Invasieve planten in België

Invasieve planten in België
Leen Heemers
Proefcentrum voor Sierteelt
11 februari – Studiedag Boomkwekerij
Voorstelling
• Invasieve planten
• Wat kunnen wij doen ?
• Gedragscode voor de sierteelt
• Het AlterIAS project
Solidago spp.
Cotoneaster horizontalis
Buddleja davidii
Aster spp.
Prunus serotina
Heracleum
mantegazzianum
Ludwigia grandiflora
Myriophyllum
aquaticum
Fallopia japonica
Invasieve of exotische invasieve plant
1. Soort van vreemde oorsprong (exotische
plant),
2. door de mens ingevoerd, buiten zijn natuurlijk
verspreidingsgebied,
3. soort geïntroduceerd na 1500,
4. geacclimatiseerd aan zijn nieuwe omgeving,
5. heeft een sterke verspreidingscapaciteit die
kan leiden tot een exponentiële toename van
zijn populaties
De stappen in het invasieproces
Exotische soort
d
ro
t
in
tie
c
u
at
m
cli
c
a
tie
a
is
n
tie
a
s
ali
r
u
at
verspreiding
reproductie
geografisch
Klimatologisch
Invasieve soort
ns
a
p
ex
ie
De regel van 3x 10 (Wiliamsson, 1996)
Niet alle exotische planten
1000
worden invasief:
100
10
1
verspreiding
de dispersion
reproductie
geografisch
klimatologisch
van de 1000 wordt er uiteindelijk
maar 1 invasief!
of slechts 0,1% van alle
exotische planten zijn invasieven
d
ro
t
in
tie
c
u
c
ac
at
lim
tie
a
is
n
tie
a
s
ali
r
u
at
ns
a
p
ex
ie
Latentieperiode
600
Introductie
1896
Expansie
1936
Données : Pysek & Prach 1993
Aantal geïnvadeerde sites
Invasieproces van de reuzenbalselmien (Impatiens glandulifera) in Tsjechië
300
Latentie : 40 jaar
0
1900
1930
1960
1990
Niet-geïnvadeerd
Geïnvadeerd
♯vegetatieve soorten
20
Fallopia japonica
15
10
5
0
Solidago
gigantea
Source: Vanderhoeven et al., 2005
Impact op de soorten
Fallopia
Heracleum
japonica mantegazzianum
m
Impact op het ecosysteem
Source: Vanderhoeven et al., 2005
de
o
eb
d
Op
Economische gevolgen
Verenigd Koninkrijk
Rhododendron ponticum
50 miljoen euro
Nederland
Prunus serotina
Meerdere miljoenen euros in 30 jaar
Frankrijk(Moeras Poitevin)
Ludwigia spp. 662 000 euro in 3 jaar
Duitsland
Heracleum mantegazzianum
12 miljoen euro/jaar
Situatie in België: ISEIA protocol
Parameters
Waarde
Verspreidingscapaciteit
1‐3
Kolonisatie van natuurlijke habitats 1‐3
Impact op inheemse vegetatie
1‐3
Impact op het ecosysteem
1‐3
ISEIA
4‐12
index
Branquart et al. 2007
black list: ISEIA index = 11‐12
watch list: ISEIA index = 9‐10
Zwarte lijst en bewakingslijst
Zwarte lijst
Bewakingslijst
Land
23 soorten
27 soorten
Water
10 soorten
2 soorten
33 soorten
29 soorten
Alarmlijst: 7 soorten
Economisch belang invasieve planten (n=63)
Soort
% boomkwekers
Invasie status
1. Prunus Laurocerasus
48
Bewakingslijst
2. Buddleja davidii
33
Bewakingslijst
3. Amelanchier lamarckii
30
Bewakingslijst
4. Robinia pseudoacacia
27
Bewakingslijst
5. Rhododendron ponticum
25
Zwarte lijst
6. Acer negundo
24
Bewakingslijst
7. Quercus rubra
22
Bewakingslijst
8. Mahonia aquifolium
22
Zwarte lijst
9. Spiraea x billardii
21
Bewakingslijst
10. Rosa rugosa
17
Zwarte lijst
50
45
40
Occurence (%)
35
30
25
20
33
30
27
25
24
22 22
21
17
16
15
13
11
10
10
8
6
5
5
3
2
0
48
2
2
2
2
3
3
3
3
3
3
5
5
5
10
Economisch belang invasieve planten
50
44
% telers (n=68)
40
30
18
20
16
10
10
6
4
1
0
≤ 5 %
5 and 10 % 10 and 20 % 20 and 30 % 30 and 50 % I don't know No answer
(opbrengsten invasieve planten/ totale
verkoopcijfer) * 100
Voorstelling
• Invasieve planten
• Wat kunnen wij doen ?
• Gedragscode voor de sierteelt
• Het AlterIAS project
Preventie: voorkomen is beter dan…
Invasie niveau
Initiële introductie
Tijd
Preventie
Beheer van de populatie
Nieuwe introducties vermijden is beter dan het beheersen dan bestaande populaties in de natuur
Welke zijn de verspreidingsvectoren?
Initiële introductie
Secundaire verspreiding
= invasieve plant
Terrein
baan
Boomkwekerij
Arboretum
Botanische tuin
waterweg
Initiële introductie
Secundaire verspreiding
Secundaire aanplant
= invasieve plant
Terrein
park
weg
Boomkwekerij
Arboretum
Botanische tuin
tuin
waterweg
Initiële introductie
Secundaire verspreiding
Secundaire aanplant
= invasieve plant
Terrein
park
weg
Boomkwekerij
Arboretum
Botanische tuin
tuin
Waterweg
Initiële introductie
Secundaire verspreiding
Secundaire aanplant
= invasieve plant
Groenafval
Terrein
park
weg
Boomkwekerij
Arboretum
Botanische tuin
tuin
waterweg
Initiële introductie
Secundaire verspreiding
Secundaire aanplant
= invasieve plant
N
E
V
Grondverzet
E
PR
Groenafval
Terrein
.
park
.
. ..
.
.
Boomkwekerij
Arboretum
Botanische tuin
weg
tuin
waterweg
E
I
T
.
.....
Voorstelling
• Invasieve planten
• Wat kunnen wij doen ?
• Gedragscode voor de professionele
groenvoorziener
• Het AlterIAS project
Gedragscode voor invasieve planten
Document waarin goede praktijken gespecifieerd
worden om de risico’s op introductie van invasieve
planten te verminderen.
Gedragscode wordt uitgewerkt in overleg met de
sector
Gedragscode is geldig voor heel België
Vrijwillig engagement
Bilateraal akkoord
In de gesprekken worden de Belgische beroepsfederaties betrokken (FWH , AVBS, VVOG, BFG, UVCW, BTV, BVTL)
U.K. (2005)
Gedraggscode (DEFRA)
Conseil de l’Europe
(2008)
Europese strategie
Nederland (2010)
Convenant waterplanten
Frankrijk (2007)
Charte d’engagement
Zwitserland(2007)
Alternatives (Commission suisse) Gedragscode voor invasieve planten
« Producenten en verkopers »
« Gebruikers »
Siertelers, boomkwekerijen
Openbare groendiensten
Tuin‐ en plantencentra
Tuin‐ en landschapsarchitecten
Producenten en verkopers van waterplanten
Tuinaanleggers
Arboreta, botanische tuinen
« Tuinliefhebbers »
Gedragscode voor invasieve planten
Mogelijke maatregelen van de gedragscode:
™ Verspreiding van informatie over invasieve planten
b.v.: verspreiding folders en brochures, linke naar AlterIAS website,
poster, informeren van klanten/inwoners.
™ Stopzetten aanplant/commercialisatie van bepaalde soorten
(lijst te definiëren)
™ Voorkeur geven aan het gebruik van niet-invasieve alternatieven
Iedereen is vrij om alternatieven voor te stellen
™ Afficheren logo
Gedragscode voor invasieve planten
Belangen voor de professionele groensector
1) Natuurbehoud - biodiversiteit
2) Groene imago van de sector uitstraling
3) Aanboren van nieuwe markten – alternatieve planten
4) Anticipatie op wetgeving die opgelegd kan worden
Regulatie/wetgeving
Federaal
Koninklijk besluit in ontwerp: 20 soorten waarvan de invoer,
uitvoer en doorvoer verboden is
Brussel
Ordonnantie voor Natuurbehoud nog niet goedgekeurd:
verbiedt verkoop, aankoop en aanplant (?) van alle invasieve
soorten
Wallonië
Circulaire wallonne (wet) – 23 april 2009 – verbiedt aanplant
van planten van zwarte lijst en alarmlijst voor openbare
aanbestedingen van de Public Service Wallonne
Wetgeving i.v.m grondverzet
Vlaanderen
Ontwerp beheerregeling inclusief handelsverbod (ANB), heeft
betrekking op 3 invasieve waterplanten (grote waternavel,
parelvederkruid en waterteunisbloem)
• Carpobrotus sp.
• Crassula helmsii
• Egeria densa
• Lagarosiphon major
• Ludwigia grandiflora
• Ludwigia peploides
• Myriophyllum
aquaticum
• Myriophyllum
heterophyllum
Voorstelling
• Invasieve planten
• Wat kunnen wij doen ?
• Gedragscode voor de sierteelt
• Het AlterIAS project
Eén project, drie objectieven…
1) Informeren over de risico’s van invasieve planten
2) Identificeren van alternatieven en goede praktijken
3) Begeleiding van de sector ter implementatie van (2)
… in drie campagnes
2010
2011
2012
1. Sensibilisatie campagne
2. Ontwikkeling gedragscode
3. Tuinbouwonderwijs
2013
Het AlterIAS project?
Alterias is een communicatieproject met als doelstelling de sierteeltsector te
sensibiliseren over de problematiek van invasieve planten
Waarom sensibilisatie van de sierteeltsector ?
Het merendeel van de invasieve planten zijn sierplanten
Waarom een communicatieproject ?
Invasieve planten blijven redelijk onbekend buiten het wetenschappelijk milieu. Deze
planten worden nog steeds geproduceerd, gecommercialiseerd en aangeplant…
AlterIAS : partners
Coördinatie
Partners
Co‐financiers
Duur
Université de Liège Gembloux Agro-Bio Tech (GxABT)
Unité Biodiversité & Paysage
- Centre Technique Horticole de Gembloux (CTH)
- Proefcentrum voor Sierteelt – Destelbergen (PCS)
- Federale Overheidsdienst, Volksgezondheid, Veiligheid Voedselketen
en Leefmilieu
- Europese Commissie
- Service Public de Wallonie (SPW)
- Agentschap voor Natuur en Bos (ANB)
- Brussels Instituut voor Milieubeheer (BIM)
4 jaar (jan. 2010 – dec. 2013)
Informatie?
www.alterias.be
Lijst van invasieve planten in België
(januari 2011)
Voor recente updates raadpleeg
http://ias.biodiversity.be/
Zwarte lijst ( 30 soorten)
Ailanthus altissima
Aster lanceolatus
Aster x salignus
Baccharis halmifolia
Cornus sericea
Cotoneaster horizontalis
Fallopia japonica
Fallopia sacchalinensis
Fallopia x bohemica
Helianthus tuberosus
Heracleum mantegazzianum
Impatiens glandulifera
Mahonia aquifolium
Prunus serotina
Rhododendron ponticum
Rosa rugosa
Solidago canadensis
Solidago gigantea
Spiraea alba
Spiraea douglasii
Bewakingslijst ( 27 soorten)
Landplanten
A2
A2
A2
A1
A2
A2
A3
A2
A2
A3
A3
A3
A2
A3
A2
A3
A3
A3
A2
A2
Acer negundo
Acer rufinerve
Amelanchier lamarckii
Aster novi-belgii
Bidens frondosa
Buddleja davidii
Cyperus eragrostis
Duchesnea indica
Elaeagnus angustifolia
Fraxinus pennsylvanica
Hyacinthoides hispanica
Impatiens parviflora
Lupinus polyphyllus
Lysichiton americanus
Mimulus guttatus
Parthenocissus inserta
Parthenocissus quinquefolia
Persicaria wallichii
Prunus laurocerasus
Quercus rubra
Rhus typhina
Robinia pseudoacacia
Rudbeckia laciniata
Senecio inaequidens
Spiraea tomentosa
Spiraea x billardii
Alarmlijst ( 7 soorten)
B2
B1
B2
B3
B3
B3
B1
B2
B1
B1
B2
B3
B2
B1
B2
B3
B3
B2
B1
B3
B1
B3
B1
B3
B1
B2
Akebia quinata
Carpobrotus edulis
Carpobrotus acinaciformus
Echinocystis lobata
Lonicera japonica
Phytolacca americana
B2
B3
Cabomba caroliniana
B0
A0
A0
B0
B0
B0
Waterplanten
Crassula helmsii
Egeria densa
Elodea canadensis
Elodea nuttalii
Hydrocotyle ranunculoides
Lagarosiphon major
Ludwigia grandiflora
Ludwigia peploides
Myriophyllum aquaticum
Myriophyllum heterophyllum
A1
A1
A3
A3
A2
A1
A2
A1
A2
A1
Azolla filiculoides
Lemna minuta
B0