dirac - Homestudio.nl

TEST
+ Foolproof en toch
wat aanpasmogelijkheden
+ Betrekkelijk grote impact
- Enkel pc als bron mogelijk
DIRAC LIVE ROOM CORRECTION SUITE
€ 321,- www.dirac.se
Beoordeling
Vaak wordt onderschat wat de impact van de ruimte is op de klank die je hoort. Akoestiek is echter
een moeilijke wetenschap en lastig om aan te pakken. Diracs software reikt een helpende hand.
Jamie Biesemans
BETERE KLANK
DOOR SOFTWARE
Audiofielen hebben de neiging om in hun jacht op
de perfecte klank sterk in te zetten zaken als betere
bekabeling en bronmateriaal. Niets mis mee, maar feit is
dat naast de kwaliteit van de luidsprekers én de plaatsing
vooral de akoestiek van de kamer de grootste invloed
heeft op hoe muziek zal klinken. Bij AV-receivers is het
uitmeten van de kamer en equalisation toepassen om
de frequentieweergave te verbeteren voor surround de
norm, zelfs op heel goedkope toestellen. Bij pure hifi is
dat veel minder de geval. Stereoversterkers die kamercorrectie ingebouwd hebben, ze zijn op één hand te tellen.
Precies daar pikt Dirac op in. De Zweedse experts in
audiosoftware staan bekend voor hun algoritmes die
compenseren voor minder goed klinkende omgevingen.
Hun software wordt onder meer in bioscopen en bij
high-end auto’s gebruikt om de klank te verbeteren. Zo
wordt Dirac-software toegepast in de nieuwe Volvo XC90,
2 9 december 2014
TEST
uitgerust met speakers van Bowers & Wilkins. Met Naim
werkt Dirac dan weer samen om de muzikale prestaties
van het entertainmentsysteem van Bentley te verbeteren.
Tussenpersoon
Vandaar dat we ook met veel interesse aan de slag
gingen met de Dirac Live Room Correction Suite, een
softwarepakket beschikbaar voor Windows en Mac OS
X. Het programma is enkel nuttig als je een computer
als bron gebruikt, bijvoorbeeld als je een laptop via
USB of optische kabel aansluit op een DAC of digital
voorversterker. Vanwege de eerder slechte ingebouwde
digitale naar analoge conversie bij computers zouden
we je sowieso niet aanraden om een computer een
analoog audiosignaal naar een versterker te laten sturen.
Interessant voor Mac-gebruikers: de Dirac-software is
ook bruikbaar als je Airplay gebruikt om audio naar een
Airplay-ontvanger te sturen. Dat kan een Airport Express
zijn die met een optische kabel aan je versterker hangt
of een audioapparaat met Airplay ingebouwd, zoals een
netwerkspeler als de Pioneer N70 of Marantz NA6005
uit ons testdossier in dit nummer.
De Dirac-software is behoorlijk flexibel dus, vooropgesteld dat je een computer als bron gebruikt. Ben je meer
van de cd - of netwerkspeler, dan is de Dirac-software
minder handig en moet je kijken naar een hardwarepartner van de Zweden. Onder andere het Chinese
miniDSP produceert toestellen met Dirac-software
ingebouwd en die je tussen bronapparaten en je
versterking plaatst. Dat het verhaal dan niet goedkoper
wordt, moeten we je wellicht niet vertellen…
De Dirac-software wringt zich tussen de mediasoftware
die je gebruikt (bijvoorbeeld iTunes, Spotify of eender
welke toepassing dat audio produceert) en de output
van je computer (USB, digitaal of analoog). Op de
Mac moet je bijvoorbeeld in je settings het Diracprogramma als geluidsuitgang selecteren. In de Dirac
Audio Processor selecteer je dan de uitgang die je echt
wil gebruiken. In ons geval de USB-poort die leidde naar
onze Onkyo P-3000R-DAC/voorversterker, gekoppeld
aan de M-5000R met Teufel Ultima 800 Mk.II-speakers.
Meten en kalibreren, het klinkt
ingewikkeld, maar de Live Calibration
Tool werkt met een eenvoudig
stappenplan die iedereen kan uitvoeren
opsnorren. Wij gingen aan de slag met de MiniDSP
UMIK-1, een vrij betaalbare USB-meetmicrofoon die
Dirac zelf aanraadt en waarvan je online een custom
kalibratiebestand kan downloaden. De UMIK-1 kan je op
verschillende plaatsen aanschaffen (oa bij Amazon) voor
minder dan 100 euro, wat gegeven de kwaliteit en de
meegeleverde accessoires een koopje is.
Meten en kalibreren, het klinkt ingewikkeld, maar
de Live Calibration Tool werkt met een eenvoudig
stappenplan die iedereen kan uitvoeren. Het kritische
moment is natuurlijk de eigenlijk meting - of moeten
we zeggen: metingen. Voor het beste resultaat moet
je immers negen metingen op verschillende posities
maken. In de software geef je aan of je luisterplek
de vorm aanneemt van een enkele stoel, sofa of een
heus auditorium, en naargelang je keuze krijg je een
grafische voorstelling van waar de microfoon voor
een bepaalde meting gepositioneerd wordt. Ondanks
de mogelijkheid om de meetpositie vanuit verschillende hoeken te bekijken (bijvoorbeeld vooraanzicht
of bovenaf), is het toch goed kijken om de juiste plaats
te bepalen. Tijdens deze fase stelde ik algauw vast dat
je de metingen het best doet met een laptop én dat
een langere USB-kabel zeker geen overbodigheid is. De
UMIK-1 komt met een tafelstatief, maar met een echte
microfoonstandaard wordt het toch wat eenvoudiger.
Tijdens elke meting wordt een testtoon afgespeeld die
een brede frequentiebereik doorloopt. Het hangt van
de gevoeligheid van de microfoon af, maar bij onze
Eerst meten
De Live Room Correction Suite bestaat uit twee
programma’s: de Dirac Live Calibration Tool en de Dirac
Audio Processor. Het laatste is de applicatie die je het
meeste gebruikt. Terwijl je muziek beluistert, draait de
audioprocessor op de achtergrond en past het automatisch de audiostream aan op basis van een filter. Die
filter, die bekom je door in de kalibratietool metingen
van je luisterruimte uit te voeren en de nodige berekeningen te laten uitvoeren. De wakkere lezer zal het
meteen door hebben: naast de software moet je dus
over een geschikte microfoon beschikken. Liefst één
met een vlakke karakteristiek. Maar omdat een meetmicrofoon toch meestal aan de dure kant is, kan je werken
met een goedkopere microfoon - op voorwaarde
dat je voor die microfoon een kalibratiebestand kan
9 december 2014 3
TEST
Je kan tot vier filters laden en die individueel activeren.
Het effect hoor je meteen, zodat je tijdens het beluisteren
van een muziekstuk meteen de invloed kan aanhoren.
Per filter kan je nog bescheiden sleutelen aan het eindresultaat, door per kanaal met de gain en delay te spelen.
UMIK-1 moest het volume daarbij behoorlijk hoog
liggen. Snel-snel grepen we naar een geluidsisolerende hoofdtelefoon, want fijn is toch iets anders. We
moeten je wellicht ook niet vertellen dat alle andere
geluidsbronnen afwezig moeten zijn tijdens het meten.
Mensen met een flinke hoest of spelende kinderen, op
dit moment moeten ze het vertrek verlaten.
Filtertje rollen
Na de negen metingen serveert de Calibration Tool je
een frequentieresponscurve van je ruimte, per kanaal.
In onze testruimte bleek er een behoorlijk verschil te
bestaan tussen het linkse en rechtse kanaal, wellicht
ten gevolge van een deur aan een kant van de ruimte
en een (tijdelijke) collectie dozen aan een andere kant.
Hoewel de tool je meteen een betere curve aanbiedt,
kan je makkelijk zelf aanpassingen maken. Aangezien je
na elke aanpassing een nieuwe filter kan aanmaken om
die achteraf in de Audio Processor te laden (waar je ze
in realtime kan in- en uitschakelen) is er wel wat ruimte
voor het experimenteren. Nog even aangeven dat je
filters aanmaakt voor elke ondersteunde sampling rate.
De DAC in onze Onkyo-voorversterker vereist bijvoorbeeld een filter voor 44,1, 48, 96 en 192 KHz.
De Audio Processor is extreem eenvoudig opgebouwd.
Luisteren
Het is zonder twijfel zo dat je bij het meten goed moet
opletten. De microfoon juist plaatsen, ze richten volgens
de handleiding (vaak naar het plafond, afhankelijk van
het type), de eerste meting proberen te nemen op de
plaats ‘tussen je oren’ op de zetel, omgevingsgeluid
vermijden… Bij onze eerste test waren we duidelijk
niet oplettend genoeg, onder meer omdat onze USBkabel iets te kort was en daardoor de microfoon wat
verschoof. Het resultaat was een filter die beduidend
slechter klonk dan de nulwaarde. Heel het laagfundament was weg. Dan toch maar een tweede keer
meten. Dit klinkt al meteen veel beter, zeker nadat we
de berekende delay-instelling aan één kant iets bijregelen. Aangezien je in de Audio Processor met een klik
van de muis de filter kan in- en uitschakelen, kan je echt
in je zetel A/B-testen, en zo horen we toch een paar
dramatische verschillen. In de testruimte (4 x 5,5 x 3 m)
- die akoestisch niet onder handen is genomen en last
heeft van een lichte galm - brengt de Dirac-software
vooral het middenhoog en hoog beter naar voren, wat
een rijker gevoel van detail geeft. Maar ook daaronder
is beterschap merkbaar. Bij ‘Red Eyes’ van War on Drugs
horen we plots de cymbalen veel prominenter, is de
snare drum veel levendiger en is de soundstage heel
wat ruimer. ‘Giorgio by Moroder’ van Daft Punk, in de
24-bit / 88,2 KHz-uitvoering, klinkt nog net iets ruimtelijker, al krijgen we hier wel het gevoel dat die hoogste
tonen iets te aangescherpt worden. Luisteren we naar
Haydens Symfonie No.22, uitgevoerd door het symfonieorkest van Birmingham onder leiding van Sir Simon
Rattle, dan klinken met name de hoornblazers heel wat
imposante, maar is tegelijkertijd de dynamiek wat weg,
wat het orkestraal gevoel naar ons smaak vermindert
ten voordele van individuele instrumenten.
Conclusie
Globaal genomen levert de Dirac-software interessante resultaten op. Alle problemen van de ruimte
wegnemen, is wat moeilijker. Zeker qua lage frequenties
- als bijvoorbeeld de speaker helemaal geen lage
ondergrens heeft - kan de software geen mirakels
verrichten. Maar in een kamer waar details opgeslokt
worden door de akoestiek, brengt het wel wat terug.
Het is bovendien fijn dat je heel gemakkelijk filters kan
tunen naar eigen smaak. Nu is de Live Room Correction
Suite allesbehalve goedkoop (en al helemaal niet in
meerkanaalsmodus), maar je kan de volledige functionaliteit wel voor twee weken gratis uittesten vooraleer
de software aan te schaffen. De resultaten volgens ons
toch zeker goed genoeg om tenminste de proef op de
som te nemen.
4 9 december 2014