Fee Buurmans 2205906 Veldverkenning onderwerpsspecialisatie

Fee Buurmans
2205906
Veldverkenning onderwerpsspecialisatie
Researchplan – veldverkenning – probleemanalyse – betoog
In deze veldverkenning breng ik het terrein in kaart waarop mijn onderwerp zich afspeelt. Dit
op basis van door mij gedane interviews, documentaires, interviews en het door mij gelezen
boek Fool the world: The oral history of a band called Pixies, geschreven door Josh Frank.
De Pixies vormden zich in 1986 in Boston en werden redelijk succesvol. Zes jaar later ging de
band wegens ruzie uit elkaar. Sindsdien hebben de bandleden elkaar nauwelijks gesproken.
Toch heeft de band een status verkregen als een van de meest invloedrijke bands ooit. In
2004 kwam de band weer bij elkaar en werd groter dan ooit. Hoe dit allemaal gebeurd is,
lees je in deze veldverkenning.
Om het overzichtelijk te maken: hier een lijstje van mensen die ik benoem.
Charles Thompson – Aka Black Francis/Frank Black. Oprichter en leadzanger van de band de
Pixies.
Kim Deal – Ex-bassiste van Pixies en oprichter van the Breeders en the Amps.
Kelley Deal – gitarist van the Breeders en tweelingzus van Kim
Joey Santiago – Leadgitarist van de Pixies.
David Lovering – Drummer van de Pixies.
Tanya Donelly - ex-gitarist van Throwing Muses
Kristin Hersh – leadzangeres van Throwing Muses
Chas Banks – voormalig tourmanager
John Murphy - ex-man Kim Deal
Kim Shattuck – Ex-bassiste van de Pixies.
Paz Lenchantin – Bassiste van de Pixies.
De Pixies is weer op tournee. Het is wel duidelijk dat geld een belangrijke rol speelt voor de
Pixies, ook al zegt Charles Thompson in het boek Fool the World: an oral history of a band
called Pixies dat ze niet om die reden weer bij elkaar zijn gekomen. Het levert ze nu flink geld
op dat ze aan het touren zijn en het nieuwste album zo goed loopt. Indie Cindy bereikte de
23e plaats in de Nederlandse Album Top 100. Het nummer Indie Cindy is op Spotify al meer
dan 1 miljoen keer beluisterd en de Noord-Amerika tour is met succes afgerond volgens het
management.
Heel anders dan toen het eerste album, Surfer Rosa, uitkwam. Deze behaalde geen enkele
toplijst. Hieronder een visualisering van hoe de albums zijn ontvangen in Amerika, Engeland,
Nieuw-Zeeland, Nederland, Frankrijk en Zweden. Hoe groter het bolletje, hoe hoger het
album een plaats in de top 100 heeft weten te behalen.
De hoogste albumnotatie hierin is voor Bossanova in Engeland. Deze kwam in 1990 uit en
bereikte nummer 3 in de UK Album Charts. De andere albums, op Surfer Rosa na, zitten ook
allemaal in de Britse top 10.
Wat opvalt aan de visualisatie is dat het thuisland van de band niet het meest enthousiast is
over de Pixies. Dat valt te verklaren. Ze hadden namelijk een contract gekregen bij het Britse
cultlabel 4AD. Dit label was verantwoordelijk voor de marketing en toen Surfer Rosa
uitkwam, mochten ze op tournee met de Throwing Muses in Europa. Er heerste rond de
jaren 80 en 90 een hype over the Boston-scene. Boston werd gezien als een hippe plek waar
de tofste lokale indierockbands werden geboren. Bands ook uit de Boston-scene komen zijn
Throwing Muses, Human Sexual Response, en the Lemonheads.
Voor Throwing Muses was dit de tweede Europatour. De keer daarvoor stonden ze als
voorprogramma voor de Beverly Hillbillies, in 1988 waren ze de hoofdact en de Pixies stond
in het voorprogramma. Over de Boston-scene zegt Kristin Hersh, leadzangeres en gitarist
van Throwing Muses: “Het publiek was uitzinnig. Dat is wat er gebeurt als je je eigen kleine
planeetje verlaat en je realiseert je dat er iemand anders heeft opgelet. Dat is wat de
Boston-scene in Engeland was. Het was enorm. Wij hielden wijselijk onze mond maar over
dat we thuis niet eens beroemd waren. Zij kenden alle woorden van onze nummers. We
stonden voor een oceaan van zwetende jongens, all singing along. Het contrast met thuis
was zo verwarrend.”
Toen de Pixies als voorprogramma mochten spelen voor Throwing Muses werd daar enorm
enthousiast op gereageerd in Europa. De tour begon in Groot Brittannië. Daar kreeg de
Pixies meer reactie uit het publiek dan Throwing Muses, dus toen de tour verder ging op het
vasteland van Europa, draaide tourmanager Chas Banks de rollen om. Je kunt je afvragen:
hoe kon het management niet weten dat de Pixies meer reactie uit het publiek zou krijgen
dan Throwing Muses? Maar dit is makkelijk te verklaren. Tussen de tijd dat de tour geboekt
werd en dat de tour daadwerkelijk begon, was er veel gebeurd. Come On Pilgrim, de debuut
ep, was uitgekomen en had ongelooflijk veel media-aandacht gekregen, vooral in Engeland.
Toen de shows van de Europatour in Engeland begonnen, waren de recensies zeer lovend
over de Pixies. Het eerste echte album, Surfer Rosa, was inmiddels ook uitgekomen. Ook de
hype over de Boston-scene hielp hier enorm aan mee.
Throwing Muses werd dus het voorprogramma en de Pixies werd hoofdact. Tanya Donelly
ex-gitarist van Throwing Muses, vertelt in het boek dat ze opgelucht was dat de rollen waren
omgedraaid. “We zagen het aankomen. Een uur lang hadden we medelijden met onszelf,
maar uiteindelijk was dit het beste. Het publiek was ook psyched om ons te zien spelen,
want ze verlieten de zaal niet als de Pixies klaar waren met spelen. De rollen omdraaien was
het beste. Want wie wil er nou ná de Pixies spelen? Onze stress van: ‘Oh god, nu moeten wíj
nog spelen!’ viel weg.”
Tijdens de tour werden Kim Deal en Tanya Donelly goede vriendinnen. John Murphy (exman Kim Deal): “Kim en Tanya zaten ongeveer dezelfde positie in de band. Kim had het
gevoel dat ze meer kon dan alleen basgitaar spelen en achtergrondzangeres zijn. Ik denk dat
ze het gevoel dat ze meer kon voor een lange tijd heeft onderdrukt. Ze is altijd al the person
in charge geweest, vanaf dat ik haar ontmoette.”
De sfeer begon volgens Santiago te veranderen toen Kim Deal begon zelf nummers te
schrijven. Zij en Donelly werkten tijdens het touren aan nieuwe nummers voor de nieuwe
band. Eerst wilden ze dancemuziek maken, maar al gauw zagen de dames in dat dat niet zou
werken. Toen werd het maar de Breeders. Eigenlijk ‘Breeders deel 2’, want Kim en haar
tweelingzus Kelley noemden zichzelf als bandje ook de Breeders toen ze muziek maakten in
hun tienerjaren.
Toen de Pixies terugkwam in Boston deden ze een homecomingshow. Deze was helemaal
uitverkocht. Kort daarna kwam er nog een clubtour in Engeland en Europa en alles was
uitverkocht. Het ging kortom erg goed met de band en er zat een duidelijk stijgende lijn in.
Echter binnen de band ging het steeds slechter. Tussen Kim Deal en Charles Thompson
begon de vijandigheid duidelijke vormen aan te nemen tijdens het opnemen van album
nummer twee: Doolittle. Thompson was erg serieus, Lovering en Santiago waren meer aan
het hangen en lachen maar ook hardwerkende muzikanten. Maar Kim Deal begon slordig te
worden. Ze gebruikte steeds meer verdovende middelen en kwam steeds te laat voor de
show. Kim leek gefrustreerd, zegt Burt Price, voormalig studio assistent bij Downtown
Recorders. Gefrustreerd omdat ze meer wilde zijn dan de bassiste en achtergrondzangeres.
Op de albums die volgden, was Kim Deal steeds minder zichtbaar in de band. De spanningen
liepen steeds verder op en net voordat Bossanova werd opgenomen, werd Deal bijna de
band uit gezet door Thompson. Tijdens het opnemen van Trompe le Monde waren de
bandleden niet eens samen in de studio maar kwam ieder naar de studio om zijn eigen ding
op te nemen. Kim Deal kon geen artistieke bijdrage leveren, dat wilde Thompson niet. Er
was een nummer, “Bird Dream of the Olympus Mons”, dat eigenlijk gezongen zou worden
door Deal omdat haar stem er beter bij past, maar Thompson veranderde van gedachte en
wilde niet dat Deal het zou doen. Het was duidelijk dat Thompson haar een niet al te grote
invloed wilde geven op het album.
Na een teleurstellende tour door Noord-Amerika als supportact van U2 ging de band uit
elkaar. (De tour was teleurstellend omdat ze in grote zalen mochten spelen, maar het
publiek kwam voor U2 en niet voor de Pixies. Tijdens het voorprogramma was de zaal nog
niet eens halfvol omdat iedereen nog bezig was zijn U2-shirtjes te kopen en niemand wist
wie de Pixies waren, want in Amerika was de band nauwelijks bekend. Dit zorgde voor nog
meer frustratie in de band en Thompson reisde zelfs apart van de rest van de groep om zo
weinig mogelijk contact te hebben met zijn bandleden.)
Na de Pixies ging ieder zijn eigen weg. Lovering gaf het drummen op en stortte zich in de
wereld van magie, zijn grote hobby. “Iedereen vroeg me of de Pixies weer samenkwamen,
maar ik wist dat het onmogelijk was.” Na de Pixies is zijn leven er niet op vooruitgegaan,
eigenlijk zelfs hard achteruit. Zijn relatie was dramatisch en ging over, hij dronk veel en zag
er slecht uit. Hij kon zelfs niet in zijn huis blijven wonen.
Santiago begon met zijn vrouw Linda de band de Martini’s. Ze maakten lichte popmuziek.
Santiago werd depressief. Na een tijdje nam hij antidepressiva en kwam hij er weer
bovenop. Hij ontdekte het maken van muziek via computers en schreef filmmuziek en
muziek voor een seizoen van de TV show Undeclared.
Thompson werkte aan zijn solocarrière. Hij veranderde zijn artiestennaam in Frank Black en
bracht wat albums uit. Daarna vormde hij een nieuwe band genaamd Frank Black and the
Catholics. Zijn platen waren lang niet zo succesvol als die van de Pixies. Waarschijnlijk ook
omdat zijn publiek naar zijn shows ging om hem te zien. Dan kregen ze alleen nieuwe dingen
van zijn soloalbums, niks van de Pixies. Dat was teleurstellend.
Kim Deal ging verder met de Breeders. Ze maakten een goede clip van hun nummer
‘Cannonbal’ die op MTV kwam en dat maakte een groot verschil. Opeens waren ze redelijk
succesvol en ze traden op bij Lollapalooza, een populair festival.
De reünie (2004)
In de twaalf jaar dat de Pixies geen band meer waren, tussen 1992 en 2004, hadden de
albums de tijd om in het collectieve geheugen te komen. Waar Surfer Rosa in 1988 geen
enkele toplijst wist te behalen, jaren later kwam het album in allerlei lijsten. In Mexico kwam
het album op nummer 22 van de top 100 Greatest Albums, in 2003 plaatste het Duitse Musik
Express het album op nummer 2 in de 50 beste albums van de jaren 80, de Engelse Mojo en
Q plaatsten het album ook in hun toplijsten en zelfs op de Amerikaanse toplijsten was het
album niet meer weg te denken.
Waar journalisten in het begin in interviews met Kim Deal en Frank Black geen woord
mochten zeggen over de Pixies, langzamerhand werd het een onderwerp dat besproken
mocht worden. Charles Thomspon begon zelfs met zijn band Frank Black and the Catholics af
en toe nummers van de Pixies te spelen. Joey Santiago speelde af en toe mee in Thompsons
band en David Lovering deed een voorprogramma als goochelaar. Drie van de vier Pixies
waren dus al weer een soort van samen. Niet als de Pixies, maar toch. Zo kwam de reünie
toch serieus ter sprake. Kim Deal en Charles Thompson hadden in de twaalf jaar geen woord
met elkaar gewisseld. Santiago belde Deal en ze spraken af een paar keer samen met
Lovering te repeteren. Charles was nog op solotour. De drummer en gitarist vroegen Deal of
ze alsjeblieft weer samen konden touren, het zou hun levens veranderen. Santiago woonde
in een klein appartement en werd bijna voor de tweede keer vader en Lovering had geen
huis meer. Deal had het geld niet nodig, zij verdiende genoeg met de Breeders en de hit
‘Cannonball’. Maar ze deed het, en de Pixies waren weer bij elkaar. En iedereen was nuchter,
geen drugs meer.
Ze gaven weer shows en werden ontzettend enthousiast ontvangen. Niet alleen door de fans
die twaalf jaar geleden ook al fan waren, maar het publiek barstte van de twintigers. De
reünietour was een enorm succes, en niet alleen financieel. Uitverkochte zalen. De tickets
die misschien dertig dollar kostten, werden op eBay voor 400 dollar verkocht. De band was
duidelijk ‘groter’ dan toen ze piekten voor ze uit elkaar gingen. Er zijn 185 000 mensen die de
reünietour in 2004 gezien hebben in meer dan 50 optredens. De brutowinst was 6,5 miljoen
dollar.
Thompson vond dat het tijd was om een nieuw album op te nemen, want een band kan niet
voor altijd blijven teren op de successen van jaren terug. Kim Deal zag dat niet zitten en
stond dit in de weg. Uiteindelijk wilde Thompson graag zijn muzikale ei kwijt en dat werd dus
de Herman Broodplaat, Bluefinger (2007) die hij solo uitbracht. Uiteindelijk heeft Kim Deal
besloten dat ze niet verder wilde met de band en stapte definitief uit de band. De
overgebleven bandleden wilden wel graag een nieuwe plaat maken en hadden daar nu de
kans voor. Na drieëntwintig jaar kwam daar Indie Cindy, de eerste plaat zonder Kim Deal.
Journalisten vonden het een echte Pixiesplaat, maar ze missen wat. Het is niet vernieuwend.
Aan de andere kant: als zij de plaat niet zouden maken, zal niemand hem maken. De fans
(die ik heb gesproken) vinden het een topplaat en maken zich geen zorgen over het vertrek
van Kim Deal.
En wat nu?
Volgens Bart Steenhaut, de Belgische muziekjournalist die ik heb gesproken, is het bij de
Pixies nu de vraag: wie is de bassist en voor hoelang. Toen Kim Deal de band verliet in april
2013, nam Kim Shattuck in juni van dat jaar haar rol in de band over. Een paar maanden
later, in november, werd bekend gemaakt dat Shattuck geen deel meer uitmaakt van de
band. Ontslagen dus. Dit terwijl Shattuck dacht dat ze goed bezig was. Paz Lenchantin werd
haar vervanger en is dat tot heden. Zijn ze wel sterk genoeg zonder Kim Deal? Wat is nu
precies haar rol?
Wat is de onderlinge relatie? Pixiesliefhebbers en popjournalisten zijn hierdoor gefascineerd.
Want waarom kan Black Francis zo’n ontzettende draak zijn voor journalisten? En hoe zit het
nou tussen hem en Kim?
Hoe zijn de albums ontvangen door de jaren heen? Hoe komt het nu dat Europa veel
enthousiaster was over de band dan hun geboortecontinent?
Hoeveel succes hadden de individuele muzikanten na de break in 1992? En waarom kwamen
ze na twaalf lange jaren weer terug samen?
Op deze vragen geef ik antwoord in de probleemanalyse.
Bronnenlijst
Boek
-
Frank, J. & Ganz, C. (2006), Fool the world: the oral history of a band called Pixies,
New York, St. Martin’s Griffin
(in dit boek staan ook recensies van vooraanstaande bladen – niet alleen de positieve
recensies)
Documentaires
-
Channel 4 Documentary (2002) Gouge [video file] gezien op
https://www.youtube.com/watch?v=UjAhm82v1es
-
Cantor, S. & Galkin, M. (2006) loudQUIETloud: A Film About the Pixies [video file]
gezien op http://vimeo.com/10272949
Interviews en gesprekken
Bart Steenhaut - muziekjournalist en chef muziek bij de Belgische krant De Morgen
Brigitte Goderie – werkzaam bij de mediatheek en Pixiesfan
Maarten Koehorst – eigenaar van platenzaak Sounds (Tilburg) en Pixiesfan
Jeroen Nieuwehuizen – ambulancebroeder en Pixiesfan