Invasie soorten - Natuurpunt Limburg

Driemaandelijks verenigingsblad van Natuurpunt Limburg - september - oktober - november 2014 - jaargang 11 - nummer 3
Invasie soorten
mooi, maar gevaarlijk
Afgiftekantoor
2000 Antwerpen - P409862
Afzender: Natuurpunt Limburg,
Putvennestraat 112, 3500 Hasselt
ErpecommerBemden - een bos op natte voeten ©
Voorwoord
Inhoudstafel
3 Bezoekerscentrum
Activiteiten in Kiewit
6 Afdeling in de kijker
7
9
Natuurpunt Lummen
Vrijwilliger gezocht
Meewerken aan een uniek concept
Wandelbijlage
De Abeekvallei
13Big Jump 2014
Spring mee voor proper water
14Natuurthema
Schuilenswijer, natuur op vlindermaat
16 Tuinnatuur
Vliegende en kruipende plaagsoorten in je tuin
17Focusactiviteiten
Feest in de Abeekvallei
18 Dossier op tafel
Nieuwe mijlpaal in natuurbescherming
Grote coverbeeld : Big Jump 2013 © Katleen Bollen
(L) Klein Koninginnenpage - Papilio machaon © Theo Geuens
(M) Rups © Castermans Francine
(R) Kleine Bosbeekjuffer © Julien Vanlaer
Nog aan te leveren
3
Herenhuis 1 © Natuurpunt
BEZOEKERSCENTRUM
HET BEZOEKERSCENTRUM VAN KIEWIT
Activiteiten Bezoekerscentrum Kiewit
• Maandelijkse
natuurwandelingen
Laatste zondag van de maand
14u-16u – start bezoekerscentrum
Kiewit. 28 september, 26 oktober,
30 november en 28 december
Wandel mee met de natuurgids van
dienst en laat je verrassen en verwon deren door de natuur.
• Creatieve natuurvrijdagen
Laatste vrijdag van de maand
14u-16u – bezoekerscentrum Kiewit
Maandelijks brengt afwisselend
iemand een leuk creatief idee aan,
waarmee we aan de slag gaan.
We werken met natuur- of afvalmate riaal. Duurzaamheid staat voorop of de
creatie brengt meer natuur in onze
tuin. Heeft u nog ideeën of gewoon
zin om mee te doen?
• 26 september: herfst in een potje,
originele recepten uit de natuur
• 31 oktober: knutselen met de herfst
voor kinderen)
Cratieve natuurvrijdag © Natuurpunt
Domein Kiewit is een ruim 100 ha
natuurdomein, de groene long van
Hasselt. Het is de ideale vertrekplaats
voor een korte wandeling met het
hele gezin, ook voor de allerkleinsten.
Snuif gezonde lucht. Wandel mee
met de gids of maak gebruik van het
Boeboekstasje en leer de plaatselijke
fauna en flora kennen. Bovendien
kan je terecht in het winkeltje in het
herenhuis, voor leuke hebbedingetjes,
nestkastjes, boeken, verrekijkers,….
Toon je kinderen de boerderijdieren
en trakteer ze op een picknick aan de
vijver. Laat ze ravotten in de speelhoek
en in het avontuurlijke speelbos.
Trek eropuit met een wandelkaart.
Een extra uitdaging is het lange
plankenpad dat je door de meest
geheime plekjes van het domein
loodst. Onderweg kom je misschien
wel één van de indrukwekkende
Galloway-runderen tegen...
• 28 november: kerstversiering
• 26 december: tocht + knutselen
voor kinderen
• Braakballen pluizen
Tweede vrijdag van de maand
14u-17u – bezoekerscentrum Kiewit
11 juli, 8 augustus en 12 september
We willen graag weten waar de soor ten muizen en spitsmuizen voorkomen
over heel Limburg. In samenwerking
met de kerkuilenwerkgroep willen we
dan ook systematisch braakballen van
uilen, waarin de schedeltjes goed be waren, uitpluizen.
4
BEZOEKERSCENTRUM
Activiteiten
voor de kinderen
• Natuur ontdekkingstocht
voor kinderen
Woensdag 29 oktober en vrijdag
26 december van 14 tot 16u
met mama, papa of andere begeleider
De gids neemt jullie mee de natuur in.
Luister, hoor, voel, en doe leuke din gen in en met de natuur.
• Chocoladewandeling
(Natuurpunt en Oxfam)
Zondag 5 oktober vanaf 13u30
Een (h)eerlijke wandeling op Domein
Kiewit met quiz en fairtrade chocola deproevertjes onderweg.
Inschrijven (verplicht) in ons bezoe kerscentrum. Opgelet maximum aan tal inschrijvingen.
• Optiek- en fotografiedag
Zondag 12 oktober
(zie bijgevoegde folder)
• Fototentoonstellingen
Kom binnen en bekijk de natuur tel kens vanuit een andere invalshoek:
“Natuur vanuit de hemel” van Wouter
Pattyn, vanaf 20 september
“Blauw in de Natuur” van diverse na tuurfotografen, vanaf 12 oktober.
• Kerst in ‘t bezoekerscentrum
Zondag 15 december vanaf 13u30
Gezellig glühwein drinken aan vuur korven, natuurvriendelijke cadeautips,
workshops,…
het Natuurpunt bezoekerscentrum te Kiewit wordt ondersteund door
Steven Vromman - alias de Low Impact Man - is bekend geworden door zijn
experiment om te gaan leven met een zo klein mogelijke voetafdruk. Samen
met zijn kinderen gaat hij op zoek naar een goede manier van leven binnen de
grenzen van 1 planeet.
Zijn CO2-uitstoot is ongeveer 70% minder dan die van de gemiddelde Belg. Na
enkele jaren experimenteren kent hij alle kneepjes om het te doen met minder
energie, aankopen en afval. De Low Impact Man leeft gezonder, goedkoper en
socialer dan voordien. Wil je het geheim kennen van een manier van leven met
meer geluk en minder voetafdruk? Kom dan kijken en luisteren naar de Low
Impact Man ‘eco-comedy’ waarin hij zijn ervaringen op een zuiver ludieke manier
aan de man brengt.
Meer informatie:
Waar: Vrijetijdscentrum, Schuttenbergstraat 2 As
Wanneer: Vrijdag 17 oktober 2014 om 20.00 u - Inkom: gratis
5
HET NATUUR.HUIS
HASPENGOUW
STELT ZICH VOOR.
Natuurhuis Haspengouw ligt op de grens van Sint-Truiden, Heers, Gingelom en
Borgloon. De werking van de afdelingen Aulenteer, Heers en Borgloon grijpen de
Vallei van de Herk aan om grensoverschrijdend voor de natuur te werken.
Grijp je kans nu en in de toekomst om gerichte opleidingen en tentoonstellingen
te volgen over Haspengouw. Natuurpunt, het Regionaal Landschap Haspengouw,
het INBO, de NP Vogelwerkgroep, de stad Sint-Truiden, de milieuraden, Likona en de
Limburgse Natuurgidsen organiseerden er al vele cursussen zoals de Natuur.gebiedencursus, Vleermuizen, bloemrijke graslanden, bermbeheer, vuursteeneluvium, enz.
In het Natuur.huis Haspengouw is een vaste tentoonstelling over de mergels van
Gelinden en hun fossielen.
Wenst u
NATUURPUNT
LIMBURG
TE STEUNEN
plaats hier
uw reclame
…maar kijk uit
voor de impact
Inschrijvingen
Schrijf je nu in voor de cursus Haspengouwse natuur: een kwestie
van geologie in samenwerking met de Davidsfonds Academie
Data : Zaterdagen 4/10+11/10+18/10+8/11
Telkens van 19u30 tot 21u30
Cursusaanbod :
de Hapsnegouwse grond
Haspengouw biedt meer dan prachtige
bloesems of gezellige steden, de bodem
bevat ook uniek geologisch erfgoed. De
bodem ondergronds bepaalt de natuur
bovengronds. De mergelgroeve van
Gelinden is een site van wereldbelang.
Vier geologen nemen u 4 zaterdagavonden mee op hun verrassende tocht door
de Haspengouwse grond. Deze cursus is een samenwerking tussen Davidsfonds
Academie, Natuurpunt en Natuur.huis Haspengouw.
Info en inschrijving :
www.davidsfonds.be/academie/course/detail.phtml?id=940
of via telefoon op het nummer 016/310.670
Prijs: € 55 ; met Davidsfonds Cultuurkaart € 49.
Inbegrepen in de prijs : lessen, koffie en cursus.
Interesse? Bel: 011 24 60 20
[email protected]
AFDELING IN DE KIJKER
NATUUR ALS GOEDE BUUR
De natuur in Vlaanderen kent zijn ups en downs. Toch worden bossen, parken en waters steeds gezonder, steden en
gemeenten stilaan groener. Hierdoor en door een gewijzigd
landgebruik zijn verschillende planten- en diersoorten weer
terug van weggeweest. Ze profiteren van een verbeterde
milieukwaliteit en van de vele inspanningen om hun leefgebieden te herstellen. Erg goed nieuws voor de natuur in
Vlaanderen! Anderzijds staan heel wat soorten nog steeds
op het randje van uitsterven, vooral aan landbouw gebonden soorten. Er is dus nog flink wat werk aan de winkel om
ook hen er weer bovenop te helpen. En dat is nodig, want
voor natuur die tegen een stootje kan, is een diversiteit aan
soorten een must!
Alle dieren zijn nuttig
Overal bewijzen dieren hun nut. Vogels houden insectenplagen onder controle, roofdieren houden het knaagdierenbestand in toom en samen geven ze de biodiversiteit van
Vlaanderen een flinke duw in de rug. Maar veel dieren komen
op zoek naar voedsel erg dicht bij de mens. Verschillende soorten hebben zich aangepast aan het leven in een sterk verstedelijkte omgeving. En soms hebben ze het op eigendom van
mensen gemunt. Onder andere aangepikt fruit, kaalgevreten
akkers of weilanden en dood pluimvee maken van schade
door wild en beschermde soorten een actueel agendapunt,
nochtans kan veel schade vermeden worden door enkele eenvoudige ingrepen.
Oplossingen door preventieve maatregelen
Het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) vatte de koe bij de
horens en ging met de betrokken partijen rond de tafel zitten.
Vertegenwoordigers van de natuur-, landbouw-, visserij- en
jachtsector bogen zich samen met het ANB, het Instituut voor
Landbouw- en Visserijonderzoek en het Instituut voor Natuuren Bosonderzoek over de hete hangijzers en bedachten samen
oplossingen. Deze oplossingen zijn vertaald in een set preventieve maatregelen om typische schade door verschillende
diersoorten te voorkomen. Op 1 juli 2014 werden deze maatregelen als Ministerieel Besluit gepubliceerd in het Staatsblad,
onder de vorm van een code van goede praktijk.
Bijzondere jacht of bestrijding
Sinds die datum is het verplicht om minstens één van deze
preventieve maatregel te nemen, vooraleer je aanspraak kan
maken op een schadevergoeding. Voor sommige bejaagbare
diersoorten zoals konijnen, grauwe ganzen of wilde eenden is
het bovendien verplicht om, indien de genomen maatregelen
niet het beoogde effect hebben, over te gaan tot bijzondere
jacht of bestrijding alvorens een schadevergoeding kan aangevraagd worden. Bijzondere jacht of bestrijding kunnen ook
enkel nog maar toegestaan worden indien er al preventieve
maatregelen werden toegepast.
Foto boven: schade aan commerciële of recreatieve viskweek door aalscholvers. Foto François Van Bauwel
Heidewandeling © Piet Ruytjens
6
7
Via de website www.natuuralsgoedebuur.be, in een handboek en heldere
folders worden per soortengroep de
gepaste maatregelen besproken. Het
geheel is opgevat als een presentatie
van praktische tips.
Fig. 1 : een zichzelf opblazende, bewegende pop verjaagt vogels, herten,
konijnen, hazen en everzwijnen
Oordeelkundige
toepassingen
Door het oordeelkundig toepassen
van maatregelen zoals hiernaast aangegeven (figuren 1-3) voor de verschillende diersoorten zal het voor
landbouwers, jagers, bosbouwers, vissers, natuurbeschermers en alle Vlaamse burgers aangenaam samenleven
worden met de natuur als een goede
buur, die je geen overlast maar een
vriendelijke glimlach en goeiendag
bezorgt.
Fig. 2 : een afgesloten dierenverblijf
met beschermde bodem zorgt voor
een effectieve beveiliging tegen schade door marterachtigen en vossen
Preventieve maatregelen
De preventieve maatregelen
kunnen onderverdeeld worden
in 5 categorieën:
1 Afschrikkingsmaatregelen: bestaan
in veel varianten, van de klassieke
vogelverschrikker tot zichzelf opbla zende bewegende poppen, al dan
niet met licht- of geluidseffecten
2Eigendommen afschermen van on gewenste dierlijke bezoekers. Het
overkappen van gewassen, het
afdichten van gaten in woningen,
het omheinen van een perceel of
het voorzien van een afgesloten
dierenverblijf met beveiligde bodem
zijn hier voorbeelden van.
3 Ongewenste plaatsen voor dieren
oninteressant maken. Dit kun je
doen door architectuur aan te pas sen om vogels het landen of nes telen te beletten, door ongewenste
vogels niet te voederen en door een
zandcoating aan te brengen op de
stammen van (jonge) bomen.
4 Verjagen: door de mens, een waak hond of een roofvogel.
5 De omgeving aanpassen. Het uit rasteren van dassenholen, het
verwijderen van oogstresten en het
snoeien van planten die een op stapje kunnen bieden aan marters
of vossen zijn maatregelen uit deze
laatste categorie.
Figuur 2 - Konijn op de uitkijk - © Vilda Photo | Yves Adams
Meer informatie:
Michiel Vandegehuchte, Agentschap voor Natuur en Bos,
[email protected]
Fig. 3 : met een driepikkel met omheining kan een dassenpijp worden
uitgerasterd, zodat vee er geen poten
in breekt en dassen toch ongehinderd
binnen en buiten kunnen
8
RECL AME
ONTDEK ONZE VERNIEUWDE RANGE
Ecover bestaat 35 jaar en dat moeten we vieren. Als ecologische pionier lanceerden we het eerste wasmiddel zonder fosfaten en
de eerste volledig hernieuwbare oppervlakte-actieve stof op basis van natuurlijke ingrediënten. Vandaag zijn we de grootste
producent van ecologische was- en reinigingsmiddelen in Europa en stoppen we onze producten in een blits nieuw jasje.
Nieuwe ecologische verpakking op basis van suikerriet en gerecycleerd plastiek.
Nieuw en oogverblindend design.
Doeltreffende producten dankzij slimme wetenschap.
Grensverleggend groen.
Ontdek onze vernieuwde verpakking op www.ecover.com of volg ons op
Feest van de Abeekvallei ©
NIETELBROEKEN
SPROOKJESBOS
IN HASPENGOUW
ietelbroeken is een verborgen pareltje aan de rand van Limburgs
Haspengouw. In de Mombeekvallei
op het raakpunt van Diepenbeek,
Kortessem en Hasselt ligt een bijzonder natuurgebied. Het gaat om
80 ha min of meer aaneengesloten
Natuurpunt terrein met een afwisseling van graslanden, ruigte en
bos. Aan het klein cafeeke, toen het
nog werd uitgebaat het kleinste
cafeetje van Limburg, is één van de
twee startplaatsen gelegen, de andere startplaats bevindt zich in de
Herbroekstraat in Kortessem.
Gehakkelde aurelia 8
Polygonia © Theo Geuens
blauwgraslanden
Zowel de bossen als de weilanden zijn
speciaal omwille van de natuur die daar
stand heeft weten te houden tegen de
oprukkende intensivering van landbouw
en de lintbebouwing. Deze overgangszone tussen Kempen en Haspengouw,
tussen leem en zand is één van de laatste plaatsen in Vlaanderen waar je nog
zogenaamde blauwgraslanden aantreft.
Blauwgraslanden zijn onbemeste, één
keer per jaar gehooide graslanden. Ze
danken hun naam aan de bepalende
blauwachtige kleur door de talrijke aanwezigheid van plantensoorten als blauwe knoop, blauwe zegge, zeegroene
zegge, ….
Het bos van ongeveer 30ha heeft ondanks zijn beperkte omvang ook belangrijke natuurwaarden in de vorm van o.a.
zeldzame vleermuizen, paddenstoelen,
en voorjaarsbloeiers.
Limburgse panda
Vanuit het startpunt wandelen we de
steile Netelbroekstraat naar beneden.
Daar kunnen we in het voorjaar reeds
genieten van een ruime keuze aan bloeiende planten in de steile bermen.
Even verderop nemen we een dreef naar
rechts, richting kasteel van Mombeek.
Deze kaarsrechte dreef werd lang geleden door de kasteeleigenaars aangelegd
om indruk te maken op hun bezoekers,
vandaag vormt hij de grens tussen natuur en landbouw. Met wat geluk kun je
hier de voetsporen van de das aantreffen. Deze Limburgse panda heeft zich
nog niet vast gevestigd, maar vanuit het
kerngebied in Zuidoost Limburg wordt
Nietelbroeken al regelmatig aangedaan
en werden er ook al enkele proefburchten gegraven. We hopen stiekem dat ze
zich hier snel komen vestigen en rekenen erop een babyborrel te mogen organiseren.
De natste delen
Wandelen bij vochtig of regenweer kan
hier ook bijzonderheden opleveren zoals
de wijngaardslak die in de kalkrijke delen talrijk voorkomt, of de koekoek die
regenweer zou voorspellen.
Er ligt opvallend veel dood hout in het
bos, ook dikke boomstammen. Dit is
goed voor de biodiversiteit. Wedden dat
we hier bijzondere houtkevers gaan vinden als we deze gaan bestuderen.
Aan de bosrand zijn hier en daar bomen
gekapt. Dit zorgt voor een overgangszone tussen bos en grasland en zon
beschenen, beschutte hoekjes wat dan
weer goed is voor vlinders en andere insecten.
Iets verderop steken we de beek over en
komen zo terecht in een mooi landschap
met beekdalgraslanden afgeboord met
knotwilgen. Onder de draad langs de
wei groeit knolsteenbreek. Een plant die
in vroegere tijden de hele beekvallei wit
kleurde in mei en nu in onze natuurgebieden stilaan uit een diep dal kruipt,
want bemeste boerenweiden kan ze
absoluut niet bekoren. Sinds dit weiland
in ons beheer zit doet de plant het weer
stilaan beter
De natste delen van Nietelbroeken liggen aan de Zuidelijke, Kortessemse kant.
Het reliëf is hier veel vlakker en als de
Mombeeek eens buiten haar oevers
treedt blijft het water hier enige tijd
staan. Daarom hebben we hier op verschillende plekken plankenpaden aangelegd.
Voorbij de plankenpaden en een klappoortje komen we aan een jonge hoogstamboomgaard met lokale oude fruit
soorten zoals het Kortessemse grijske,
een lekkere bewaarappel.
We wandelen nu enkele honderden meters over de Herbroekstraat vooraleer
links een doodlopende veldweg in de
wandelen. Op het eind van de veldweg
loopt het wandelpad verder door een
ruig moeras met de daarbij horende
planten en, alweer, veel wijngaardslakken.
De winterbeek
We kruisen opnieuw de Mombeek naar
het noorden, vlakbij de samenvloeiing
met de Winterbeek. Iedere gemeente
of gehucht heeft hier wel een winterbeek. We zijn hier immers in Vochtig
Haspengouw waar onder de leem een
kleilaag zit die verhindert dat het regenwater dieper wegzakt. ‘s Winters wanneer er meer regen valt dan er verdamping is stijgt het grondwater dan ook
snel en beginnen tal van beken en beekjes water af te voeren. In de zomer wanneer de plantengroei meer water opzuigt dan er uit de lucht naar beneden
valt komen vele van deze waterloopjes
droog te staan, vandaar de naamgeving
natuurlijk.
Via het weiland komen we opnieuw op
de Netelbroekstraat. Dit kleine wegje is
één van de weinige wegen in de omgeving waar gevlekte orchis de bermen
rose kleurt in de maand juni. De fietsers
die het routenetwerk volgen zoeven er
meestal aan voorbij zonder ze te zien.
Dat is het voordeel van de wandelaar die
tijd kan maken om z’n omgeving te bewonderen.
Gehakkelde aurelia 8
Polygonia © Theo Geuens
Diepenbeek
Hasselt
Kruis
M
straa
t
ee
dr
ek
be
om
Tic
h
f
P
Kasteel van
Mombeek
elri
jstr
aat
Hoeve Groot
Terherken
Mo
tw
eg
Niete
len
vo
e
t
kstraa
lbroe
Nietelbroeken
Mombeek
k
eb
ee
d
Ou
Sint-R
ochus
at
P
tin
g
Lu
im
er
wandeling verborgen moois (5,5 km)
start
grasland
bos
bebouwing
akker
moerasbos
Reeweg
Herbroek
Kortessem
at
ra
in
W
k
t
els
at
traa
t
stra
eks
Val
ik
bro
en
Her
str
aa
t
iveld
stra
Kraa
g
we
en
te
es
lts
se
straat
as
0H
N2
Luimertingen
molen
RECLAME
©
'KWALITATIEVE WEEKENDS
IN EIGEN LAND!
OOK OP MAAT.'
www.starlingreizen.be
13
TUINNATUUR
Schuilenswijer Vlindereiland 1bis © Theo Geuens
14
INVASIEVE SOORTEN
MOOI, MAAR GEVAARLIJK!
Hoe idyllisch is het uitzicht, vanuit onze kantoren in Kiewit, over het Engelse.
In tegenstelling tot de Franse baroktuin, ziet de Engelse tuin er heel natuurlijk uit.
Grasvlakten, waterpartijen, bomengroepen en verrassende doorkijkjes.
Dit ideale landschap werd door de mens gecreëerd.
De waterpartij werd uitgegraven, de bomen werden aangepland.
Planten mochten terug hun natuurlijke groeivorm vertonen
en werden nauwelijks nog gesnoeid. Om te onderscheiden van het gewone volk,
gebruikten ze planten uit verre streken,
voor de sierwaarde en om een bepaalde sfeer te creëren.
Foto boven : hulst © Marcel Bex
Planten invoeren was 150 jaar geleden
geen nieuw fenomeen. De mens heeft
tot ver in de oudheid al dan niet bewust allerhande organismen ingevoerd.
De reden hiervoor was niet enkel voor
de sierwaarde, maar ook voedsel, jacht,
bosbouw, biologische bestrijding of
per ongeluk mee getransporteerd. De
meeste soorten verdwijnen in het niets,
ze zijn niet aangepast aan ons klimaat
en overwinteren niet. De soorten die
wel overleven, moeten opboksen tegen
inheemse soorten. Toch blijken enkele
ingevoerde soorten verrassend goed te
gedijen gaan expansief uitbreiden.
Wanneer 1000 soorten in een bepaald
gebied binnengebracht worden, zullen
er 100 zijn die erin slagen te ontsnappen, 10 die zich weten te vestigen en
zal slechts 1 soort een echte pestsoort
worden. Deze pest- of invasieve soorten
verspreiden zich snel. Van zodra ze hun
plaats hebben verworven in de natuur,
domineren ze de oorspronkelijke vegetatie en vormen een ononderbroken en
dicht plantendek. Ze nemen de plaats
in van onze inheemse soorten en vormt
bijgevolg een bedreiging voor onze
15
biodiversiteit. Bekende soorten zijn reuzenberenklauw, reuze balsemien, Amerikaanse vogelkers en Japans Duizendknoop. Maar ook onze waterlopen zitten
vol met “ontsnapte” vijver en aquariumplanten. Natuurbeheerders hebben hun
handen vol met het bestrijden van deze
exoten.
Even mooi, niet gevaarlijk
en beter voor de natuur
wij kunnen preventief zorgen dat er
geen invasieve planten via onze tuinen
in de natuur terecht komen. Van alle
sierplanten die op de markt beschikbaar
zijn, is er slechts 1 % invasief. Het is dus
niet moeilijk om andere alternatieve
planten te vinden in dit enorme aanbod.
Je vindt altijd wel een soort die even
mooi is en even goede kwaliteiten heeft
en geen gevaar inhoud voor de biodiversiteit. De tuinplanten die vandaag
niet als invasief beschouwd worden,
kunnen omwille van de klimaatsverandering over 10, 20 of 100 jaar wel invasief zijn. Wetenschappers weten nog te
weinig om te voorspellen welke planten
veilig zijn en welke niet. Daarom kiezen
we in een natuurlijke tuin voornamelijk
voor inheemse planten. Bovendien zullen bepaalde inheemse planten meer lokale diersoorten aantrekken. Dus bieden
ze extra troeven aan de natuur.
Kies planten niet enkel op schoonheid,
maar hou rekening met hun standplaats,
bodem, zon, vochtigheid,de groeiwijze,… Als je kijkt waar deze planten van
nature voorkomen, en hoe ze als volwassen plant eruit zien, weet je waar ze in
jouw tuin passen en waar zeker niet.
Kies voor variatie in je beplantingsplan.
Variatie verlengt de bloeitijd, en zo ook
het aanbod nectar en stuifmeel voor bijen. Kies voor vruchtdragende bomen en
struiken, ze trekken vogels aan.
De planten die Natuurpunt Limburg
aanbiedt zijn stuk voor stuk volwaardige
alternatieven voor je siertuin. We lichten
enkele inheemse planten toe, die ook
omwille van hun esthetische kwaliteiten
een plaatsje in je tuin verdienen.
Klimplant
Foto Wilde kamperfoelie © Marcel Bex
De wilde kamperfoelie is een goed alternatief voor de woekerende wilde wingerd. De wilde kamperfoelie is een klimplant die je aantreft op open plekken in
loofbossen en bosranden. De bloemen
hebben vooral op warme zomeravonden een geweldig aangename geur. De
kamperfoelie vormt na de bloei, rode
bessen. Ze zijn voor de mens zwak giftig.
De kamperfoeliekluwens vormen goede
nestgelegenheden voor vogels zoals
tortels, merels, winterkoninkjes enz. De
wilde kamperfoelie is de voedselplant
voor een mooie, zeldzame kleine ijsvogelvlinder die geadopteerd werd door
de gemeente Heusden-Zolder.
Groenblijvende haagplant
Hulst is een goed alternatief voor laurierkers of coniferen. Om het jaarrond
onze privacy te garanderen kiezen we
voor een groenblijvende haag. Hulst is
hiervoor zeer geschikt maar onderge-
waardeerd voor deze toepassing. Hulst
komt van nature als verspreide solitaire
struik in bossen voor. Hij verkiest dus
schaduw of halfschaduw en rijke gronden. Door zijn stekelige bladeren is hij
ondoordringbaar, voor tal van vogels is
dat een ideale beschutting. De mooie
glanzende rode bessen vormen de kerstversiering bij uitstek, maar ze zijn ook het
wintervoer voor talrijke vogels. Hulst laat
zich makkelijk snoeien tot een mooie
strakke haag. Als je in de lente snoeit,
zijn de jonge bladeren zacht en prikken
nauwelijks.
Vroege bloeier
Gele kornoelje is een struik die op het
einde van de winter zijn gele geurige
bloempjes toont. Een eerste teken van
de aankomende lente. Ook goed om
de eerste insecten van dienst te zijn. Na
de bloemen komt er een mooi frisgroen
blad, met in de herfst een gele verkleuring en rode bessen. Hij verkiest vruchtbare luchtige, kalkrijke bodem en staat
bij voorkeur in de zon. De gele kornoelje
is geschikt als solitair en voor lagere hagen. De haag groeit matig snel, waardoor één keer per jaar snoeien voldoende is. Snoei als hij uitgebloeid is, en nog
niet in blad staat. De blaadjes kunnen je
tijdens het snoeien wat jeuk bezorgen.
Foto beneden : Gele kornoelje © Natuurpunt Limburg
AFDELING IN DE KIJKER
© Francine Castermans
16
25 JAAR NATUURPUNT
KORTESSEM
Vanuit het project “Landschapspark De Herk”
werd in de tweede helft van de jaren ’80 in verschillende
Zuid-Limburgse gemeenten een milieuwerkgroep opgericht.
Zo gebeurde ook in Kortessem. Tijdens de laatste weken van 1988 besliste
het gemeentebestuur van Kortessem om ruim 3 ha beemd
in erfpacht te geven aan Natuurreservaten, de voorlopers van Natuurpunt.
Natuurvereniging Toeteleer Kortessem start begin 1989 met het beheer van
deze percelen aan de oever van de Mombeek te Zammelen.
Zammelen
Het is twee jaar wachten op verdere uitbreiding van het gebied. Er wordt 0,8 ha
aangekocht nl. een hoogstamboomgaard op de steile valleiwand. Langzaam
maar zeker groeit het natuurgebied
door aankopen en door het afsluiten
van pachtovereenkomsten met de provincie Limburg. Het is in het agrarische
Zuid-Limburg niet altijd zo eenvoudig
om percelen aan te kopen. We kunnen
aldus een hellingbos, dat in het voorjaar
wit kleurt van de daslook, veilig stellen.
Samen met bosanemoon, eenbes en
maagdenpalm maakt de daslook het
bosje, zeker in het voorjaar, tot een pareltje. En niet te vergeten; de kalktuf die
er wordt gevormd! Even stroomafwaarts
verwerven we een heischraal grasland
met o.a. gevlekte orchis, tandjesgras,
blauwe knoop, muizenoortje,… Ook het
gemengde eiken-haagbeukenbos waar
de das (de Limburgse panda) al jarenlang een burcht bewoont, maakt deel
uit van het natuurgebied. Hij leeft hier
samen met o.a. steenmarter en vos.
Door samenwerking met de vrienden
uit de buurgemeenten, groeit het natuurgebied Zammelen ook over de
gemeentegrenzen. Zo behoren enkele
weilanden aan de overkant van de
Mombeek tot Borgloon (Jesseren). Het
Coolveld, een foerageergebied voor de
das, ligt gedeeltelijk ook op grondgebied
17
Tongeren (Overrepen). Hier werden de
bestaande hoogstamboomgaarden niet
alleen onderhouden en aangevuld, weilanden werden ook omgevormd naar
hoogstamweiden.
Samenwerkingsovereenkomsten met
plaatselijke landbouwers maken dat zij
instaan voor het beheer van verschillende weilanden. De landbouwers maaien de weilanden of laten ze door hun
runderen begrazen. Slanke sleutelbloem,
pinksterbloem, grote ratelaar en dotterbloem sieren de weiden met hun kleuren.
Speenkruid, gevlekte aronskelk, muskuskruid en breedbladige wespenorchis
staan langs de paden.
Ze worden overschaduwd door meidoorn en sleedoorn. Dat hier veel kalk
in de ondergrond zit, merk je aan de
aanwezigheid van wijngaardslak en natuurlijk de altijd sierende maretak. Bij
elke bezoek horen en zien we steevast
de buizerd.
Zammelen is de eerste “Green Spot” in
een project van het Regionaal Landschap
Haspengouw en Voeren. De nieuwe wandelinfrastructuur wordt in 2001 in gebruik genomen.
Enkele jaren geleden onderging het gebied een behoorlijke gedaanteverwisseling. Enkele honderden populieren werden gekapt. Dit in functie van het in het
beheersplan voorziene hooilandbeheer.
Nietelbroeken
Nietelbroeken is een natuurgebied in de
vallei van de Mombeek dat verspreid ligt
over de gemeenten Diepenbeek, Hasselt
en Kortessem. De eerste aankopen dateren uit de beginjaren ‘90. Natuurpunt
Kortessem begint effectief met beheer
na aankoop van een weiland in 1996.
Als Natuurpunt er in 2002 in slaagt om
in één klap een grote oppervlakte aan te
kopen, krijgt het natuurgebied grotendeels zijn huidige omvang. Het bos en
omliggende weilanden komen in handen van de natuurvereniging. Ook op
de linkeroever van de Mombeek groeit
de oppervlakte tot boven de 20 ha.
Ongeveer dezelfde oppervlakte als deze
die we in Zammelen beheren.
Terwijl Zammelen echt in Haspengouw
ligt, merken we aan de plantengroei goed
dat Nietelbroeken op de overgang naar
de Kempen ligt. Ruwe Berk bijvoorbeeld
houdt meer van een zandigere bodem.
In het kader van “Verborgen Moois” wordt
ook dit gebied opengesteld voor wandelaars. In de weilanden treffen we o.a.
dotterbloem, watermunt, echte koekoeksbloem, echte valeriaan, grote wederik, knolsteenbreek, klein streepzaad
aan. Het grote grasland wordt doorsneden door knotwilgenrijen die dwars op
de beekvallei staan en met het bos op
de achtergrond een zeer mooi uitzicht
geven.
18
DOSSIER OP TAFEL
Met een beetje geluk zien we wel eens
een ree wegvluchten. De blauwe reiger
is frequenter aanwezig. Buizerd, torenvalk en bosuil broeden in het gebied. In
de poelen treffen we bruine en groene
kikker, alpenwatersalamander en kleine
watersalamander aan.
Afdeling
Natuurlijk hebben we de voorbije 25
jaar niet enkel tijd gestoken in het be-
heer van beide gebieden. We hebben
er onder meer ook voor gezorgd dat
in Kortessem honderden nestkasten
werden opgehangen. De kerkuil kreeg
een veilig onderkomen in verschillende
kerktorens. Paddenoverzetacties helpen
deze amfibieën om veilig naar hun paarplaats te trekken. Leerlingen werden begeleid bij natuurklassen of beheerswerken in de natuurgebieden. Honderden
mensen genoten onder leiding van onze
gidsen van een aangename en leerrijke
wandeling. Aan vele vergadertafels hebben we ons steentje bijgedragen aan
het veilig stellen, beheren en verder ontwikkelen van de natuur in Zuid-Limburg,
samen met de andere actoren in de
open ruimte.
Toekomst
De laatste jaren mocht onze actieve kern
enkele nieuwe krachten verwelkomen.
We hopen natuurlijk dat we nog extra
mensen aan boord kunnen krijgen, zodat we onze activiteiten kunnen verder
zetten en mogelijk uitbreiden.
In de nabije toekomst hoopt Natuurpunt
het natuurgebied Zammelen behoorlijk
te kunnen uitbreiden. Via de lopende
ruilverkaveling Jesseren komen er heel
wat waardevolle percelen beschikbaar.
De gesprekken die hierover het voorbije
jaar zijn gevoerd zijn alvast hoopvol.
Af en toe is er de opportuniteit, om tussen beide natuurgebieden in, enkele
perceeltjes aan te kopen. Zo werken
we stilaan aan onze droom. We hopen,
samen met vele andere mensen, dat
de Mombeekvallei ooit volledig “groen”
wordt.
Maar vooraleer we verder gaan dromen
(en werken), nodigen we iedereen graag
uit om onze 25ste verjaardag te komen
vieren op zondag 28 september 2014.
Foto links boven :
Foto beneden :
NATUUR•WEETJES
Natuurfilm ;
De Nieuwe Wildernis
MEERHOUT, augustus 2014
Vorig najaar bracht Natuurpunt de
Nederlandse natuurfilm “De Nieuwe
Wildernis” in de Vlaamse bioscoopzalen.
Voor elk verkocht filmticket ging 1 euro
naar Het Grote Netewoud, een natuurgebied tussen Balen, Mol, Meerhout en
Geel aan de grens met Limburg. In totaal lokte de film 20.000 bezoekers en
zo kan nu een bedrag van 20.000 euro
geïnvesteerd worden in de uitbouw dit
natuurgebied. “We willen van het Grote
Netewoud een pronkstuk van avontuurlijke natuur in Vlaanderen maken“, zegt
Wim Pauels van het bezoekerscentrum
van Natuurpunt.
De financiële steun zal voornamelijk gebruikt worden voor het aankopen en inrichten van nieuwe percelen.
Het gebied wordt avontuurlijker gemaakt door het aanleggen van bruggen,
een tarzanpad tussen de bomen en een
kleine overzetboot. Ook overnachten op
een paalkampeerplek zal mogelijk worden. Zo wordt het Grote Netewoud een
plaats waar bezoekers natuur op een
leuke en avontuurlijke manier gaan beleven.
Natuurinrichting
Zwarte Beek in uitvoering!
Het natuurinrichtingsproject Zwarte Beek
komt stilaan op kruissnelheid. Begin september starten verschillende inrichtingswerken om heide en vennen te herstellen,
het open valleilandschap uit te breiden,
oude meanders van de beek opnieuw
aan te takken en drie nieuwe jeugdkampplaatsen aan te leggen. Die werken
gebeuren onder leiding van de Vlaamse
Landmaatschappij en worden gefinancierd door het Agentschap voor Natuur
en Bos. Het onderdeel van de lusparking
wordt medegefinancierd door de stad
Beringen Alle werkzaamheden situeren
zich op gronden van Natuurpunt vzw en
van de stad Beringen.
Op zondag 5 oktober 2014 is er een infowandeling. Tijdens die wandeling worden de plannen ter plaatse toegelicht
en zullen we één of meerdere werven bezoeken. Er is dan ook voldoende tijd om
vragen te stellen. Iedereen is welkom om
10.00 uur op het parkeerterrein tegenover de Uitkijktoren, Fonteintjesstraat 30
in Koersel (Beringen).
Engagementsverklaring Natuurverenigingen
Het provinciebestuur van Limburg en alle
Limburgse terreinbeherende natuurverenigingen engageren zich om intensief
samen te werken aan een geïntegreerde
aanpak van de Limburgse doelstellingen
op vlak van natuur en landschap. Net
vóór de grote vakantie werd daarvoor
een overeenkomst afgesloten.
Elke partner zal zijn eigen expertise inbrengen om deze doelstellingen te verwezenlijken. Limburg is bekend om zijn
“groene” imago. Niet onterecht. Meer
dan veertig procent van de oppervlakte aan Vlaamse natuur ligt in Limburg.
Meer dan negentig procent van de in
Vlaanderen aanwezige dieren en plan-
ten, vind je ook in Limburg.
Meer nog: heel wat zeldzame en bedreigde plant- en diersoorten komen
uitsluitend in Limburg voor. Ondanks
alle inspanningen, staat de natuur in
Limburg nog steeds onder druk. Hoog
tijd dus om de krachten te bundelen.
19
Kleine ijsvogelvlinder - Ladoga Camilla ©
Colofon
Dit tijdschrift wordt gratis verspreid op 7.800 ex. aan de leden van Natuurpunt Limburg.
Werkten mee aan dit nummer: Piet Ruytjens, Jan Hendrickx, Paul Capals, Nathalie
Dekoning, Katleen Bollen, Francois Van Bauwel, Hanne Verhuizen, Alex Bogaerts, Benno
Geertsma, Jan Kenis, Liselotte Vanderoye, Theo Geuens, Jan Albrecht, Koen Luts
Volgende uitgave: september 2014
Verantwoordelijke uitgever: Jos Coteur, Putvennestraat 112, 3500 Hasselt
Communicatievormgeving : www.drukkerij-grafico.be
Uitgave van : Natuurpunt Limburg, Putvennestraat 112 (secretariaat), 3500 Hasselt
tel. : 011 24 60 20 - [email protected], www.natuurpuntlimburg.be.
Open: Maandag-vrijdag : 9u-16u30