een vleermuisactiviteit door. Met behulp van een batdetector speuren we
naar vleermuizen. Welke soorten komen er voor? Hoe vangen zij hun
prooien? Hoe oriënteren zij zich in
het landschap?
Wil je alles weten over de meestal
verborgen levenswijze van
vleermuizen, dan is dit het ideale
moment. Onze vleermuizengidsen staan graag voor je klaar
met hun boeiende info.
Afspraak op zaterdag 24 augustus
vanaf 20 u, einde Reigersbosdreef, Antwerpen - Berendrecht.