Zure regen - Arne Wagemans

Duurzaamheidsvraagstuk met behulp van
een syndroombenadering
Probleemstelling
Welke milieuproblemen veroorzaken de industrie en onze levenswijze, welke gevolgen hebben ze
en hoe lossen we deze op?
Naar aanleiding van een stageles die ik dit semester heb gegeven wil ik deze probleemstelling
onderzoeken. Via een syndroombenadering wil ik kijken wel factoren er allemaal meespelen in de
milieuproblemen van vandaag. Zo hoop ik op verrassende resultaten te komen die me in de toekomst
zullen helpen om deze les sterker te maken en om de leerlingen nog iets extra bij te brengen.
Mindmap
Onderzoek
Vanuit de actualiteit heb ik onderzoek gedaan naar de vier bekendste milieuproblemen:
smog (luchtvervuiling), zure regen (watervervuiling), ontbossing, plastic soep. De bronnen
zijn onderaan het onderzoek te vinden. Per milieuprobleem is er een korte theoretische
samenvatting.
Smog:




Zomersmog / fotochemische smog:
o Kan ook in de winter!
o Zomer: enkele warme dagen met weinig wind
o Vervuiling door auto’s en elektriciteitscentrales (bv door druk verkeer in de
ochtend)
o Uitstoot van stoffen die reageren op de aanwezigheid van het zonlicht
o Zo ontstaat fijnstof en ozon
o Ozon: in hogere luchtlagen biedt het bescherming tegen UV-licht, in lagere
luchtlagen schadelijk voor de mens en zorgt het voor opwarming van de
aarde
o Ozon irriteert het ademhalingsstelsel, beschadigt gewassen, bomen en
andere gewassen, tast rubber aan, …
o Als er fotochemische smog is, is er meer ozon in de onderste luchtlagen
Wintersmog / Industriële smog:
o In koudere en nattere gebieden
o Vervuiling door zwaveloxiden en deeltjes van fabrieken
o Deeltjes vermengen zich met het water in de lucht en vormen een grijze
mist
o Meestal in sterk geïndustrialiseerde gebieden die gebruik maken van kolen
en olie
o Vooral in winter: hogere vraag naar olie en elektriciteit en hogere
luchtvochtigheid
o Laatste jaren luchtkwaliteit in Europa sterk verbeterd  klimaatakkoorden
o Soms op 1 januari  afsteken van vuurwerk
o Great
Smog
of
London:
http://deredactie.be/cm/vrtnieuws/wetenschap/1.2821021
Natuurlijke oorzaken: uitbarsten van vulkanen
Smogalarm in Vlaanderen: ernstige smog wordt verwacht, snelheidsbeperking van
90 km/u
Zure regen:




Bij de verbranding van fossiele brandstoffen, zoals steenkool en aardolie, ontstaat
er zwaveldioxide. Niet alleen de industrie en de elektriciteitscentrales zijn grote
verbruikers. Ook de gewone mens die zijn woning verwarmt en die er met de auto
op uit trekt.
Hoog in de lucht vermengt de zwaveldioxide zich met de waterdamp die zich daar
bevindt. Er wordt dan zwavelzuur gevormd. Als het regent, maar ook als het
sneeuwt, hagel en mist, valt het zwavelzuur op aarde neer.
Op de tekening zie je hoe het verkeer en de industrie zwaveldioxide in de lucht
brengen. Die wordt hoog in de lucht omgevormd tot zwavelzuur die met de neerslag
op onze bodem terechtkomt en het water vergiftigt.
Gevolgen:
o Water: Tast grond- en oppervlaktewater aan, waardoor ecosysteem van
vijvers en meren verstoord worden, waardoor dieren en planten sterven
o Flora: Aantasting van beschermlagen van planten, waardoor de planten
uitdrogen, of de zure regen tast de voedingsdeeltjes van de planten aan
(verkleuring bladeren en planten), neerslag die langs bomen afstroomt tast

takken of stammen aan waardoor deze gaan scheuren en schimmels de
bomen aantasten, zure regen in de bodem tast de wortels aan (geen voeding
opnemen)
o Bodem: in de bodem zit een buffer van kalk, mineralen en organisch
materiaal die zure elementen tegenhouden, maar door zure regen is de
hoeveelheid zure te groot en wordt de bodem aangetast, het evenwicht van
voedingsstoffen in de grond wordt dan verstoord = verzuurde bodem
o Mens: schadelijke stoffen in de lucht tast longen en luchtwegen aan, irritatie
van ogen
o Gebouwen: worden aangetast door zure regen omdat de regen reageert
met de steen en de steen oplost (klaksteen), metalen roesten sneller, verf
en plastics ook aangetast
Oplossing:
o Bodemvervuiling: strooien van (ongebluste) kalk
o Zie ook oplossing SMOG
Plastic soup:




Het grootste deel van de plasticvervuiling bestaat uit zeer kleine deeltjes, minder
dan 10 millimeter groot, en ze drijven niet op het water maar zweven onder het
oppervlak. De deeltjes zitten verspreid in de water tot wel 100 en zelfs 150 meter
diep. Die kleine en dieper zittende deeltjes zouden dus in elk geval niet uit het water
gehaald worden door het project van Ocean Cleanup. Overigens ligt er ook plastic
op de bodem van de oceanen: PVC en bepaalde soorten plastic flessen zinken.
Microplastics zijn kleine deeltjes plastic die in het milieu terecht komen. De deeltjes
zijn afkomstig van slijtage van synthetische kleding tijdens wasbeurten maar
worden ook toegevoegd aan tandpasta en cosmetica. Een deel van de in het milieu
aanwezige microplastics zijn afkomstig van slijtage, met name van autobanden en
het uiteenvallen van grotere stukken plasticafval.
Meer dan een jaar geleden opperde Boyan Slat het idee om op strategische plekken
in de oceaan reuzeninstallaties te plaatsen met lange, drijvende onderdelen. Door
de grote ringvormige zeestromingen zouden afval en onzuiverheden zich makkelijk
kunnen ophopen aan de uitsteeksels. Schepen kunnen dat afval dan eenvoudig
ophalen en afvoeren. (http://deredactie.be/cm/vrtnieuws/wetenschap/1.2535287)
Vroeger moest je niet betalen voor een plastic zak in de winkel, nu wel!
Ontbossing:




Als er geen actie wordt ondernomen, zal tegen 2030 zowat 170 miljoen hectare bos
verloren gaan. Het gaat om een gebied even groot als Duitsland, Frankrijk, Spanje
en Portugal.
Die zogenoemde "ontbossingsfronten" liggen in de Amazone, het Atlantisch Bos en
Gran Chaco, Borneo, de Cerrado, Choco-Darien, het Congobekken, Oost-Afrika,
Oost-Australië, de Mekong, Nieuw Guinea en Sumatra.
Palmolie is een plantaardige olie die aanwezig is in tal van voedingswaren zoals
chocolade, ontbijtgranen, koekjes en chips, maar ook in cosmetica zoals zeep of
shampoo. Palmolie is erg omstreden: de expansie is één van de belangrijkste
oorzaken van ontbossing in Zuidoost-Azië, met nefaste gevolgen voor de
biodiversiteit en de CO2-uitstoot.
Ontbossing kan verstrekkende negatieve gevolgen hebben. Dieren en planten
(waarvan vele nog niet of nauwelijks onderzocht en beschreven zijn) kunnen
verdwijnen en gehele ecosystemen kunnen ontregeld en uitgeroeid worden.
Ontbossing is de oorzaak van erosie en draagt bij aan de opwarming van de Aarde.
In het Amazonebekken is het regenwoud de natuurlijke habitat van verschillende
indianenstammen.



Ontbossing kan ook leiden tot overstromingen van rivieren. De wortels van de
bomen die voorheen het regenwater (en de vruchtbare bovenlaag) vasthielden doen
dat na ontbossing niet meer. Hierdoor zal het water direct langs de hellingen naar
de rivier toe stromen. Als er veel regen valt kan de rivier deze grote hoeveelheden
water niet meer aan en zal de rivier stroomafwaarts buiten haar oevers treden.
Bovendien neemt de hoeveelheid verdamping af omdat water meteen wegstroomt.
Hierdoor kan ook de neerslaghoeveelheid afnemen.
Door het verdwijnen van bomen wordt, wanneer het hard en langdurig geregend
heeft, ook de dunne bovenlaag van vruchtbare grond weggespoeld. De grond wordt
dan niet meer bij elkaar gehouden door de wortels van de bomen. Ook dit draagt
bij tot overstromingen, omdat de weggespoelde grond de rivierbedding opvult.
Het resultaat is een kaal, rotsachtig landschap waar bijna niets meer kan groeien,
doorsneden met erosiegeulen. Wanneer de klimatologische omstandigheden zich
ervoor lenen, is het zelfs mogelijk dat er verwoestijning optreedt.
Bronnen:




Ontbossing:
o Ontbossing (https://nl.wikipedia.org/wiki/Ontbossing)
o “Tegen 2030 gaat 170 miljoen hectare bos verloren”
(http://deredactie.be/cm/vrtnieuws/buitenland/1.2320089)
o Totale ontbossing dreigt voor groenste deel Senegal
(http://deredactie.be/cm/vrtnieuws/buitenland/1.2666783)
o Borneose orang-oetan zo goed als uitgestorven
(http://deredactie.be/cm/vrtnieuws/wetenschap/1.2708912)
o “Vorige jaar meer bos verdwenen dan er bijkwam”
(http://deredactie.be/cm/vrtnieuws/binnenland/1.2807033)
Plasticsoep:
o Plasticsoep (https://nl.wikipedia.org/wiki/Plasticsoep)
o Microplastics (https://nl.wikipedia.org/wiki/Microplastics)
o Plastic uit de oceanen halen is zo goed als onmogelijk
(http://deredactie.be/cm/vrtnieuws/wetenschap/1.2361804)
o Boyan Slat krijgt stukje Noordzee om plasticvanger te testen
(http://deredactie.be/cm/vrtnieuws/wetenschap/1.2535287)
Zure regen:
o Zure regen (https://nl.wikipedia.org/wiki/Zure_regen)
o Zure regen
(http://kinderenwebhotel.be.previewmysite.com/WO_ruimte/zure_regen.htm#)
Smog:
o Smog (https://nl.wikipedia.org/wiki/Smog)
o Luchtvervuiling kost jaarlijks 5,5 miljoen mensen het leven
(http://deredactie.be/cm/vrtnieuws/buitenland/1.2571232)
o Bijna een kwart van alle voortijdige sterfgevallen is te wijten aan vervuiling
(http://deredactie.be/cm/vrtnieuws/wetenschap/1.2664103)
o Rome en Milaan verbieden autorijden bij smogpiek
(http://deredactie.be/cm/vrtnieuws/buitenland/1.2531068)
o Obama wil uitstoot kolencentrales fors terugdringen
(http://deredactie.be/cm/vrtnieuws/buitenland/1.2406687)
Analyse vanuit de syndroombenadering
Sferenrooster: Milieuproblemen door de industrie
Conclusies en oplossingen
De verschillende milieuproblemen beïnvloeden elkaar allemaal en tasten onze gehele planeet aan. Pas
wanneer er een duidelijk aantasting van het milieu en de mens (dieren sterven uit, aantasting van
planten, meer ziektes) leidt dit tot sensibilisering en actie.
Het grootste probleem ligt bij de economie en de techniek. Onze hele industrie werkt vervuilend en
door onze levenswijze en maatschappelijke organisatie wordt deze productiewijze in stand gehouden.
Echte verandering kan er enkel komen als onze maatschappij en onze industrie in hun kern veranderen.
Deze veranderingen zullen niet vanzelfsprekend zijn en moeten geleidelijk gebeuren. Er zijn immers te
veel grote spelers betrokken bij deze problematiek die baat hebben bij het in stand houden van de
huidige industrie en productie. Ik denk hierbij aan grote industrielanden in Azië, maar aan ook de
Verenigde Staten met hun president-elect Trump, die de milieu- en klimaatproblemen weigert te
erkennen.
BEDENKINGEN NA ‘BEFORE THE FLOOD’