DROGE OGEN

Artikel in de serie ‘aandoeningen aan het oog’ in De Stem van Grave van maart 2014
Droge ogen bij de Ziekte van Sjögren
door Truus Rütter
In de vorige uitgave van De Stem van Grave schreven we over de oogproblemen die gelieerd
zijn aan de Ziekte van Parkinson. Maar er zijn meerdere ziekten die oogaandoeningen met
zich meebrengen. Bijvoorbeeld het Syndroom- of de Ziekte van Sjögren. Dat is een
reumatische aandoening waarbij met name de traan-en speekselklieren chronisch ontstoken
kunnen zijn. De mensen die dit overkomt hebben, naast pijnen van reumatische aard, dus
ook voortdurend een droge mond en droge ogen. In het Catharinaziekenhuis in Eindhoven is
onlangs een Sjögrenwerkgroep opgericht waarvan een reumatoloog, een kaakchirurg en een
oogarts deel uitmaken. Die oogarts is mevrouw Eva Beems en we vragen haar naar de
oogproblemen bij deze ziekte en de behandeling daarvan.
Hoe vaak komt het syndroom van Sjögren voor?
Het treft ongeveer zes op de duizend mensen. Negen van de tien zijn vrouwen.
Wat is de oorzaak van de ziekte?
Dat weten we niet precies. Misschien heeft het met een virus te maken.
Hoe komt het dat het verhoudingsgewijs zoveel vrouwen treft?
Dat weten we ook niet, maar omdat het bij hen meestal begint rond de menopauze
vermoeden we dat het bij vrouwen óók met de hormonen te maken heeft.
Wat is precies de functie van de traanklieren?
De traanklier produceert een vocht dat het oog ‘smeert’. Bij het knipperen wordt elke keer
een soort ‘film’ van dit traanvocht over de oogbal gelegd waardoor men helder kan zien.
Daarnaast dient het om vuildeeltjes uit het oog weg te spoelen en het voorkomt dat het oog
uitdroogt en geïrriteerd raakt.
Kan de ziekte met zekerheid worden vastgesteld?
We hebben een lijst met vijftien kenmerken en als je er daar een bepaald aantal van hebt,
kunnen we er wel van uitgaan dat het om Sjögren gaat. Bij droge ogen geldt bijvoorbeeld dat
je er langer dan drie maanden last van moet hebben. Als we twijfelen, doet de kaakchirurg
een zogenoemde lipbiopsie waarbij we een klein stukje van de traanklieren kunnen
onderzoeken.
Met welke klachten komt men bij de oogarts?
Men heeft last van droge ogen. Het lijkt of er constant zand in de ogen zit. Dat is heel pijnlijk.
Bij het wakker worden kunnen de ogen plakken en vaak ook kan men niet goed zien omdat
het traanvocht niet goed wordt afgevoerd. Het wordt dan een beetje slijmerig waardoor het
zicht troebel wordt. Daarnaast hebben deze patiënten ook veel last van een droge mond.
Traan- en speekselklieren liggen dicht bij elkaar. Sommige mensen kunnen geen droog
voedsel doorslikken zonder daarbij te moeten drinken en sommigen hebben veel moeite
met spreken en zijn daardoor genoodzaakt om heel veel te drinken.
Waardoor zijn droge ogen zo pijnlijk?
Er ontstaan kleine wondjes op de bovenste laag van het hoornvlies, het zogenoemde
epitheel, en dat is erg gevoelig.
Is het te genezen?
Nee, maar we kunnen de klachten wel enigszins verminderen. Zo zijn er kunsttranen met en
zonder conserveermiddelen waarmee men de ogen kan druppelen. Daarnaast geven we wel
ontstekingsremmers en zijn er beschermende contactlenzen. Soms plaatsen we kleine
plugjes in de traanklieren. Maar Sjögren is een auto-immuunziekte en die kunnen we nog
niet genezen.
Hoe vaak moet men druppelen?
Veel patiënten moeten echt heel vaak druppelen. Soms wel elk uur en dat kan behoorlijk
vervelend zijn. Je gaat er even nog slechter van zien, je mascara loopt uit en het is lastig om
steeds datgene waarmee je bezig bent, te moeten onderbreken. Toch komen de meeste
patiënten op een punt dat het draaglijk wordt.
Wat kunnen patiënten nog meer doen om minder last te hebben?
Veel drinken, maar dat doen de meesten al. Daarnaast adviseren we hen om stress zoveel
mogelijk te vermijden, want we hebben de indruk dat stress de aandoening verergert. We
geven ook wel voedingsadviezen. Omega 3 vetzuren zijn belangrijk. Het zit in onder andere
vis, in visoliecapsules en ook in noten, zaden en groene bladgroenten. Verder is het af te
raden om in ruimten te verblijven waar airconditioning is. Goed geïsoleerde huizen zijn voor
mensen met deze aandoening ook een ramp. Luchtbevochtigers zijn dan een ‘must’.
Wordt er onderzoek gedaan naar oplossingen of genezing?
O ja, er wordt veel onderzoek gedaan naar auto-immuunziekten. Ook specifiek naar
genezing voor droge ogen. Om nog veel betere druppels te vinden zijn er experimenten met
muizen. Vooral in Italië, Japan en Amerika is men heel actief. Onlangs hebben we in
Duitsland een oogarts bezocht die een machine heeft om heel exact het knippergedrag van
de ogen vast te stellen en om de samenstelling van het traanvocht te meten. Als er te weinig
olieachtige vloeistof in het traanvocht zit, verdampt het te snel. Dit komt door een
aandoening van de meibomklieren in de oogleden, niet typisch voor Sjögren maar een
andere oorzaak van droge ogen. Via ditzelfde apparaat kunnen de zieke meibomklieren
behandeld worden. En dan is er nog een samenwerkingsverband tussen onderzoekers in
Delft en Brussel die bekijken of transplantatie van een stukje speekselklier in een slecht
werkende traanklier een oplossing kan zijn.
Kortom, de wetenschap staat niet stil. Ik ben blij met de nieuwe werkgroep in ons ziekenhuis
want daardoor worden patiënten aanmerkelijk eerder doorgestuurd naar de andere
belangrijke specialismen. Wanneer we nu vermoeden dat iemand het Syndroom van Sjögren
heeft, kunnen we in twee weken een uitslag geven.