Artikel Leeuwarder Courant 12 september 2015

12 september 2015, pag. 12
GEZONDHEID
TEKST HANS WILLEMS | FOTO JAN EDWIN GEERTSMA
TEKST HANS WILLEMS | FOTO JAN EDWIN GEERTSMA
TIJDVERLIES
TIJD
IS
HERSENVERLIES
Herken en handel. Bij een beroerte telt elke
minuut, ieder uur. Hoe sneller de patiënt in het
ziekenhuis is, des te minder kans op restschade.
D
e F staat voor face, het gezicht, de
A voor arm, de S voor speech, de T
voor time. FAST dus, het Engelse
woord voor snel.
Wanneer de symptomen van een beroerte
zich voordoen, hopen de neurologen Elly van
der Kooi en Wouter Schuiling dat het ezelsbruggetje zijn werk doet. Een gezicht dat
scheef hangt, een arm die niet meer wil,
spraakproblemen; samen of afzonderlijk zijn
het mogelijk de tekenen van een verstopt
bloedvat in de hersenen. Een beschadiging
die grote gevolgen kan hebben.
,,Aan snel handelen ontbreekt het helaas
nog wel eens’’, zeggen de twee, beiden werkzaam in het Medisch Centrum Leeuwarden
(MCL). Waar bijvoorbeeld in Amsterdam
driekwart van de patiënten op tijd het ziekenhuis bereikt, is dat in Friesland slechts
een kwart. ,,Daar moeten we echt wat aan
doen’’, klinkt het als uit één mond.
Het goede nieuws is namelijk dat er met
snel ingrijpen veel mogelijk is. ,,Met een
betrekkelijk eenvoudige behandeling kunnen
we in veel gevallen de afsluiting van een
slagader in het hoofd nog keren.’’
STOLSEL
De meest gangbare methode is intraveneuze
trombolyse, waarbij een middel in de arm
wordt gespoten waarmee het stolsel kan
worden opgelost. Nieuwer en bewezen effectief is een behandeling waarbij via de lies een
katheter wordt ingebracht naar de slagader
in de hersenen. Het stolsel wordt daarmee
lokaal opgelost of opgezogen.
Meestal kan de patient behandeld worden
in het MCL, alleen voor de meest geavanceerde technieken moet nu nog uitgeweken
worden naar het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG). In de nabije toekomst zal de nieuwste behandeling ook mogelijk zijn in Leeuwarden, verwachten Van
der Kooi en Schuiling.
Anders dan bij een hartinfarct veroorzaakt
een beroerte meestal geen pijn. Dat is een
van de factoren die maken dat alarmbellen te
laat afgaan. Uit onderzoek is gebleken dat
een patiënt die getroffen wordt door een
beroerte alleen binnen 4,5 uur met een positief resultaat en veilig behandeld kan worden.
Time is brain, noemen de Engelsen dat, of
omgekeerd: tijdverlies is hersenverlies. Duurt
de slagaderverstopping te lang, dan treedt er
blijvende schade op doordat delen van de
hersenen onvoldoende zuurstof en suiker
krijgen en afsterven.
Haast en zorgvuldigheid. Met die twee
componenten worden mensen die mogelijk
een beroerte hebben gehad tegemoet getreden. ,,Het begint met een snelle inschatting,
waarbij het veel kan helpen als er familie of
andere naasten meekomen naar het ziekenhuis. De patiënt kan soms niet uit z’n woorden komen of is van slag door de gebeurtenissen.’’
,,Ook de gealarmeerde huisarts en het
ambulancepersoneel kunnen waardevolle
informatie leveren. Essentieel is de vraag of
er sprake is van bloedingen in de hersenen of
niet. Dat bepaalt namelijk of er trombolyse
kan worden gegeven. In alle gevallen wordt
er een hersenscan en een hartfilmpje gemaakt en bloed geprikt.’’
,,Het ziet er voor buitenstaanders wel eens
wat chaotisch uit als we zo bezig zijn’’, zeggen de neurologen. ,,Je bent al gauw met
vier, vijf mensen in de weer. Het lijkt
wel een tsunami van handelingen
die op mensen afkomt. Achteraf
hoor je overigens dat patiënten en hun familie juist
blij zijn met zoveel activiteit: er wordt tenminste
iets gedaan in een
situatie die onzekerheid en angst met
zich meebrengt.’’
GEVOLGEN
Gaat het mis na
een beroerte,
dan zijn de gevolgen in veel
gevallen groot.
,,Functieverlies
is er in gradaties,
maar de impact is altijd fors. Niet meer goed
kunnen spreken en slikken, problemen met
armen of benen. Maar ook veranderingen in
de persoonlijkheid treden vaak op. De hersenen functioneren anders en dat heeft allerlei
gevolgen. Relaties lopen er wel eens op stuk
en in heel veel gevallen kunnen mensen niet
of veel minder functioneren op hun werk.’’
Eén ding staat vast: een beroerte kan
iedereen overkomen. ,,We zien patiënten van
alle leeftijden en achtergronden. Natuurlijk
is de kans groter bij ouderen, maar het treft
ook jongeren.’’
Om het risico te verkleinen is een gezonde levensstijl essentieel. ,,Roken, overgewicht, hoge bloeddruk, suikerziekte, misschien ook stress, het zijn allemaal factoren
die de kans op problemen met aderen vergroten.’’
Elly van der Kooi en Wouter Schuiling zijn
beiden erg trots op hun vak. ,,Toen wij twintig jaar geleden als assistenten begonnen,
zei de neuroloog bij een beroerte dat we de
patiënt maar voorzichtig in bed moesten
leggen in afwachting van wat er verder zou
gebeuren. Eigenlijk hadden we maar een
machteloos vak, dachten we toen wel eens.
Nu kunnen we met medicijnen en snelle
behandelingen van alles doen. En er komen
steeds meer mogelijkheden bij.’’
13
SNEL
HANDELEN
BIJ BEROERTE
IS CRUCIAAL
Wouter Schuiling en
Elly van der Kooi in de
passage van het MCL.