inspectie-begeleiding RK godsdienst basisonderwijs Tulpinstraat 75

inspectie-begeleiding RK godsdienst basisonderwijs
Tulpinstraat 75
3500 Kiewit-Hasselt
011 264408
[email protected]
december 2012
voorbereiding eerste communie in de school
Geachte directeur
Geachte leerkracht eerste leerjaar
Geachte godsdienstleerkracht
In gesprekken met directies en met leerkrachten die verantwoordelijk zijn voor het
godsdienstonderwijs in het eerste leerjaar krijgen we regelmatig de vraag wat er van de school nu
precies verwacht wordt in zake de voorbereiding op de eerste communie.
We willen in wat volgt een aantal ideeën aanreiken die leerkrachten helpen om toekomstgericht hun
verantwoordelijkheid voor een zinvolle ondersteuning van de eerste communie op te nemen. We
willen daarbij rekening houden met de eigen context van de school en met de diversiteit van de
kinderen. Er wordt wel degelijk nog heel wat van de school verwacht, maar het is belangrijk dat we –
met het oog op de toekomst – met de juiste dingen bezig zijn.
1. Het is de eerste opdracht van de school om de kinderen inhoudelijk voor te bereiden op de
eerste communie. Daarvoor werd in het leerplan RK godsdienst het thema ’Brood’ opgenomen.
“Of de symbolen ‘water’ of ‘brood’ geprogrammeerd worden in de eerste of de tweede stap,
hangt samen met het moment waarop de kinderen hun eerste communie vieren. Het symbool
‘brood’ is bedoeld als kennismaking met de eucharistie.” (Leerplan RK godsdienst BaO, p. 74).
Het leerplanonderwerp ‘Brood’ wordt daarom best uitgewerkt in het eerste leerjaar, en wel in de
periode voor de eerste communie. Behalve in een aantal nieuwe handleidingen, wordt dit thema
echter opgenomen in de uitgaven van tweede leerjaar.
Het leerplan vraagt dat het thema ‘water’ van het eerste naar het tweede leerjaar wordt
verplaatst. Het thema ‘Brood’ wordt dan in het eerste leerjaar gepland . Dat veronderstelt dat
het thema ‘Brood’ wordt afgestemd op de kinderen van het eerste leerjaar*.
Het thema ‘Brood’ zoals het nu uitgewerkt wordt in de handleidingen vraagt verder om een
aantal aanvullende impulsen. Met het oog op de eerste communie moeten kinderen ook de
diepste betekenis kennen die het avondmaal voor christenen heeft: Jezus die zich geeft in
gebroken Brood. Met deze inhoud moet het thema Brood worden uitgebreid*.
2. Vanaf september wordt er al gewerkt aan de inhoudelijke voorbereiding van de eerste
communie. Het blijft niet beperkt tot het thema ‘Brood’. Ook in andere leerplanonderwerpen zijn
er aanknopingspunten en kansen om verbinding te maken met de eerste communie. Wij stellen
daarom voor om tijdens de uitwerking van de andere leerplanonderwerpen, daar waar de kans
zich voordoet, een expliciete band te maken met de eerste communie. Bijvoorbeeld door vanuit
inspectie-begeleiding RK Godsdienst BaO bisdom Hasselt
Rik Snijkers
089 56 56 23
[email protected]
Griet Liebens
Sandra Maertens
089 61 12 04
011 69 11 06
[email protected]
[email protected]
Rob Vandueren
012 74 19 23
[email protected]
die onderwerpen in de klas in de loop van het schooljaar gaandeweg een eerste-communiehoekje op te bouwen of door de kinderen die hun eerste communie doen geregeld te laten
werken (rond het lopende leerplanonderwerp) in een eerste-communie-groeiboekje. Op die
manier wordt een expliciete en betekenisvolle verbinding gemaakt.
We geven hier enkele mogelijke aanknopingspunten:
 In de verschillende ‘Jezusverhalen’ die in de loop van het schooljaar aanbod komen, krijgen
kinderen de kans om Jezus te leren kennen. Vanuit die verhalen en de verwerking ervan gaan
kinderen zich gaandeweg een beeld vormen van Jezus (Jezusbeeld). Wie verhalen van en over
Jezus vertelt, kan ook de kans benutten om te leren begrijpen wat het is als christenen
luisteren naar het Woord (als gebeuren)…
 Het onderwerp ‘Geboorte en groei’ biedt kansen om verbinding te maken met het eigen
leven. Kinderen verkennen en beseffen met wie ze allemaal verbonden zijn. Ze staan stil bij
geboorterituelen en bij het doopsel (initiatie)…
 In de uitwerking van het ‘Liturgisch pastoraal jaar’ zitten kansen om te verkennen en te
verdiepen rond de betekenis van Witte donderdag, van het laatste avondmaal als de dag
voor Jezus het leven gaf.
 Verder worden in de godsdienstlessen regelmatig kansen benut om kinderen stilte te laten
beleven. In de loop van de lessen maken ze kennis met vormen van bidden en vieren. Met
het oog op de eerste communie kan er in de loop van het schooljaar een bijzondere aandacht
gewekt worden voor het Onzevader…
Al deze thema’s bieden m.a.w. kansen om de verbinding te maken met de eerste communie. Het
leerproces van de kinderen en de voorbereiding van de eerste communie zouden erbij winnen
als binnen deze leerplanonderwerpen de opportuniteiten worden benut om die verbinding ook
te maken voor de kinderen die hun eerste communie gaan doen.
3. Omdat deze elementen in de loop van het schooljaar binnen de uitwerking van het leerplan al
aan bod komen, is het dan ook niet meer nodig om in de klas met aparte uitgaven rond eerste
communie aan de slag te gaan. Te vaak is dat immers een hernemen van wat elders in de lessen
al geklonken heeft. Als we zoals hier voorgesteld werken, hoeft het niet. Het voegt niets nieuw
toe aan wat al in de les geklonken heeft en de tijd die men er extra aan besteed gaat ten koste
van de andere doelen die het leerplan voorschrijft. Bovendien nemen aparte eerste-communieuitgaven de feitelijke religieuze verscheidenheid in de klas onvoldoende ernstig.
4. Men mag van de school verwachten dat ze ook ondersteunende impulsen aanreikt voor thuis.
Het is zinvol om in de periode voor de eerste communie, als in de klas gewerkt wordt aan het
thema ‘Brood’, ook ondersteunende impulsen te bieden als prikkels voor geloofscommunicatie
thuis. De eerste communie is een initiatie in de kerkgemeenschap en niet in de
schoolgemeenschap. Het is daarom de verantwoordelijkheid van de parochie om impulsen te
voorzien om ouders op weg te zetten thuis met hun kind bezig te zijn rond de komende eerste
communie. De leerkracht echter mag hierbij betrokken worden (overleg rond de keuze van
impulsen, communicatie via de school, opvolging…). Let wel: deze impulsen zijn enkel bedoeld
om thuis mee te werken, liever niet in de godsdienstles. Voor de godsdienstles zijn geen aparte
uitgaven nodig.
5. De school heeft, zo blijkt, dus echt wel een eigen verantwoordelijkheid bij de voorbereiding van
de eerste communie, maar dat is dan ook op de wijze van de school.
 De school draagt de zorg voor de inhoudelijke voorbereiding van de eerste communie in de
godsdienstlessen conform het leerplan, zoals hierboven aangegeven.
inspectie-begeleiding RK Godsdienst BaO bisdom Hasselt
Rik Snijkers
089 56 56 23
[email protected]
Griet Liebens
Sandra Maertens
089 61 12 04
011 69 11 06
[email protected]
[email protected]
Rob Vandueren
012 74 19 23
[email protected]


Voor de samenstelling van de viering is de priester verantwoordelijk. Het kan echt niet de
bedoeling zijn dat leerkrachten de viering volledig zelf in elkaar steken. Leerkrachten zijn hier
niet voor opgeleid en bovendien zijn ze er niet voor bevoegd. Veel jonge leerkrachten zijn er
bovendien te weinig mee vertrouwd. Een eerste-communie-viering zou best herkenbaar zijn
als ‘eucharistie’. Op dat moment staat Jezus als de verrezen Heer centraal en niet de
kinderen of een of ander symbool (een giraf of een duif of ...). Het gaat in de eerste plaats
om eucharistie, maar liefst op een kindvriendelijke manier. De leerkracht kan deze
verantwoordelijkheid niet opnemen. Vanuit de school kan niettemin worden meegewerkt,
vooral met het oog op de kindvriendelijkheid van de viering.
De school kan verder vanuit de muzische vakken een bijdrage leveren aan de voorbereiding
van de liturgie van de eerste communie (vb. met het aanleren van de liedjes).
Zo gezien hoeft de voorbereiding van de eerste communie geen extra druk te zetten op
leerkrachten. Die voorbereiding kan op een zinvolle wijze gebeuren binnen de contouren die het
leerplan aanreikt, zonder het inzetten van extra werkboekjes. Ook kan de school een eigen
bijdrage leveren aan de uitwerking van de liturgie. De eigenlijke samenstelling van de viering is
en blijft een verantwoordelijkheid van de voorganger. Die viering is liefst kindvriendelijk
opgebouwd, maar ze dient vooral ook herkenbaar te zijn als eucharistie.
We zijn er van overtuigd dat wie de hier vernoemde aandachtspunten ter harte neemt, op een
betekenisvolle wijze een bijdrage levert aan de voorbereiding van de eerste communie van de
kinderen.
Hartelijke groet
Griet Liebens
Sandra Maertens
Rob Vandueren
Rik Snijkers
* De dienst pastoraal in de basisschool reikt daarvoor een aantal suggesties met alternatieve werkvormen aan.
inspectie-begeleiding RK Godsdienst BaO bisdom Hasselt
Rik Snijkers
089 56 56 23
[email protected]
Griet Liebens
Sandra Maertens
089 61 12 04
011 69 11 06
[email protected]
[email protected]
Rob Vandueren
012 74 19 23
[email protected]