Bloed voor beginners (nieuw venster)

Bloed voor beginners
Bloed =
• Cellen
– rode bloed cellen (ery's)
– witte bloedcellen (leuco's)
– bloedplaatjes
• Sap
– zonder stolling  plasma
– met stolling  serum
Friesland College
MBO
Laboratoriumtechniek
kennismakig met boed / JoJo september 2006
1
Bloed voor beginners
Cellen
• Rode Bloed Cellen (RBC, Erythrocyten)
– hemoglobine (Hb)
zuurstoftransport  EPO
► koolzuur-verwerking en afvoer
► bloedbuffer (pH constant)
►
– geen kern – kan niet delen
– levensduur 100 dagen
Friesland College
MBO
Laboratoriumtechniek
kennismakig met boed / JoJo september 2006
2
Bloed voor beginners
Cellen
• Witte Bloed Cellen (WBC, Leucocyten)
– afweer / immuniteit
herkennen indringers
► productie van antistoffen
► aanvallen van lichaamsvreemde cellen
►
– opruimen
►
ontstekingsreactie
Friesland College
MBO
Laboratoriumtechniek
kennismakig met boed / JoJo september 2006
3
Bloed voor beginners
Bloed-sap
• Plasma
– verkregen door centrifugeren
– bevat nog alle stollingsfactoren
►
w.o. fibrinogeen
– verder gelijk aan serum
– alleen houdbaar met "ontstoller"
►
dus voeg je iets extra's toe !
Friesland College
MBO
Laboratoriumtechniek
kennismakig met boed / JoJo september 2006
4
Bloed voor beginners
Bloed-sap
• Serum
– is sap van gestold bloed
►
geen fibrinogeen / stolstofjes veranderd
– verkregen door centrifugeren
– geen toevoegingen: "puur natuur"
Friesland College
MBO
Laboratoriumtechniek
kennismakig met boed / JoJo september 2006
5
Bloed voor beginners
Onderzoek van de RBC
• Bloedarmoede
• Verdachte bloedrijkdom (EPO)
• Bloedtransfusie - type bloed
• "Vreemde" rode bloedcellen
• "Stapelingsziekten"
Friesland College
MBO
Laboratoriumtechniek
kennismakig met boed / JoJo september 2006
6
Bloed voor beginners
Onderzoek van de RBC
• Aantal
– telkamer, microscoop
• Volume t.o.v. bloedsap
– centrifuge - hematocriet
• Hoeveelheid hemoglobine
– m.b.v. kleur-reactie, fotometer
– soort Hb (rookvergiftigig)
Friesland College
MBO
Laboratoriumtechniek
kennismakig met boed / JoJo september 2006
7
Bloed voor beginners
Onderzoek van de RBC
• Bloedgroepen
– m.b.v. anti-stoffen
► A,
B, AB, 0
► rhesus D ( + of – )
• Microscopie van abnormale RBC
Friesland College
MBO
Laboratoriumtechniek
kennismakig met boed / JoJo september 2006
8
Bloed voor beginners
Onderzoek van de WBC
• Ziekte van Pfeiffer
• Leukemie
• Veranderde afweer
• Chromosomen-onderzoek
• Match vinden bij transplantatie
• "Stapelingsziekten"
Friesland College
MBO
Laboratoriumtechniek
kennismakig met boed / JoJo september 2006
9
Bloed voor beginners
Onderzoek van de WBC
• Aantallen per liter
– m.b.v. teklamer, microscoop
• Uitstrijkje ("difje")
– aantal / verdeling per soort leucocyt
• Typeren m.b.v. antistoffen
Friesland College
MBO
Laboratoriumtechniek
kennismakig met boed / JoJo september 2006
10
Bloed voor beginners
Onderzoek van de bloedstolling
• Bloedingsziekten
►
te trage stolling
• Trombose / infarct
►
te sterke stolling
• Controle bloedverdunners
Friesland College
MBO
Laboratoriumtechniek
kennismakig met boed / JoJo september 2006
11
Bloed voor beginners
Onderzoek van de bloedstolling
• Stollingssnelheid
– m.b.v. hengeltje of kogeltje
• Hoeveelheid fibrinogeen in plasma
• Vitamine K
Friesland College
MBO
Laboratoriumtechniek
kennismakig met boed / JoJo september 2006
12
Bloed voor beginners
Samenstelling serum / plasma
• Eiwitten
• Vet-deeltjes
• Voedingsstoffen
• Afvalstoffen
• Electrolyten ("zouten")
Friesland College
MBO
Laboratoriumtechniek
kennismakig met boed / JoJo september 2006
13
Bloed voor beginners
Samenstelling serum / plasma
• Eiwitten
– transport-eiwitten
ijzer  bloedarmoede
► vetten & cholesterol
►
– antistoffen  afweer / inenting / HIV
– enzymen  kapotte organen
Friesland College
MBO
Laboratoriumtechniek
kennismakig met boed / JoJo september 2006
14
Bloed voor beginners
Samenstelling serum / plasma
• Vet-deeltjes
– "slecht" cholesterol (LDL)
– "goed" cholesterol (HDL)
– tri-glyceriden
 verband met hart- en vaatziekten
Friesland College
MBO
Laboratoriumtechniek
kennismakig met boed / JoJo september 2006
15
Bloed voor beginners
Samenstelling serum / plasma
• Voedingsstoffen
– glucose  diabetes
– vitaminen
zwangerschap (foliumzuur)
► bloedarmoede (B12)
► botgroei (Vit D)
►
Friesland College
MBO
Laboratoriumtechniek
kennismakig met boed / JoJo september 2006
16
Bloed voor beginners
Samenstelling serum / plasma
• Afvalstoffen
– bilirubine  geelzucht / hepatitis
– kreatinine  nier-functie-onderzoek
– enzymen van allerlei defecte organen
hartinfarkt
► leverziekten
► spierziekten
► botziekten
►
Friesland College
MBO
Laboratoriumtechniek
kennismakig met boed / JoJo september 2006
17
Bloed voor beginners
Samenstelling serum / plasma
• Zouten
– Na+ (bloeddruk, osmolariteit)
– K+ (bloeddruk, longziekten)
– Cl¯ (tegen-ion)
– Ca2+, fosfaat (botgroei & afbraak)
– HCO3¯ (bloedbuffer, longziekten)
– Fe2+/3+ (bloedarmoede)
Friesland College
MBO
Laboratoriumtechniek
kennismakig met boed / JoJo september 2006
18
Bloed voor beginners
Samenstelling serum / plasma
• Hormonen
– zwangerschapstest
– schildklierwerking
– groeistoornissen
– geslachtshormonen
Friesland College
MBO
Laboratoriumtechniek
kennismakig met boed / JoJo september 2006
19
Bloed voor beginners
Eenvoudige bepalingen: cellen
– cellen tellen
– hematocriet
– bloedgroepen
Iets moeilijker:
– hemoglobine
– stollingstijd
Friesland College
MBO
Laboratoriumtechniek
kennismakig met boed / JoJo september 2006
20
Bloed voor beginners
Eenvoudige bepalingen: sap
– eiwit
– fibrinogeen
– bloedsuiker (glucose)
– cholesterol en vet
– sommige zouten / ionen: fosfaat, Fe
– de meeste enzymen
Friesland College
MBO
Laboratoriumtechniek
kennismakig met boed / JoJo september 2006
21
Bloed voor beginners
Iets moeilijker bepalingen: sap
– cholesterol: LDL en HDL
– sommige zouten / ionen:
Ca2+, Cl¯, Na+, K+.
– nierfunctie (kreatinineklaring)
– bilirubine (geelzucht)
– antistoffen
Friesland College
MBO
Laboratoriumtechniek
kennismakig met boed / JoJo september 2006
22