Diabetes en vitamine D deficiëntie
advertisement
Vitamine D is een hormoon! Diabetes en vitamine D deficië deficiëntie Dr. Yvo Sijpkens, internistinternist-nefroloog Bronovo, Den Haag Derde Landelijk Symposium ‘ Diabetes en Nierziekten’ Klinische presentatie vit. D deficië deficiëntie Heer S, geboren 1947 Vitamine D deficiëntie 1987 niercelcarcinoom, niercelcarcinoom, nefrectomie links 1990 diabetes mellitus type 2 bij adipositas 1994 hyperlipidemie 1995 hypertensie 2005 chronische nierinsufficië nierinsufficiëntie, proteï proteïnurie • R/ insuline glargine, glargine, glimepride Patië Patiënt • R/ rosuvastatine, rosuvastatine, ezitimibe • R/ enalapril Klinische presentatie vit. D deficië deficiëntie L 1.79 m, G 94 kg, oedeem RR 132/80 mmHg, pols 62 ra hemoglobine 9.9 mmol/l, creatinine 176 µmol/l, mol/l, eGFR 35 ml/min, kalium 5,5 mmol/l, glucose 7.8, HbA1c 7.8 calcium 2.30 mmol/l, albumine 31 g/l, fosfaat 1.73 mmol/l urinezuur 0.38 mmol/l, 25(OH)D 26 nmol/l, nmol/l, PTH 22.5 pmol/l cholesterol 4.5, LDL 2.2 HDL 1.1, TG 2.5 mmol/l 24 uurs urine: totaal eiwit 9.5 g > met gewichtsverlies en chloortalidon sterke reductie proteï proteïnurie Interpretatie 25 (OH)2 spiegel? spiegel? nmol/ nmol/l > 200 (500) potentieel toxisch 7575-200 optimaal 3030-50 (75) insufficië insufficiëntie < 30 deficië deficiëntie Vitamine D deficië deficiëntie bij diabetes Diabetes en vitamine D deficië deficiëntie 1. Fysiologie vitamine D metabolisme 2. Oorzaken vitamine D deficië deficiëntie 3. Vitamine D deficië deficiëntie en diabetes 4. Vitamine D deficië deficiëntie en hypertensie 5. Vitamine D deficië deficiëntie en harthart- en vaatziekten 6. Behandeling vitamine D deficië deficiëntie D3 ≠ D2 ≠ 25(OH)D ≠ 1,25(OH)2D Vitamine D metabolisme D3 wordt in de huid gemaakt uit 7-dehydrocholesterol (of ingenomen als supplement) – niet biologisch actief • Cholecalciferol D2 is plantaardig (omgezet uit ergosterol) - voeding • Ergocalciferol Fysiologie 2525-OHOH-D wordt in de lever gemaakt uit D2 en D3, de opslagvorm, NIET biologisch actief • Calcidiol 1α,25,25-di(OH)di(OH)-D3 wordt gemaakt in de nieren en extrarenaal intracellulair - biologisch actief • Calcitriol Vitamine D metabolisme Extrarenal 30 -120 nmol/l 40 -140 pmol/l Vitamine D receptor Effecten actief vitamine D Pleiotrope effecten vitamine D? BMJ 2008;336:1318-1319 Vit D deficië deficiëntie – oorzaken en gevolgen Vitamine D deficientie Oorzaken Copyright ©2008 BMJ Publishing Group Ltd. Vitamine D deficië deficiëntie - oorzaken Verminderde synthese in de huid Donkere huidskleur Veroudering (70 jaar – 75% ) Bedekkende kleding Seizoen, latitude Zonnebrandecreme (factor 15 - 99% ) Luchtevervuiling Onvoldoende zonlicht expositie Vitamine D deficië deficiëntie - oorzaken Onvoldoende vit. D inname Malabsorptie Adipositas (sequestratie vit. D in vet) Lever falen (hydroxylation ) Medicatie (P450 - katabolisme ) Nierfalen (productie 1.25 (OH)2 ) Nefrotisch syndroom (verlies vit D BP) Nefrotisch syndroom Bariatrische chirurgie Vit D deficië deficiëntie – diabetische nierziekte Afname 1α-hydroxylase activiteit Verminderde 1α 1α-hydroxylase productie Verminderde 25 (OH)D substraat • Afgenomen niermassa • 25(OH)D deficië deficiëntie Remming 1α 1α-hydroxylase activiteit hyperfosfatemie uremische toxines acidose FGFFGF-23 (fibroblast (fibroblast growth factor) Ned Tijdschr Geneeskd. 2010;154:A827 Vit D deficië deficiëntie - nierinsufficië nierinsufficiëntie Vitamine D deficiëntie diabetes Vitamine D suppletie en diabetes type 1 Vitamine D deficië deficiëntie en diabetes type 2 Finnish 19661966-birth cohort: Vitamin D to the babies prevented diabetes by 1996 when they were age 30 yrs Babies who received vitamin D ended up by age 30 years, with only ONE FIFTH THE RISK OF TYPE 1 DIABETES Hyppönen et al 2001 Lancet 358: 1500–03 Vitamine D deficië deficiëntie en diabetes type 2 Vitamine D deficië deficiëntie en diabetes type 2 Combined daily intake of 1200 mg of calcium and 800 IU of vitamin D lowered the risk of type 2 diabetes by 33 % compared to daily intake of less than 600 mg calcium and less than 400 IU of vitamin D. (Pittas (Pittas,, Diabetes Care 2006) Proposed mechanism: The 1,25 OH vitamin D produced in the kidney enters the circulation and stimulates insulin secretion in the islet cells of the pancreas Vitamine D deficië deficiëntie - hypertensie Vitamine D deficiëntie hypertensie Vitamine D deficië deficiëntie - hypertensie Cholecalciferol - bloeddrukverlaging J Clin Endocrinol Metab. 2001;86:1633-7 Vitamine D deficië deficiëntie - HVZ Vitamine D deficiëntie HartHart- en vaatziekten Vitamine D deficië deficiëntie - HVZ Arch Intern Med. 2008;168:1340-9 Vitamine D deficientie - mortaliteit Arch Intern Med 2008;168:1629-1637. Vitamine D deficië deficiëntie - HVZ Vitamine D deficië deficiëntie - IMT Cholecalciferol – mortaliteit ↓ Vitamine D deficië deficiëntie – associaties? Bot/spier (vallen, vallen, fracturen, fracturen, fibromyalgie) fibromyalgie) Maligniteiten (colon, mamma, prostaat, prostaat, ovarium) ovarium) AutoAuto-immunziekten (MS) Huidziekten (psoriasis) Longziekten (asthma) Infecties (luchtweginfecties, luchtweginfecties, influenza, TBC) Neurologie (multiple sclerose, sclerose, CVA, dementie) dementie) Psychiatrie (depressie, depressie, schizofrenie) schizofrenie) Arch Intern Med 2007;167:1730–7 Behandeling vitamine D deficië deficiëntie 1 µg of D3 or D2 = 40 IE D10 > 10 µg = 400 IE Vitamine D deficië deficiëntie Voor elke 100 IU vitamin D3 ingenomen, stijgt de 2525-OHOH-D spiegel met 2.5 nmol/l (1 ng/mL) 400 IE – 10; 800 – 20, 2000 – 50 nmol/l Behandeling Streefwaarde Steefwaarde 25(OH)D: (75)100 – 200 nmol/l Vitamine D – minimale behoefte Behandeling vitamine D deficië deficiëntie Solarium op recept! Extra behoefte 800 – 2000 IE per dag UVB licht • zonlicht 1010-30 min per dag, armen en benen > 2000 IE • zonnebank (niet verbranden!) Cholecalciferol • devaron 400 IE 1 dd 2-4 • calcichew/D3 calcichew/D3 1000 mg/800 IE 1 dd 1 • CAD 1000mg/880 IE 1 dd 1 • cholecalciferol FNA 10000 – 50000 IE / 11-4 wk Behandeling vitamine D deficientie Steefwaarde: 25(OH)D 100 – 200 nmol/l Hoge dosis cholecalciferol is veilig! Vitamine D deficiëntie - HVZ Nierinsufficientie – actief vitamine D Osteomalacie ondanks paricalcitol Vitamine D deficië deficiëntie - conclusies Vit. D deficië deficiëntie is zeer prevalent en wordt vooral veroorzaakt door onvoldoende inname met de voeding, onvoldoende zonlichtexpositie en adipositas. adipositas. Vit. D deficië deficiëntie is geassocieerd met diabetes door verminderde insuline secretie Vit. D deficië deficiëntie is geassocieerd met hypertensie en harthart- en vaatziekten oa. oa. door RAAS activatie. activatie. Behandeling bestaat uit UVB expositie en voldoende suppletie op basis van 25 (OH) D spiegels Vitamine D deficië deficiëntie - gevolgen Diabetes en vitamine D deficiëntie Screen en behandel! behandel!