Natuurwetenschappen
advertisement
GAMETOGENESE Vorming van gameten Natuurwetenschappen Evolutie en informatieoverdracht Tom Mortier Ursulinen Mechelen 1.1.2 De vorming van de voortplantingscellen – gametogenese Spermatogenese: vorming van zaadcellen - continu proces - vanaf puberteit Ovogenese: vorming van eicellen - cyclisch proces - vanaf geslachtsrijpheid tot menopauze Natuurwetenschappen Evolutie en informatieoverdracht Tom Mortier Ursulinen Mechelen 1 Vorming van de zaadcellen - spermatogenese - 20 miljoen spermacellen per dag - Vorming van spermatozoïden gebeurt in de teelbal: Kiemcel puberteit mitose deling Zaadcel moedercel (diploïd) 2 meiotische delingen 4 spermatiden (haploïd) 4 spermatozoïden Natuurwetenschappen Evolutie en informatieoverdracht Tom Mortier Ursulinen Mechelen bijballen: opslagplaats en verdere rijping Cellen van Leydig (in de teelballen): productie van testosteron Cellen van Sertoli (zaadbuisjes): bescherming van zaadcellen tegen eigen afweersyteem Natuurwetenschappen Evolutie en informatieoverdracht Tom Mortier Ursulinen Mechelen KOP: Draagt de erfelijke informatie Acrosoom bevat enzymen die de buitenste laag van de eicel kunnen oplossen HALS Bevat mitochondriën STAART of gesel ‘motor’ (cfr zweephaartjes) Natuurwetenschappen Evolutie en informatieoverdracht Tom Mortier Ursulinen Mechelen SPERMA = Spermacellen Zaadvocht (afgescheiden door bijballen) Voedingsvloeistof (uit de zaadblaasjes) Beschermende vloeistof uit de prostaat Natuurwetenschappen Evolutie en informatieoverdracht Tom Mortier Ursulinen Mechelen Animatie Natuurwetenschappen Evolutie en informatieoverdracht Tom Mortier Ursulinen Mechelen 2 Vorming van de eicellen - ovogenese In de eierstokken Kiemcel mitose deling Eicelmoedercel (ovocyt) (diploïd) 2 meiotische delingen 4 haploïde cellen 3 poollichaampjes grote eicel Natuurwetenschappen Evolutie en informatieoverdracht Tom Mortier Ursulinen Mechelen 1.1.3 Sturende hormonen Hypofyse: productie van follikelstimulerend hormoon (FSH) en het luteïniserend hormoon (LH) Opmerking Eierstokken: oestrogen + progesteron Teelballen: testosteron Natuurwetenschappen Evolutie en informatieoverdracht Tom Mortier Ursulinen Mechelen 1 Hormonen bij de man Hypofyse produceert LH + FSH FSH stimuleert vorming zaadcellen LH zorgt voor grotere productie van testosteron in de cellen Leydig Testosteron remt productie FSH & LH Secundaire geslachtskenmerken Natuurwetenschappen Evolutie en informatieoverdracht Tom Mortier Ursulinen Mechelen 2 Hormonen bij de vrouw Hypofyse produceert LH + FSH FSH stimuleert groei follikels → productie oestrogeen Secundaire geslachtskenmerken LH stimuleer de eisprong & ontwikkeling geel lichaam productie oestrogeen & progesteron Natuurwetenschappen Evolutie en informatieoverdracht Tom Mortier Ursulinen Mechelen Samenvattend schema Hypofyse activiteit eierstokactiviteit baarmoederactiviteit Natuurwetenschappen Evolutie en informatieoverdracht Tom Mortier Ursulinen Mechelen 3 Hormonen en secundaire geslachtskenmerken Typerend voor vrouwen: • driehoekige beharing van de schaamstreek • borstontwikkeling • uitzetting van het bekken • lichte uitgroei van de uitwendige geslachtsorganen (schaamlippen) Typerend voor man: • gezichtsbeharing (baard en snor) • beharing van bovenbenen • beharing mogelijk van borststreek, buik, rug, schouders • verhoogde spierontwikkeling ten gevolge van gestegen testosteron-gehalte • vergroten van de uitwendige geslachtsorganen (penis en balzak) Natuurwetenschappen Evolutie en informatieoverdracht Tom Mortier Ursulinen Mechelen 4 De menstruele cyclus Eerste dag menstruatie = begin menstruatiecyclus Eerste 12 dagen produceert hypofyse FSH en LH FSH stimuleert rijping follikels in eierstokken. FSH en LH stimuleren productie van oestrogene hormonen. Eerste dag menstruatiecyclus → rijping van follikels Groeiende follikels produceren oestrogenen → baarmoederslijmvlies dikker opdat bevruchte eicel kan innestelen. Eén rijpende follikel groeit sneller dan de andere die afsterven Productie oestrogene hormonen door rijpende follikel stijgt. Stimuleert hypofyse tot afgifte veel LH. Hoge [LH] in bloed zorgt voor opname van vocht door rijpe follikel → barst open → ovulatie Restant follikel → geel lichaam → productie progesteron Progesteron maakt baarmoederslijmvlies dikker & remt afgifte FSH + LH door hypofyse • bevruchting • geen bevruchting Natuurwetenschappen Evolutie en informatieoverdracht Tom Mortier Ursulinen Mechelen De hormonen tijdens de menstruele cyclus Natuurwetenschappen Evolutie en informatieoverdracht Tom Mortier Ursulinen Mechelen GEEN BEVRUCHTING BEVRUCHTING Geel lichaam wordt afgebroken Geel lichaam wordt afgebroken Geen progesteron productie Progesteronproductie Baarmoederslijmvlies wordt afgebroken Baarmoederslijmvlies wordt NIET en uitgestoten = MENSTRUATIE afgebroken Natuurwetenschappen Evolutie en informatieoverdracht Tom Mortier Ursulinen Mechelen Animatie Natuurwetenschappen Evolutie en informatieoverdracht Tom Mortier Ursulinen Mechelen PERIODE VRUCHTBAARHEID VAN DE VROUW 1 19 8 Eerste dag menstruatie Volgende menstruatie Onvruchtbare periode Vruchtbare periode Natuurwetenschappen Evolutie en informatieoverdracht Tom Mortier Ursulinen Mechelen
