ZOWh@t – West-Friesland - Nederlands Jeugdinstituut

ZOWh@t – West-Friesland
Het (voortgezet) speciaal onderwijs en het praktijkonderwijs
in West-Friesland hebben jarenlange ervaring met de
begeleiding van kwetsbare jongeren naar de arbeidsmarkt.
Die expertise wordt nu breder ingezet voor alle kwetsbare
jongeren tot 27 jaar, in nauwe samenwerking met mbo-scholen,
het RMC, gemeenten, wijkteams en het bedrijfsleven. Het
opbouwen van vertrouwen, zowel bij de jongeren als tussen de
samenwerkingspartners, is hierin essentieel.
ZOWh@t is een bovenschoolse arbeidstoeleidingsdienst in de
regio West-Friesland. Hoofddoelstelling is om jongeren tot 27
jaar met een grote afstand tot de arbeidsmarkt naar werk te
begeleiden. Als regulier werk niet mogelijk is, dan naar beschut
werk of dagbesteding. Opdrachtgever van ZOWh@t zijn de
zeven gemeenten in West-Friesland, die zich voor het werk- en
een vaste 'regisseur', die de jongere kent, zijn hulpvraag en de
bijstanddomein hebben verenigd in WerkSaam Westfriesland.
thuissituatie. Dat is belangrijk, volgens Scheepers. "Als niemand
zich eigenaar maakt van een jongere, verzanden mensen snel in
ZOWh@t bouwt voort op een samenwerkingsstructuur rondom
procedures en mailcontact over wie wat wanneer gaat doen. Dat is
arbeids­toeleiding van leerlingen uit het voortgezet speciaal
wat mij betreft allemaal verloren tijd. Ik vind dat we alle energie
onderwijs (vso) en het praktijkonderwijs, dat al zo'n twintig jaar
en tijd die we krijgen vanuit de gemeenten daadwerkelijk in de
bestaat in de regio. De expertise in het speciaal onderwijs en
jongeren moeten investeren."
praktijk­onderwijs in het begeleiden van kwetsbare jongeren naar
de arbeidsmarkt wordt nu ingezet voor een bredere doelgroep
Nu de doelgroep verbreed is, begeleidt ZOWh@t ook jongeren
jongeren. In eerste instantie richtte ZOWh@t zich op leerlingen
die ze nog niet kennen uit het vso of praktijkonderwijs.
zonder startkwalificatie, maar inmiddels is de doelgroep verder
Samenwerking met andere partijen is daarom essentieel.
verbreed naar alle jongeren tot 27 jaar met een grote afstand tot
"De hulpvragen van deze jongeren zijn dezelfde. En we zijn
de arbeidsmarkt. Hierbij horen ook leerlingen met een mbo-
vanuit het vso bekend met leerlingen met een stoornis in het
diploma die bijvoorbeeld door een stoornis in het autistisch
autistisch spectrum of met andere beperkingen. Maar we kennen
spectrum moeilijk aan het werk komen.
deze jongeren nog niet persoonlijk, omdat het niet onze oud-
Oude mentor van school
leerlingen zijn. Dus worden we door onze collega's van het mbo,
waar deze jongeren vandaan komen, gevoed met informatie over
Kern van het werken met deze jongeren is een persoonlijke
de jongeren. Zo verbinden we de kennis en capaciteiten van de
band, vertelt Peer Scheepers. Hij werkt al 25 jaar in het speciaal
verschillende scholen."
onderwijs en praktijkonderwijs en is drijvende kracht achter
ZOWh@t. "Zeker met deze doelgroep is het belangrijk om hun
Geld volgt de leerling
vertrouwen te winnen. Wij kennen de jongeren die vanuit het
De 'oude' samenwerkingsstructuur bestond vooral uit de
vso en praktijk­onderwijs komen al vanaf hun 12e, en soms zelfs
scholen in het vso en praktijkonderwijs, het UWV en een aantal
vanaf hun 6e. Ook hun ouders zijn bekend, en de hulpverlening
reïntegratiebedrijven. Die groep kwam zes keer per jaar bij elkaar
eromheen." Dit vertrouwen maakt de begeleiding ook laag­
en was klein genoeg om alle vso- en pro-leerlingen te bespreken.
drempelig, ziet Scheepers in de praktijk. "Sommige jongeren
In het nieuwe netwerk is ook het RMC nauw betrokken, een aantal
gaan niet naar het jongerenloket als ze bijvoorbeeld hun baan
mbo-scholen en verschillende afdelingen van de gemeenten.
kwijt zijn, maar naar hun oude mentor van de praktijkschool.
Daarmee is de groep te groot geworden om individuele casussen
Het enige dat wij vanuit ZOWh@t vervolgens moeten doen, is
te bespreken; in het grote netwerkoverleg wordt vooral nieuwe
deze collega in tijd faciliteren zodat hij met die jongere aan de
wet- en regelgeving besproken en de afspraken die daaruit volgen
slag kan." Zo krijgt iedere jongere één-op-éénbegeleiding van
in de regio. Voor het individuele maatwerk voor jongeren zijn vijf
kleine zogeheten expertgroepen gevormd, ieder bestaande uit
Een struikelblok is op dit moment nog de overgang van 18- naar
vijf of zes mensen.
18+, vertelt Scheepers. "Leerlingen van een praktijkschool
moeten op hun 18e de school verlaten, maar instellingen voor
Zo worden in de expertgroep Arbeidstoeleiding alle werk­
dagbesteding gaan niet met zo'n jongere aan de slag voordat die
gerelateerde vragen op casusniveau besproken. De expertgroep
18 jaar is. Dat is niet wenselijk. Ik zou willen dat je voorzieningen
Transitiecoaching richt zich op jongeren die zijn uitgevallen in
voor 18+ al kunt gebruiken als jongeren nog geen 18 jaar oud zijn.
het (regulier) voortgezet onderwijs en extra begeleiding nodig
Dan kunnen ze langzaam naar hun nieuwe plek toegroeien."
hebben om weer terug te keren naar het onderwijs. Individuele
begeleiding vanuit deze expertgroepen gebeurt ook zoveel
Over de schoolgrens heen
mogelijk door één persoon, vertelt Scheepers. "Sommige
De essentie van de samenwerking in deze regio is volgens
collega's zijn zowel transitiecoach als werktoeleider bij ZOWh@t.
Scheepers het goede onderlinge contact. "We hebben niets
Als we met een jongere besluiten om de overstap te maken
nieuws uitgevonden, maar geïnvesteerd in bestaande netwerken.
van het onderwijs naar een werktoeleidingstraject, hoeft die
Vanuit de praktijkscholen zijn we in de afgelopen jaren met al
begeleider alleen maar een andere pet op te zetten. Daar merkt
die ketenpartners relaties aangegaan, omdat we sowieso de
die jongere niets van." De transitiecoaching wordt gefinancierd
verantwoordelijkheid hebben om leerlingen tot twee jaar nadat
door het samenwerkings­verband, de werktoe­leiding door de
ze de school hebben verlaten te begeleiden. Die relaties zijn we nu
gemeenten; maar ook dit wordt achter de schermen geregeld. "We
verder aan het uitdiepen. Zo organiseer ik minimaal twee keer
hebben hier de afspraak: geld volgt de leerling."
per jaar een gezamenlijke studiedag, om kennis te delen maar
vooral om elkaar te leren kennen. Zo werken we toe naar een
Alle betrokken partijen stellen hun expertise en middelen
situatie waarin iedereen elkaar ook echt als parner ziet. Dit is niet
beschikbaar om voor iedere jongere op maat de begeleiding
alleen iets voor de kernpartners om het onderwijs heen, maar ook
te organiseren. "Er zijn vmbo-leerlingen die zijn uitgevallen
voor het onderwijs zelf. Als onderwijsorganisaties hebben wij de
in het onderwijs en naar werk moeten worden geleid, maar
taak om ook over die school­grens heen te kijken."
bijvoorbeeld een heftruckcertificaat missen. Die komt dan naar
een van de praktijkscholen om daar zijn theorie en praktijk­
Dit onderlinge vertrouwen leidt er ook toe dat men eerder bereid
oefeningen voor het heftruckcertificaat te doen. Alle scholen
is om van procedures af te wijken en risico's te nemen. "Er zijn
hebben lokalen die halve of hele dagen leegstaan. Dus waarom
veel zaken veranderd met de nieuwe Wmo en de Participatiewet,
zouden we geen gebruik maken van elkaars middelen?"
dus iedereen is zoekende. Dan kan je twee reflexen laten zien:
Zeven gemeenten, één aanspreekpunt
afwachten en naar je buurman kijken, of gewoon aan de slag
gaan. Wij kiezen voor het laatste. Als een jongere bij zijn oude
De samenwerking met de zeven gemeenten loopt vooral via
meester binnenloopt, dan kan die collega na één telefoontje met
Werksaam Westfriesland. Daarmee kan ZOWh@t met één
deze jongen aan de slag gaan. We komen later wel bij elkaar om
partner afspraken maken. ZOWh@t werkt ook goed samen
de boel financieel en organisatorisch op papier te zetten. Dat
met de verschillende wijkteams die – onder de vlag van zeven
mag die jongere niet in de weg staan."
verschillende gemeenten – actief zijn in deze regio. Dat is
belangrijk omdat ZOWh@t veel jongeren begeleidt die uiteindelijk
Meer informatie
zijn aangewezen op beschut werk of dagbesteding. Ook hier is
• Blog ZOWh@t (zowhatinfo.blogspot.nl)
het belangrijk om kennis en ervaring te delen. "Een gemeente
• Plan van aanpak jongeren in een kwetsbare positie
begint op het punt dat een jongere van school af komt. In een
keukentafelgesprek wordt dan de hulpvraag besproken. Maar die
jongere zit al vanaf zijn 6e in het speciaal onderwijs, waar dus
in West-Friesland (drive.google.com/file/d/0BJgJpc8w8bPWF9XeG94MkZNVk0/view)
• Verrassend passend. Passend onderwijs in de praktijk
een enorme hoeveelheid ervaring, kennis en handelingsplannen
(www.nji.nl/nl/Download-NJi/Verrassend-passend-van-
beschikbaar zijn. Dat willen we delen met de gemeenten."
voraad.pdf, pagina 56)
Hierover zijn goede afspraken gemaakt met de gemeenten.
Contactgegevens
"We kunnen nu op een uniforme manier een jongere als
Peer Scheepers
casus aanmelden en als die goed onderbouwd is, met alle
coördinator arbeidsparticipatie — Stichting Leerzaam ­
handelingsplannen en bijvoorbeeld de ervaring uit een stage, kan
West-Friesland
die direct worden overgenomen door een wijkteam." Aanmelding
06 53519698
gebeurt nu dus op één uniforme wijze, maar Scheepers wil nog
[email protected]
wel een stap verder. "Ik hoop dat wij vanuit die zeven gemeenten
één aanspreekpunt krijgen, die de casussen vervolgens uitzet
naar de verschillende wijkteams. Maar zo ver zijn we nog niet."
© Nederlands Jeugdinstituut, Utrecht 2017