Juridische aspecten van opname en behandeling in de ggz

Juridische aspecten van opname
en behandeling in de ggz
J.C.J. Dute
Sectie Gezondheidsrecht
Universiteit Maastricht
Programma
Vrijwillig opgenomen psych. patiënt
 Gedwongen opgenomen psych. patiënt

– Externe rechtspositie (= opname)
– Interne rechtspositie (= verblijf)

Wilsonbekwaamheid en
vertegenwoordiging
Dute - Sectie Gezondheidsrecht - UM
Vrijwillig opgenomen psych. patiënt



Patiënt stemt in met opname/behandeling
Behandelingsovereenkomst: wederzijdse rechten
en plichten
Belangrijkste rechten patiënt:
–
–
–
–
–

Informatie
Toestemming
Niet-weten
Geheimhouding
Rechten rond dossier
Belangrijkste rechten hulpverlener:
– Goed hulpverlenerschap
– Betaling
Dute - Sectie Gezondheidsrecht - UM
Wet BOPZ
Vrijheidsbeperking, daarom wet nodig
 1971 eerste wetsontwerp
 1979 Winterwerparrest
 1994 inwerkingtreding Wet BOPZ

– Gevaarscriterium
– Regeling interne rechtspositie
1997 1e evaluatie
 2002 2e evaluatie

Dute - Sectie Gezondheidsrecht - UM
Gevaarscriterium
Gevaar
 Geestesstoornis
 Causaal verband: geestesstoornis is oorzaak
gevaar
 Geen alternatief voor opname (ultimum
remedium criterium)
 Geen bereidheid tot opname
(bereidheidscriterium)

Dute - Sectie Gezondheidsrecht - UM
Jurisprudentie over gevaarscriterium

Gevaar voor zichzelf
–
–
–
–

Zelfdoding/ernstig lichamelijk letsel
Patiënt gaat maatschappelijk ten gronde
Zelfverwaarlozing
Patiënt roept agressie op
Gevaar voor anderen
– Doodslag/ernstig lichamelijk letsel
– Psychische schade
– Verwaarlozing van zorgbehoevende

Gevaar voor algemene veiligheid van personen of
goederen
Dute - Sectie Gezondheidsrecht - UM
Procedures in kader Wet BOPZ - I

Rechterlijke machtiging
– Afgegeven door rechter
– Max. 6 maanden (= voorlopige machtiging)
– Te verlengen met telkens 1 jaar (= machtiging
tot voortgezet vcrblijf)

Inbewaringstelling
– Afgegeven door burgemeester
– Max. 3 weken
Dute - Sectie Gezondheidsrecht - UM
Procedures in kader Wet BOPZ - II

Afwijkende regeling bij opname in
verpleeg- of zwakzinnigeninrichting
– Geen bereidheid, geen bezwaar
– Indicatiecommissie
– Criterium: niet kunnen handhaven buiten
instelling

Rechterlijke machtiging op eigen verzoek
Dute - Sectie Gezondheidsrecht - UM
Gedwongen behandeling
Dwangopname betekent nog geen
dwangbehandeling
 Voor dwangbehandeling is vereist:

– Geen overeenstemming over c.q. verzet tegen
behandelingsplan
– Ernstig gevaar (na wetswijziging: gevaar)
» voor zichzelf
» voor anderen
– Gevaar vloeit voort uit geestesstoornis
– Volstrekte noodzaak
Dute - Sectie Gezondheidsrecht - UM
Dwangbehandeling en dwangmiddelen
Dwangmiddelen: onderscheid met
dwangbehandeling
 Middelen en –maatregelen (M&M)

– Afzondering, separatie, fixatie,
dwangmedicatie, vocht/voeding
– Ter afwending van tijdelijke noodsituaties
– Max. 7 dagen
Dute - Sectie Gezondheidsrecht - UM
1e en 2e evaluatie Wet BOPZ


Geen bereidheid, geen bezwaar: vrijwillige
opname?
Ambulante dwangbehandeling
– Voorwaardelijke rechterlijke machtiging

Observatieopname
– Ernstig vermoeden van door geestesstoornis
veroorzaakt gevaar voor zichzelf
– Observatiemachtiging – rechter – 3 weken
– Geen dwangbehandeling/M&M

Zelfbindingsverklaringen
– Wetsontwerp bij Tweede Kamer
Dute - Sectie Gezondheidsrecht - UM
Wilsonbekwaamheid
‘Niet in staat tot een redelijke waardering
van zijn belangen terzake’
 Vooronderstelling van bekwaamheid
 Bekwaamheid gekoppeld aan te nemen
beslissing
 Gedwongen opname of psychiatrische
diagnose maakt patiënt niet onbekwaam

Dute - Sectie Gezondheidsrecht - UM
Vertegenwoordiging bij wilsonbekwaamheid

Verschillende soorten vertegenwoordigers
– Wettelijke vertegenwoordiger
» Curator
» Mentor
– Schriftelijk gemachtigde
– Onbenoemde vertegenwoordiger
» Partner
» Ouder, kind, broer of zus
Zorg van een goed vertegenwoordiger
 Eigen verantwoordelijkheid hulpverlener

Dute - Sectie Gezondheidsrecht - UM
Wilsonbekwaamheid en dwangbehandeling
Situatie: Wilsonbekwame patiënt verzet
zich tegen behandeling waar
vertegenwoordiger mee instemt
 Wet BOPZ: (ernstig) gevaar
 WGBO: (bij ingrijpende verrichting:) ter
voorkoming van ernstig nadeel voor patiënt
Maar: behoort Wet BOPZ niet voor te gaan?
Dute - Sectie Gezondheidsrecht - UM