Verwijderen is echt een uiterste

De praktijk
Rectumstomp
De ervaring
Verwijderen is echt
een uiterste
Pijn, hinderlijk littekenweefsel, slijm- of bloedverlies. Na een darmoperatie kan een
‘blinde’ rectumstomp vervelende problemen met zich meebrengen, terwijl dit kleine
stukje lichaam eigenlijk geen functie meer heeft. Die klachten ten spijt, legt gastrointestinaal chirurg Peter-Paul Coene uit waarom het gelijktijdig verwijderen van de
rectumstomp niet zomaar gebruikelijk is.
Tekst Arnoud Kluiters • Fotografie Freek van Arkel
‘Laat ik beginnen te zeggen dat een gezonde rectum-
reden ziek, en dus actief slijmvlies of soms bloed naar
stomp in de meeste gevallen níet tot klachten leidt.
buiten komt.’
Natuurlijk, af en toe komt er in beperkte mate nog wat
slijm uit de anus. Bij de één gebeurt dit een paar weken
Inactief slijmvlies
na de operatie, bij een andere soms pas jaren later.
In het andere geval verwijdert de rectumstomp resterend
Soms zelfs een paar dagen achter elkaar. Ik kan me de
inactief slijmvlies. ‘Voor gezonde darmen is ontlasting
verwarring voorstellen; toch is dit heel normaal en
een voedingsbron’, verklaart de chirurg. ‘Ze leven ervan.
niets om je zorgen over te maken.’
Maar na de aanleg van een colostoma ontvangt het rec-
Dat zegt Peter-Paul Coene, gastro-intestinaal chirurg
tum die voeding niet meer, waarna daar het slijmvlies af-
in het Maasstad Ziekenhuis te Rotterdam. In een ge-
sterft en wordt vervangen. Het is niets meer of minder
zonde darm passeren ontlasting, slijm én afgestorven
dan deze ontlasting (‘want zo moet je ook dit blijven
slijmvlies. Dat laatste realiseren de meeste mensen
noemen’) die het lichaam dan verlaat.
zich niet. Vooral als een eindstandig colostoma (zie ka-
‘Heel soms lijkt deze ontlasting zelfs op een soort harde
der) is aangelegd en het rectum en de anus intact zijn
knikkers. Ook dit is afstervend slijmvlies, verder ingedikt
gebleven, bestaat vaak het vermoeden dat deze voor-
door de knijpende werking van de endeldarm. Ik snap
taan functieloos zijn. Dan kan de verbazing groot zijn
dat iemand ook hiervan kan schrikken. Toch is het niet
als opeens iets ontlastingsachtigs naar buiten komt.
iets om je zorgen over te maken. Mijn advies: voel je aan-
‘Heeft iemand een darmontsteking zoals de ziekte van
drang, ga net als voorheen naar het toilet. Dat kun je nog
Crohn of colitis ulcerosa, dan vermoeden we dat om die
gewoon, ook al is het nu ontlasting in de vorm van slijm.’
Geen zorgen: na de operatie verlaat inactief
slijmvlies nog het lichaam
Rectumstomp verwijderen
Niet iedere stomadrager reageert hetzelfde op het
loslaten van inactief slijmvlies. Velen hebben hier
normale controle over en kunnen maatregelen
nemen: ze gebruiken bijvoorbeeld maandverband
12
Vooruitgang
• september 2009
of doen tijdelijk een plug in. (zie pagina 15). Anderen
Hoe ontstaat een rectumstomp?
daarentegen hebben geen baat bij een plug: ze ervaren
dit juist als pijnlijk en zeer onplezierig. Vanwege een
Na het operatief verwijderen van een ziek gedeelte van de dikke darm heeft
hypergevoelige anus kunnen ze ook het periodieke
een chirurg, afhankelijk natuurlijk van de situatie, een paar opties. Eén ervan is
interne onderzoek zeer vervelend vinden. Laat staan
het aanleggen van een eindstandig colostoma. Dan wordt het gezonde uiteinde
de knikkervormige ontlasting.
van de overgebleven darm naar buiten gehaald en in de buikwand vastgehecht.
Daarom bereikt de chirurg vooral uit die hoek soms de
Door deze opening komt voortaan de ontlasting naar buiten.
opmerking waarom de rectumstomp destijds eigenlijk
Het overgebleven onderste darmgedeelte kan de chirurg helemaal verwijderen
niet meteen is verwijderd? ‘Een terechte vraag’, beaamt
of ervoor kiezen het laatste stukje van de endeldarm intact te houden. Dan is er
Peter-Paul Coene. ‘Toch doen we dit niet routinematig,
sprake van een zogeheten ‘blinde’ rectumstomp.
omdat het niet logisch is. Ten eerste omdat de stoma
Waarom kiezen voor een rectumstomp? ‘Daarvoor moet je eerst weten wat er
soms slechts een tijdelijke functie heeft. Als het aange-
aan de operatie vooraf is gegaan. De persoon in kwestie kan bijvoorbeeld een
taste gebied tot rust is gekomen, kunnen de uiteinden
darmontsteking hebben gehad, zoals de ziekte van Crohn, colitis ulcerosa of
van de darmen weer aaneen worden gezet.’
diverticulitis’, aldus gastro-intestinaal chirurg Peter-Paul Coene.
Daarbij komt dat het bekkengebied veel belangrijke ze-
‘Om verschillende redenen kan ik tijdens de operatie besluiten de twee darm-
nuwen en bloedvaten bevat. ‘Ik wil een operatie niet no-
uiteinden niet aaneen te hechten. De overgebleven rectumstomp kan nog te
deloos groter maken en de kans op onnodige complica-
ziek zijn. Of de patiënt is conditioneel te zwak of te oud, waardoor ik hier niet
ties zoveel mogelijk vermijden. Bovendien is naderhand
voor kies, met het oog op mogelijke complicaties.
de kans op zitpijnklachten groot, na operatieve verwijde-
Tenslotte kunnen ook incontinentieklachten of een fistel rondom de anus
ring van de endeldarm! Daarom: als dat in een later sta-
aanleiding zijn een ontlastend colostoma aan te leggen en laten het laatste
dium toch nodig blijkt, kan er alsnog voor worden geko-
stukje van de endeldarm intact.’
zen de rectumstomp te verwijderen. Bovendien kan de
wond slecht genezen na het verwijderen van de ‘blinde’
rectumstomp. Al met al is er veel kennis van dit gebied
nodig voor je tot deze uiterste ingreep overgaat.’
•
Vooruitgang
• september 2009
13
De praktijk
Rectumstomp
De ervaring
Tips voor
de dagelijkse
praktijk
Een overgebleven rectumstomp kan na de darmoperatie nog actief blijven, zo ervaren
veel stomadragers tot hun verrassing. Nurse practitioner Lidy van Driel legt uit hoe
hiermee om te gaan. Dat kan op verschillende manieren.
Tekst Arnoud Kluiters • Fotografie Freek van Arkel
‘Ook al verlaat de ontlasting voortaan via
maar niets om je zorgen over te maken.’
‘Hoe langer de rectumstomp is, des te
de colostoma het lichaam, mensen met een
Op drie manieren kan met het slijm wor-
meer slijmproduktie. Bij spoelen volstaat
rectumstomp voelen na de operatie soms
den omgegaan. Ten eerste kun je een in-
vaak 40 tot 60 milliliter water, dat je via
nog enige aandrang. Bovendien komt er
continentie- of maandverbandje dragen,
een tuutje inbrengt. Wéét hoelang je rec-
vaak via de anus nog wat slijm naar buiten.
die dit slijm opvangt. ‘Sommige mensen
tumstomp is, om te voorkomen dat het
Beide overvalt de meeste stomadragers,
vinden het dragen van een incontinen-
uiteinde van het tuutje de wand van het
hoewel ik ze voorafgaand aan de operatie
tieverbandje een mentale stap te ver
rectum beschadigt.’
hierover heb ingelicht. Maar dan dringt
gaan, ook al wordt dit vergoed. Anderen
veel van deze informatie onvoldoende
maakt dit niet uit.’
Op langere termijn is het belangrijk de
door. De toekomstige operatie en de aanleg
Een anaaltampon kan ook een oplossing
hoeveelheid slijm en samenstelling ervan
van de stoma houdt ze vooral bezig.’
zijn. Die wordt voor de duur van maxi-
in de gaten te houden. ‘Als daar iets in
Bij terugkeer op de polikliniek in het
maal acht uur als een zetpil ingebracht en
verandert, moet je aan de bel trekken.’
Maasstad Ziekenhuis te Rotterdam legt
zet uit in de anus. Met het aangesloten
Ook periodiek rectaal onderzoek is af te
Lidy van Driel dan nogmaals geduldig de
touwtje trek je ‘m er weer uit. ‘De één
toe nodig om te bepalen of de darmwand
werking van de darmen uit: er bevinden
zweert hierbij, als tegenhanger van het
nog gezond is en dus glad aanvoelt. ‘Dat
zich zenuwen die signalen doorgeven aan
verbandje, dat broeierig kan gaan aanvoe-
kan pijnlijk zijn. Toch is het belangrijk.
de hersenen. Is een deel van de darm ver-
len en gaat jeuken. De ander verfoeit een
Blijkt de pijn te heftig, dan overleg ik met
wijderd, dan menen de hersenen het toch
anaaltampon, omdat ze een heel gevoelig
een pijnteam of we op een andere manier
nog te ‘voelen’ als je aandrang hebt. Ook
rectumstomp hebben. Dan kan een
dit onderzoek kunnen uitvoeren. Maar
al komt er niet altijd wat of het blijkt
anaaltampon heel pijnlijk zijn.’
gelukkig werkt rustig op ze inpraten bij de
slijm te zijn. ‘Dat is een rare ervaring,
Spoelen is een derde optie. Van Driel:
meeste mensen afdoende.’
Vooruitgang
•
• september 2009
15