Inhoud

00-Anesthesiologie-voorw 19-06-2007 17:15 Pagina IX
IX
Inhoud
Woord vooraf VII
Deel A Operatiekamercomplex, monitoring en apparatuur
1
Het operatiekamercomplex 3
P.J. Hennis
Inleiding 3
Het operatiekamercomplex 3
Logistiek 6
Chirurgische apparatuur 7
Veiligheid 8
Speciale omstandigheden 9
Literatuur 12
2
Monitoring 13
C. Keijzer, J.J. de Lange
Inleiding 13
Standaard monitoring 13
Cardiovasculaire monitoring 13
Ventilatiemonitoring 17
Monitoring van de lichaamstemperatuur 21
Neuromusculaire monitoring 22
Monitoring van het centrale zenuwstelsel 23
Literatuur 25
3
Apparatuur 27
P.J. Hennis, J.J. de Lange
Inleiding 27
Ademhaling en beademing 27
Bronchoscopieapparatuur 38
Infusie- en verwarmingsapparatuur 38
Infuuspompen 39
Verslagleggingssystemen 40
Literatuur 42
00-Anesthesiologie-voorw 19-06-2007 17:15 Pagina X
X
INHOUD
Deel B Tijdens anesthesie gebruikte farmaca
4
Farmacologische basisprincipes 45
J. Vuyk
Inleiding 45
De farmacokinetiek van anesthetica 45
De farmacodynamiek van anesthetica 51
Literatuur 54
5
Inhalatieanesthetica 55
J.J. de Lange, C. Keijzer
Inleiding 55
Werkingsmechanisme 55
Farmaca 61
Literatuur 62
6
Intraveneuze anesthetica 63
A.M. Corstjens, J.M.K.H. Wierda
Inleiding 63
Werkingsmechanisme 63
Propofol 64
Etomidaat 65
Benzodiazepinen 66
Barbituraten 67
Ketamine 68
Antagonisten 69
Literatuur 70
7
Opioïden en antagonisten 71
A. Dahan
Inleiding 71
Het opioïdsysteem 71
Overzicht opioïden en antagonisten; farmacokinetiek en farmacodynamiek 74
Toedieningsvormen 79
Overige effecten van opioïden 79
Literatuur 82
8
Spierrelaxantia en antagonisten 83
T.T.T. Nguyen, J.M.K.H. Wierda
Inleiding 83
De neuromusculaire overdracht 83
Farmacokinetiek en farmacodynamiek 84
Farmaca 84
Literatuur 91
00-Anesthesiologie-voorw 19-06-2007 17:15 Pagina XI
XI
INHOUD
9
Lokale anesthetica 93
J.W. van Kleef
Inleiding 93
Werkingsmechanisme 93
Farmaca 97
Toxiciteitsreacties 98
Literatuur 100
10
Autonome zenuwstelsel beïnvloedende en aanverwante farmaca 101
P.M.H.J. Roekaerts
Inleiding 101
Het autonome zenuwstelsel: sympathisch en parasympathisch 101
Farmacologie van het autonome zenuwstelsel 105
Farmacologie van andere cardiovasculaire farmaca 108
Literatuur 110
Deel C Basisprincipes van anesthesie en intraoperatieve problematiek
11
Algehele anesthesie 113
M.H. Yntema-Kalff, J.M.K.H.Wierda
Inleiding 113
Anesthesiediepte 114
Voorbereiding 115
Uitvoering 115
Verkoeverfase 124
Literatuur 125
12
Locoregionale anesthesie 127
J.W. van Kleef
Inleiding 127
Lokale anesthesietechnieken 127
Regionale anesthesietechnieken 128
Perifere zenuwblokkades 131
Centrale blokkades 140
Autonome blokkades 146
Literatuur 147
00-Anesthesiologie-voorw 19-06-2007 17:15 Pagina XII
XII
INHOUD
13
Sedatie 149
C.J. Kalkman
Inleiding 149
Toenemende behoefte aan sedatie 149
Technieken voor sedatie 150
Screening voor sedatie 150
Bewaking van het sedatieniveau 150
Toediening van sedatie bij diagnostische en therapeutische ingrepen buiten
de operatiekamer 152
Literatuur 154
14
Luchtwegmanagement 155
G.B. Eindhoven
Inleiding 155
Anatomie 155
Preoperatieve evaluatie 157
Bijzondere ziektebeelden en omstandigheden 158
Kenmerken van een moeilijke luchtweg 160
Anesthesieplan 161
Literatuur 166
15
Intraoperatief vochtbeleid 167
P.J. Hennis
Inleiding 167
Samenstelling lichaamsvloeistoffen 167
De vochtbalans 171
Literatuur 175
16
Transfusiebeleid 177
J.T.A. Knape
Inleiding 177
Bloedgroepbepaling 177
Bloedproducten 177
Indicaties voor erytrocytentransfusie 179
Indicaties voor trombocytentransfusie 185
Indicaties voor vers plasma 186
Bloedbesparende technieken 186
Weigering bloedtransfusie 188
Hemovigilantie 188
Literatuur 189
00-Anesthesiologie-voorw 19-06-2007 17:15 Pagina XIII
XIII
INHOUD
Deel D Preoperatieve screening
17
Grondbeginselen van de preoperatieve screening 193
L.H.D.J. Booij
Inleiding 193
Optimalisatie van de conditie 193
Behandelingsovereenkomst 193
Onderdelen van de preoperatieve screening 194
Anesthesierisico 196
Preoperatieve voorbereiding 199
Voorlichting over de anesthesie 202
Literatuur 203
18
De patiënt met een aandoening van het centrale zenuwstelsel 205
J.E. Kruijswijk, C.J. Kalkman
Inleiding 205
Cerebrale perfusie, autoregulatie en metabolisme 205
Meting sedatie en coma 208
Overige symptomen van afwijkingen in het centrale zenuwstelsel 208
Preoperatieve screening van de neurochirurgische patiënt 210
Literatuur 213
19
De cardiaal belaste patiënt 215
J. Damen
Inleiding 215
Preoperatieve evaluatie 215
Het cardiale risico 216
De preventie van perioperatieve cardiale complicaties 219
Specifieke cardiale afwijkingen 219
Literatuur 227
20
De patiënt met hypertensie 229
J. Damen
Inleiding 229
Definitie van hypertensie 229
Prevalentie van hypertensie 230
Preoperatieve hypertensie 230
Behandeling van hypertensie 230
Preoperatieve antihypertensieve medicatie: stoppen of doorgaan? 231
Hypertensie en perioperatieve complicaties 232
Anesthesiologisch beleid 234
Postoperatieve hypertensie 234
Literatuur 235
00-Anesthesiologie-voorw 19-06-2007 17:15 Pagina XIV
XIV
INHOUD
21
De pulmonaal belaste patiënt 237
R.M.J. Wesselink
Inleiding 237
Pathofysiologie van longziekten 237
Longfunctieonderzoek 239
Farmacologie 242
Preoperatieve screening 243
Preoperatieve voorbereiding 244
Anesthesietechniek 244
Postoperatieve complicaties 245
Literatuur 246
22
De patiënt met een nierfunctiestoornis 247
J.A. Leusink
Inleiding 247
Anatomie en fysiologie 247
Beoordeling van de nierfunctie 251
Preoperatieve screening 252
Farmaca bij een gestoorde nierfunctie 253
Farmaca voor nierprotectie 254
Effecten van anesthesie en chirurgie op de nierfunctie 254
Nefrotoxiciteit van geneesmiddelen, pigmentnefropathie en sepsis 256
Literatuur 258
23
De patiënt met een leverfunctiestoornis 259
T.H.N. Groenland
Inleiding 259
Anatomie van de lever 259
Fysiologie 260
Leveraandoeningen 262
Metabolisme van farmaca 263
Preoperatieve screening 264
Risico-inschatting 265
Anesthesierisico’s 266
Literatuur 267
24
De patiënt met een endocriene stoornis 269
P.J. Hennis
Inleiding 269
Diabetes mellitus 269
Farmacologie 270
Orgaanschade en complicaties 271
Preoperatieve screening 272
Corticosteroïdgebruik 273
Schildklieraandoeningen 276
Literatuur 278
00-Anesthesiologie-voorw 19-06-2007 17:15 Pagina XV
XV
INHOUD
25
Infectieproblematiek 279
M. Tersmette, J.A. Leusink
Inleiding 279
Overdracht van micro-organismen van de omgeving op de patiënt 279
Voorzorgsmaatregelen 279
Specifieke complicaties na anesthesie 281
De immuungecompromitteerde patiënt 282
Beroepsrisico’s ten aanzien van infectieziekten 283
Literatuur 288
26
Aan anesthesie gerelateerde ziektebeelden 289
L.H.D.J. Booij
Inleiding 289
Maligne hyperthermie (MH) 289
Spasme van de musculus masseter 290
Rabdomyolyse 290
Centraal anticholinerg syndroom (CAS) 290
Maligne neurolepticasyndroom 291
Serotonerg syndroom 291
Plasmacholinesterasedeficiëntie 292
Propofolgerelateerd infusiesyndroom (PRIS) 292
Literatuur 293
27
De oudere patiënt met meerdere aandoeningen 295
P.J. Hennis
Inleiding 295
De oudere patiënt 295
Preoperatieve screening 300
Consequenties voor de operatie 301
Predictie van mortaliteit 302
Literatuur 303
Deel E Speciële anesthesie
28
Anesthesie bij hoofd- en halschirurgie 307
J.E. Kruijswijk, C.J. Kalkman
Inleiding 307
Oogchirurgie 307
Keel-, neus- en oorchirurgie (kno) 310
Chirurgie in het halsgebied 312
Kaakchirurgie 313
Literatuur 313
00-Anesthesiologie-voorw 19-06-2007 17:15 Pagina XVI
XVI
INHOUD
29
Anesthesie bij abdominale chirurgie 315
P.J. Hennis
Inleiding 315
Laparoscopische cholecystectomie 315
Leverresectie 317
Overige abdominale ingrepen 323
Correctie liesbreuk 324
Literatuur 326
30
Anesthesie bij urologische ingrepen 327
L.H.D.J. Booij
Inleiding 327
Endoscopische ingrepen 327
Laparoscopische ingrepen 327
Lithotripsie 327
Urineretentie 328
Waterintoxicatie (transurethrale resectiesyndroom; TUR-syndroom) 328
Lithotomiepositie, zenuwbeschadiging en compartimentsyndroom 329
Dwarslaesie en autonome hyperreflexie 330
Donornefrectomie 330
Literatuur 331
31
Anesthesie bij de partus en bij obstetrische en gynaecologische ingrepen 333
J.W. van Kleef
Inleiding 333
Fysiologische veranderingen tijdens de zwangerschap 333
Anesthesie bij de vaginale partus 335
Foetale monitoring tijdens de partus 336
Farmaca tijdens de zwangerschap en de partus 337
Farmaca en placentapassage 338
Toxicose en het HELLP-syndroom 338
Acute situaties tijdens de zwangerschap 340
Anesthesie voor operaties tijdens de zwangerschap 342
Anesthesie bij gynaecologische chirurgie 346
Literatuur 347
32
Anesthesie bij orthopedische chirurgie 349
R. Dirksen
Inleiding 349
Pathofysiologie 349
Specifieke procedures 351
Anesthesietechnieken 354
Orthopedische ingrepen bij kinderen 357
Literatuur 358
00-Anesthesiologie-voorw 19-06-2007 17:15 Pagina XVII
XVII
INHOUD
33
Anesthesie bij plastische en reconstructieve chirurgie 359
N. Hoogerwerf
Inleiding 359
Pathofysiologie en farmacologie 359
Specifieke procedures 361
Anesthesietechnieken 362
Literatuur 363
34
Anesthesie bij zuigelingen 365
P.M. Vermeulen
Inleiding 365
Anatomie en fysiologie 365
Preoperatieve screening 367
Intraoperatieve aandachtspunten 368
Postoperatieve pijnbestrijding 371
Specifieke neonatale problemen 372
Literatuur 375
35
Anesthesie bij kinderen 377
A. Veen, R. Nijholt
Inleiding 377
Luchtwegen en ventilatie 377
Circulatie 379
Anesthesiebeleid 379
Pijnbestrijding 380
Literatuur 383
36
Anesthesie bij ingrepen in dagbehandeling 385
J.H. Eshuis
Inleiding 385
Preoperatieve screening 385
Anesthesietechnieken 389
Postoperatief beleid 391
Literatuur 394
37
Anesthesie buiten het operatiekamercomplex 395
H. Kerkkamp, P.J. Hennis
Inleiding 395
Anesthesie bij therapeutische procedures 395
Anesthesie bij diagnostische procedures 398
Literatuur 400
00-Anesthesiologie-voorw 19-06-2007 17:15 Pagina XVIII
XVIII
INHOUD
38
Anesthesie bij patiënten met traumata en brandwonden 401
J.J.L.M. Bierens, S. Greuters
Inleiding 401
Evaluatie van de traumapatiënt 401
Specifieke traumata 405
Traumata bij kinderen 410
Traumata bij zwangeren 410
Evaluatie van de patiënt met brandwonden 411
Literatuur 413
39
Neuroanesthesie 415
J.E. Kruijswijk, C.J. Kalkman
Inleiding 415
Effecten van anesthetica op het centrale zenuwstelsel 415
Cerebrale protectie 416
Behandeling van een verhoogde intracraniële druk 416
Monitoring: EEG en evoked potentials 417
Specifieke procedures 418
Literatuur 426
40
Anesthesie bij vaatchirurgie 427
H.P.A. van Dongen
Inleiding 427
Preoperatieve screening 427
Carotisendarterectomie 428
Perifere vaatchirurgie 429
Abdominale aortachirurgie 430
Thoracoabdominale aortachirurgie 434
Literatuur 437
41
Anesthesie bij thoraxchirurgie 439
L.J. Hoogenboom
Inleiding 439
Preoperatieve screening 439
Anesthesieplan 441
Specifieke ingrepen 445
Literatuur 448
42
Cardioanesthesie 449
L.J. Bras
Inleiding 449
Pathofysiologie 449
Hartfunctieonderzoek 450
Farmacologie 453
Preoperatieve screening 455
Inleiding en onderhoud van de anesthesie 455
De hart-longmachine, het extracorporele circuit en de cardioplegie 456
Openhartoperaties 459
Literatuur 462
00-Anesthesiologie-voorw 19-06-2007 17:15 Pagina XIX
XIX
INHOUD
43
Anesthesie bij de getransplanteerde patiënt en ten behoeve
van orgaantransplantaties 463
J. van der Maaten
Inleiding 463
Preventie van afstoting 463
Immuunsuppressieve farmaca 464
Preoperatieve screening 465
Preoperatieve voorbereiding 465
Specifieke aandachtspunten bij de getransplanteerde patiënt 466
Anesthesie ten behoeve van transplantaties 468
Procedures met betrekking tot de uitname van organen 470
Literatuur 470
Deel F Postoperatieve zorg
44
Post anesthesia care unit (PACU) 473
M.J.L. Bucx
Inleiding 473
Eisen aan een PACU 473
Transport en overdracht naar de PACU 473
Complicaties op de PACU 474
Perioperatieve nausea en vomitus (PONV) 478
Gebruik van antagonisten 480
Monitoring op de PACU 480
Criteria voor extubatie 480
Pijnbestrijding 481
Herstel na locoregionale anesthesie 481
Ontslagcriteria PACU 482
Literatuur 482
45
Intensive care 483
G.J. Scheffer
Inleiding 483
Oorsprong van de intensive care 483
Organisatie en werkwijze IC-afdelingen 483
Aansturing van een IC-afdeling 486
Continuïteit van zorg 487
Kwaliteitsbeleid 487
Scoringssystemen voor de intensive care 488
Opnamecriteria 489
Literatuur 490
00-Anesthesiologie-voorw 19-06-2007 17:15 Pagina XX
XX
INHOUD
Deel G Pijnbestrijding
46
Acute postoperatieve pijnbestrijding 493
A.A.J. van Zundert
Inleiding 493
Pathofysiologie van acute pijn 493
Pijnmeting 496
Organisatie van postoperatieve pijnbestrijding; de ‘acute pijnservice’ 496
Farmacologie 497
Locoregionale technieken 498
Toedieningsroutes 500
Protocollen 502
Literatuur 502
47
Chronische medicamenteuze pijnbestrijding 503
W.W.A. Zuurmond
Inleiding 503
Pathofysiologie van acute en chronische pijn 503
Pijntypen 504
Stappenplan pijnbehandeling 505
Medicamenteuze therapie bij enkele vormen van chronische pijn 508
Literatuur 514
48
Chronische pijnbehandeling: invasieve behandelingen en andere
mogelijkheden 515
B.J.P. Crul
Inleiding 515
Indicatiestelling voor invasieve technieken 515
Injecties en infusies met pijnmodulerende farmaca 517
Zenuwblokkades 518
Radiofrequente laesietechnieken 519
TENS 521
Psychologische en reactiverende behandeling van pijn 522
Literatuur 523
Deel H Reanimatie
49
Reanimatie 527
R.G. Hoff, P.J. Hennis
Inleiding 527
Basic Life Support 527
Advanced Life Support 529
Na de reanimatie 532
Literatuur 533
00-Anesthesiologie-voorw 19-06-2007 17:15 Pagina XXI
XXI
INHOUD
50
Reanimatie van kinderen, zuigelingen en pasgeborenen 535
P.M. Vermeulen
Inleiding 535
Basale reanimatie van zuigelingen en kinderen 535
Specialistische reanimatie van zuigelingen en kinderen 538
Reanimatie van neonaten 540
Speciale situaties 542
Literatuur 543
Bijlage 545
Register 549