9.Gezondheid - Kinderrechtencoalitie

09 GEZONDHEID
IVRK - art. 24, 25, 27
Concluding Observations 2010 - art. 31 - 32, 54 - 59, 60 - 63
Kinderrechtenforum 8: Kinderrechten in de gezondheidszorg
Standpunt kinderen en ziekenhuis (update 2013)
Standpunt euthanasie en minderjarigen
Alternatief Rapport 2010 - hoofdstuk 9
WAT STAAT ER IN HET ALTERNATIEF RAPPORT UIT 2010?
Kinderen die in armoede leven, groeien op in omstandigheden die hun fysieke en mentale ontwikkeling in gevaar
brengen. Daarom vroegen de ngo’s in 2010 een doeltreffend armoedebeleid zodat de nodige lichamelijke en
geestelijke ontwikkeling van alle gezinsleden gegarandeerd wordt. Andere belangrijke aspecten hierbij zijn de
toegang tot en kwaliteit van de zorg, de promotie van gezondheid en een betere verzameling van gegevens rond
gezondheid.
Verder bespraken de ngo’s de toestand van kinderen met een handicap en kinderen in het ziekenhuis. Ouders
ervaren heel wat moeilijkheden om hun verantwoordelijkheden thuis en op het werk te combineren. Ook
klaagden de ngo’s de gebrekkige mogelijkheden aan op het vlak van participatie van kinderen. Ten derde werd
opgemerkt dat ouders niet overal bij hun kinderen aanwezig mogen zijn tijdens een ziekenhuisopname. Tot slot
klaagden de ngo’s aan dat kinderen in de psychiatrie niet op de hoogte zijn van de duur van hun hospitalisatie,
dat vrijheidsbeperking wordt gehanteerd als strafmaatregel en dat medische behandeling de norm is in plaats
van een ultieme maatregel.
Ook stond men stil bij seksualiteit (preventie van HIV/AIDS, weinig communicatie over het seksuele en affectieve
leven) en verslaving (de ngo’s vragen bijkomende aandacht voor alcoholgebruik bij jongeren en andere
verslavingen).
ALGEMEEN
BELEIDSEVOLUTIES

De euthanasiewetgeving werd op 13 februari 2014 uitgebreid naar wilsbekwame minderjarigen. Er werd
in 2015 geen enkele aanvraag ingediend door een minderjarige.

Het Vlaams Jeugd- en Kinderrechtenbeleidsplan 2015-2019 geeft duurzaamheid een belangrijke plaats.
Vlaanderen moet voor een duurzame leefomgeving zorgen waar kinderen en jongeren actief aan
bijdragen. Volgens een van de operationele doelstellingen moet de Vlaamse overheid investeren in een
gezonde leefomgeving die rekening houdt met de grotere kwetsbaarheid van kinderen. De normen van
een gezonde leefomgeving voor kinderen kunnen anders zijn, aldus het plan, en daarom is het is
belangrijk om na te gaan wat kinderen lichamelijk aankunnen. Dit kindperspectief wordt nu nog te
weinig meegenomen.
1
INTERESSANTE INITIATIEVEN

Oprichting van de interdisciplinaire experten groep Childproof. Dit is een consortium van
middenveldorganisaties, wetenschappers en artsen voor een betere leefomgeving voor kinderen door
te pleiten voor het kind als de norm in het luchtbeleid. Sinds de oprichting heeft Childproof veel
aandacht besteed aan de problematiek voor (ongeboren) kinderen aan de blootstelling van
hormoonverstoorders (chemische stoffen die werken als natuurlijk hormonen of juist de werking ervan
blokkeren). Deze stoffen worden in verband gebracht met onder andere toenemende
onvruchtbaarheid, stoornissen in het immuunsysteem en bepaalde kankers. Met name
kinderproducten zouden vrij moeten zijn van hormoonverstoorders.
WAT WERD NIET (GOED) GEREALISEERD?

Kinderen worden onevenredig hard getroffen door luchtvervuiling. Kinderen zijn extra gevoelig voor de
schadelijke effecten van het milieu op de gezondheid. Voor hen is het proces van groei en ontwikkeling
belangrijk voor de gezondheid en blootstelling aan luchtverontreiniging op kritieke momenten (de
zogenaamde tijdsvensters) kunnen langdurige gevolgen hebben voor kinderen. Luchtvervuiling kan voor
de ongeboren foetus drastische gevolgen hebben zoals verminderde groei, een laag geboortegewicht,
vroegtijdige geboorte of zelfs abortus. Moeders blootgesteld aan teveel fijnstof tijdens de zwangerschap
zien na de geboorte een beperktere longfunctie van hun baby.

Het afsluiten van een klimaatakkoord in Parijs met te weinig ingebouwde garanties en de beslissing om
de twee oudste kerncentrales van het land 10 jaar langer open te houden, vinden we verontrustende
evoluties en een potentiële bedreiging voor de toekomstige gezondheid van kinderen.
ONGELIJKHEID VAN KIN DEREN MET BETREKKING TOT GEZONDHEID
BELEIDSEVOLUTIES IN 2015

Vanaf 1 oktober 2015 moet een huisarts bij zijn raadplegingen de derdebetalersregeling toepassen voor
zijn patiënten die van de verhoogde tegemoetkoming genieten. Het doel is de medische zorg bij een
huisarts toegankelijker maken voor de patiënten met dat recht op de verhoogde tegemoetkoming. De
patiënt betaalt enkel zijn persoonlijk aandeel of remgeld en de huisarts krijgt zijn ereloon direct van het
ziekenfonds. De maatregel is enkel van toepassing op de raadplegingen en voor de technische
verstrekkingen die tijdens de raadpleging zijn uitgevoerd en niet voor de huisbezoeken.
De wettelijke verplichting bestaat al sinds 1 juli 2015, de praktische uitvoering startte op 1 oktober 2015.
Door deze maatregel wordt ook voor kinderen en jongeren die zelf het recht op verhoogde
tegemoetkoming genieten of kinderen en jongeren van wie de ouders recht hebben op de verhoogde
tegemoetkoming, automatische de derdebetalersregeling toegepast. Op een algemene
derdebetalersregeling voor iedereen blijft het intussen wachten.

De erkenning van de klinisch psychologen, orthopedagogen en psychotherapeuten werd gestemd in
2014 en de inwerkingtreding van de wet is voorzien op 1 september 2016. Er zijn echter steeds meer
signalen dat de erkenning van klinisch psychologen/orthopedagogen en psychotherapeuten niet
gelijktijdig rond zal zijn. Dit zou gevolgen hebben voor een mogelijk terugbetaling via de
ziekteverzekering., want zonder een erkenning is een terugbetaling niet mogelijk.
2
ENKELE INTERESSANTE INITIATIEVEN

De Gezinsbond kaderde de terugbetaling van psychologische en orthopedagogische zorg in zijn visie op
geestelijke gezondheidszorg voor gezinnen. De gezinsorganisatie vraagt een algemene en billijke
terugbetaling van psychologische zorg voor iedereen. Een vergoeding enkel en alleen voor bepaalde
doelgroepen binnen bepaalde zorgtrajecten vindt de Gezinsbond onvoldoende. Voor kinderen en
jongeren vraagt de Gezinsbond kosteloze eerstelijnspsychologische zorg zolang zij
kinderbijslaggerechtigd zijn.
Kinderen en jongeren beschikken niet over een eigen inkomen, waardoor de financiële drempel voor
het verkrijgen van zorg voor hen erg groot is. Een algemene derdebetalersregeling verlaagt de financiële
drempel, maar neemt ze niet weg. Kinderen en jongeren blijven afhankelijk van hun ouder of opvoeder
en kunnen niet zelfstandig zonder hun medeweten psychologische hulp zoeken. Omdat het recht op
lichamelijke en geestelijke gezondheid opgenomen is in het Internationaal Kinderrechtenverdrag (IVRK)
is de enige oplossing de financiële drempel wegnemen en kinderen en jongeren gratis toegang verlenen.

De invoering van de verplichte derdebetaler voor personen met verhoogde tegemoetkoming op 1
oktober 2015 was voor het Vlaams Patiëntenplatform, het Netwerk tegen Armoede en de Gezinsbond
de aanleiding om huisartsen op te roepen om hun patiënten te informeren over de
derdebetalersregeling. Met een eenvoudige affiche in de wachtzaal willen de organisaties patiënten
informeren over hun rechten en de drempel verlagen om effectief gebruik te maken van die rechten.
Een huisarts geeft met deze affiche in de wachtzaal het signaal aan zijn patiënten dat hij bereid is om
de maatregel toe te passen wanneer een patiënt erom vraagt.

Het project CHILDPROTECT dat de Gezinsbond samen met een aantal partners heeft opgezet voor de
bescherming van kinderen tegen hormoonverstorende stoffen (HVS) werd afgerond. Er werd een
informatiebrochure "Bescherm je baby, beperk hormoonverstoorders" ontwikkeld en verspreid bij
zwangere vrouwen.

Om een actueel zicht te krijgen op wat er leeft over en bij zorgende gezinnen, heeft de Gezinsbond een
tweedelige onlinebevraging gehouden met als centrale vragen: “Wat denken 'gewone' gezinnen over
personen met een handicap en hun gezin?” en “Hoe beleven gezinnen met een kind of een volwassene
met een beperking of chronische ziekte hun positie in de samenleving?” Beide perspectieven werden
samengebracht in een e-dossier zorgende gezinnen. Geen wetenschappelijk publicatie, maar een
menselijke benadering vanuit de leefwereld van gezinnen. Zie: www.gezinsbond.be/focus
WAT WERD NIET (GOED) GEREALISEERD?

Financiële toegang tot (gezondheids)zorg blijft voor kinderen en jongeren problematisch want zij zijn
afhankelijk van hun ouders. De Kinderrechtencoalitie blijft pleiten voor gratis basisgezondheidszorg
voor kinderen en jongeren tot 18 jaar (of zolang ze kinderbijslaggerechtigd zijn). De
derdebetalersregeling, waardoor mensen enkel nog het remgeld dienen te betalen, werd voor een
beperkte groep (zij met recht op verhoogde tegemoetkomen) gerealiseerd. Minderjarigen worden nog
steeds niet als bijzondere doelgroep gezien voor wie de derdebetalersregeling verplicht wordt
toegepast.
KINDEREN MET EEN HAN DICAP EN KINDEREN IN HET ZIEKENHUIS
3
BELEIDSEVOLUTIES

Sinds 1 september 2015 is synchroon internetonderwijs (SIO) verankerd in het onderwijs, voor kinderen
en jongeren in het lager en het secundair onderwijs. De Vlaamse overheid werkt hiervoor samen met
Bednet vzw. Met SIO biedt Bednet voor zieke kinderen en tienermoeders die tijdelijk niet naar school
kunnen, onderwijs op afstand aan, via de computer, rechtstreeks en in interactie met hun klas. Zo wordt
de leerachterstand beperkt en kan zittenblijven zoveel mogelijk vermeden worden. Vanaf 2016 ontvangt
Bednet hiervoor een projectsubsidie van 2.339.000 euro, een verdubbeling van het huidige budget.

De Vlaamse regering keurde in mei 2015 de visienota Vlaamse Sociale Bescherming goed (VSB) en legt
zo de krijtlijnen voor een solidaire samenleving in de volgende jaren concreet vast. Het
basisondersteuningsbudget voor personen met een handicap (BOB) vormt een nieuwe Vlaamse
tegemoetkoming binnen de VSB die vanaf september 2016 gefaseerd zal ingaan. Het BOB is een
maandelijks, forfaitair bedrag voor personen met een erkende handicap en een vastgestelde
ondersteuningsnood. Veel mensen met een beperking kiezen om zo lang mogelijk in de eigen
thuisomgeving te verblijven. Het BOB moet hen hierbij helpen en mag ingezet worden voor reguliere
dienstverlening, om zo het sociaal netwerk van personen met een handicap te ontlasten. Maar de vrees
bestaat dat door de vele wachtlijsten in de regulier zorg, het netwerk extra taken zal moeten opnemen
want er staat nu immers een vergoeding tegenover. Hierdoor zou mantelzorg geen keuze meer zijn maar
een verplichting.
SEKSUALITEIT EN GEVOELSLEVEN
BELEIDSEVOLUTIES

De laatste suïcidecijfers spreken van een lichte daling in Vlaanderen, maar het aantal ligt nog steeds
hoger dan Europees gemiddelde.

Volgens onderzoek lijdt drie procent van de jongeren tussen 14 en 18 jaar aan chronische eenzaamheid
(die dus niet gelinkt is aan een specifieke gebeurtenis). Het is een onderschat probleem.
ENKELE INTERESSANTE INITIATIEVEN

Op de portaalsite 1813 werd een apart luik voor jongeren voorzien, zie
https://www.zelfmoord1813.be/ik-heb-hulp-nodig/verder-na-een-poging en een nieuwe app “On track
again” werd ontwikkeld.

Op zoek naar handvaten en oplossingen lanceerde Awel een nieuwe online tool 'Awel, wat moet ik
doen? -ontwikkeld door jongeren voor jongeren- dat jongeren helpt om te gaan met kwetsuren,
schaamte te overwinnen, vertrouwen te schenken en te praten over hun problemen.

Jong & Van Zin voerde een kwalitatief onderzoek bij 846 jongeren tussen 14 en 18 jaar over zingeving.
De onderzoeksresultaten stelden ze voor op studiedag PITSTOP.

Onderzoek “Awel wat moet ik doen? De veerkracht van jongeren bij Awel onderzocht”

Week van de Lentekriebels 2015 (Sensoa), met focus op gender en homofobie.
4

Jeugdprogramma “D5R” (realistische fictie) van Ketnet maakt thema’s als seksualiteit, weerbaarheid,
rouw, pesten… bespreekbaar. Online informatie en interactie is mogelijk via de website van Ketnet.

Jong & Van Zin bracht ‘Buitenaardig’ uit: een educatief spel over vriendschap en verliefdheid voor
kinderen van 6 tot 8 jaar. Geschikt voor het onderwijs, de bijzondere jeugdzorg en het jeugdwerk.

Jong & Van Zin herwerkte in 2015 ‘(N)Iets mis mee?!’, in samenwerking met Chirojeugd Vlaanderen,
KSA, Kazou, Bizon, Wel Jong Niet Hetero, KLJ, Jeugd Rode Kruis en Krunsj. Het kreeg een update naar
aanleiding van nieuwe inzichten. Er werden nieuwe situaties in verband met nieuwe media, een
wegwijzer en een actieplan toegevoegd. ‘(N)Iets mis mee?!’ is een handig instrument voor jeugdwerkers
om bewust te leren omgaan met seksueel getinte situaties. Het is gebaseerd op het ‘Vlaggensysteem’
van Sensoa en Movisie. Meer info via www.nietsmismee.be

Professor Luc Goossens (KUL): “20% van de jongeren is soms eenzaam, 3% is chronisch eenzaam” . De
Bond Zonder Naam organiseerde een “Week van de verbondenheid” om dit onderwerp bespreekbaar
te maken
WAT WERD NIET (GOED) GEREALISEERD?

Er is een blijvende nood in Vlaanderen aan goede relationele en seksuele vorming vanuit een positief
uitgangspunt, voor kinderen, jongeren en hun opvoeders. Er ligt te veel focus op hoe je vooral niet ziek
wordt en niet zwanger zal worden, te weinig op hoe het wel moet. Alarmerende nieuwsberichten over
de invloed van porno op jongeren.

De CLB’s hebben een onduidelijke rol hierin: wat mogen ze nog doen, vooral wat betreft relationele
en seksuele vorming? Zijn scholen hiervan voldoende op de hoogte?

Minister Crevits wil inzetten op peer mediation (conflictbemiddeling door jongeren) in het onderwijs.
De ngo’s pleiten ervoor het ruimer te zien dan peer mediation en peer support (jongeren die jongeren
ondersteunen) in te zetten om jongeren weerbaar te maken. Al van bij het begin: buddy’s voor
eerstejaars en voor vluchtelingen die toekomen. Een goede schoolsfeer scheppen door leerlingen uit
hogere jaren in te zetten om starters wegwijs te maken, te laten deelnemen aan activiteiten … Deze
jongeren moeten we opleiden in het ondersteunen, doorverwijzen, adviseren, een luisterend oor
bieden ….

Het is jammer dat de JAC’s terug moeten focussen op het onthaal van jongeren en niet meer deze
begeleiding mogen doen. Daardoor kan het concept ‘Jeugdadviseurs’ bij velen niet meer doorgaan.

1 op de 5 Vlaamse jongeren kampt met psychische problemen, dikwijls met zware gevolgen. Daarom
organiseerden VTM, Qmusic en Belfius op zaterdag 5 december 2015 de eerste Rode Neuzen Dag. De
“rodeneuzenproblemen” werden bespreekbaar. Maar is het geen taak van de overheid om hier
structureel in te investeren in plaats van dit over te laten aan ad hoc initiatieven?
ANDERE
5
ENKELE INTERESSANTE INITIATIEVEN

Jong & Van Zin pleit ervoor de stem van de jongeren in het maatschappelijke en politieke debat rond de
invulling van de levensbeschouwelijke vakken/zingeving in het onderwijs zeker niet te negeren. Jong
& Van Zin liet jongeren hierover in debat gaan met politici en afgevaardigden van de onderwijskoepels
op de studiedag PITSTOP over zingeving bij jongeren.

Jong & Van Zin voerde in 2015 een kwantitatief en kwalitatief onderzoek naar de zingevingsbeleving van
14- tot 18-jarigen. Wat blijkt: jongeren geven aan vaak na te denken over zichzelf en de wereld. Ze
denken na over de toekomst en over hun rol in de maatschappij. Jongeren vinden zin in alle
deelaspecten van hun leven. De traditioneel religieuze rituelen en waarden zijn minder uitgesproken in
hun leven. De gemiddelde 14- tot 18-jarige vindt de drijfveren om elke dag op te staan in de
verbondenheid met anderen, in zelfontplooiing en in gewoon plezier hebben. Op basis van deze
resultaten maakte Jong & Van Zin samen met jongeren een jongerenmagazine PITSTOP over zingeving.
Met inspirerende interviews, opdrachten & tips. Om even stil te staan bij het leven.

Jong & Van Zin benadrukt de meerwaarde van vorming in scholen door externen. De overheid kan
niet van leerkrachten verwachten dat ze supermannen en –vrouwen zijn! Door de maximumfactuur
komen externe vormingen onder druk te staan. Dit kan ten koste gaan van een aantal sociale
vaardigheden van jongeren (weerbaarheid, relaties en seksualiteit, communicatievaardigheden,
creativiteit, …). Het is de taak van de overheid om hier alert voor te zijn.

Nieuwe website gelanceerd van de Druglijn: www.druglijn.be
6