Samenwerken met ouders: een belangrijke taak voor

Samenwerken met ouders:
een belangrijke taak voor
iedere school
Studiedag NOvELLe
Hasselt, 6 november 2012
Begeleiding: Hilde Leonard
Opleiding pedagogiek KUL
10 jaar vormingswerk met jongeren
Navorming voor Refleks weerbaarheidscentrum
Sinds 2004 zelfstandig nascholer:
ondersteuning van leerkrachten en teams
(BaO / SO) rond moeilijk gedrag en sociale
vaardigheden – bijzondere aandacht voor
samenwerking ouders en school
Contact: [email protected]
Ouderbetrokkenheid doet ertoe!
-
Ouderbetrokkenheid heeft een positief effect op
het functioneren van kinderen tijdens schooltijd én
daarna (weinig onderzoek in SO)
-
Effect is het sterkst voor meest kwetsbare
leerlingen
= leerlingen met negatieve schoolervaring
= leerlingen met lage socio-economische /
allochtone achtergrond
(Hilde Colpin, VLOR, 2011)
(c) [email protected]
1
Samenwerking school – thuis in
een hedendaags jasje
(Juridisch) uitgangspunt
-
Ouders zijn eindverantwoordelijk voor de
opvoeding
Ze delegeren een deel daarvan aan de school
De school is verantwoordelijk voor de
(organisatie van) het onderwijs
Ouders en school voeden samen op…
…elk vanuit een verschillende positie
Samen… vanuit een verschillende
positie (Van Mulligen e.a., 2001)
Kind
(verticale)
loyaliteit
Ouders
(c) [email protected]
2
“Mijn kind, schoon kind.”
“In de ogen van zijn moeder is iedere aap
een gazelle.” (Arabisch gezegde)
Loyaliteit ouder - kind
-
krachtige, onverbreekbare band (blijft na
overlijden, blijft na pleegplaatsing of adoptie,
ook bij pubers die zich afzetten)
-
ouders voelen zich verantwoordelijk voor hun
kind, ze willen dat het goed opgroeit
ouders kiezen voor hun kind (“mijn kind, schoon
-
kind”)
-
kinderen kijken op naar hun ouders en vragen
toestemming om zich te hechten aan anderen
Samen… vanuit een verschillende
positie
Kind
band via
leerkracht
Ouders
(c) [email protected]
School
3
Band leerling - school
-
-
ontstaat niet vanzelf: ouders moeten
toestemming geven + het moet klikken tussen
kind en school / leerkracht
band is tijdelijk, stopt als leerling niet meer op
school zit
als kind moet kiezen tussen ouders en school,
kiest het voor ouders
dit kan zich uiten in bv. demotivatie en moeilijk
gedrag
Samen… vanuit een verschillende
positie
Kind
Kind geen veiligheid
Geen vertrouwen / continuïteit
Ouders
School
Samen… vanuit een verschillende
positie
Kind
Groeiruimte optimaal
Vertrouwen en respect
Continuïteit en/of samenwerking
Ouders
(c) [email protected]
School
4
Twee soorten samenwerking
1. Traditionele model: ieder baas op eigen terrein
Werkt prima als er continuïteit is tussen beide
opvoedingsmilieus (waarden, opvoedings-
methode, verwachtingen van kind,…)
2. Partnerschap: school en thuis zijn samen
verantwoordelijk voor welbevinden kind
Werkt best bij discontinuïteit tussen beide
opvoedingsmilieus
Verhouding school-ouders in deze tijd
-
-
-
Individuele ontwikkeling = centraal thema
Opvoeding = belangrijk; school én gezin
worden geacht méér op te voeden dan ooit te
voren
School (maatschappij) trekt steeds meer
opvoedingstaken naar zich toe die vroeger
exclusief voor de ouders waren
Overlap is groot, samenwerking noodzakelijk!
Verhouding school-ouders in deze tijd
-
-
Individuele ontwikkeling = centraal thema
Grote diversiteit in levenswijzen, normen en
waarden, gezinsvormen,… ook vele visies over
wat goede opvoeding is
School en thuis zitten niet noodzakelijk op
dezelfde golflengte
Overleg is noodzakelijk!
(c) [email protected]
5
Verhouding school-ouders in deze tijd
-
Individuele ontwikkeling = centraal thema
Hiërarchische verhoudingen verdwijnen: ouderkind, leerkracht-leerling, leerkracht-ouder
Gelijkwaardigheid en overleg zijn de
basismodellen
Afkalving automatisch gezag van de leerkracht
Ouders praten mee!
Verhouding school-ouders in deze tijd
Samenwerkingsmodel is aangewezen!
Niet alle ouders zijn hierin mee…
Cf. ouders na migratie – evolutie in de tweede/derde
generatie
Niet alle scholen zijn hierin mee…
vb. ouders ifv. fondsenwerving, ouders alleen
betrekken bij problemen
Samenwerking: ja!
De school neemt het voortouw
(c) [email protected]
6
Vele vormen van betrokkenheid
-
Betrokkenheid van ouders op school
= zichtbaar voor schoolpersoneel
vbn. deelname aan ouderavonden, school- of ouderraad,
schoolfeesten, reactie op nota’s in agenda,…
-
Betrokkenheid van ouders thuis
= niet zichtbaar voor schoolpersoneel
vbn. ondersteuning bij huistaken, “Hoe ging het op
school vandaag?”, zorgen voor een gevulde boekentas,
een plekje om te studeren,…
Welke betrokkenheid doet ertoe?
-
Betrokkenheid op school én thuis dragen allebei
bij aan schools functioneren
Kwaliteit van de betrokkenheid thuis is
belangrijk: autonomie-ondersteuning
geloof in mogelijkheden v.h. kind
positieve sfeer
procesbegeleiding
(Hilde Colpin, VLOR, 2011)
Verklaring voor dit effect
1. Vaardigheidsmodel
= stimuleert (meta)cognitieve
vaardigheden van leerlingen
2. Motivationeel model
= verhoogt intrinsieke motivatie van
leerlingen voor school (zie dynamische
driehoek)
(c) [email protected]
7
Afstemming noodzakelijk
1. Wat verwachten wij als school van jullie,
ouders… op school én thuis?
Cf. engagementsverklaring basisschool
vraagt afstemming en keuze binnen het schoolteam
2. Wat verwachten jullie, ouders, van ons
als school?
Het intakegesprek vóór de formele
inschrijving
= afstemmen van wederzijdse verwachtingen
= uitwisselen van de nodige informatie om goed te
kunnen samenwerken op de verschillende
niveaus.
Wat vindt u belangrijk voor ons om dit kind goed
te kunnen begeleiden?
Welke info hebben we minimaal nodig om onze
onderwijstaak goed te kunnen vervullen?
Alle ouders bereiken
-
Vlaams onderzoek (Stassen & Verhoeven): De meeste
ouders vinden school belangrijk en voelen zich
betrokken!
Toch bereikt de school niet alle ouders…
Praktische drempels: tijd, geen kinderopvang, geen
-
Psychologische (en culturele) drempels:
-
-
vervoer,…
eigen negatieve schoolervaring,
zich klein voelen tgo. school,
schaamte of schuldgevoel,
geen zin in (wéér) slecht nieuws,
zin niet inzien van oudercontact,…
(c) [email protected]
8
Alle ouders bereiken
Praktische drempels wegwerken: zoeken naar
passende contactmogelijkheden
nieuwe media (elektronische schoolomgeving,
telefoon,…)
soepel omgaan met tijd : OC tijdens schooluren
kinderopvang door leerlingen
Alle ouders bereiken
Psychologische drempels wegwerken
Aangename sfeer, informeel contact, aandacht
voor privacy, mensen op hun gemak stellen,…
De zorg voor leerlingen zichtbaar maken
Positieve en persoonlijke benadering (duidelijke
contactpersoon, laten merken dat je kind kent en er
positieve kanten van ziet)
Andere ouders of vereniging betrekken
Huisbezoek
Volhouden!
-
Luisteren naar de stem van alle
ouders
-
Voortdurende uitwisseling tussen team en
ouders
Ouderraad en schoolraad zijn hiervoor maar
beperkt geschikt
Zoeken naar andere vormen: oudercafé,
moedergroepen, focusgroep rond een specifiek
thema,…
(c) [email protected]
9
Onderwijs en
opvoedingsondersteuning
-
Onmacht bij veel ouders is groot: hoe kan ik
mijn kind opvoeden en ondersteunen?
School kan ouders hierbij helpen:
vbn. moedergroepen
deskundigheid delen
praktische hulp: studiebeursaanvraag, taalles,…
In gesprek met ouders van een
leerling
Startpunt: verschil in visie
Perspectief
ouders
Perspectief
leerkracht
andere band met kind,
andere visie op opvoeden,
verschillend idee over taakverdeling thuis-school,…
Moeilijkste gesprekken zijn die waar de visie van school en
ouders het meest uit elkaar liggen!
(c) [email protected]
10
Deskundigheid van ouders
-
zij kennen het kind van bij de geboorte
zijn emotioneel betrokken op hun kind
kennen de volledige medische geschiedenis
kennen de specifieke gevoeligheden
kennen de context waarin kind opgroeit
weten welke aanpak binnen het gezin werkt
“google”deskundigheid
…
Deskundigheid van de school
-
pedagogische achtergrond
dagelijkse ervaring met kinderen als
vergelijkingsbasis
emotionele afstand
kennen het onderwijssysteem door en door
professioneel netwerk (vb. CLB)
…
Streefdoel: gelijkwaardige partners
-
-
Ouders en school hebben verschillende,
maar belangrijke informatie
Beiden moeten aan bod komen
Niet zoeken naar “de waarheid”, maar
naar een aanpak die door alle partijen
geaccepteerd wordt
Is een proces van afstemming!
(c) [email protected]
11
Het voortgangsgesprek
= vanuit de initieel opgebouwde relatie uitwisselen
van de nodige informatie om goed te kunnen
samenwerken
= bij problemen zoeken naar afstemming en
oplossingen in het belang van de leerling
Voorwaarde: voortdurende communicatie over en
weer & dossiervorming hierrond
Voortgangsgesprek of oudercontact
-
-
Betrek ouders zoveel mogelijk: zorg dat
ze weten hoe hun kind het doet op
school
Vertaal je eigen deskundigheid op een
begrijpelijke manier
Maak ruimte voor de ervaringen van
ouders: Hoe gaat het met huiswerk? Wat
vertelt uw zoon thuis over school?
-
Raadpleeg ze zo vroeg mogelijk als je
problemen vermoedt: maak een aparte
Ik geloof dat ouders willen dat ze…
trots op hun kind kunnen zijn
een positieve invloed hebben op hun kind
goed nieuws over hun kind willen horen
hun kind een goede opvoeding kunnen geven
zien dat de toekomst van hun kind beter is dan die van
henzelf
vol hoop over hun kind zijn
een goede relatie met hun kind hebben
(Bron: Insoo Kim Berg)
(c) [email protected]
12
Bij problemen met het kind
…
…
…
…
…
zijn ze teleurgesteld
hopen ze dat het niet waar is
zoeken ze tekenen dat het een vergissing is
reageren ze sterk emotioneel
vinden ze het moeilijk om dit te aanvaarden
Bij problemen met het kind
… moeten ouders het slechte nieuws verwerken en
hun verwachtingen bijstellen!
Dit verloopt in een aantal fasen:
1. Ontkenning
2. Boosheid
3. Verdriet
4. Acceptatie
Bron: Peter De Vries, CPS
Probleemverkennend gesprek
1.
2.
3.
4.
5.
Stel het probleem dat je ervaart op basis van
feiten en observaties
Bevraag de ouders: herkennen ze dit? Hoe
verklaren ze dit?
Geef je eigen hypothese als mogelijkheid, niet
als feit.
Maak in het gesprek voldoende ruimte voor
reacties van de ouders.
Ga niet te snel over tot mogelijke oplossingen
of adviezen.
(c) [email protected]
13
Een schema als werkmodel
Perspectief ouders
Perspectief leerkracht
Invoegen
Gezamenlijk perspectief
Plan van aanpak
Bron: Maurits Wysmans en Rik Prenen
1. Ontkenning
Gedrag ouders
- Ongeloof, ontkenning
- Oorzaak zoeken bij de
school
- Alles verwachten van een
tweede opinie (test)
- In een hoog tempo
onderzoeken starten
- Refereren aan anderen
(familie) die ook geen
probleem zien
Behoefte ouders
-
Geruststelling
Tijd
Bewijs
Overtuiging
Begrip familie /
naasten
Tweede opinie
Reageren bij ontkenning
-
Luister
Geef tijd
Bewijs het slechte nieuws met feiten
(schriften, voorbeelden van gedrag,…)
-
Stimuleer hen te zoeken naar tweede
opinie
Zoek een gemeenschappelijk perspectief
met de ouders
(c) [email protected]
14
2. Boosheid
Gedrag ouders
-
Verwijten
Onredelijkheid
Roepen, tieren, schelden
Rood aanlopen
Behoefte ouders
-
Erkenning
Ruimte voor boosheid
Mogen uiten van
boosheid
(zie kenmerken van
frustratie-agressie)
Reageren bij boosheid
-
Laat de ouder ruimte om te vertellen
Erken de boosheid
Geef een gevoelsreflectie: benoem hoe jij
denkt dat de ouder zich voelt
Begrens fysieke of verbale agressie
(eventueel achteraf) + herstel het
contact
3. Verdriet
Gedrag ouders
-
Tranen, huilen
Heel vertrouwelijk
worden
Vastklampen aan
leerkracht
Schijnbare
onverschilligheid
Behoefte ouders
-
Begrip
Ruimte voor verdriet
Steun
Duidelijkheid over wat in
deze situatie kan
Een leerkracht die
professionele afstand
bewaart
(c) [email protected]
15
Reageren bij verdriet
-
Luisterend oor
Ruimte voor het verdriet
Bewaken van grenzen leerkracht-ouder
Professionele afstand
Verwijzen naar hulpverlener indien nodig
4. Acceptatie
Gedrag ouders
- Tevreden hoe het hun
kind gaat, ondanks
problemen
Let op voor
schijnacceptatie:
- Ouders zeggen tevreden
te zijn, maar zijn
onbewogen en houden
afstand
Behoefte ouders
- Vertrouwen in de school
niet beschamen
Bij schijnacceptatie
- Tijd
- Echte interesse langdurig
tonen
- Opbouwen van een
vertrouwensrelatie
Reageren bij acceptatie
-
Blijf zorgvuldig om het vertrouwen niet te
beschamen
Bij schijnacceptatie:
- Geef tijd
- Toon interesse
- Blijf werken aan vertrouwensrelatie
(c) [email protected]
16