Moed vatten voor een ander kapitalisme

Moed vatten voor een ander kapitalisme
14 mei 2011 | Het Financieele Dagblad
Door: Michiel Goudswaard
Het is een verademing: eindelijk een hoofdrolspeler in het internationale bedrijfsleven die de oorzaken van de crisis niet
bij anderen zoekt.
Dit keer geen klaagzang over veeleisende aandeelhouders, over niet deugende overheidsregulering, of een vijandige
pers. Nee, het is hoog tijd dat de leiders van grote ondernemingen hún rol in het moderne kapitalisme kritisch onder de
loep nemen.
Dominic Barton, de global managing director van McKinsey, heeft de afgelopen 18 maanden met meer dan 400
ondernemingsbestuurders en vooraanstaande politici gesproken over de financiële crisis en de lessen die daaruit
zouden moeten worden getrokken. In een recent artikel in de Harvard Business Review zet hij op papier wat er in zijn
ogen moet gebeuren.
'Sociaal contract'
Hij begint met de terechte vaststelling dat de verleiding van 'business as usual' moet worden weerstaan. De groei mag
dan weer aantrekken, de adrenalineniveaus mogen weer wat zijn gedaald, maar dat ontslaat de leiders van
beursfondsen niet van de plicht om hard na te denken over de vraag hoe het kapitalistische systeem anders kan worden
ingericht. Want het 'sociaal contract' tussen het kapitalisme en de burgers aller landen zou een tweede crisis van deze
omvang niet overleven, meent hij, met alle onvoorspelbare, maar zeker schadelijke gevolgen van dien.
Barton pleit voor een vorm van kapitalisme die rekening houdt met alle 'stakeholders' en veel meer op de lange termijn is
gericht. We moeten af van het op aandeelhouders gerichte 'kwartaalkapitalisme'. Mede door de snelle wisselingen aan
de top van grote ondernemingen is de notie uit het zicht geraakt dat denken op de lange termijn essentieel is voor
succes op de lange termijn. Niet meer denken in kwartalen, maar in periodes van minimaal vijf tot zeven jaar, is zijn
devies.
Meer sloopwerk nodig
Dat inzicht is niet nieuw, Barton schrijft dat ook. Maar de urgentie om de noodzakelijke veranderingen door te voeren is
dat wél. 'We kunnen het kapitalisme zélf hervormen, of we kunnen het voor ons laten hervormen door politieke
maatregelen en de druk van een woedend publiek', schrijft Barton.
Dat dit inzicht is nog lang niet overal is doorgedrongen, lijkt me evident. De aanhoudende maatschappelijke discussies
over bonussen maken dat bijna tot vervelens toe duidelijk. Er zal nog wel meer sloopwerk nodig zijn voordat dit symbool
van het op de korte termijn gerichte 'zelfbedieningskapitalisme' is geslecht.
Minder luisteren naar snelle beleggers
Barton is vernietigend in zijn oordeel: de betaling van ceo's is er te vaak op gericht om een leider te belonen voor het feit
dat hij de top heeft gehaald, niet voor wat hij of zij doet als de hoogste positie is bereikt. Hij doet onder meer de
aanbeveling om de betaling te koppelen aan factoren die van invloed zijn op de langetermijnontwikkeling, zoals
innovatiekracht, en niet alleen aan de beurskoers.
Maar het belangrijkste is in zijn ogen dat bestuurders veel meer zouden moeten opereren alsof het bedrijf hun eigendom
is. Zij moeten minder luisteren naar de snelle beleggers die veel lawaai maken en zich richten op de korte termijn. En
zouden in dat beleid door veel intensiever bij het bedrijf betrokken commissarissen moeten worden gesteund.
Moed
Voor die veranderde opstelling is moed nodig. Moed om geen kwartaalcijfers meer te publiceren, moed om geen
winstverwachtingen af te geven, moed om te proberen aandeelhouders die zich voor langere tijd aan een bedrijf willen
binden, meer stemrecht te geven. In sommige Franse bedrijven gebeurt dat laatste al. Unilever, Coca-Cola en Ford
hebben besloten om geen 'earnings guidance' meer te geven.
Barton maakt duidelijk dat echte verandering alleen tot stand komt als ondernemingsbestuurders en hun
toezichthouders zich daarvoor hard maken, ondanks alle voorspelbare protesten. Als zij dat doen, kan dat misschien ook
de politiek inspireren om zich werkelijk bezig te houden met de vraag hoe het kapitalisme van na de crisis eruit zou
kunnen zien. Meer regels en toezicht zijn niet genoeg, alleen bonusbashen ook niet.