Voedingsadvies bij kauw- en slikstoornissen

Voedingsadvies bij kauw- en
slikstoornissen
Wat?
Een kauw- en/of slikstoornis (dysfagie) kan ontstaan als gevolg van de behandeling bij
hoofd-halstumoren. De symptomen bij dysfagie zijn pijn bij het slikken en een verhoogde
kans op verslikken. Deze bijwerkingen van de behandeling zijn meestal tijdelijk, maar kunnen in sommige gevallen ook blijvend zijn.
Door uw voeding aan te passen, kan u toch voor voldoende calorie-inname zorgen. Een
goede voedingstoestand zorgt immers voor een beter herstel.
Voedingstips
Algemeen
• Z
org voor een goede mond- en tandhygiëne.
• Eet in een rustige omgeving. Slik bewust en geconcentreerd.
• Eet vaak kleine maaltijden (bv. om de twee uur) in plaats van drie grote maaltijden per
dag. Zo beperkt u de sliklast. Het is belangrijk dat u voldoende blijft eten en dat u probeert om zo weinig mogelijk gewicht te verliezen.
• Neem kleine hapjes en kauw goed. Zo krijgt u een kleiner en zachter voedselvolume
dat makkelijker weggeslikt kan worden. Eet daarom zo veel mogelijk zacht, vochtig
voedsel dat in heel fijne stukken gesneden is of maal de producten met een keukenrobot of mixer.
• Vermijd scherpe kruiden en specerijen zoals peper, mosterd, sambal en knoflook.
• Neem een rechte zithouding aan (90°) bij het eten en leun het hoofd licht naar voren,
eet bij voorkeur niet in bed. Als het slikken moeilijk gaat, draai uw hoofd dan iets beter
naar achter, zodat het voedsel makkelijker in de keel glijdt.
• Blijf na de maaltijd nog een 15-tal minuten rechtop zitten zodat het eten zeker van de
slokdarm in de maag kan zakken.
• Praat niet met een volle mond of tijdens het eten. U loopt het risico om u te verslikken.
• Wanneer u problemen hebt om pillen of capsules door te slikken, vraag uw arts dan of
u ze mag pletten of openen; vraag ook of de medicatie bestaat onder een andere vorm
(bv. siroop).
• Koude en lauwe voeding geven vaak minder slikklachten dan warme. U kan de voeding eventueel afkoelen met ijsblokjes.
-1-
Water en vloeistoffen
• V
oldoende vochtinname houdt de mond en keel vochtig. Daardoor kan u makkelijker slikken. Drink op geregelde tijdstippen een glas water of niet-bruisende frisdrank.
Spreid deze inname over de dag.
• Drink water na alles wat u gegeten of gedronken heeft. Water of sausen kunnen ook
helpen om uw eten door te slikken als u last heeft van een droge mond.
• Spoel regelmatig (+/- acht maal per dag) uw mond met water, kamillethee of een
spoelmiddel voorgeschreven door uw arts. Het is belangrijk dat uw slijmvliezen altijd
vochtig blijven.
• Soep bevat veel vocht. Het kan een maaltijd niet vervangen aangezien het minder
voedzaam is. U kan de soep echter wel verrijken door de groenten eerst in vetstof aan
te stoven en er gemalen kaas, kruidenkaas, ei, room, volle melk, gemixte aardappelen of vlees aan toe te voegen. Een verrijkte soep kan wel dienen als een volwaardige
maaltijd.
Graanproducten en aardappelen
• V
ermijd hard brood of toast. Kies liever voor zachtere broodsoorten zoals melkbrood,
rozijnenbrood, sandwiches,…
• Besmeer het brood met zacht, smeuïg beleg zoals smeerkaas, salades,… Verwijder
eventueel de korst.
• Sop uw brood in koffie, thee, melk, yoghurt, soep.
• Vervang brood eventueel door een broodpap, door het brood te vermengen met koffie, thee, melk of soep/bouillon. De broodpap kan u op smaak brengen met suiker of
boter.
• Aardappelen kan u prakken met een vork. U kan er ook aardappelpuree van maken
door er melk, room, boter en eventueel een ei en/of geraspte kaas aan toe te voegen.
• Kies voor pastagerechten met een saus. Pastagerechten zijn vaak glad en minder
droog waardoor ze gemakkelijk naar binnen glijden.
Groenten
•
•
•
•
ermijd rauwe en harde groenten.
V
Kook de groenten goed gaar.
Voeg bij de gekookte groenten eventueel een klontje boter of maak een groentesausje.
Doe zachte kaas (smeerkazen, type Camembert), roomkaas of geraspte kaas door
groentepuree.
• Vermijd vezelige groenten zoals doperwten, maïs, champignons, asperges, schorseneren en bleekselderij.
• Zachte groenten zijn bijvoorbeeld andijvie, bloemkool, broccoli, koolsoorten, sperziebonen, witloof, worteltjes en spinazie.
• Vervang de groente eens door stoofpeertjes, appelmoes, ingelegd fruit.
-2-
Fruit
• K
ies voor minder zuur fruit, zoals aardbeien, peer, perzik, banaan, gele kiwi.
• Citrusfruit zoals sinaasappel, citroen, limoen, pompelmoes, ananas kunnen irriterend
werken.
• Fruit uit blik is een goed alternatief. Dit is minder irriterend.
• Maak een fruitpapje met verscheidene stukken fruit, een kinderkoek of kindermeel.
Melk en melkproducten
• A
ls u gewicht verliest, kies dan volle melkproducten in plaats van magere of halfvolle
producten.
• Eet zuivelproducten zoals pap, pudding, yoghurt, roomrijst enz. Ze zijn gemakkelijk
door te slikken en hebben bovendien voldoende voedingswaarde.
• Als u last heeft van wondjes in de mond, kan yoghurt een eerder prikkelend effect hebben.
• Room is bijzonder geschikt om de zachtheid van producten te verhogen. U kunt zelfs
een eetlepel room als glijmiddel gebruiken vóór elke maaltijd.
• Als melk te veel slijm geeft, kan u kiezen voor platte kaas of de plantaardige variant van
melk, namelijk soja- of haverdrink.
Vlees, vis, ei en vervangproducten
• V
is en ei hebben meestal een zachtere consistentie dan vlees.
• Kies voor zachte voedingsmiddelen zoals gehakt, worst, gevogelte (kip, kalkoen,
struisvogel), ragout van vlees of kip, gekookte of gestoomde vis, vis uit blik.
• Vers rauw gehakt kan dienen als beleg voor op de boterham.
• Bak vlees en vis niet te hard.
• Vegetarische producten zoals tahoe of tempeh kunnen een goede afwisseling zijn.
Smeer- en bereidingsvet
• S
ausen en jus kunnen de smaak van uw voedsel verbeteren en het slikken makkelijker
maken. Maak droge voeding sappiger met sausjes, jus, room, groentesap of gesmolten boter.
Restgroep
• V
ermijd chips en afgeleiden. Deze zijn vaak te hard en te gekruid. Ze drogen de mond
uit en zijn vaak moeilijker door te slikken.
• Vermijd alcoholische dranken en drink liever geen koolzuurhoudende dranken (zoals
frisdranken). Ze drogen de mond uit en bemoeilijken zo het slikproces.
• Ook munt droogt de mond uit.
Tussendoortjes
• M
inimum 3 tot 4 tussendoortjes per dag.
• U kan een milkshake maken door melk, zacht fruit en eventueel ijs samen te voegen.
• Kies voor zachte koeken zoals cake, zacht gebak, wafel,… U kan koeken ook verzachten door ze in vloeistoffen zoals koffie te doppen. Zorg voor een goede mondhygiëne
-3-
wanneer u zoete voedingsmiddelen eet.
• Zacht brood met zacht beleg (smeerkaas, slaatje, préparé, paté, vleessalade).
• Yoghurt, platte kaas, pudding, pannenkoeken.
Bijvoeding
Wanneer slikken moeilijk wordt of wanneer u gewicht begint te verliezen, kan u voedingssupplementen met hoge caloriewaarde gebruiken (advies bij uw arts, apotheker en diëtiste). Verwittig uw arts tijdig bij gewichtsverlies of slikproblemen. Maar let op: schakel niet
onnodig snel over op vloeibare voeding want kauwen heeft een gunstige invloed op de
smaak en de speekselproductie.
Naam
Beschrijving
Babymeel Nutricia
Olvarit
Rijstvlokken
Afbeelding
Beschikbaarheid Richt-prijs
Gebruiksklare
granenvlokken.
Geschikt om de
pap, de melk of de
fruitpap in te dikken
Nutricia
Voorgekookte
Olvarit
vlokken tarwe, rijst,
7 granen
rogge en boekweit.
Geschikt om de
pap, de melk of de
fruitpap in te dikken
Nutricia
Gebruiksklare
Olvarit
granenvlokken.
Koekjesmeel Geschikt om de
pap, de melk of de
fruitpap in te dikken
Grootwarenhuis € 1,49/ 225g
Nestlé Cerelac Koekjesmeel
Geschikt om fruiten melkpap mee in
te dikken
Grootwarenhuis € 4,65/ 800g
Nestlé
Cerelac
Start Koekjesmeel
Glutenvrij koekjesmeel. Geschikt om
fruitmaaltijden mee
in te dikken
Grootwarenhuis € 2,88/ 300g
Nestlé
Cereals rijst
en vanille
Rijstcrème Glutenvrij
Grootwarenhuis € 1,65/ 250g
Grootwarenhuis € 1,46/ 200g
Grootwarenhuis € 3,49/ 600g
Nestlé
Cereals
stracciatella
Nestlé Cereals 5 granen
Nestlé Cereals Transit
Nestlé Cereals cacao
Nestlé Cereals good
night
Revogan Instant graanvlokken
Oncologie/0061
BabyNutricia
maaltijden Olvarit
Bledina
Blédichef
Nestlé
Naturnes
Gemixte
Nestlé
dagClinutren
schotel
Mix
Smaak vanille met
stukjes chocolade.
Geschikt om fruiten melkpap mee in
te dikken
Instant-graanvlokken. Geschikt om
fruit- en melkpap
mee in te dikken
Grootwarenhuis € 3,92/ 400g
Instant- graanvlokken met bifidus B.
Geschikt om fruiten melkpap mee in
te dikken
Instant graanvlokken met chocoladesmaak. Geschikt om fruit- en
melkpap mee in te
dikken
Instant graanvlokken op basis van
linde en 5 granen.
Geschikt om fruiten melkpap mee in
te dikken.
Instant graanvlokken. Smaken:
banaan, framboos,
honing en oranjebloesem, perzik,
banaan, cacao,
caramel
Gemixte kant-enklare babyvoeding
Gemixte kant-enklare babyvoeding
Gemixte kant-enklare babyvoeding
Gemixte dagschotel- rijk aan energie
en eiwitten
Grootwarenhuis € 2,49 / 250g
Grootwarenhuis € 1,62/ 250g
Grootwarenhuis € 1,64/ 250g
Grootwarenhuis € 2,39 / 250g
Apotheek of
dieetwinkel
€ 6,90 / 500g
Grootwarenhuis Vanaf €2,46
Grootwarenhuis Vanaf €2,48
Grootwarenhuis Vanaf €2,64
Apotheek of
dieetwinkel
€ 10,64 /
6x75g