Manuele geneeskunde en manuele therapie

R Gaymans
[email protected]
Manuele geneeskunde
en manuele therapie
De werking van en het werken met manuele behandelmethoden
R. Gaymans
142
Inleiding
stonden. Deze nieuw ontwikkelde stromingen
In de manuele geneeskunde staat de opvatting cen-
waren veelal gebaseerd op persoonlijke vaardighe-
traal dat het houdings- en bewegingsapparaat een
den en inzichten van de behandelaars. Later wer-
grote plaats inneemt in het functioneren van de
den de osteopathie en chiropractie ook weer in de
mens. Gewrichten, bij uitstek gewrichten van de
originele vorm ingevoerd.
wervelkolom, spelen daarin een belangrijke rol.
In deze verschillende MG/MT-werkgebieden heer-
Stoornissen van deze gewrichten, in hun stand of
sen afwisselend reguliere en alternatieve standpun-
beweging, worden met gerichte handgrepen en be-
ten over ziekte en gezondheid, en in het bijzonder
wegingen vastgesteld en met soortgelijke handgre-
over de rol daarin van het bewegingsapparaat.
pen hersteld. Aangezien er in dit werkgebied meer-
De manuele methodieken werden niet op acade-
dere benaderingen zijn, is het niet mogelijk één om-
misch niveau ontwikkeld of onderwezen en hadden
schrijving of definitie te geven die op alle methodes
zeker aanvankelijk andere uitgangspunten dan in
van toepassing is.
het ‘grote leerboek’ vermeld stonden.
Door de verscheidenheid in benamingen wordt hier
Dus werden ze als ‘alternatieve geneeswijze’ be-
gekozen voor de termen manuele geneeskunde
schouwd.
(MG) wanneer het door artsen wordt uitgeoefend,
Hoewel de wetenschappelijke ontwikkeling hier-
en manuele therapie (MT) voor toepassing door
door traag van de grond kwam, liftte de manuele
paramedische beroepsbeoefenaar.
benadering wel in hoog tempo mee met de alterna-
In Nederland is manuele geneeskunde in de vijfti-
tieve belangstelling van enthousiaste paramedici
ger jaren van de vorige eeuw geïntroduceerd en als
en ‘patiënten’.
het ware ontdekt. Aan de basis van de ontwikkeling
De snelle ontwikkeling die in Nederland heeft
van de manuele geneeskunde stonden vaardighe-
plaatsgevonden, is in hoge mate beïnvloed door
den als massage en bewegingsmethodieken. Deze
het feit dat, anders dan in omringende landen,
werden toen schoorvoetend toegepast. De behan-
fysiotherapeuten vanaf de beginperiode in de gele-
delmethoden osteopathie (Greenman, 2003) en
genheid werden gesteld opgeleid te worden en kan-
chiropractie (Peper, 1954) zoals die in de Verenigde
sen kregen om de technieken toe te passen. Met
Staten werden ontwikkeld, kwamen na de tweede
deze voorsprong ten opzichte van omringende lan-
wereldoorlog met het Amerikaanse leger mee naar
den is bovendien door de paramedische sector een
Europa en Nederland. Met deze vorm van genees-
heel grote bijdrage geleverd aan de inhoudelijke
kunde was men hier toen nog maar in zeer beperkte
opbouw en de maatschappelijke acceptatie van ma-
mate bekend. De technieken werden zodanig over-
nuele therapie.
genomen en gecombineerd dat er mengvormen ont-
Het resultaat is dat de MG/MT een grote vlucht heb-
TIG jaargang 20 | nr. 2 | 2004
R. Gaymans
Manuele geneeskunde en manuele therapie
ben genomen en het manuele pakket uitgegroeid is
Functioneel model
tot een economisch belangrijke en naar resultaten
Uitgebreider en gecompliceerder is de opvatting dat
hoog scorende vaardigheid binnen de eerstelijns
een gewricht onderdeel is van een actieve keten
geneeskunde.
van weefsels en bewegende elementen. Het begrip
>
wervelkolomsegment speelt hierin een belangrijke
Theoretische Basis
rol. Ruggenmergszenuwen zijn onder meer verant-
Welke theoretische onderbouwing wordt er gehan-
woordelijk voor de organisatie van lichaamsfuncties
teerd bij de benadering van ziekte en gezondheid
binnen hun bereik aan beide zijden van het li-
door de manuele geneeskunde en manuele thera-
chaam. Zenuwbanen, spieren, gewrichten, huidele-
pie? En waarom komen we daar zulke verschillende
menten, en hun functies worden, in lagen, tot een
standpunten tegen?
eigen gebied geïntegreerd. Onder segment kunnen
we dan verstaan de weefsels en de werking van die
Mechanisch model
weefsels die binnen deze organisatie vallen. Dit ge-
De meest eenvoudige opvatting is: een gewricht
bied wordt benoemd naar de wervel waarlangs de
moet in rust én in beweging aan bepaalde eisen
bijbehorende zenuwen buiten het wervelkanaal tre-
voldoen. Een soort normaal patroon. Als daaraan
den. Veranderingen in een segment kunnen betrek-
niet is voldaan, wordt dat als afwijking beschouwd,
king hebben op alle andere onderdelen ook al lig-
en functiestoornis, blokkering, of scheefstand ge-
gen die ver verwijderd van de wervelkolom. Tevens
noemd. Het gaat dan niet over objectieve medische
is er door de schakelfunctie van het ruggenmerg
pathologie zoals bijvoorbeeld botbreuk, ontsteking,
een invloed op het gedeelte van het segment aan
bottumor, artrose, of osteoporose, maar over een
de andere zijde van het lichaam. De koppeling van
herstelbare afwijkende mechanische bevinding.
zulke uiteenlopende gebieden en taken wordt als
Deze afwijking, die door middel van manueel
keten beschreven.
onderzoek wordt vastgesteld, is het uitgangspunt
Verstoring van onderdelen van die keten leidt tot
voor de behandeling. De therapie bij uitstek is de
een verstoring van die keten als geheel. Herstel van
manipulatie waarmee de stoornis hersteld wordt en
stand én beweging van deze keten is dan ook het
waardoor ook de klachten kunnen verdwijnen. Een
doel van de behandeling. De therapie geeft effect
zuiver mechanische benadering dus.
op de plaats van behandeling en bovendien in het
verloop van de hele keten.
143
Reflexgeneeskundig model
Afbeelding 1
Een houding voor wervelkolommanipulatie
De meest omvattende visie is dat alle processen in
het lichaam verbanden hebben met elkaar en verlopen via onderlinge informatie-uitwisseling. De
wervelkolom heeft door zijn strategische ligging een
erg belangrijke rol in deze sturende communicatie.
De behandeling van de wervelkolom en daarbij horende weefselstructuren mikt op een gunstig effect,
dat niet alleen ter plaatse optreedt, maar dat tezamen met bovenbedoelde onderdelen het algehele
Illustratie uit: Voorman, B.J., Manipulatietechnieken van
de wervelkolom, ArtsenLeergangen Manuele Geneeskunde, Eindhoven
functioneren moet verbeteren. Van belang hierbij is
dat lichamelijke en psychische aspecten hier gezien
worden als een geïntegreerd patroon en zeker niet
TIG jaargang 20 | nr. 2 | 2004
>
R. Gaymans
Manuele geneeskunde en manuele therapie
casus 1
Een man van 42 maakte een virusinfectie door
als afzonderlijke pakketten. Het is met name deze
met veel klachten over de luchtwegen. Op een
laatste, holistische, benadering die door de regulie-
zeker moment werd zelfs longontsteking over-
re geneeskunde uiterst kritisch wordt bekeken en
wogen. Hij herstelde geleidelijk maar na twee
beoordeeld, terwijl deze in de alternatieve hoek
maanden vond hij zich weer méér kortademig.
juist het meest aanspreekt.
Soms was hij zweterig en had een wat beklemd
De ketenbenadering en deze ‘holistische’ opvatting
gevoel ergens in zijn keel en borst. Daarnaast
gaan uit van onbewuste functiekoppelingen en re-
voelde hij wat tintelingen in zijn rechterarm.
flexmatige reacties waarin het houdings- en bewe-
Röntgenonderzoek was normaal, evenals de la-
gingsapparaat een beïnvloedbare rol speelt. Boven-
boratoriumtests. Een eenvoudige longfunctie-
dien treden er ook verbindingen op met andere
blaastest was goed. Kortom, hij en de dokter
functies op het lichamelijk én emotionele vlak. Om
wisten het niet. Via geleidelijke fitnessoefenin-
die reden wordt hier ook wel gesproken over reflex-
gen en conditieopbouw zou het herstel mis-
geneeskunde (Lewit, 1981).
schien versneld kunnen worden. Tot zijn teleur-
In de praktijk zullen vaak combinaties van deze be-
stelling veranderde het echter niet ten goede.
naderingen worden gehanteerd.
Mogelijk werden zijn klachten zelfs iets erger
Hoewel sommige opvattingen in dit veld inderdaad
doordat het een obsessie voor hem leek te wor-
aanzienlijk afwijken van de reguliere universitaire
den.
uitgangspunten lijkt er toch een verschuiving plaats
De huisarts verwijst hem naar de fysiotherapeu-
te vinden vanuit de alternatieve hoek naar de regu-
te die ook gespecialiseerd is in manuele thera-
liere geneeskunde en naar ‘evidence based medici-
pie. Bij haar onderzoek blijkt dat er afwijkende
ne’. De reguliere en alternatieve opvattingen in het
bevindingen zijn in het bovenste borstwervelge-
MG/MT gebied zijn sterk naar elkaar toe gegroeid.
bied. De schouderbladspieren zijn erg gespan-
Hierdoor is momenteel eerder sprake van additieve
nen. De borstwandspieren aan de voorkant
geneeskunde dan van alternatieve geneeskunde.
eveneens. Bovendien is er een stoornis in de
stand en beweging van de eerste rib aan de
rechterkant. De behandeling richt zich op de
eerste rib en de daarbij behorende spieren. Het
144
onderzoek en de behandeling roepen een gevoel van herkenning en opluchting op bij de patiënt. De stand en functie van de eerste rib
wordt met manuele technieken gecorrigeerd.
Ook worden de bovenste borstwervels ‘losgemaakt’. Als resultaat daarvan zijn na drie behandelingen, verspreid over een periode van
vier weken, de klachten zo goed als verdwenen.
Hij voelt zich weer goed ‘in zijn vel zitten’.
TIG jaargang 20 | nr. 2 | 2004
Afbeelding 2
Voorbeeld van manipulatietechniek van de eerste rib
R. Gaymans
Manuele geneeskunde en manuele therapie
>
casus 2
Werkwijze
Een 37-jarige man werkt lekker in de tuin. Na af-
Vanuit bovengenoemde uitgangspunten worden
loop, bij het opruimen van zijn gereedschap, schiet
klachten en verschijnselen van de patiënt geïnte-
het ineens in zijn rug. Hij kan niet meer rechtop
greerd tot een MG/MT-diagnose. Karakteristiek
overeind komen en ook niet meer bukken, en ‘ver-
daarbij is dat het grootste deel van de diagnosti-
rekt plotseling van de pijn’. Er is geen uitstraling
sche gegevens door middel van palpatie en bewe-
naar zijn been of voet, ook niet met hoesten of nie-
gingsonderzoek handmatig worden verkregen.
zen, tekenen waarvan hij gehoord heeft dat ze op
Vanuit de gestelde diagnose zal vervolgens bijna
een rug-hernia kunnen wijzen. In de hoop dat het
vanzelfsprekend een manueel behandelingsplan
vanzelf over gaat, wacht hij af. Als zijn toestand na
opgesteld kunnen worden.
enkele dagen echter niet beter is en hij het gevoel
De behandeling, die het meest opmerkelijke deel
heeft dat er iets vast blijft zitten, en hij bovendien
van dit manueel geneeskundig proces vormt, is
scheef staat, wil hij het ‘los laten maken’. Een be-
sterk afhankelijk van de stroming of opleidingsrich-
vriende arts vertelde hem dat dit kan. Hij neemt in
ting van de MG/MT van waaruit de behandelaar
overleg met, en op advies van zijn huisarts, contact
werkzaam is. Sommigen hanteren als het belang-
op met een manueel deskundige. Deze gaat hem
rijkste punt dat de wervelkolomgewrichten goed be-
onderzoeken, een diagnose stellen, en mogelijk be-
wegen. Anderen gaan van het principe uit dat de
handelen.
stand van de wervels ten opzichte van elkaar juist
Hoe komt het hiernaast beschreven verschil in be-
moet zijn.
handeling nu tot uiting?
Bij behandeling zal in het ene geval de beweging
In het ene geval zoals boven aangegeven doet de
normaal gemaakt moeten worden, en in het andere
MG/MT-behandelaar een onderzoek en stelt vast
geval zullen de wervels rechtgezet moeten worden.
dat er een wervel scheef staat en dat dit op een
Dit kan tot verschil in behandeling leiden.
zenuw drukt en daardoor pijn doet. De wervel moet
Aan dit rechtzetten en aan het herstellen van de be-
met een gerichte snelle handgreep worden rechtge-
wegingsfunctie wordt de werkzaamheid van de
zet: de manipulatie. De kracht en snelheid die daar-
MG/MT-methode toegeschreven. Ook wordt er veel
voor nodig is zal vervolgens door de therapeut wor-
aandacht gegeven aan de symmetrie in stand en
den vastgesteld en toegepast.
beweging van het lichaam in zijn totaliteit en per ni-
In het andere geval zal gevonden worden dat het
veau van de wervelkolom.
bewegingspatroon verstoord is, wat samengaat met
overprikkelbaarheid van alle direct verwante weef-
Aanvullend Onderzoek
sels, ook zenuwen. De beweging moet weer nor-
De vraag komt dan op in hoeverre het manueel
maal plaats kunnen vinden. Hier zal met een hand-
onderzoek toereikend is voor het stellen van een
greep of beweging gewerkt worden om de beweeg-
diagnose en het opstellen van een behandelings-
lijkheid te herstellen. Ook kan bij deze benadering,
plan.
een zogenaamde mobilisatie toegepast worden. Dit
Eerder genoemde ziekteprocessen zoals gewrichts-
gaat geleidelijker zonder snelle beweging en zonder
ontstekingen, tumoren, arthrose, en botontkalking,
kraakgeluiden. Bovendien kan de patiënt op een
worden door manuele therapie niet beter en komen
actievere manier bij de behandeling en het bewe-
daarom als zodanig niet voor behandeling in aan-
gingsherstel betrokken worden.
merking. Uit oogpunt van zorgvuldigheid en veilig-
In het geval van onze patiënt zullen beide mogelijk-
heid moet dus bekend zijn of deze ziektebeelden
heden goed toepasbaar en succesvol kunnen zijn.
145
inderdaad afwezig zijn.
Wanneer bij een patiënt onvoldoende onderzoek is
TIG jaargang 20 | nr. 2 | 2004
>
R. Gaymans
Manuele geneeskunde en manuele therapie
verricht om deze ziektes uit te sluiten, moet dit als-
re is wetenschappelijk nog niet aangetoond. Bij we-
nog plaatsvinden alvorens MG/MT-behandeling toe-
tenschappelijke beoordeling middels gebundelde
gepast wordt.
resultaatbeoordeling (systematic reviews) worden
De waarde van röntgenonderzoek hierbij is dat het
de bovengenoemde verschillen, of vermeende ver-
onopgemerkte ziekteprocessen aan het licht kan
schillen, tussen stromingen en leerscholen in ma-
brengen. Als hulpmiddel bij het stellen van de dia-
nuele benaderingen dan ook als niet van wezenlijk
gnose is het echter controversieel. In de chiroprac-
belang geacht.
tie wordt er veel waarde aan toegekend, terwijl an-
Binnen deze stromingen wordt naast de manipula-
dere stromingen het diagnostisch nut niet zo zien.
tie- en mobilisatiebehandeling ook in wisselende
De inbreng van de nieuwste beeldvormende tech-
mate gebruik gemaakt van therapeutische oefenme-
nieken voor het stellen van een MG/MT-diagnose is
thodieken. Oefeningen kunnen ten eerste het pri-
nog niet aangetoond.
maire doel –behandeling– dienen, ten tweede gericht zijn op het vasthouden van voorlopig bereikte
Toepassingsvormen
resultaten, en ten derde gericht zijn op het voorko-
De mate waarin manipulatie en mobilisatie hun uit-
men van nieuwe klachten.
werking op ‘de patiënt’ uitoefenen, hangt nauw
Bij de opbouw van een behandelprogramma kan de
samen met de toegepaste methodiek en is daarmee
eerste keer soms als een proefbehandeling be-
sterk wisselend van intensiteit.
schouwd worden. De reactie op de eerste behande-
De meest uitgesproken vorm is manipulatie onder
ling wordt benut om te beoordelen of de diagnose
narcose. Dit wordt alleen toegepast op het schou-
en gevolgde werkwijze correct zijn. Het verhoogt de
dergewricht.
trefzekerheid om het verdere behandelingsplan op
Wanneer we de gebruikte kracht en/of snelheid als
te bouwen.
richtlijn aanhouden, is er een groep van manipulatie methodieken waarbij de patiënt en het te behandelen gewricht zorgvuldig in uiterste veilige positie geplaatst worden, en waarbij vervolgens een
gerichte snelle bewegingsimpuls gegeven wordt.
Hierbij zijn knakken en kraken vanuit het gewricht-
146
Afbeelding 3
Actieve mobilisatietechniek
gebied, normale geluidseffecten (manuele geneeskunde, manuele therapie, methode cyriax, chiropractie).
Minder op snelheid en kracht gebaseerd en meer
op houdingscorrectie gericht en daardoor minder
begeleid door geluidseffecten, zijn methodieken
die bekend staan als orthomanuele geneeskunde,
osteopathie, craniële osteopathie, McKenzie-,
Marsman-, Van der Bijl-, muscle energy-, en neuromusculaire technieken. De karakteristieken van
deze verschillende werkwijzen zijn elders (Van Dijk,
2003) beschreven en op de desbetreffende websites uitgewerkt. Daarom worden deze hier niet in detail beschreven.
Of de ene methode beter werkzaam is dan de ande-
TIG jaargang 20 | nr. 2 | 2004
Herhaalde, actieve mobilisatie van het segment occiput-C1 in laterale richting volgens Gaymans.
a Isometrische druk met het opzij gedraaide hoofd
tegen de weerstand van de therapeut naar achteren.
b Uitvoering van de mobilisatiebeweging. De pijlen
geven de richting aan.
c Zuiver actieve uitvoering van de mobilisatiebeweging met heterolaterale draaiing van het hoofd.
Illustratie uit: Lewit, K. (1981) Manuele Therapie 2,
Paramedische Bibliotheek
R. Gaymans
Manuele geneeskunde en manuele therapie
Afbeelding 4
Extensieoefening volgens McKenzie (Donelson, 1990)
daarop gebaseerde vermelding wat er gevonden is,
>
en ook dat er in ieder geval niets ernstigs aan de
hand is. Dat er wel bevindingen bij onderzoek zijn
die de klachten kunnen verklaren én dat er een behandeling is die daarop aansluit is eveneens geruststellend: het ‘er is iets aan te doen’ effect.
Het wegnemen van de bij de pijn en klachten behorende angst en spanning heeft op zichzelf een sterk
positief effect op het goed verlopen van bewegingspatronen. Bijgevolg kan de patiënt hierdoor alleen
al beter functioneren.
Een belangrijk deel van manuele behandelingen
Effect
vindt plaats daar waar de klachten zich bevinden,
Wat gebeurt er, en wat vindt de behandelaar dat er
aan de achterzijde van het lichaam en dus buiten
gebeurt?
gezichtsbereik van de patiënt. Het roept vragen op
De claim van MG/MT dat het ‘allemaal weer recht
zoals: Wat is er te vinden? Wat is er te zien? Wat ge-
staat’ of dat ‘alles weer normaal beweegt’ is moei-
beurt er nu? Waarom heeft de vorige onderzoeker
lijk hard te maken. Röntgenonderzoek vóór en na
dat niet gezien? Is het anders dan vorige keer?
behandeling levert onvoldoende zekerheid op over
Het delen van informatie naar aanleiding van deze
de opgetreden veranderingen. Toch is de ervaring
en dergelijke vragen, in combinatie met de intensie-
uit de praktijk dat er wel degelijk wijzigingen optre-
ve aanraking met de behandelaar, hebben een ster-
den ten aanzien van de eerdere bevindingen zoals
ke invloed op het contact tussen arts en patiënt.
die in de diagnose gehanteerd zijn. Ook geven be-
Over het algemeen kunnen we verwachten dat ma-
handelde patiënten aan dat er verbeteringen in
nuele behandeling inderdaad effect heeft.
stand en beweging voelbaar en waarneembaar zijn.
De tevredenheid die dan vaak aanwezig is bij be-
Effect-beoordeling
handelaar en patiënt wordt daarentegen wel wat ge-
Hoe kan het effect van een toegepaste behandeling
temperd door epidemiologisch onderzoek. Over
objectief beoordeeld worden?
grote groepen patiënten beoordeeld, zijn de posi-
Soms leidt manuele behandeling tot een onmiddel-
tieve effecten slechts gering in vergelijking met pla-
lijk positief succes. Dit spreekt erg aan en draagt
cebotherapie en zelfs met niet-behandelen.
dan ook in hoge mate bij aan de gunstige beeldvor-
Voor de patiënt is eigenlijk het enige belangrijke om
ming van de groep methodieken als geheel. Vaker
nu, of anders zo gauw mogelijk, van de klachten af
echter zullen de klachten en verschijnselen niet zo
te komen. De MG/MT-ervaring en de wetenschappe-
onmiddellijk gunstig reageren.
lijke gegevens wijzen er op dat er inderdaad een
Er kan zelfs een tijdelijke toename van klachten op-
versnelde klachtenvermindering plaatsvindt. Of dit
treden. Soms zien we een verplaatsing van het
op langere duur ook aanhoudt is minder zeker. Voor
klachtenpatroon. Uitleg over dit verschijnsel en de
de individuele patiënt die een zorgvuldig op hem of
betekenis ervan is dan van het grootste belang voor
haar afgestemde behandeling heeft gehad, zijn
de patiënt om het resultaat van de plaatsgevonden
deze diffuse epidemiologische gegevens echter van
behandeling te kunnen beoordelen.
ondergeschikt belang.
Een richtlijn zou kunnen zijn dat na drie tot vier be-
Een ander, weinig genoemd effect, is de geruststel-
handelingen een positieve reactie merkbaar zou
ling die uitgaat van een deskundig onderzoek en de
moeten zijn. Wanneer dit niet het geval is en er
147
TIG jaargang 20 | nr. 2 | 2004
>
R. Gaymans
Manuele geneeskunde en manuele therapie
meer behandelingen nodig zijn, zou het goed zijn
de te verwachte effecten en het verloop van de be-
als de MG/MT-behandelaar kan aangeven waaróm
handeling is ook in dit verband van groot belang.
er meer behandelingen nodig zijn. Doorgaan met
manuele technieken bij een onsuccesvolle behan-
Bijwerkingen
deling is dan niet voor de hand liggend.
De meest geduchte bijwerking wordt gemeld bij her-
Opmerkelijk is overigens dat het beoordelingspa-
haalde, in draaibeweging uitgevoerde, snelle mani-
troon van de therapeut afgestemd kan zijn op
pulaties in de halswervelkolom (Smith ea, 2003).
‘rechtzetten’ of herstellen van ‘beweging en func-
Hierbij kan (naar schatting in 1 op de 1.000.000 be-
tie’, terwijl de patiënt eigenlijk alleen maar wil
handelingen) een beschadiging ontstaan in de
weten: wanneer is het beter, helpt het wel of helpt
binnenwand van bloedvaten die tussen de halswer-
het niet?
vels lopen om de hersens van bloed te voorzien.
Vaak worden combinaties van behandelingen toe-
Beschadiging kan die bloedvoorziening in gevaar
gepast hetgeen het beoordelen van het resultaat
brengen, met ernstige gevolgen vandien. Signalen
van de therapie voor de patiënt moeilijk, zo niet on-
die hierbij aandacht verdienen, zijn ongebruikelijke
mogelijk, maakt. Hetzelfde geldt eigenlijk ook voor
hoofdpijn en duizeligheid en onwel voelen na mani-
een wetenschappelijke beoordeling! Ook daarmee
pulatie in het halswervelgebied.
is vaak niet goed vast te stellen of er effect optreedt
Een andere ongewenste bijwerking treedt op bij
en waaraan dit effect dan precies kan worden toe-
klachten die berusten op een uitpuilende tussen-
geschreven. Tevens is het moeilijk vast te stellen of
wervelschijf. Wanneer tijdens een behandeling een
er onderlinge effectverschillen tussen behandelin-
op zichzelf correcte en juiste kracht wordt uitgeoe-
gen zijn. De claim dat de ene (mijn!) behandeling
fend op dat gebied, kan het uitpuilende deel als het
beter werkt dan de andere (vorige) is tot nu toe niet
ware ‘doorbreken’ en een hernia veroorzaken.
wetenschappelijk hard te maken.
Wanneer dit tevoren als risico besproken is en geaccepteerd wordt, geldt het verergeren van de klach-
Neveneffecten
ten toch niet als kunstfout.
Bovengenoemde normale mogelijke neveneffecten
148
kunnen, zoals mag worden verwacht, verband hou-
Verhouding tot andere behandelingen
den met de juistheid van de diagnose en ook met
Hoe sluiten manuele benaderingen aan bij andere
de soort behandeling die is toegepast. Met name
gezondheids- en ziekteconcepten?
de kracht en de snelheid van de toegediende im-
De oorspronkelijke manuele werkgebieden hanteer-
puls kan daarmee te maken hebben. Verschillende
den (en hanteren) uitgangspunten en leerstellingen
methodes proberen daarom zo zacht mogelijk te
die niet of nauwelijks verenigbaar waren met de re-
behandelen.
guliere geneeskunde en met daar heersende opvat-
De optredende neveneffecten zijn vaak symptomen
tingen over gezondheid en ziekte – dit werd bijvoor-
die de patiënt bekend voorkomen, omdat dezelfde
beeld hierboven bij de beschrijving van de holisti-
soort klachten voorheen ook wel aanwezig geweest
sche benadering al aangegeven.
zijn en toen aan overbelasting of onjuist gebruik
Door de toenemende wetenschappelijke benade-
werden toegeschreven. Het is te beschouwen als
ring met betrekking tot de werkwijze en resultaten
een vorm van napijn.
van manuele benadering komt er meer overeen-
De ervaring van bijwerkingen, of de kans er op, kun-
stemming over gehanteerde begrippen en termen.
nen in sterke mate de keuze van de behandeling
Hierdoor worden MG/MT-diagnose en -behandelin-
beïnvloeden, zowel voor de behandelaar als voor
gen nu beter bespreekbaar in termen die ook bui-
de patiënt. Correcte informatie aan de patiënt over
ten het directe vakgebied acceptabel, objectiveer-
TIG jaargang 20 | nr. 2 | 2004
R. Gaymans
Manuele geneeskunde en manuele therapie
baar, en uitwisselbaar zijn. Daarbij blijken dan de
geneeskunde. Met het alternatieve geneeskundige
overgangen van orthopedie, neurologie, reumatolo-
veld zijn er eveneens duidelijke verwantschappen.
gie, sportgeneeskunde, en revalidatiegeneeskunde,
Van de mogelijkheid om manuele behandelingen
naar manuele geneeskunde en -therapie, en terug,
toe te passen in combinatie met alternatieve thera-
bijna moeiteloos te kunnen plaatsvinden.
pievormen wordt veelvuldig gebruik gemaakt.
Dit vergemakkelijkt de contacten naar de reguliere
Patiënten worden soms geconfronteerd met steeds
>
casus 3
Geachte Collega,
slaapregio. Kijken en draaien naar rechts is beperkt
en pijnlijk. Het wervelkolomsegment tussen cervica-
Hierbij stuur ik u het verslag van de behandeling
le 5 en 6 vertoont de meest uitgesproken sympto-
van Mevrouw M.A. Nueel, geb: 01- 11- 55.
men. Ook in de lumbale wervelkolom is er een
Ze kwam met uw verwijzing vanwege hoofd- en nek-
spierspanningsverschil (links meer dan rechts).
pijn rechts, met uitbreidende klachten naar het
Diagnose —De voorlopige diagnose werd gesteld op
rechter schouderbladgebied. Dank voor het meege-
stoornis niveau C5- C6 met als gevolg hiervan ka-
ven van de gegevens uit haar digitaal medisch dos-
rakteristieke doortrekkende pijnpatronen naar
sier, waaruit blijkt dat bloed- en röntgenonderzoek
boven en naar beneden.
werden verricht en normaal zijn.
Behandeling —Behandeling bestond uit manipula-
Klacht —Sinds drie jaar bestaande rechtszijdige
tie van het niveau C5 – C6. De bovenste borstwer-
nekpijn doortrekkend naar haar achterhoofd, soms
vels werden met spiertechnieken gemobiliseerd.
ook naast het oog. Bij vermoeidheid trekt de pijn en
Ook in de overgang tussen bekken (sacrum) en
stijfheid ook naar het gebied tussen haar schouder-
lumbale wervelkolom was een stoornis aanwezig
bladen. Moeite met achteromkijken rechts leidde
die met manipulatie behandeld werd. De reactie op
tot een botsinkje met haar auto tegen een garage-
behandeling was gunstig wat betreft haar houding
pad-paaltje. Dit gaf verergering van haar klachten
en beweging, maar de pijnklachten bleven bijna on-
en leidde tot een onverwachte emotionele ontrege-
veranderd bestaan. Er bleek een zogenaamd trigger
ling. Het probleem lijkt ontstaan te zijn na een on-
point in het gebied van de monnikskapspier aan de
schuldige val tijdens een dansfeestje. Uw medicatie
rechterkant aanwezig te zijn. Dit werd behandeld
in de vorm van pijnstillers en spierontspanners
met locaal anaesthetische injecties (twee maal).
(diazepam) leek succesvol maar slechts zeer kort-
Hierop verbeterde ook de nek-, hoofd-, en schou-
durend. Fysiotherapie idem.
derpijn. Ik gaf haar oefeningen mee om thuis toe te
Onderzoek —In stand helt het bovenlichaam gering
passen. Hiermee is mijn interventie afgerond.
naar links en het hoofd naar rechts. Bij palpatie is
Wanneer u het zinvol vindt, zie ik haar graag in de
er in het overgangsgebied nek-thorax een duidelijk
toekomst terug.
vermeerderde spanning in de spieren aan de rech-
Met vriendelijke groet,
149
terkant. Dit gebied is drukpijnlijk, evenals het nekachterhoofdgebied rechts. Bij diepe palpatie is de
Emgee Emtee,
pijn op te roepen. Deze trekt door naar de rechter
Arts voor Manuele Geneeskunde
TIG jaargang 20 | nr. 2 | 2004
>
R. Gaymans
Manuele geneeskunde en manuele therapie
Afbeelding 5
Illustratie van een triggerpoint [TP1] als oorzaak van
het onderhouden van een pijnklacht
ken in deze zones, biedt dan soms de oplossing.
Even zo succesrijk kunnen combinaties zijn met andere methodieken die blokkeringen opheffen, energieverstoringen oplossen, of balans herstellen, zoals acupunctuur, homeopathie en natuurgeneeswijzen.
Toepassingsgebieden
Aanvankelijk werden de MG/MT-behandelingsvormen gezien als een methode om bij overigens gezonde volwassenen houdings- en gewrichtsklachten
te behandelen. Personen dus die bij een overigens
goed functionerend lichaam ergens geblokkeerd
waren of een afwijkende stand vertoonden. GeleiIllustratie uit: Travell, J.G. ea (1983) Myofascial Pain
and Dysfunction.The Trigger Point Manual
delijk is echter het besef ontstaan dat relevante verstoringpatronen op iedere leeftijd kunnen voorkomen en langdurig blijven voortbestaan. In verschillende leeftijdsgroeperingen worden we dan wel telkens met andere problemen geconfronteerd. De ca-
terugkerende klachten van het bewegingsapparaat
tegorieën van patiënten die in aanmerking komen
waarbij manuele therapie maar (te) tijdelijk helpt.
voor manuele behandeling zijn per leeftijdsklasse
Stoornissen of blokkeringen in ogenschijnlijk goed
aangegeven in tabel 1.
functionerende lichaamsgebieden en weefsels in
Deze tabel geeft aan dat MG/MT behalve als behan-
het lichaam blijken in staat te zijn het klachtenpa-
delvorm voor acute klachten ook een duidelijke
troon in stand te houden en weer op te roepen na
(ondersteunende) plaats heeft bij chronische stoor-
een behandeling. Uitbreiding van de behandeling
nissen. Dus niet alleen behandeling maar ook bege-
met neuraaltherapie in de vorm van injectietechnie-
leiding van problematiek van het houdings- en be-
150
Tabel 1
Levensloop beoordeeld vanuit MG/MT-gezichtspunt
leeftijd
0
15
Geboorte-incidenten
Deformaties
Groeistoornissen
houdings- en bewe-
KISS
gingsapparaat
Groeistoornissen
Ongevallen
30
45
60 >
Ongevallen en jeug-
Ongevallen
Degeneratie
dige overbelasting
Overbelasting
Medische
Ontwikkelings-
Begin degeneratie
stoornis
Stress-gerelateerde
klachten
TIG jaargang 20 | nr. 2 | 2004
Medische ingrepen
complicaties
Vermindering
belastbaarheid
Ziekteprocessen
Onjuist gebruik
R. Gaymans
Manuele geneeskunde en manuele therapie
>
casus 4
wegingsapparaat door de jaren heen bij uiteenlo-
Arthur wordt bij zijn geboorte een beetje gehol-
pende klachten en omstandigheden.
pen met een zuignap-extractie omdat de beval-
Hoofdpijn, nekpijn, lage rugpijn, en schouderpijn,
ling voor hem en zijn moeder veel te lang gaat
vormen het merendeel van de klachten die voor
duren. Behalve met een hematoom, ‘een blauw
MG/MT in aanmerking komen. Verder: houdingsaf-
petje’ op zijn achterhoofd, waar de zuignap
wijkingen, aspecifieke pijn in arm en hand, heup,
heeft gezeten, wordt hij in perfecte gezondheid
knie, en voetklachten en duizeligheid. Uiteindelijk
geboren. Na enkele dagen vindt zijn moeder
gaat het dus niet uitsluitend over behandeling van
toch dat hij veel huilt, soms bijna krijst en
‘de wervelkolom’ maar evenzeer over zogenaamd
moeilijk troostbaar is. Wat ze ook probeert hij
perifere gewrichten van armen en benen.
blijft op zijn linkerkant draaien en kan alleen zo
slapen, en dan nog onrustig. De deskundigen,
Wetenschappelijke Aspecten
oma’s, vriendinnen, het consultatiebureau en
De wetenschappelijke resultaten aangaande onder-
de huisarts vinden niets bijzonders en ze weten
zoek en behandeling met manuele geneeskunde
uit ervaring: het is vervelend maar het gaat van-
geven positieve resultaten te zien (Assendelft,
zelf over. Er zijn nu eenmaal huilbaby’s.
2003). Dit geldt zowel voor de groep aspecifieke
Een televisieprogramma, met bijgegeven websi-
rugklachten en nekklachten, als voor spannings-
te, gaat over behandeling door een bepaalde
hoofdpijn, schouderklachten en tenniselleboog.
vorm van fysiotherapie, eigenlijk manuele the-
Beoordeeld vanuit de huidige kennis en criteria van
rapie.
de wetenschappelijke benadering, worden de posi-
Wanneer de moeder na enig zoeken beland is
tieve resultaten echter afgezwakt. Desondanks
bij een deskundige die een manueel gericht
geeft de Richtlijn aspecifieke lage rugklachten uitge-
onderzoek instelt blijkt dat er bij palpatie in de
geven door het kwaliteitsinstituut voor de Volks-
bovenste halswervels een aanmerkelijk verschil
gezondheid CBO (2003) een aanbeveling voor
is tussen links en rechts. Bij voorzichtig met
MG/MT. De tekst luidt als volgt: “Manipulatie kan
zijn hoofdje draaien naar rechts gaat hij gewel-
worden gebruikt als onderdeel van een activerend
dig tegenspartelen en krijsen. Ook wil hij niet
beleid bij patiënten met acute lage rugklachten die
dat er met zijn bekken naar rechts gedraaid
niet terugkeren naar hun normale activiteitenni-
wordt.
veau.”
Met als diagnose stoornis in het ‘kopgewrich-
Wetenschappelijke beoordeling wordt beïnvloed
tengebied’ na gebeurtenissen bij de geboorte
door de omstandigheid dat de diagnose/behandel-
(KISS-syndroom), wordt een serie manuele be-
combinaties die in MG/MT worden toegepast, zeer
handelingen ingesteld. Gericht op het bewerk-
uiteenlopend zijn voor wat betreft naamgeving en
stelligen van een symmetrie tussen bewegin-
praktische uitvoering. Diagnose- en testprocedures
gen en spierspanning aan beide kanten. Het re-
zijn niet uniform en vertonen variatie bij dezelfde
sultaat is binnen twee weken merkbaar. Arthur
onderzoeker en bij vergelijking met andere onder-
huilt normaal en kan stabiel op beide zijden lig-
zoekers (Patijn ea, 2003). Die individuele benade-
gen en slapen. De onrust en onevenwichtigheid
ring brengt met zich mee dat persoonlijke factoren
zijn als het ware uit zijn gestel verdwenen.
151
van de kant van de behandelaar en van de kant van
de patiënt aanwezig zijn, zodat eenduidige weten-
Kinematic Imbalances in Suboccipital Strain.
schappelijke beoordeling bemoeilijkt wordt. De re-
KISS syndroom (Biedermann, 1992)
sultaten worden daardoor minder scherp en mogelijk onbetrouwbaar.
TIG jaargang 20 | nr. 2 | 2004
>
152
R. Gaymans
Manuele geneeskunde en manuele therapie
casus 5
casus 6
De schoolarts vond indertijd dat Manuela wellicht een
Oma van 83 struikelt over haar poes en breekt daar-
‘beenlengte verschil’ had. Omdat ze nergens last van
bij haar linkerpols. Ze blijkt bij het verrichte rönt-
had en het ook voor de ouders en de huisarts niet erg
genonderzoek behalve een botbreuk ook een bot-
opvallend was, werd het op zijn beloop gelaten.
ontkalking te hebben. Nader onderzoek bevestigt
Na een groeispurt die ze op haar veertiende jaar door-
dat er ook in haar heup en wervelkolom een matig
maakte, begon het toch wel meer op te vallen. Ook had
ernstige osteoporose is, zonder andere afwijkingen.
ze na actieve inspanning bij sport pijn in haar onderrug
In haar familie kwam osteoporose en daarvoor ver-
en rechter bil.
dachte klachten bij meerde vrouwen voor. Moeder
De huisarts vindt nu bij onderzoek van haar houding
en tantes werden met het ouder worden fors kleiner
inderdaad een meer opvallende asymmetrie dan de vo-
en hadden veel botpijnen op oudere leeftijd.
rige keer (zes jaar geleden). Mogelijk toch een korter
De polsbreuk herstelt goed en snel.
been links?
Bij navraag bleek ze gevallen te zijn omdat ze de
Hij verwijst Manuela naar de orthopedisch chirurg voor
laatste tijd nauwelijks naar links kon draaien met
advies. Deze komt tot de conclusie dat haar rechter
haar hoofd en de poes niet had zien aankomen.
bekkenkam wat hoger staat dan links en dat ten gevol-
Gericht MG/MT onderzoek toonde aan dat ze moge-
ge daarvan haar lendenwervelkolom, om haar bovenli-
lijk ten gevolge van de osteoporose drukpijn over
chaam toch recht te houden, een scoliose vertoont.
de lendenwervels vertoonde. Maar bovendien was
Met een verhoging van iets minder dan een centimeter
er in haar halswervelkolom een voorkeursstand
onder haar linker voet lijkt het probleem opgelost. Zijn
naar rechts en bewegingsbeperking bij draaien naar
advies is om een hakverhoging onder de linker voet te
links. Met zachte bewegings- en spiertechnieken
gaan dragen en over drie maanden terug te komen.
werd de nekproblematiek succesvol behandeld.
Na deze drie maanden is het zeurderige klachtenpa-
Hierdoor verbeterde de draaimogelijkheid van haar
troon echter niet verbeterd en gaat het ook in haar lies
nek. Ook haar algehele bewegingspatroon werd sta-
en bovenbeen wat meer vervelen. De houding is eigen-
bieler. Bovendien sliep ze nu veel beter.
lijk wel zodanig verbeterd dat de orthopeed liefst wil
Hoewel osteoporose een reden tot grote voorzich-
afwachten en zeker geen ingrijpende therapie advi-
tigheid is voor het toepassen van MG/MT, zijn er
seert. Toch wijzen de klachten nu in de richting van
voldoende zachte manuele technieken. Hierbij
haar sacroiliacaal gewricht – de verbinding tussen het
hoeft geen kracht uitgeoefend te worden en is er
heiligbeen en de rechter bekkenhelft –. Misschien is
geen risico voor verdere beschadiging.
dat best te behandelen door een manuele therapie?
Osteoporose, en het daarbij horende risico bij val-
Gespecialiseerd MG/MT onderzoek levert op dat haar
len, was hier eerder een reden om wél te behande-
bekken inderdaad de bron van haar houdingsafwijking
len dan om niets te doen.
en van haar klachten lijkt te zijn. Navraag leert dat ze
toen ze acht jaar oud was in het zwembad een heel gemene val op haar rechterbil heeft gemaakt en toen ook
een tijdje last heeft gehad.
Corrigerende manipulaties van het sacroiliacaal gewricht blijken verbazend succesvol te verlopen.
Uiteindelijk wordt door de orthopeed ook besloten de
hakverhoging achterwege te laten. Na een jaar is er
toch nog een minimaal rechts- links verschil in haar
bekken en beenlengte ten nadele van links, maar ze is
klachtenvrij.
TIG jaargang 20 | nr. 2 | 2004
R. Gaymans
Manuele geneeskunde en manuele therapie
Gezamenlijke beoordeling van de best uitgevoerde
De ziektekostenverzekeraar zal in de meeste geval-
studies (systematic review) levert minder positieve
len de kosten, of een deel daarvan, vergoeden.
eindresultaten op dan veel aparte studies suggere-
Professionele erkenning van de behandelaar, al dan
ren. Jammer genoeg worden zo ook positieve resul-
niet via een beschikbare lijst, is daarbij van belang.
taten mogelijk naar beneden afgevlakt.
Wanneer een MG/MT-behandeling in het buitenland
Toch leidt deze manier van wetenschappelijke be-
overwogen wordt, is goede informatie over kosten en
oordeling tot conclusies die aangeven dat MG/MT
vergoeding eveneens aan te bevelen.
>
bij aspecifieke lage rugpijn en bij nekpijn de voorkeur verdient boven de meeste andere benaderin-
Literatuur
gen van deze klachten (Tuut, 2002).
138, pp.871-880
bruikbaarheid, effectiviteit, en toepasbaarheid van
manuele diagnostiek en behandeling wordt vanuit
Medicine, 6, pp.151-156
besteed. Zo is bijvoorbeeld voor de wijze van het
of Orthopaedic Medicine, 25(1), pp.32-35
lijke gegevens komt niet alleen van de kant van pa
Lewit, K. (1981) Manuele Therapie, Paramedische
Bibliotheek, De Tijdstroom
met de grote groep personen met klachten waar
MG/MT van toepassing is.
Greenman, P.E. (2003) Principles of Manual
Medicine, Wilkins Publishers
kant van beleidsmakers. Financiers, overheden, en
bedrijfsleven, willen weten hoe ze moeten omgaan
FIMM Scientific Committee (2003) Efficacy-trials in
Low-Back pain patients. A Protocol Format, The J.
De belangstelling voor betrouwbare wetenschappetiënten en behandelaars maar ook zeer sterk van de
Donelson, R., Silva, G., Murphy, K. (1990)
Centralising Phenomenon, Spine, 15, pp.63-65
rein recent een zorgvuldig uitgewerkt protocol gepubliceerd.(FIMM, 2003).
Biedermann, H. (1992) Kinematic Imbalance due
to Suboccipital Strain in newborns, J. Manual
de beroepsgroepen momenteel zeer veel aandacht
opzetten en uitvoeren van een onderzoek op dit ter-
Assendelft, W.J.J. et al (2003) Spinal Manipulative
Therapy for Low Back Pain, Ann. Int. Medicine,
Aan het zichtbaar maken van de betrouwbaarheid,
Patijn, J.R. et al (2000) The Diagnostic Value of
Enig chauvinisme is zeer zeker gerechtvaardigd.
Sacroiliac Tests in Patients with Non-specific Low
Nederlandse onderzoekers vervullen op het terrein
Back Pain, The J. of Orthopaedic Medicine, 22,
pp.10-15
van de systematic reviews ten aanzien van MG/MT
een wereldwijd erkende, belangrijke rol.
Peper, W. (1954) Technik der Chiropraktik, Haug
Verlag
Kostenaspect
De keuze van de behandelaar of de behandelmethode kan beïnvloed worden door de hieraan ver-
Smith, W.S. et al (2003) Spinal manipulative therapy is an independent risk factor for vertebral ar-
daarop van toepassing is. Navraag bij de beroeps-
tery dissection, Neurology, 60, pp.1424-1428
Tuut, M.K. (2002) Aspecifieke Lage-rugklachten,
Medisch Contact, 57, pp.1016-1019
een en variërend aantal tarieven op. De totale
kosten per behandeling wisselen zodanig dat
Richtlijn Aspecifieke lage rugklachten (2003)
Kwaliteitsinstituut voor de Gezondheidszorg, CBO
bonden kosten en de vergoedingsmethodiek die
verenigingen omtrent de behandelkosten leveren
153
van Dijk, P.A. (2003) Geneeswijzen in Nederland,
Ankh Hermes, Deventer
binnen het kader van deze beschrijving geen overzichtelijke richtlijn aangegeven kan worden. Zelf navragen bij de beroepsvereniging of ziektekosten
Glossarium
verzekeraar lijkt de enige bruikbare methode te
zijn.
Balans —Een normaal functionerend gewricht en
bewegingselement geeft naar de bijbehorende
TIG jaargang 20 | nr. 2 | 2004
>
R. Gaymans
Manuele geneeskunde en manuele therapie
in staat de bewegingen op te vangen en raakt
weefsels zoals spieren een zodanig signaal dat
daardoor gemakkelijk overbelast.
daarbij een normale spierspanning optreedt.
Hierbij hoort een evenwicht tussen buigspieren
gen van gewrichten kunnen knappende geluiden
en strekspieren. Verstoring kan leiden tot dysba-
optreden.
lans of blokkering, beide met afwijkende signaalvorming en mogelijk pijn.
bewegingen knakgeluiden vanuit gewrichten zelf
bare lengte in vergelijking met de andere kant.
oproepen. Wanneer de persoon ervaart dat dit
Dit hoeft in staande houding niet tot hoogtever-
bewegingspatroon schijnbaar helpt, leidt dat tot
schil op het niveau van de bekkenkam te leiden.
een herhaald toepassen. Omdat dit effect echter
Bekkenscheefstand —Ongelijke hoogte van het
niet blijvend is kan het leiden tot een heel vaak
hoogste punt van de bekkenkam in stand geme-
herhaalde gewoonte. Dit kan het negatieve ge-
ten. Dit kan verschillende oorzaken hebben en is
volg hebben dat de bestaande klachten onder-
Blokkering —Het niet plaatsvinden van een nor-
houden worden als het ware door napijn.
sen gewrichtsvlakken waarvan de behandelaar
combinatie met een onverwacht harde stop in
vermoedt dat het beter is dat ze los zijn (het li-
gingsonderzoek. Tevens hoort hierbij de ver-
chaam zelf heeft ze vastgezet!).
sen van een handgreep gericht op een gebied dat
gaan bewegen en de juiste stand kan innemen.
in een voorbereidende beweging al tot de uiter-
Deblokkering —Losmaken van blokkering door
ste normale grens voor beweeglijkheid geplaatst
gen.
154
Manipulatie —Het met kracht of snelheid toepas-
onderstelling dat het weefsel/gewricht wel kán
een van de vele manuele technieken of oefenin
Losmaken —Het vergroten van de beweging tus-
male gewrichtsbeweging die verwacht wordt, in
het bewegingstraject bij het palpatie- en bewe-
‘Losknakken’ —Een patiënt kan met specifieke
Beenlengte verschil —De aan het ene been meet-
niet hetzelfde als beenlengteverschil.
Kraken —Door uiterste en soms heftige bewegin-
is.
Mobilisatie —Het groter maken van bewegings-
Diagnose —Conclusie van onderzoek van de pati-
mogelijkheden van een gewricht zonder daarbij
ënt gevormd door gegevens van gerichte vragen
kracht te zetten en zonder de normale grens van
en manueel onderzoek. In de manuele genees-
de beweging te overschrijden. Het doel is herstel
kunde hangt de waarde van de diagnose mede af
van een verstoord bewegingspatroon door be-
van de reactie op de behandeling! Wanneer be-
handeling die gericht is op banden, kapsel, en
handeling niet het verwachte effect heeft, wordt
spieren en minder op de stand van de botstuk-
de diagnose aangepast.
ken van het gewricht.
Dysbalans —Zie balans.
Funktiestoornis —Met betrekking tot gewrichten
ling of te sterke belasting. Hiervoor geldt niet ‘dit
wordt daarmee bedoeld dat aan het bot, kraak-
hoort erbij’. Rekking, van een spiergroep die
been, of kapsel geen afwijkingen gevonden wor-
langdurig ‘te kort’ geweest zoals bij sporttraining
den, maar het gewricht toch niet de juiste bewe-
kan spierpijn geven. Een soortgelijk effect kan bij
gingen kan maken.
een juiste behandeling normaal zijn (‘delayed
Impuls —Soort en intensiteit van de toegepaste
handgreep tijdens maniplulatiebehandeling.
Napijn —Toename van klachten na een behande-
onset muscle ache’).
Oorzaak van de pijn —Gebieden naast en om de
Instabiliteit —Een te grote beweeglijkheid van
wervelkolom staan in zeer nauw contact met el-
een gewricht of groep gewrichten met klachten
kaar. Bij een afwijkende bevinding is het daarom
als gevolg. Het steunweefsel eromheen (ge-
vaak niet mogelijk om te weten of de oorzaak van
wrichtskapsel, banden, spieren) is onvoldoende
de pijn gelegen is in de aangegeven weefsel-
TIG jaargang 20 | nr. 2 | 2004
R. Gaymans
Manuele geneeskunde en manuele therapie
verloren hebben, zodat bewegen slechts in een
structuur dan wel een gevolg is van een stoornis
richting, of helemaal niet meer plaatsvindt
elders.
Proefbehandeling —Behandeling op basis van
waarbij met behulp van bundeling van resultaten
Rechtzetten —Deze term wordt gebruikt voor het
van een zo groot mogelijk aantal scherp geselec-
plaatselijk behandelen van de wervelkolom met
teerde wetenschappelijke publicaties een conclu-
het doel botstukken in een juiste verhouding tot
sie gezocht wordt die krachtiger en betrouwbaarder is dan met een enkele studie mogelijk is.
elkaar te brengen. Ook is de term van toepassing
Weke delen —In MG/MT-terminologie worden
wervelkolom ten gunste beïnvloed wordt door
daarmee bedoeld de weefsels die van belang zijn
een behandelmethodiek.
bij de mate van beweeglijkheid en stabiliteit van
Recidief —Het opnieuw optreden van verschijnse-
onderliggende gewrichten. Deze worden ook
len die op een eerder moment aanwezig geweest
benut om te voelen of er verschillen aanwezig
zijn en (door behandeling?) verdwenen waren.
zijn ten opzichte van andere zijde, of van omlig-
Reflex —Niet bewust gecontroleerde gebeurtenis
gende weefsels. Deze mogelijke verschillen leve-
waarbij een actie op een daarvoor gevoelig punt
een reactie oproept in een ander weefsel of ge-
Systematic review —Wetenschappelijke methode
een nog niet definitieve diagnose.
wanneer een onevenwichtige stand van de hele
>
ren zeer belangrijke bijdrage aan de diagnose.
Zenuw in de klem —Er zijn plaatsen in het li-
bied. De ruggemergzenuwen spelen daarbij een
chaam waar zenuwkabels van opzij onder druk
belangrijke rol.
staan met de daarbij passende klachten. Er zijn
Registratie —Wijze waarop de beroepsvereningin-
ook plaatsen waar de zenuwdraden, en -banen,
gen MG/MT vastleggen en aangeven welke beoe-
in de lengterichting belemmerd zijn om mee te
fenaars voldoen aan het eisenpakket dat opge-
bewegen.
steld is ten aanzien van opleiding en beroepsuitoefening.
Beroepsverenigingen
Rotatie —Draaibeweging.
Iedere beroepsvereniging heeft zijn eigen opleiding
Sacroiliacaal gewricht —Verbinding tussen het
en nascholing. Hier wordt veel aandacht geschon-
heiligbeen en de beide bekkenhelften.
ken aan de professionele deskundigheid zoals deze
Scheef staan —Een waargenomen afwijkende
in het wettelijke kader van de Beroepsuitoefening
plaats of stand van een overigens gezond ge-
Individuele Geneeskundigen is vastgelegd.
wrichtsdeel of lichaamsdeel. De term wordt
zowel op het lichaam in zijn totaliteit als op de
Federatie Nederlandse Vereniging voor Artsen
Scoliose —Afwijkende stand van de wervels ten
Manuele Geneeskunde
www.artsennet.nl
opzichte van elkaar die leidt tot een abnormaal
Vereniging van Artsen voor Manuele
lom.
Geneeskunde, VAMG
Segment —Gebied dat bestreken wordt door het
Utrechtseweg 48 c
stuk van het ruggenmerg dat benoemd wordt
3704 HE Zeist
naar één wervel en de daarbij passende zenuw-
t 030 699 70 61
www.artsen-MG.nl
banen. Alle taken van die zenuwbanen vallen
daar dan onder.
Artsen voor Manuele Geneeskunde
wervelkolom, en afzonderlijke wervels toegepast.
gedraaide stand van een deel van de wervelko-
155
Vereniging van Artsen voor Orthomanuele
Subluxatie —Gewrichtsstand waarbij de ge-
Geneeskunde, VAOMG
wrichtsvlakken hun normale contact gedeeltelijk
Variksestraat 2
TIG jaargang 20 | nr. 2 | 2004
>
R. Gaymans
6624 AR Herewaarden
Therapie
www.vaomg.nl
Postbus 1027
Nederlandse Vereniging Artsen Orthopaedische
2280 CA Rijswijk
Geneeskunde
t 0900 463 67 64
Heiligenbergerweg 130
www.naomt.nl
D.E.Plein 1
Nederlandse Vereniging voor Manuele Therapie
8501 AB Joure
Postbus 248
t 0513 41 20 41
t 033 467 29 99
www.NCA.nl
J. Brasserstraat 27
Vereniging van Manueel Therapeuten (Methode
4333 MA Middelburg
Bergweg 25 b
www.osteopathy.nl
Craniële Osteopathie
Alteveer 13
t 0303 693 23 60
6881 BG Velp
www.vmt-es.nl
t 026 364 93 53
www.upledger.nl/beroepsvereniging.htm
Koninklijk Nederlands Genootschap voor
Landelijk Overleg van Patiëntenorganisaties voor
www.kngf.nl
Alternatieve/Additieve Geneeswijzen
McKenzieIinstituut Benelux
Kapellenberglaan 2
Pasbree 89
6891 AD Rozendaal
7103 BX Winterswijk
t 026 364 78 37
www.mckenzie.nl
www.lopag.nl
Methode Marsman, MTM
Oldenzaalsestraat 42
156
3701 JJ Zeist
Manuele Therapie
Nederlandse Vereniging voor Osteopathie
www.nvmt.nl
van der Bijl)
Nederlandse Chiropractoren Associatie
t 033 475 02 06
3800 AE Amersfoort
Nederlandse Associatie Orthopedische Manuele
t 0487 57 15 82
3816 AN Amersfoort
Manuele geneeskunde en manuele therapie
7591 GM Denekamp
t 0541 35 22 26
www.M-G-T.nl
TIG jaargang 20 | nr. 2 | 2004
R. Gaymans
Manuele geneeskunde en manuele therapie
<
Samenvatting
Manuele geneeskunde en manuele therapie
Sinds de introductie vanuit de Verenigde Staten
visie. Deze methoden kunnen naast elkaar worden
halverwege de vijftiger jaren, is de manuele genees-
gebruikt en kunnen andere geneeskundige behan-
kunde in Nederland in toenemend gebruik en toe-
delingen complementeren. Casus-voorbeelden
nemend onderzocht. Centraal staat het onderzoek
laten zien hoe dit gebeurt in de praktijk. Een verkla-
van het bewegingsapparaat. Er zijn harde en zachte
rende woordenlijst en een overzicht van beroeps-
technieken bekend die zijn gebaseerd op een me-
verenigingen is bijgevoegd bij de tekst.
chanische, functionele, of neurologische (reflex)
Summary
Manual medicine and manual therapies
Manual medicine and manual therapies were intro-
based. These can be used next to each other. All
duced in the Netherlands around the 1950’s. Since,
can be used to complement other forms of healing.
it has been increasingly used and researched.
The text offers case studies to show how this is
These therapies treat the muscle-skeletal system
done in therapeutic practice. A glossary and a list of
with soft and hard techniques, based on three main
professional organisations complement the text.
approaches: mechanical, functional and reflex
Key words
osteopathy
chiropraxis
manuele therapie
manuele geneeskunde
muscle-skeleton
Auteur
R. Gaymans
adres
Akkerstr. 21
157
4851 AJ Ulvenhout
t +31 (0)76 565 14 68
e [email protected]
TIG jaargang 20 | nr. 2 | 2004