Bijlage I: Systematische Probleem Aanpak

Leerwerktaak: Systematische Probleem Aanpak
Niveau: 2 (hoofdfase)
Vak(ken): Biologie, Scheikunde, Natuurkunde,
Beroepstaken: Ontwerpen, begeleiden van leren en
Science, Mens en Natuur
Lesgeven
Onderwijseenheid/leerlijn: Vakdidactiek
Competentie(s): Vakdidactisch en Pedagogisch
Werkplekleren 2
Studiebelastinguren: 5 (excl. lesvoorbereiding,
Auteur(s): Leerwerkgroep wpl2a Exact (Samen
uitvoering en reflectie)
Opleiden)
Korte samenvatting:
Systematische Probleem Aanpak (SPA) is een methode om problemen (berekeningen en open
vraagstukken) op te lossen. Aan de methode worden verschillende invullingen gegeven. Doormiddel
van het gebruik van een SPA wordt de vaardigheid van leerlingen om problemen op te lossen
vergroot. In deze LWT ga je verschillende SPA’s bekijken en je eigen SPA opstellen en
implementeren in je lessen.
Relevantie/Kader:
Bij de exacte vakken worden vaak lastige inzichtvragen en toepassingsvragen gesteld. Vragen
waarbij leerlingen veelal niet direct weten wat ze moeten doen. Voor dit soort vragen kan een SPA
oplossing bieden. Een SPA is een gestructureerde methode om complexe vraagstukken op te lossen,
waar niet direct een antwoord voorhanden is. Door met een vastgelegd schema te werken komen
leerlingen gemakkelijker en sneller tot de oplossing en is de kans kleiner dat ze foutjes maken of
het overzicht verliezen. Daarnaast worden ze ‘verplicht’ om alle denkstappen vast te leggen.
Doormiddel van een SPA worden leerlingen zich daarnaast meer bewust van het soort vraag
waarmee ze te maken hebben, wat aangeeft wat er van het antwoord verwacht wordt en hoeveel
tijd ze in de opgave moeten steken.
Omschrijving/instructie:
VOORBEREIDING
1. Lees het onderstaande stappenplan door.
2. Oriënteer je op het begrip Systematische Probleem Aanpak door de volgende websites te
bezoeken:
http://www.olo.twenteacademy.nl/vakken/40/onderwerpen/632
http://www.slo.nl/voortgezet/tweedefase/publicaties/spa/
http://www.curie-online.nl/curie/pagina.asp?pagkey=42808#analyse
3. Bedenk op basis van wat je gelezen hebt een SPA welke aansluit bij het niveau van jouw
leerlingen. De meeste SPA’s bevatten de volgende vier fasen:
1.
2.
3.
4.
Analyse
Plan
Uitvoering
Controle
Bedenk hoe je invulling wil geven aan de verschillende fasen. Welke stappen moeten je
leerlingen zetten in de analysefase? Welke vragen wil je dat ze zichzelf stellen? Wil je een fase
toevoegen of wil je een fase opknippen? Is de invulling van de fasen van je SPA te lang en
complex dan is de kans groot dat jongere leerlingen op de lagere niveaus hier niet mee uit de
voeten kunnen. Zijn de fasen van je SPA te kort en te simpel dan is de kans groot dat leerlingen
belangrijke stappen overslaan. De vier beschreven fasen hoeven niet in de voorgeschreven
volgorde doorlopen te worden en leerlingen moeten niet te lang in een fase blijven hangen.
Het is dus van belang goed na te denken over de manier waarop je invulling geeft aan de fasen
van je SPA. Daarnaast zorgt een duidelijke eigen invulling ervoor dat je het beter onthoudt en
eerder vanzelf toepast voor de klas als je vraagstukken met de klas gaat oplossen.
4. Werk je SPA schriftelijk uit en verwerk je gekozen onderdelen in het observatieformulier.
5. Bespreek je SPA met je SPD en pas deze zo nodig aan.
6. Bedenk hoe en in welke les(sen) je je SPA wil gaan inzetten. Ga je de verschillende fasen in één
of in meerdere opeenvolgende lessen systematisch uitleggen of ga je leerlingen meteen in de
les(sen) met het SPA laten oefenen? Besef dat je als docent een voorbeeldfunctie hebt, ben je
daar bewust van en bedenk dus hoe je het (steeds weer) zichtbaar of hoorbaar wilt voordoen.
Je eigen SPA is voor leerlingen pas succesvol als je je er zelf ook aan houdt.
Bereid deze les(sen) voor. Bedenk ook hoe je het belang van een SPA met je leerlingen in de les
wilt bespreken.
7. Neem het observatieformulier door (bijlage) en geef deze voor de les aan je SPD/medestudent
zodat hij/zij deze kan invullen.
UITVOERING
8. Voer de les(sen) uit en neem deze eventueel op DVD op. Vraag je medestudent/SPD om het
observatieformulier (bijlage) tijdens de les(sen) in te vullen.
REFLECTIE EN EVALUATIE
9. Hebben de leerlingen volgens jou baat bij je SPA? Welke stap vonden leerlingen het lastigst?
Waar merk je dat aan? Kun je een paar concrete voorbeelden noemen uit de les? Is je
SPD/medestudent het hiermee eens?
10. Bespreek de les met je SPD/medestudent aan de hand van het ingevulde observatieformulier,
Heb je je SPA goed voorgedaan en heb je leerlingen erop begeleid?
11. Bedenk hoe je je SPA in de toekomst gaat inzetten in je lessen. Moet je je SPA aanpassen? Moet
je je SPA anders inzetten in je lessen? Hoe ga je ervoor zorgen dat je SPA een vast onderdeel
wordt in je lessen?
Resultaatverwachting:
Een werkbare SPA voor de leerlingen van het gekozen niveau.
Het kunnen uitleggen van het belang van een SPA voor/aan leerlingen.
Evaluatie van de opbrengst van deze leerwerktaak in de weekreflectie.
De student laat zien dat hij/zij als docent ook zelf een SPA toepast.
Literatuur ter verdieping:
Terlouw, C., H. Kramers-Pals en A. Pilot. (2004). Over het leren aanpakken van eindexamenopgaven
bij scheikunde in het voortgezet onderwijs. Tijdschrift voor Didactiek der ß-wetenschappen 21, nr.4,
p.107-144. Te downloaden via: http://doc.utwente.nl/93636/1/Terlouw_et_al_2004.pdf
Bijlage:
1. Observatieformulier ‘Systematische Probleem Aanpak’.
BIJLAGE 1
OBSERVATIEFORMULIER ‘SYSTEMATISCHE PROBLEEM AANPAK’
SPA onderdelen
Voorbeeldgedrag docent
Leerlinggedrag
Begeleiding door de docent
(eigen keuze student)
Wat doet de student expliciet?
Voorbeelden van hoe dit onderdeel
van de SPA wordt uitgewerkt. Wat
heeft hij voorgedaan en benoemd?
Wat doen de leerlingen?
Voorbeelden van hoe leerlingen omgaan
met de onderdelen van de SPA.
Hoe worden de leerlingen begeleid?
Hoe worden ze aangesproken?
Voorbeelden hiervan.