Ik begin steeds meer structuren te herkennen

‘Ik begin steeds meer structuren
te herkennen’
Energiecentrale
Menselijke cellen bestaan uit een kern, waar het DNA is
opgeslagen, en uit cytoplasma, waarin zich mitochondriën
bevinden; kleine onderdeeltjes, slechts een duizendste
deel van een millimeter groot, die zorgdragen voor de
energiehuishouding. Ze bevatten hun eigen, ringvormige
stukjes DNA. De mitochondriën gebruiken dit DNA voor
de productie van eiwitten die ze nodig hebben voor hun
functie. Mutaties, fouten in dit DNA, kunnen dan ook
leiden tot een mitochondriële ziekte. Daarnaast zijn er
energiestofwisselingsziekten die níet worden veroorzaakt
door mutaties van het mitochondriële DNA, maar door
fouten in het DNA in de kern. MNGIE is een voorbeeld van
zo’n ziekte.
Menselijke cellen bevatten DNA dat afkomstig is van beide
ouders: zowel het DNA van de moeder als de vader wordt
bij versmelting van eicel en zaadcel in de kern opgeslagen
en bij elke celdeling vermenigvuldigd. Maar na de bevruchting blijven alleen de mitochondriën van de moeder over.
Een energiestofwisselingsziekte die wordt veroorzaakt
door een fout in het mitochondriële DNA, erft dan ook
alleen over via de vrouwelijke lijn.
44
ziekte maar enkele patiënten treft, is
de farmaceutische industrie nauwelijks
geïnteresseerd en kom je zeer moeilijk
aan geld”, zegt hij. “Ik behandel kinderen met ziekten die zeer zeldzaam
zijn. Per ziektebeeld is er soms maar
één enkele patiënt. Ik zou moedeloos
kunnen worden van die diversiteit, het
gebrek aan overeenkomsten tussen
al die ziektebeelden, maar ik probeer
vooral gemeenschappelijke systemen
te ontdekken. Ik zoek naar verwantschappen. En dat werkt: ik begin steeds
meer structuren te herkennen. Wat ik
zie en leer bij het ene ziektebeeld, kan
ik gebruiken bij het andere ziektebeeld. Door samenwerking, met andere
specialisten, met onderzoekers, maar
bijvoorbeeld ook met patiëntenvereni-
gingen, komt er steeds meer begrip
voor het feit dat ‘zeldzaam’ niet op
zichzelf staat. Er worden steeds meer
dwarsverbanden tussen ziektebeelden
gelegd en dat brengt de behandeling
van die zeldzame aandoeningen dichterbij. Het Erasmus MC staat bekend
om de grote studies; epidemiologen
die naar enorme datasets kijken. Ik ben
meer getraind om te werken vanuit het
model en van daaruit te generaliseren.
Ik ben van mening dat je beide benaderingen nodig hebt.”
Enthousiast
Gelukkig werd het subsidieverzoek
aan de Vrienden van het Sophia
gehonoreerd (zie Kader: Vrienden).” De
kinderneuroloog kon van start gaan,
Monitor • oktober 2013
daarbij op het lab ondersteund door
postdoc Niek van Til en promovenda
Rana Yadak. Inmiddels zijn ze twee jaar
verder. Wat is de stand van zaken? De
Coo: “De experimenten zijn tot nu toe
alleen bij muizen uitgevoerd. Pas als alles is uitgezocht, als alles veilig is en is
goedgekeurd, kunnen we de methode
bij patiënten toepassen. We hebben
ons vooral gericht op het ontwikkelen
van een veilige vector. Dat is een virus
dat het stukje DNA met het thymidine
phosphorylase-gen in de beenmergcellen moet brengen. We willen een
vector die veilig is, die het liefst één op
één de beenmergcellen binnendringt,
dus één virusdeeltje per cel. En we willen dat het stukje DNA op een veilige,
efficiënte manier wordt ingebouwd
Monitor • oktober 2013
in het DNA van de beenmergcel. Dus
zonder schade aan andere genen te
veroorzaken.”
De Coo is enthousiast over de resultaten: “We zijn op de goede weg.
We zijn in staat om de vector op een
veilige manier in de beenmergcellen te
krijgen en de cellen vervolgens terug
te spuiten in het beenmerg van de
muizen. Vervolgonderzoek is nodig om
de veiligheid te garanderen en om de
optimale hoeveelheid vector te bepalen. Ik hoop van harte dat de Stichting
Vrienden van het Sophia dat met een
vervolgsubsidie mogelijk maakt, want
onze bevindingen zijn niet alleen
van groot belang voor patiënten met
MNGIE, maar voor alle mitochondriële
aandoeningen.”
Vrienden
Stichting Vrienden van het Sophia is
de fondsenwervende instelling van het
Erasmus MC-Sophia. De stichting financiert
met hulp van donateurs wetenschappelijk
onderzoek gericht op betere behandelmethoden. Daarnaast worden projecten
ondersteund die erop gericht zijn om het
verblijf van patiëntjes en hun ouders in het
Sophia zo aangenaam mogelijk te maken,
zoals een aantrekkelijke ‘aankleding’ van
het ziekenhuis, speelgoed, ontspanningsmogelijkheden en kleur en sfeer in de
gangen.
www.vriendensophia.nl
45