Hemelse muziek in de Ned. Herv, Kerk van Rhoon Bedevaartliturgie

Hemelse muziek in de Ned. Herv, Kerk van Rhoon
Bedevaartliturgie op weg naar (en te ) Compostela
Op vrijdagavond 24 mei zal het evenement “Middeleeuws Rhoon” worden geopend
met een zeer bijzonder concert in de Ned. Herv. Kerk (naast het Kasteel van Rhoon)
Op het programma staat koormuziek uit de beroemde bedevaartplaats Santiago de
Compostela. Het concert zal gegeven worden door het Belgische koor Psallentes
met Hendrik Vanden Abeele als dirigent. De aanvang is 21.00 uur (einde ± 22.15
uur). Kaarten à € 12.50 (jeugd en studenten: € 5.00) zijn verkrijgbaar via de website
van de stichting Kasteel van Rhoon www.stichting-kasteelvanrhoon.nl en bij
boekhandel Het Witte Huys te Rhoon.
De Stichting Kasteel van Rhoon is zeer blij met de komst van dit beroemde Belgische
koor. De gregoriaanse groep Psallentes (“de zingenden”) werd in 2000 opgericht
door Henduik Vanden Abeele. Het ensemble gaat met professionele stemmen op
zoek naar het wezen van het gregoriaans in verschillende historische stadia.
Bijzondere aandacht gaat uit naar het gregoriaans van de late middeleeuwen en de
Renaissance. Zij hebben inmiddels zeer veel concerten in binnen- en buitenland
gegeven en hebben ook vele CD’s opgenomen. Psallentes is gestart als
“mannenkoor en sinds 2007 bestaat er ook een vrouwenversie van Psallentes. Vorig
jaar verzorgde het koor een zeer succesvolle tournee in Nederland. De meeste
kerken waren uitverkocht en ook de Rotterdamse Sint Laurenskerk was uitermate
goed bezet. Bij deze reeks concerten bleek dat er veel belangstelling bestaat (en niet
alleen bij ouderen) voor gregoriaanse muziek.
Santiago de Compostela was een plek waar de liturgie gevoed werd door een
uitzonderlijk rijke muzikale cultuur. In Compostela is een belangrijk deel van de
polyfone traditie geboren en ontwikkeld. Een getuige hiervan is de 12de-eeuwse
Codex Calixtinus. Het boek werd rond 1160 geschreven en bevat vijf delen, waarvan
twee delen muziek. Er is gregoriaans en andere éénstemmigheid, en er zijn een
twintigtal meerstemmige stukken.
De primitiefste vormen van meerstemmigheid groeiden vanaf het einde van het
eerste millennium en vooral aan het begin van het tweede millennium uit tot echte
polyfonie: het gelijktijdig klinken van verschillende melodieën. Die gewilde rijkdom is
in eerste plaats bedoeld om bij te dragen tot de pracht en praal, en de plechtigheid
van de diensten – vandaar ook dat heel wat van deze vroege polyfonie vooral
overgeleverd is als repertoire bij de belangrijkste feesten van de Christelijke kerk.
De uitvinding (‘ontdekking’)van de polyfonie is een van de belangrijkste
gebeurtenissen van de westerse muziekgeschiedenis. Uit verschillende delen van
zuid Frankrijk en noord Spanje komen bronnen tot ons die op een uitzonderlijk rijke
muzikale cultuur wijzen, en op de eerste bloeitijd van de polyfonie.
Santiago de Compostela speelt een belangrijke rol in de ontwikkeling van de
meerstemmigheid en tot de bronnen uit Santiago hoort ook het Liber Sancti Jacobi,
een erg interessante en erg volledige verzameling gezangen voor de verschillende
diensten bij het feest voor de heilige Jacobus. Vanwege het feit dat in dit boek paus
Calixtus genoemd wordt als auteur van het officie en de missen voor dit feest, is het
manuscript bekend geworden onder de naam Codex Calixtinus.
De Codex bevat veel monofonie, die ons een goed beeld geeft van de staat van
gregoriaanse compositie in de 12de eeuw. Aan het eind van het boek komt de
verzameling polyfonie naar voren , op zijn beurt een mooi beeld schetsend van de
staat van polyfone compositie rond het midden van de 12 de eeuw..
Het misschien wel beroemdste stuk uit de Codex Calixtinus is het oudste voorbeeld
van driestemmige polyfonie: het Congaudeant Catholici. Van dit stuk wordt vaak
gezegd dat het een pelgrimslied is. Of het ook echt door pelgrims op weg naar
Compostela gezongen werd, is twijfelachtig. Maar vanuit het thema (‘laat katholieken
zich allen samen verheugen’) is het een prima metafoor voor het ‘bedevaartbedrijf’
en de muziek eraan verbonden. Door het zingen en bezingen worden gelovigen
verenigd, steeds met hun schreden en neuzen in dezelfde richting. Hun gezamenlijk
doel ligt aan de horizon: het graf van de Heilige Jacobus, te Compostela.