Leerplan burgerschap

Domein: democratie
Leerinhouden
Kennis en inzicht
Groep
1-3


Regels en afspraken
Koningsdag, kennis van koningshuis
Groep
4




27 april Koningsdag
Koningshuis
Prinsjesdag
Opbouw regering: ministers, politieke
partijen, tweede kamer, troonrede,
gouden koets
Kinderlintjes
Functie gemeentehuis,
burgemeester
Kennis minister president, koning,
koningin en 3 dochters
Inhoud regeringsvormen
Regenten en vorsten (Argus Clou)
Gemeentebestuur, landbestuur
Kinderarbeid en de afschaffing
hiervan.
Monarchie, dictatuur
Democratie (nieuwsbegripen
geschiedenis)
Gemeentebestuur en landsbestuur
(geschiedenis)
Koningshuis
Prinsjesdag
kinderlintjes



Groep
5










Groep
6


Stadsrechten, zelfbestuur in de
steden (G)
Schouten en schepenen, de gildes
(G)
Vaardigheden





















Houdingen
Afspraken maken en nakomen
Deelnemen aan gesprekken
Weerbaarheid
Goede oplossingen bedenken
Meningsvorming en meningsuiting
Samen opstellen van groepsregels
Adhv tekst Nieuwsbegrip positie bepalen van
een kind.
Placetmat methode: besluitvorming, mening
Samenwerken, samenspelen, coöperatieve
werkvormen
Omgaan met kritiek (tips en tops)
Coole Kikker; kennismaken, vrienden
maken, onderhandelen, omgaan met
pestgedrag, helpen klasgenoten.

Luisteren naar elkaar, openheid



Meningsvorming en meningsuiting
Verdraagzaamheid
Coole Kikker; kennismaken, vrienden
maken, onderhandelen, omgaan met
pestgedrag, helpen klasgenoten.
Afspraken naleven
Besluitvorming
Afspraken nakomen en in groep oplossingen
vinden bij conflicten; problemen (leefstijl)
Eigen standpunt bepalen en bijstellen
(leefstijl)
Omgaan met kritiek (leefstijl)
samenwerken/samenwerken (coöperatieve
werkvormen)
Democratische basisvaardigheden
(vrijheid van meningsuiting, internationale
samenwerking)
Meningsvorming



Afspraken maken en regels opstellen in de
groep (L)
Standpunten bepalen en bijstellen (L)
Meningsvorming bij dilemma’s (allerlei)









Gelijke behandeling jongen en meisjes
Vreedzaamheid
Anderen de gelegenheid geven zich te
uiten
Besluitvormingen (Neerleggen bij de
meerderheidsbesluit in
groep)meningsvorming
Hoekenwerk, deelnemen in gemengde
groepen.
afspraken nakomen
anti-pestaanpak
Naleven van de gemaakte afspraken en
regels (L)
Meningsvorming bij dilemma’s (allerlei)
Besluitvormingen









Groep
7





Groep
8




Onderdrukking in de koloniën (G)
Invoering van de sociale wetten
AOW en WW (G)
Regering (nieuwsbegrip)
Koningsdag 27 april
Koningshuis
Prinsjesdag
Bestuur van stad, provincie, land,
Europa
Kinderlintje
Monarchie, dictatuur, democratie


Organisatie van de EU, parlement,
Commissie (Blauwe planeet)
Regering(Blauwe planeet,
Prinsjesdagpakket)
Kinderrechten (Taal in beeld,
tekstverwerken)
Verkiezingen (nieuwsbegrip)
Democratische rechtsstaat en
basiswaarden en andere
staatsvormen (Geschiedenis)


Regels en afspraken in de klas, op
school, thuis.
Rechten en plichten die kinderen in
een democratische samenleving
hebben.
Enkele hoofdzaken van de
Nederlandse en Europese
staatsinrichting en de rol van burger
Het verschijnsel dat er in een
democratie verschillen in opvattingen
zijn.





Leren argumenteren, debatteren (T,L)
Democratische basisvaardigheden (vrijheid
van meningsuiting, verkiezingen) (allerlei)
Samen spelen, samen werken
Omgaan met kritiek

Meningsvorming bij dilemma’s
Organisatie bij verkiezingen
(jeugdgemeenteraad, kindercommissie)
Leren argumenteren, luisteren en debatteren
(Taal in beeld, Derde Kamer, Leefstijl)
Samen opstellen van groepsregels
















Vergaderen: vergadertechnieken, rollen in
vergadering
Standpunt bepalen (Samen besluiten
nemen)
Kritische meningsvorming (Discussiëren)
Volgen van actualiteit en media
Eigen mening vormen
Het hanteren van conflicten
Problemen benoemen en bespreekbaar
maken, oplossingen aandragen, bijdragen
aan een goed gespreksklimaat
Regels en afspraken in de klas, op school,
thuis.
Rechten en plichten in de klas, op school
Afspraken maken





Gelijkwaardigheid van alle mensen op
allerlei terreinen (allerlei)
Conflicten leren oplossen (L, Mission
Possible)
Verdraagzaamheid
Hoekenwerk
Meningsvorming bij dilemma’s (allerlei
methodes)
Conflicten op een goede manier
oplossen (Leefstijl, Kids’ skills)
Gelijkwaardigheid van alle mensen op
allerlei terreinen (komt o.a. aan bod bij
lessen Godsdienst, Leefstijl,
pestprotocol, geschiedenis)
Naleven van samen opgestelde
groepsregels
Naleven van regels
Kritische houding t.a.v.
maatschappelijke kwesties.
Respect tonen voor gezagsdragers.
Conflicten op vreedzame wijze
oplossen.
Respect voor anderen en normen en
waarden
Domein: participatie
Leerinhouden
Kennis en inzicht
Groep
1-3

Groep
4







Groep
5






Groep
6

Inzicht en vertrouwen in eigen
kunnen
Rollen binnen samenleving
Eu; munteenheid (Wereld in getallen)
Omzien naar de zwakkere
medemens (Blauwe Planeet)
Verkeersregels (Wijzer in het
verkeer)
Samenleving: Hoe groot is
Nederland? (Blauwe Planeet)
Handel (Argus Clou)
Coole Kikker
Rechten van het kind
De wereld als woonplaats: provincie,
wijk, buurt, Nederland (Blauwe
planeet)
De wereld als bron van leven:
landelijkheid (Blauwe planeet)
inspraak en
medezeggenschap/kindercommissie
Munteenheid
verkeersregels
Slavenhandel en anti-slavernijbeweging, verzet en vrijheidsstrijd
van slaven in Suriname en
Vaardigheden

























Samen verantwoordelijk voor de klas/groep
(hulpjes van de dag)
Samenwerken (coöperatieve werkvormen)
Iets doen voor een ander (goede doelen
actie)
Oplossen van problemen
Coole Kikker; kennismaken, vrienden
maken, onderhandelen, omgaan met
pestgedrag, helpen klasgenoten,
Meedoen aan georganiseerde goede
doelenactie op school
Overleg voor activiteiten in de groep
Leren argumenteren en luisteren
Deelname verkeer
Functioneren kindercommissie
Opschoonactie
Koningsspelen
Waardering jegens mensen die voor je
zorgen
Invloed uitoefen op besluitvorming in eigen
groep
Inzicht in eigen capaciteiten (leefstijl)
Aandragen oplossingen
Koningsspelen
Participatievaardigheden voor jongeren
(Clubs en verenigingen, vrijwilligerswerk)
Actie om buurt netjes te houden
(kindercommissie)
Deelname verkeer
Waardering voor anderen
Kindercommissie
Inzicht in de eigen capaciteiten (L)
Opschoonactie
Houdingen


Inlevingsvermogen
Betrokkenheid

Coole Kikker; kennismaken, vrienden
maken, onderhandelen, omgaan met
pestgedrag, helpen klasgenoten,
opkomen voor jezelf
Verantwoordelijkheid voor school- en
klassenregels
Meedoen aan georganiseerde goede
doelenactie op school
Excursie Ecologische Verbindingszone













Verantwoordelijkheid voor groep/school
Creativiteit (creamiddag)
Assertiviteit
Bereidheid bijdrage te leveren aan
kwaliteit omgeving (sociaal fysiek)
verantwoording nemen (solidariteit)
bezoek aan de molen
Slot Loevestein
Goede doelen acties
Verantwoordelijkheid voor de groep /
school
Bezoek aan de Looierij


Groep
7








Groep
8















Nederlandse Antillen. (G)
Herdenking slavernij (G)
Watersnoodramp, bescherming
tegen het water (G) (Deltaplan (A))
Rechten van het kind (T, N)
Solidariteit, goede doelenacties
De euro
De verkeersregels en - borden
Kinderrechten (tekstverwerken, De
Blauwe Planeet)
Verschillende regeringsvormen De
Blauwe Planeet)
Vakbonden (Argus Clou)
Solidariteit en Ngo’s (de blauwe
planeet, Rode Kruis,
Kinderpostzegels, goede
doelenactie, Geschiedenis,
Nieuwsbegrip)
Instructie verkeersbrigadiers
Leren over vormen van inspraak
Inspraak uitoefenen
Meehelpen in klas en op school
Klasgenoten helpen, klas opruimen,
schoolplein opruimen
Solidariteit tonen
Zieke leerlingen bijhouden, opkomen
voor anderen
Leren over goede doelenorganisaties
Hulporganisaties (Unicef, Amnesty,
Greenpeace etc.)
meedoen aan projecten
Klas: organiseren van feest of uitje
School: organiseren van schoolfeest
of actie ter verbetering van de school
Omgeving: activiteit met mensen of
instanties in de buurt, vrijwilligerswerk
Goede doelen actie, publieke acties
Rechten van het kind













Waarderen van mensen die voor je zorgen
(L)
Ruzies voorkomen; ruzies oplossen (L)
Keuzes kunnen maken
Solidariteit, goede doelenacties (allerlei)
Deelnemen in het verkeer
Koningsspelen


Bezoek aan de IJzertijdboerderi
Solidariteit, goede doelenacties (allerlei)
Deelname jeugdgemeenteraad
Kindercommissie
Taken in de klas afspreken
Goede doelenactie organiseren
Opschoonactie in de wijk organiseren
Leren argumenteren, luisteren en debatteren
(Taal in beeld, Derde Kamer, Leefstijl)
Inoefenen van taak verkeersbrigadier



Taken in de klas uitvoeren
Deelnemen aan goede doelenacties
Deelnemen aan Opschoonactie in de
wijk
Verantwoord omgaan met de taak van
verkeersbrigadier
In de klas:
 kiezen van taakjes, brigadieren
 afspraken maken,
 klassenvergadering /overlegstructuur
Op school:
 kindercommissie
 jeugdgemeenteraad
Meehelpen in klas en op school:
 Klasgenoten helpen, klas opruimen,
schoolplein opruimen (opschoonactie)
 Jongere kinderen helpen
 Solidariteit tonen
 Zieke leerlingen bijhouden, opkomen voor
anderen


Vanuit betrokkenheid samen werken
aan een sociaal en ruimtelijk
stimulerende en aangename leef-,speel
en leeromgeving
Domein: identiteit
Leerinhouden
Kennis en inzicht
Groep
1-3
Groep
4










Groep
5











Verschillen levensbeschouwingen
Kennis van bijbelverhalen
Nederlands/christelijke feestdagen
Godsdienstlessen (Trefwoord)
Kerkdienst en vieringen van
Christelijke feesten
Coole Kikker; kennismaken, vrienden
maken, onderhandelen, omgaan met
pestgedrag, helpen klasgenoten,
opkomen voor jezelf
Een kleurrijk eiland (Blauwe Planeet)
Overlijden Nelson Mandela
Persoonlijke held/idool (Trefwoord)
Samenleving: Hoe groot is
Nederland? (Blauwe Planeet)
Nationaliteitsbesef (Nieuwsbegrip)
Multiculturele Samenleving
Religieuze en levensbeschouwelijke
stromingen (trefwoord en
geschiedenis)
Multiculturele samenleving.
Nationaliteit besef (nieuwsbegrip)
Verschillende gezinssituatie en
leefvormen (trefwoord)
Persoonlijkheid, idool
Verlichting: het planetarium van Eise
Eisinga
Strijd tegen het water .
Nederland in zuilen.
Kerkdiensten
Vaardigheden








Houdingen
Complimenten geven en ontvangen
(zonnetje van de week)
Leren goed om te gaan met de ander,
verschillen zien
Uiten van gevoelens, wensen en ervaringen
Grenzen aan kunnen geven
Inzicht in verschillen tussen mensen
(Trefwoord)
Coole Kikker; empatisch vermogen,
onderscheid maken tussen goed en slecht.
adhv Nieuwsbegrip positie Nelson Mandela
bepalen, discriminatie herkennen
Inzicht eigen mogelijkheden en beperkingen
 Inzicht in eigen mogelijkheden; beperkingen
en opvattingen
 Inzicht in verschillen tussen
mensen.(geschiedenis en trefwoord)
 Verplaatsen in de ander/perspectiefwisseling
 Rekening houden met opvattingen van
anderen (trefwoord)
 Herkennen uitingen cultuur en religie in
straatbeeld (trefwoord)
 Herkennen discriminatie
 Zelf onderscheid maken tussen goed en
slecht (trefwoord)










Respect voor elkaar en het geloof
Empathie
Behulpzaam

Coole Kikker; zelfkennis,
zelfwaardering, gelijkwaardigheid en
gevoel voor groepsdynamica
Gelijkwaardigheid (nieuwsbegrip)
Zelfkennis (leefstijl)
Zelfwaardig
Anderen willen betrekken. (leefstijl)
Respect voor diversiteit
Vrede en conflicten.
Waarderen van verschillende
muziekstromingen

Groep
6








Groep
7










kunstpodium (muziek met een
staartje)
Ontdekkingsreizen, ontdekking van
de wereld (G)
VOC, onmetelijke rijkdom (G)
Anti-Joodse maatregelen in 2e WO,
het leven van Anne Frank (G)
Veelkleurig Nederland, gastarbeiders
en nieuwe Neder-landers (G)
Waar komen Nederlanders vandaan
(A)
Godsdienstlessen
(Trefwoord/Geschiedenis)
Kerkdienst, christelijke feestdagen
Multiculturele samenleving en
diversiteit (Leefstijl, geschiedenis)
Besef van nationaliteit
Persoonlijke helden / idolen
Ontwikkelen zelfbeeld
Godsdienstlessen
Kerkdienst en vieringen van
Christelijke feesten
T.a.v. ontwikkelen van realistisch
zelfbeeld aanleren van
karaktereigenschappen.
Hoofdzaken van vijf
wereldgodsdiensten (De blauwe
Planeet, Heilige Huisjes, excursies
kerkgebouw en moskee)
Godsdienstvrijheid (geschiedenis en
aardrijkskunde)
Multiculturele samenleving en
diversiteit, integratie, allochtoon,
autochtoon, inburgering, (leefstijl ,
Geschiedenis)
Mensen- en kinderrechten (de
Blauwe planeet en geschiedenis)
 Het waarderen van andere culturen (L)
 Zelfreflectie bij godsdienstige en
maatschappelijke thema’s
 Herkennen van stereotypen en discriminatie
 Onderscheid maken tussen goed – fout /
kwaad
 Inzicht in eigen mogelijkheden, beperkingen
en opvattingen








Zelfreflectie en ontwikkelen van zelfbeeld bij
Godsdienstlessen en Leefstijl
Herkennen van stereotypen en
discriminaties (Godsdienst, Leefstijl,
geschiedenis, seksuele vorming).
Contacten met verenigingen en instanties in
het dorp (Anspach Actief, toernooien,
gastlessen)


Zelfkennis
Respect, empathie, hulpvaardigheid
Waarderen van verschillen in godsdienst, seksuele geaardheid,
samenlevingsvormen.
Waarderen van diverse kunstvormen en
–uitingen.
Zelfreflectie bij Godsdienstlessen
Zelfkennis, Waarderen van verschillen ,
tolerantie(seksuele vorming, Leefstijl,
Godsdienst)
Empathie en hulpvaardigheid (Leefstijl)
Groep Zelfbeeld
 Ontwikkelen van zelfbeeld (seksuele
8





voorlichting, Lentekriebels, Leefstijl)
Karaktereigenschappen, uiterlijk,
hobby's etc.
reflectie op eigen achtergrond
Familie,
culturele en religieuze achtergrond,
nationaliteit
Religie/levensbeschouwing
 PC identiteit /Geloof
 Vieringen en rituelen
 Stromingen (Christendom, Islam,
Jodendom, Boeddhisme,
Hindoeïsme, Humanisme)
 Godsdienstvrijheid
Multiculturele samenleving
 Etnische groepen op school en in de
samenleving
 Culturele gewoonten en feesten
 Integratie: allochtonen, autochtonen,
inburgering
 Nationale identiteit
Respect voor diversiteit
 Waarden en normen
 Hoe gaan we met elkaar om?
 In de klas, op school, in de
samenleving
 Ik en de ander

Verschillen en overeenkomsten,
verplaatsen in de ander,
betrokkenheid

Tolerantie
 Respect, vooroordeel, stereotypen,
uitsluiting, discriminatie



Samenwerken met anderen ongeacht
sociale, etnische en/of culturele
achtergronden.
Verschillen en overeenkomsten tussen
mensen zien en waarderen
In concrete situaties discriminatie en
uitsluiting herkennen.



Een ieder kan zich
medeverantwoordelijk voelen voor het
recht op eigen ontplooiing en die van
anderen
Een serieuze en respectvolle dialoog
met anderen aangaan
Het naleven van regels