Behaviorisme

Behaviorisme
Floor van Dalen
Oorsprong
Behaviorisme is een psychologische stroming
origineel bedacht door John B. Watson. Hij
bracht zijn wereldberoemde paper genaamd
‘Psychology as the Behaviorist Views It’ uit in
1913. De paper was erg controversieel voor die
tijd en bracht veel emoties teweeg. Pas 25 jaar
later in 1930 werd het een algemeen
geaccepteerde theorie.
Behaviorisme is een wetenschap die zich alleen
op het gedrag richt, omdat het gedrag in
tegenstelling tot gedachten en stemmingen
objectief waarneembaar zijn. Laten we eerst
een duidelijke definitie van de term ‘gedrag’
geven. Deze luidt als volgt: “Gedrag is een actie
uitgevoerd door het CNS (central nervous
system; centraal zenuw stelsel) als gevolg op
een stimulus”. Nu kijken behavioristen vooral
naar de manier waarop waarneembare factoren
van invloed zijn op het gedrag. Dit is dus
eigenlijk gewoon leren. [Roger Schnaitter, 1974]
Uit deze stroming zijn termen als Klassieke
conditionering en Operante/Instrumentele
conditionering tevoorschijn gekomen. Dit zijn
twee manieren om gedrag aan te leren met
behulp van stimuli, respons, straf en beloning.
Vormen van beloning kunnen zijn: Eten,
voortplanten, hygiëne (denk aan vlooien), een
positieve emotie of het wegnemen van een
negatieve omgevingsfactor. Vormen van
straffen kunnen zijn: Pijn, een negatieve
emotie, het wegnemen van een positieve
omgevingsfactor, ziekte of buitensluiting,
Klassiek Conditioneren – I. P. Pavlov
Wanneer men denkt aan klassiek conditioneren
denkt men natuurlijk aan Ivan Pavlov. De
Russische fysioloog Ivan Petrovitsj Pavlov werd
geboren op 14 september 1849. Hij was vooral
geïnteresseerd in het gedrag, en dan met name
de reflexen. Hij heeft in 1904 een Nobelprijs van
de fysiologie gekregen en stierf 27 februari
1936 in Leningrad, Rusland [Elsevier, 1967].
Pavlov heeft zich onsterfelijk gemaakt met zijn
experiment met de hond, de bel en het eten.
Om dit experiment goed te kunnen begrijpen
zullen we eerst iets meer moeten weten over
de stimuli die met dit experiment gemoeid
waren. Als eerst hebben we de hond die als
reactie op de zogenaamde onvoorwaardelijke
stimulus, namelijk de geur van vlees, een
bepaalde respons vertoont, de respons is in dit
geval kwijlen. Nu had Pavlov er een tweede
voorwaardelijke stimulus bij gehaald, in de
vorm van een bel. Wanneer hij de hond nu eten
gaf, luide hij eerst de bel, wat die hond
natuurlijk niets kon schelen. Na herhaling van
dit ritueel begon de hond echter de
voorwaardelijke stimulus in verband te brengen
met de onvoorwaardelijke. Met andere
woorden hij bracht het luiden van de bel in
verband met de geur van het eten. Na verloop
van tijd was er geen eten meer nodig om de
hond te laten kwijlen, er hoefde simpelweg
maar een bel te luiden of de hond begon al te
kwijlen. De hond heeft gedrag aangeleerd en
vertoont nu een respons op een
voorwaardelijke stimulus. Dit noemde Pavlov
klassiek leren, het leren herkennen van een
stimulus die gevolgd wordt door een beloning
of straf. In de natuur gaat het om het
herkennen van toevalskenmerken (zoals een
omvallende bananenboom) en het verband
leggen met de beloning die erop volgt (bananen
die voor het oprapen liggen).
1
Smaakaversie
Een laatste manier van leren is een speciale
manier van klassiek conditioneren. Deze manier
is speciaal omdat het maar een enkele ervaring
kost om een bepaalde handeling voor lange tijd
te laten. Het gaat hier over smaakaversie. Een
keer goed ziek worden van oud frituurvet is
vaak genoeg om al misselijk te worden bij de
geur van frietjes. In de natuur leert een
organisme bepaald voedsel te mijden wanneer
het daar ziek van word.
Operant Conditioneren – B. F. Skinner
Burrhus Frederic Skinner is een naam die de
meeste van ons wel kennen van de ‘skinner
box’, een apparaat gebruikt om operant
conditioneren te kunnen bestuderen. Skinner
heeft echter meer op zijn naam staan. Hij heeft
onder anderen de ‘National Medal of Science’
en de ‘Citation for Outstanding Lifetime
Contribution to Psychology’ gewonnen. Volgens
Skinner was ‘reinforcement’ de sleutel tot het
leren, als je gewenst gedrag beloont en
ongewenst gedrag straft, zal het gewenste
gedrag steeds vaker voorkomen. In de natuur
zou dit dus betekenen een bepaalde handeling
te associëren met beloning of straf. Zoals het
schoppen van een leeuw waarschijnlijk een nare
ervaring als gevolg heeft en het individu in het
vervolg zulk gedrag dus wel zal laten.
Grote denker – J. B. Watson
John Broadus Watson, geboren op 9 januari
1878, was de belangrijkste persoon voor het
behaviorisme, namelijk zijn uitvinder. Watson
was leraar aan de universiteit van Chicago in
1903 waar hij zijn eerste vrouw leerde kennen;
namelijk een van zijn studenten. Mary Ickes was
verliefd op John Watson en schreef een
liefdesgedicht op haar examenblad in plaats van
haar antwoorden. Het stel trouwde in het
geheim later dat jaar, en in 1904 nogmaals in
het openbaar. Ze kregen twee kinderen, een
zoon en een dochter. Watson werd in 1909
hoofd van de psychologie afdeling van de Johns
Hopkins Universiteit in Baltimore omdat het
voormalig hoofd van die afdeling was betrapt in
een bordeel [Clayton State University, 2009].
In 1913 bracht hij zijn ‘Psychology as the
Behaviorist Views It’ uit, welke later bekend zou
worden als “behaviorist manifesto” en Watson
de “vader van behaviorism”. De reden hiervoor
is dat Watson beargumenteerde dat de
psychologie niet zozeer het begrijpen van de
geest, maar het voorspellen en controleren van
gedrag zou moeten zijn [Robert H. Wozniak,
1997].
In 1915 werd zijn vrouw ziek en verloor als
gevolg van die ziekte haar lust voor seks. Dit
bleek de doodsteek voor hun relatie. Vijf jaar
later in 1920 had Watson een affaire met
Rosalie Rayner, een pas afgestudeerde collega
van hem en tevens de dochter van goede
vrienden van zijn vrouw. Het duurt niet lang
voor zijn vrouw erachter kwam en Watson
verloor om die reden zijn baan in oktober
datzelfde jaar. [Clayton State University, 2009]
Na de scheiding gaat Watson naar New York en
word daar aangenomen door het J. Walter
Thompson reclamebureau, en trouwt met
Rosalie Rayner, ze kregen 2 zoons. Hij kwam er
al snel achter dat mensen vrij weinig
onderscheid maakten in de merken die ze
kochten, waarop hij met het geniale idee kwam
om het merk een bepaald ‘image’ te geven en
dat te verkopen. Hij gebruikte zijn naam als
wereldberoemd psycholoog in het adverteren
van producten voor het J. Walter Thompson
reclamebureau en werd in korte tijd erg rijk.
2
Hij bleef ondertussen doorgaan met schrijven
en bracht in 1928 het boek “The Psychological
Care of the Infant and Child” uit. Dit boek
predikte het nooit knuffelen of kussen van je
kinderen, maar ze behandelen als kleine
volwassenen. Volgens Skinner zou te veel
moeder liefde schadelijk zijn en het individu
later in het leven incapabel maken tot het
aangaan van relaties. Hij schreef ook boeken als
“Why 50 Years From ow Men Won’t Marry” en
“Why I Don’t Commit Suicide” wat maar even
iets zegt over zijn gevoel voor humor.
In 1936 overleed zijn vrouw. Dit was een van de
enige gelegenheden waarin hij zijn zonen heeft
geknuffeld. Watson overleed in New York op 25
September 1958, op tachtigjarige leeftijd.
Bronnen
Nobel Lectures, Physiology or Medicine 19011921, Elsevier Publishing Company, Amsterdam,
1967.
Between organism and environment. A review
of B. F. Skinner's About behaviorism, Roger
Schnaitter, 1974.
Commentary on “Psychology as the Behaviorist
View It” John B. Watson (1913), by Robert H.
Wozniak, Bryn Mawr College, 1997.
Clayton State University, Site, Geraadpleegd op
18 oktober 2009.
3