FAP en Lynch Syndroom - belgianfapa.be | FAPA

FAP en Lynch Syndroom
2
Inleiding
3
Handige tips, voor iedereen
Nuttige inlichtingen over voeding
4
6
Dranken
Water
Andere dranken
6
7
Voedingsproducten die een effect hebben op de darmtransit
Vruchten en groenten
Granen en afgeleiden
Melkproducten
7
10
10
Andere voedingsproducten
Vlees, gevogelte, vis en eieren
Vetten
Kruiden en specerijen
Extra’s
11
12
13
13
Uitgave FAPA—herziene versie 2016
Met dank aan Mme.Bertrand (Diëtist - Cliniques
Universitaires Saint-Luc) , Mevr. Monarque (UZ Leuven)
en Sarah Van Holder (Diëtist AZ Groeninghe Kortrijk)
3
F
amiliale Adenomateuze Polypose is een aandoening waarbij er
honderden tot duizenden kleine poliepen in de dikke darm ontstaan.
Op dit ogenblik is er slechts één manier om alle poliepen te verwijderen en te voorkomen dat ze in kanker zouden ontaarden, namelijk het
operatief verwijderen van de dikke darm.
L
ynch
Erfelijke niet-polyposis dikkedarmkanker of Lynch syndroom is verantwoordelijk voor 3% van alle patiënten met dikkedarmkanker. Bij Lynch
syndroom gaat het niet over het ontstaan van een veelheid aan poliepen. Een of enkele poliepen kunnen volstaan. Mensen met een erfelijke aanleg voor darmkanker hebben hoge kans op adenomateuze poliep(en) op relatief jonge leeftijd, vaak voor het 50ste levensjaar. De
poliep kan bij een Lynch-drager zich sneller ontwikkelen dan bij een
doornee persoon. Bij Lynch is een preventieve verwijdering van de
dikke darm niet nodig.
Deze folder geeft u informatie over voeding. Maatregelen zoals voldoende drinken, gevarieerd eten en veel bewegen bevorderen ons algemeen lichamelijk welzijn. Sommige mensen ondervinden echter
darmlast bij het eten van bepaalde voedingswaren, terwijl anderen
daarentegen geen enkele last hebben en op elk moment kunnen eten
wat ze willen. Dit is zeker zo bij personen die reeds een darmoperatie
ondergingen.
Hoewel men na een heelkundige ingreep geen speciaal dieet moet volgen, willen we toch een aantal algemene richtlijnen voor een gezonde
voeding op een rij zetten en willen we ook enkele nuttige inlichtingen
over voeding geven opdat eten een plezier blijft.
4
Onze dikke darm is vooral belangrijk om het water uit de laatste afvalresten te halen en in het lichaam terug op te nemen. Na de verwijdering van de dikke darm moet de dunne darm gedeeltelijk deze functie
overnemen. Dit neemt tijd in beslag waardoor in de eerste maanden
na de operatie de voeding sneller door het spijsverteringsstelsel zal
gaan en u een meer frequente en vloeibare stoelgang kan hebben.
Ook nadien kan het zijn dat u frequenter naar het toilet moet en dat
de stoelgang vloeibaarder is dan voordien.
Hieronder vindt u enkele algemene richtlijnen :
Eet langzaam en neem de tijd om rustig uw maaltijd te
nuttigen. Stress en spanning kunnen namelijk een vlotte
spijsvertering belemmeren. Het kan helpen na de maaltijd een beetje
te rusten.
Kauw goed. Dit is niet alleen belangrijk voor een vlotte vertering
maar zorgt ook voor een verminderde gasvorming. Het helpt ook om
de mond gesloten te houden tijdens het eten.
Vermijd te drinken terwijl u eet. Zo worden de voedingsbestanddelen beter opgenomen.
Eet gevarieerd. Dagelijks variëren binnen elke groep van de actieve
voedingsdriehoek is de boodschap.
.
5
Eet het liefst op vaste en regelmatige tijdstippen maar soms is het wel
nodig om tussendoortjes in te schakelen zodat uw spijsvertering
steeds maar een kleine hoeveelheid voeding moet verteren en uw
dunne darm dan de voeding gemakkelijker kan opnemen.
Eet niet te laat ’s avonds en gebruik eerder een lichte maaltijd om te
voorkomen dat u ’s nachts naar het toilet moet gaan.
Sluit bepaalde producten niet bij voorbaat uit. Wat onmiddellijk na
uw operatie niet goed verdragen wordt, kan op een later tijdstip wel
goed verdragen worden. Probeer op regelmatige tijdstippen dezelfde
dingen dus opnieuw uit.
Heb aandacht voor de kwaliteit en de versheid van de voeding die u
koopt.
Geeft bepaalde voeding problemen (vb. buikloop), dan maakt u voor
uzelf best uit of u die ongemakjes erbij neemt.
6
Dranken
Ons lichaam bestaat grotendeels uit water. Vandaar dat het erg
belangrijk is om voldoende te drinken. Omdat de stoelgang na
een dikkedarmoperatie vloeibaarder is en u dus zo meer vocht
verliest, is het nog belangrijker om het vocht dat u verliest via de
stoelgang te compenseren door meer te drinken. Er wordt aangeraden om ongeveer 2 liter per dag te drinken, bij voorkeur tussen
de maaltijden door.
 Om de stoelgang minder vloeibaar te maken en om ervoor te zorgen
dat de voeding niet te snel door het spijsverteringskanaal gaat, is het beter
om een half uur voor en een half uur na het eten niet te drinken.
 Soep kan je beter een half uur voor de maaltijd nemen.
 Vermijd met een rietje drinken.
Water
Water is het meest essentiële onderdeel van onze vochtopname.
In principe is elk type water goed. Omdat zoutinname ervoor
zorgt dat vocht beter in het lichaam gehouden wordt, kan het helpen om bepaalde types water te drinken die meer zout bevatten ). Indien u moeite heeft om voldoende water te drinken,
kan u er eventueel munt of fruit aan toevoegen. Ook lichte koffie,
thee of bouillon of niet-gashoudende frisdranken zijn goede alternatieven.
 Let op bij bepaalde kruidenthee aangezien sommige een laxerend
effect hebben. Let in de keuken ook op met sommige kruiden.
 Mineraalwater bevat soms extra zouten (vb. Vichy, Badoit, Gerolsteiner ) wat helpt om meer vocht vast te houden en dus de stoelgang in te
dikken. Magnesium-rijk water kan dan weer de darm activeren.
 Kies bij de sportdranken (niet koolzuurhoudend) voor diegene met een
laag gehalte aan koolhydraten. Ze bevatten maximaal
8 gram koolhydraten per 100 milliliter.
7
Andere dranken
Sterke koffie of thee, gashoudende dranken en alcoholische dranken
kan u beter mijden kort na de operatie. Indien u ze toch af en toe wil
nuttigen, dan kan u dit beter niet op nuchtere maag doen. Verder
geldt uiteraard ook hier de boodschap : “overdaad schaadt”.
 Indien u op langere termijn toch alcohol wenst te drinken, is het aangewezen om dit tijdens de maaltijd te doen en in kleine hoeveelheden.
 De mate waarin bier of wijn wordt verdragen is erg individueel verschillend.
 De richtlijn rond gezonde voeding geeft aan alcoholgebruik bij voorkeur
te beperken tot 1 glas per dag.
Voedingsproducten en hun effect op de darmtransit
Vruchten en groenten
Varieer fruit en groenten. U kan kiezen tussen vers, uit blik of diepgevroren. Wat soep betreft, kan u best kiezen voor een fijn gemixte
soep.
Om u te begeleiden in de keuze van groenten of fruit, kan de tabel op
de volgende pagina u helpen. Daarin worden de verschillende klassen
groenten en fruit voorgesteld in functie van de mate waarin ze verdragen worden.
Na de operatie begint u best met die producten die in het algemeen
goed verdragen worden. Nadien kan u stapsgewijze ook de andere
producten gaan gebruiken. In het begin is het ook beter om gekookte
producten te eten in plaats van rauwe.
8
Groenten
Fruit
Goed verdragen
wit van prei
broccoli
wortelen
witloof
bloemkool
courgette
tuinkers
prinsessenbonen (extra fijn)
gekookte sla
de top van de asperge
gekookte groenten in het
algemeen
fruitconserven
gestoofd fruit (moes)
bananen
paddenstoelen
maïs
ui, sjalot
paprika
zuurkool
radijs
kool
peulvruchten
rauwe groenten in het algemeen
Individueel uit te testen
aubergine
artisjokken
venkel
raap
erwten
tomaten (zonder pellen en pitten)
pompoen
het hart van sla
komkommer
geraspte wortelen
vijg, sinaasappel
rabarber
vruchtensappen
gekonfijt fruit en met alcohol
geconserveerd
hazelnoten, noten, amandel
droge vruchten: rozijnen,
dadels, vijgen
kersen, bramen
Middelmatig verdragen
abrikozen
mandarijnen
mango
meloen
perzik
peer
appel
druiven zonder schil en pit
aardbeien, frambozen
9
Schrap niet onmiddellijk een bepaald product dat u een keer slecht
is bevallen. Het kan zijn dat het op een later moment minder of
geen probleem oplevert. De mate waarin u een bepaald product
kan verdragen kan namelijk verschillen van het ene moment tot het
andere.
U kan het dan best nog eens uitproberen op een dag dat u van plan
bent om thuis te blijven. Begin met een kleine hoeveelheid en probeer het nadien nog eens uit in verschillende omstandigheden.
Tips:
 Zelfbereide tomatensaus wordt vaak beter verdragen dan kant-en-klare
saus.
 Kies liefst ook voor jonge groenten, rijp fruit en groenten en fruit van het
seizoen. Schil en ontpit ze.
 Verder gaat de voorkeur uit naar zachte appelen (Golden, Gala, Jonagold) in plaats van de zuurdere (Granny Smith, Reinette).
 Zachte peren (William, Conférence, Durondeau) worden beter verdragen.
 Drink liever appelsap dan andere vruchtensappen.
10
Granen en afgeleiden
Varieer tussen: wit of grijs brood, beschuit, geroosterd brood,
sandwiches, pasta, rijst, aardappelen, griesmeel,
tapioca, havermout, enz...
Kook ze goed gaar.
 Volgende producten bevatten veel vezels: volkorenbrood, 7 granen
brood, volle rijst. Let hier best mee op.
Melkproducten
Melk
Melkproducten en desserts die melk bevatten zoals
pudding, rijstpap e.d. bevatten lactose, wat eigenlijk de
suiker in de melk is. Dit wordt soms slecht verteerd en kan
de maagdarmtransit versnellen wat gepaard kan gaan met gasvorming en een opgeblazen gevoel. Het is dus beter om melkproducten
te vermijden indien zij niet verdragen worden.
Sojamelk bevat geen lactose en kan aldus gewone melk vervangen.
Er bestaat ook lactose-arme melk. U kan de melk voor bepaalde desserts dan ook vervangen door deze producten.
Yoghurt
Yoghurt wordt in het algemeen goed verdragen, zowel natuuryoghurt als fruityoghurt. Yoghurt neutraliseert ook geur (windjes).
11
Kaas
Wat kaas betreft, gaat de voorkeur uit naar verse plattekaas, smeltkaas, harde (Parmesan, Gouda, Emmenthal,...) of half-harde
(Trappist, Chimay, Maredsous,...) kaas, boven kaas met schimmelkorst (Camembert, Brie,...) en blauwgeaderde kaas (Roquefort, Gorgonzola,...).
Andere voedingsproducten
Vlees, gevogelte, vis en eieren
Dierlijke producten worden in het algemeen goed verdragen. Ook
hier is het weer belangrijk om goed te variëren tussen de verschillende producten en ze dagelijks te eten.
Gerookte producten (gerookte zalm, parmaham,...),
vleessla, vissla worden soms minder goed verdragen
omdat ze de maagdarmtransit kunnen versnellen.
 Fijne vleeswaren zoals salami, worst, bloedworst, pastei,... worden
soms slecht verdragen omdat er stukjes kunnen inzitten die de darm kunnen
prikkelen.
 De Hoge Gezondheidsraad beveelt aan de hoeveelheid zout in de voeding te matigen. De voorkeur gaat uit naar vers vlees zonder toegevoegd
zout.
 Eieren en vis uit blik kunnen een slechte geur veroorzaken (windjes).
12
Vetten
Broodsmeersel
Boter, margarine en minarine worden over het algemeen goed verdragen.
Bereidingsvet
U gebruikt best olijfolie, koolzaadolie of een bakmargarine met een
goede vetsamenstelling (volgens de voedingsdriehoek).
Matig het gebruik van gefrituurde voeding (kroketten, frietjes, fishstick, etc..) en sauzen indien zij niet goed verdragen worden.
Om een verschillende smaak aan uw gerechten te geven kan u variëren tussen verschillende soorten plantaardige olie (olijfolie, zonnebloemolie, maïsolie, notenolie,...) .
Tips
☺
Slagroom en sauzen zoals mayonaise worden doorgaans goed verdragen.
 Chips wordt vaak slecht verdragen. Kies hier liever voor zoute chips
dan die met specerijen (paprika etc...).
13
Kruiden en specerijen
Om uw gerechten op smaak te
brengen kan u verschillende soorten
aromatische kruiden gebruiken (dille, kervel,
koriander, komijn, peterselie, basilicum,
oregano, tijm, dragon, laurierblad,...).
Matig best het gebruik van look, azijn, mosterd
en sterke specerijen (sterke kerrie, rode pepers,
peper, piment, pili-pili, pickles, tabasco)
aangezien ze tot anale irritatie kunnen leiden.
Extra zoutinname kan nodig zijn. Mensen zonder
dikke darm verliezen sneller en meer vocht en zout dan iemand
met een dikke darm.
Extra’s
Om voldoende energie op te nemen is het wel nuttig om eens iets
energierijks te eten, indien het verdragen wordt.
Tips
 Vermijd energierepen met gedroogde vruchten en noten zoals chocolade met noten of graanrepen.
14
Nota’s
——————————————————————————————————
——————————————————————————————————
——————————————————————————————————
——————————————————————————————————
——————————————————————————————————
——————————————————————————————————
——————————————————————————————————
——————————————————————————————————
——————————————————————————————————
——————————————————————————————————
——————————————————————————————————
——————————————————————————————————
——————————————————————————————————
——————————————————————————————————
——————————————————————————————————
——————————————————————————————————
——————————————————————————————————
——————————————————————————————————
——————————————————————————————————
____________________________________________________________________
15
Nota’s
——————————————————————————————————
——————————————————————————————————
——————————————————————————————————
——————————————————————————————————
——————————————————————————————————
——————————————————————————————————
——————————————————————————————————
——————————————————————————————————
——————————————————————————————————
——————————————————————————————————
——————————————————————————————————
——————————————————————————————————
——————————————————————————————————
——————————————————————————————————
——————————————————————————————————
——————————————————————————————————
——————————————————————————————————
——————————————————————————————————
——————————————————————————————————
____________________________________________________________________
16
FAPA heeft als doelstellingen het voorkomen van dikkedarmkanker en het verbeteren van de levenskwaliteit.
1. FAPA heeft een register opgestart. Het doel van dit register is:
 alle families met FAP of Lynch syndroom (= HNPCC of erfelijke niet-polyposis
dikkedarmkanker) erin op te nemen op een strikt anonieme wijze.
 mee te werken aan klinisch, epidemiologisch en fundamenteel onderzoek
zowel nationaal als internationaal.
2. FAPA informeert patiënten en hun familieleden over de aandoening
3. FAPA staat dokters bij door:
 families op te sporen
 een regelmatige en blijvende opvolging van de patiënten op punt te stellen
4. FAPA ondersteunt een zelfhulpgroep voor
patiënten en hun familie
De financiering van FAPA wordt
verzekerd door Stichting tegen Kanker
Leuvensesteenweg 479
1030 Brussel
Tel: +32 2 743 37 21
[email protected]
www.belgianfapa.be
17