Parkinson Vereniging paramedische zorg en bewegen.pptx

09-­‐09-­‐14 Paramedische zorg en bewegen bij Parkinson dr. Maarten Nijkrake Fysiotherapeut, bewegingswetenschapper @MaartenNijkrake 6 september 2014 Inhoud •  Bewegen en Parkinson •  Problemen •  Oplossingen •  Paramedische zorg •  Fysiotherapie/oefentherapie Mensendieck, Cesar •  Ergotherapeut •  Logopedist •  DieNst •  Meer bewegen of sporten 1 09-­‐09-­‐14 Bewegen bij Parkinson is complex Probleem met aansturing 2 09-­‐09-­‐14 FuncNes basale kernen •  Automa<sche uitvoer motorische programma’s AutomaNsche en bewuste bewegingen AutomaNsch Bijv. lopen, opstaan, spreken etc. Bewust Bijv. serveren bij tennis 3 09-­‐09-­‐14 FuncNes basale kernen •  Automa<sche uitvoer motorische programma’s •  Reguleren van: ü  Simultane bewegingen ü  Series van opeenvolgende bewegingen Simultane bewegingen Dubbeltaken = Twee dingen tegelijk doen 4 09-­‐09-­‐14 Opeenvolgende bewegingen 5. rusNg 4. buig uw opstaan romp vanuit uw 3. schuif benen uw 2. verplaats heupen uw voeten vooruit richNng stoel 1. leg uw handen op de leuning FuncNes basale kernen •  Automa<sche uitvoer motorische programma’s •  Reguleren van: ü  Simultane bewegingen ü  Series van opeenvolgende bewegingen •  Logische planning / organisa<e 5 09-­‐09-­‐14 Planning en organisaNe Plannen, organiseren en uitvoeren (bijv. koken, aankleden, werk) Bewegingsproblemen: kleiner en trager 6 09-­‐09-­‐14 Bewegingsproblemen: minder Bewegingsproblemen: doven uit Voorbeeld schrijven Kim, Parkinsonism Relat Disord, 2005 Voorbeeld lopen Nu_, Lancet Neurol, 2011 7 09-­‐09-­‐14 Bewegingsproblemen: dubbeltaken Oplossing: bewust ipv automaNsch? AutomaNsch Bewust 8 09-­‐09-­‐14 Automa<sch vs. bewust bewegen Petzinger, Lancet Neurology, 2013 Truc is compenseren Hersen
schors Basale kernen 9 09-­‐09-­‐14 Trucs •  Automa<sche uitvoer motorische programma’s Bewuste uitvoering van bewegingen; externe prikkeling •  Reguleren van: ü  Simultane bewegingen ü  Series van opeenvolgende bewegingen •  Logische planning / organisa<e Trucs Zonder cue Met cue 10 09-­‐09-­‐14 Trucs •  Automa<sche uitvoer motorische programma’s Bewuste uitvoering van bewegingen; externe prikkeling (cue) •  Reguleren van: ü  Simultane bewegingen ü  Series van opeenvolgende bewegingen Opsplitsen in eenvoudige, opeenvolgende componenten •  Logische planning / organisa<e Trucs Zonder strategie Met strategie (met dank aan Dr YPT Kamsma) 11 09-­‐09-­‐14 Trucs •  Automa<sche uitvoer motorische programma’s Bewuste uitvoering van bewegingen; externe prikkeling •  Reguleren van: ü  Simultane bewegingen ü  Series van opeenvolgende bewegingen Opsplitsen in eenvoudige, opeenvolgende componenten •  Logische planning / organisa<e Opsplitsen; organisaNe externaliseren Trucs: structuur 12 09-­‐09-­‐14 Medisch versus Paramedisch •  Medisch •  Paramedisch •  Focus op ziekte proces •  Focus op impact van ziekte proces op dagelijks funcNoneren •  Symptoom bestrijding en minimaliseren ziekte progressie •  Verbetern acNviteiten niveau en voorkomen van beperkingen •  Werkingsmechanisme is corrigeren •  Werkingsmechanisme is compenseren met trucs van dysfuncie in basale kernen Video’s paramedische zorg www.parkinsonnet.nl 13 09-­‐09-­‐14 Fysiotherapie = oefentherapie www.kngf.nl Richtlijn Parkinson Cesar & Mensendieck www.vvocm.nl 14 09-­‐09-­‐14 Voorbeelden fysiotherapie Virtuele loopband training Nordic Walking Lopen AudiNeve cueing Beweging Cueing Voorschommelen bij opstaan Kracht, balans, houdings-­‐ oefeningen Bewegings-­‐
strategieen Omdraaien In bed Dansen Wanneer naar fysiotherapeut? Problemen lopen (inclusief freezing) Problemen transfers (opstaan, omrollen in bed, opstaan van de vloer etc.) Problemen balans (vallen / bijna vallen / valangst) Problemen houding Problemen lichamelijke condi<e (inacNef: < 30 min. per dag lichamelijk acNef) 15 09-­‐09-­‐14 Wrijven helpt niet! Geen plaats voor bijvoorbeeld massage Richtlijn Ergotherapie bij Parkinson Ontwikkeling: 2006-­‐2008 ImplementaNe: ParkinsonNet Engelse vertaling: 2010-­‐2011 Basisaanbevelingen: -­‐  Parkinson revalidaNeliteratuur -­‐  ET literatuur chronische ziekten -­‐  Expert opinion 16 09-­‐09-­‐14 Ergotherapie WONEN Focus op mogelijkheden en oplossingen in dagelijks HANDELEN VRIJE TIJD WERKEN Impressie doelen PD pa<ent Niet meer opzien tegen het afrekenen in een winkel s’middags met bezoek mee kunnen gaan naar restaurant (vermoeidheid) Mijn handtekening kunnen ze_en Overzicht hebben in administraNe/dingen die moeten gebeuren Kunnen eten en drinken zonder teveel te knoeien (houding, tremor) Op veiliger manier naar toilet kunnen gaan (draaien kleine ruimte) 17 09-­‐09-­‐14 Impressie ET doelen mantelzorger Op minder belastende wijze helpen bij het aankleden Ruimte/vertrouwen hebben om met vriendin paar uurtjes weg te gaan Betere afstemming met partner over wanneer wel/ niet te helpen bij het eten Interven<es ergotherapie Ac<viteit Persoon §  ↑Inzicht/ zelf management (i.r.t handelen) §  Toepassen strategieën in acNviteit: m.n. cues, cogniNeve bewegingsstrategieën, cogniNeve strategieën §  OpNmaliseren dagbesteding/ structuur Aanpassen: §  Duur , NjdsNp §  Complexiteit Omgeving §  Advies inrichNng ruimte §  Advies hulpmiddelen/ voorzieningen §  Adviseren naasten: m.b.t. ondersteuning paNënt bij acNviteiten 18 09-­‐09-­‐14 Wanneer ergotherapie? 1.  Pa<ënt: ervaart beperkingen in ac<viteiten/par<cipa<e problemen in domeinen: wonen, werken, vrije Njd 2.  Mantelzorger: problemen bij begeleiden of verzorgen van de paNënt Logopedie: Moeite met verstaanbaar spreken: ± 70% Moeite met slikken: ± 40% Moeite met speekselbeheersing ± 30% 19 09-­‐09-­‐14 Tot ongeveer 10 jaar geleden: Gericht op: •  spreekritme / le_ergreepspraak •  ontspanning (massage) •  alleen adem of alleen stem •  alleen arNculaNe •  gebruik van spraakversterking Effecten beperkt of zeer kortdurend We weten nu: bij parkinson moet het anders! ‘Normale’ motoriek uitlokken: grote bewegingen •  met meer intensiteit spreken = direct beter verstaanbaar! want verbetering op alle niveaus Hersenschors inschakelen: •  bewust harder praten Vermijden dubbeltaken: •  één ding onthouden: HARDER praten CogniNe ook nodig om te bedenken wàt je wilt zeggen •  intensief oefenen: automaNseren + cues 20 09-­‐09-­‐14 Hoe? •  Lukt alleen met intensief oefenen! = 4 – 6 weken tenminste 3x per week, ook via Skype of e-­‐learning En als de parkinsonpaNënt: •  gemoNveerd is, d.w.z. er voldoende last van heew en verstaanbaarheid bovenaan zijn lijst heew staan; •  voldoende energie en leerbaarheid heew; •  in die periode géén andere (intensieve) therapieën heew, Video: PLVT Dië<st Het geven van voedingsadviezen en dieetadviezen om: • Voedingstoestand te verbeteren • Gewicht te stabiliseren • ObsNpaNe te verminderen • Opname van levodopa te verbeteren • Kwaliteit van leven te bevorderen 21 09-­‐09-­‐14 Dië<st * Rela<e eiwit uit voeding – levodopa inname medica<e bij responsfluctuaNes een licht eiwitbeperkt dieet * Gastro-­‐intesNnale problemen maagledigingsstoornissen, obsNpaNe * Gewicht en gewichtsverloop gewichtsverlies en gewichtstoename (DBS) * Belang van een volwaardige voeding aandacht voor micronutriënten Kijk ook ParkinsonTV! www.parkinsonTV.nl 22 09-­‐09-­‐14 Structureel bewegen belangrijk! InacNviteit bij Parkinson PaNënten 29% minder acNef dan controle Niet vallers besteden 32% meer Njd aan bewegen dan vallers Vallen, valangst, depressie, angst geassiocieerd met minder bewegen van Nimwegen, J Neurol , 2011 23 09-­‐09-­‐14 Vicieuze cirkel inacNviteit Bloem, Mov Disord, 2004 Beweging en ziekte beloop Ziekte gaat langzaam door veel bewegen? OF Ziekte gaat langzaam waardoor veel bewegen mogelijk is? 24 09-­‐09-­‐14 Bewegen goed voor brein Petzinger, Lancet Neurology, 2013 NeuroplasNciteit en bewegen Algemene parameters : Intensief (Use it or loose it) Herhalen (veel herhaling) Specifiek (taak en omgevingsgericht) Moeilijk (uitdagend) Complex (verrijkend) Parkinson specifiek: Verhoogde aandacht, cues Petzinger, Lancet Neurology, 2013 25 09-­‐09-­‐14 Top 10: potenNele voordelen PrevenNe van cardiovasculaire complicaNes Tegengaan van osteoporose PrevenNe depressie Afname consNpaNe Afname vermoeidheid Betere motore funcNes Betere cogniNe Betere medicijn werking OpNmalere werking dopaminerge systeem Risico als vallen, cardiale problemaNek,vermoeidheid, uitpu}ng dopaminerge systeem niet bewezen Speelman, Nat Rev Neurol, 2011 Risico sporten bij Parkinson minimaal Vallen, freezing bij zwemmen, duizeligheid 26 09-­‐09-­‐14 Autonome dysfuncNe: hartslag Factoren geassocieerd met een verhoogd risico op inadequate hartslag toename: Hoger lichaamsgewicht Lagere bloedruk in rust (zowel systolisch als diastolisch) Lagere rust hartsalg Lagere maximale workload Geen verband met ziekte duur, ernst of medicaNe Speelman, J Parkinson Disease, 2012 Sport bij Parkinson = compenseren Sport, dans en muziek beva_en externe prikkels en vragen om verhoogde aandacht 27 09-­‐09-­‐14 Voorbeeld sport Voorbeeld muziek h_p://rgrminternaNonal.com/node/34 Pilot studie: veilig en posiNeve effecten op mobiliteit, cogniNe en kwaliteit van leven Pohl, Disabil Rehabil, 2013 28 09-­‐09-­‐14 Alternatieve bewegingsvormen
Tai Chi, Qi-­‐Qong, Yoga is bewust bewegen! ParkFit: coaching sessies Voorlich<ng: voordelen, knelpunten, ondersteuning, logboek Doelen bepalen: contractvorm, half jaarlijks Ambulant ac<viteit monitoren: Philips Direct Life voor feedback Compliance: 2x per jaar nieuwsbrief van Nimwegen, BMC Neurology, 2010 29 09-­‐09-­‐14 ParkFit: resultaten AcNvity Monitor
AcNvity Diary
6MWT -­‐> 38.7 kcal/day (p<0.001) -­‐> 1.3 hours/week (p<0.001) -­‐> 8.4 meter (p=0.05) Van Nimwegen, BMJ, 2013 Therapietrouw 79% voor oefentherapie (kracht, ROM en balans) Lagere adherenNe indien: •  Ouder •  Slechtere condiNe •  Angst/depressie Pickering, Parkinsonism Relat Disord, 2013 30 09-­‐09-­‐14 Therapievoorkeuren Abrantes, J Geriatr Psychiatry Neurol, 2012 Workout: app of oefenboek Parkinson home exercises (Apple en Android) ISBN10 9086596223
ISBN13 9789086596225
31 09-­‐09-­‐14 InnovaNes Google glasses Serious gaming Lopen verbeteren en vallen voorkomen Trainen met of zonder een virtuele wereld? Vergelijken van twee loopbandtrainingen Afgestemd op individu Eén op één begeleiding In Groesbeek Kosteloos Reiskostenvergoeding • 
• 
• 
• 
• 
32 09-­‐09-­‐14 Lopen verbeteren en vallen voorkomen Trainen met of zonder een virtuele wereld? Freek Nieuwhof 06 81404600 [email protected] Bike4Parkinson Afstanden 30, 60, 100 km www.bike4parkinson.com Zaterdag 13 september Inschrijven kan nog! 33 09-­‐09-­‐14 Workout: Opstaan Lopen Loop weg met grote (niet overdreven) passen en tel in gedachten links, rechts, links rechts etc. 34