Het afwerpen van de tweede huid

NEDERLANDS TIJDSCHRIFT VOOR DERMATOLOGIE EN VENEREOLOGIE | VOLUME 23 | NUMMER 10 | november 2013
Huid op doek en boek
Het afwerpen van de
­tweede huid
F. Meulenberg1, J.J.E. van Everdingen2
Publicist en onderzoeker ‘ethiek en fictie’, afdeling
Medische ethiek en filosofie van de geneeskunde,
Erasmus MC, Rotterdam
2.
Dermatoloog, n.p.
1.
Correspondentieadres:
Frans Meulenberg
E-mail: [email protected]
Mijn tweede huid is de tweede roman van de Vlaamse
auteur Erwin Mortier, die met zijn debuut Marcel
diverse literaire prijzen won. Anton Callewijn,
de hoofdpersoon, groeit op op een boerderij in
Vlaanderen, waarvan de glorie al decennia voorheen
was verdwenen. Zijn kinderjaren en jeugd brengt
hij niet alleen door met zijn ouders, maar ook met
inwonende ooms en tantes. Zijn ongenaakbare tante
leek “als een olifant alle ruimte op te zuigen en wie
in haar omgeving verkeerde in een hoek te drummen. Haar zoon moest uit haar lijf gevallen zijn zonder enige spoor na te laten, hoogstens een rimpeling
die meteen was vervlakt.” Geen wonder dat Anton
een timide, wat teruggetrokken jongen blijft.
Eerste liefde
Wanneer Anton naar school gaat, komt zijn neef
Roland bij het gezin inwonen. Ouder, sterker en
met meer durf dan Anton. Hun verhouding is
complex. Op school loopt Anton al snel een nieuwe
schoolvriend tegen het lijf, ene Willem, net als
Anton een outsider. Ze worden boezemvrienden en
langzaam komen de kiemen van een homoseksuele
liefde tevoorschijn. Mortier beschrijft dat nergens
expliciet en bijzonder suggestief, doorspekt met
Vlaams idioom. Wanneer ze samen gaan studeren gebeurt wat al heel lang onder hun kleren zat:
“Er ontstond een worsteling die er geen was. Zijn
vingers zochten plekken die ikzelf slechts in het
holst van de nacht, onder de beschutting van de
lakens, als blindenschrift durfde te lezen.” Het is
voor beiden de eerste liefde. Aan het eind van het
boek verongelukt Willem dodelijk. Anton is dan 20
jaar. De meest ontroerende scène is het slot van de
roman. Anton staat voor de spiegel totaal overmand
door verdriet en scheert zich voor de begrafenis. In
de spiegel ziet hij “een grijsaard met een sneeuwwitte baard. Een lijf dat zich leek te oefenen in oud
en kromgetrokken zijn, ergens in een gang in een
tehuis, de kamerjas niet dichtgeknoopt, voortsjokkend op klamme toffels, wrokkig en sakkerend op
de verpleegsters die te laat zijn met het ontbijt.” Zijn
vader wacht hem op, kijkt ietwat meewarig naar zijn
zoon en zegt: “Het minste dat ge voor die jongen
kunt doen is u proper scheren.” De vader – die heel
zijn leven afstandelijk was tegenover zijn zoon –
pakt scheerschuim en scheermes, en scheert zijn
treurende zoon mooi glad. Deze onverwachte daad
van grote intimiteit vormt de coda van deze roman.
Dubbelhuid
Dan de titel: Mijn tweede huid. De titel kan verwijzen
naar een aantal dingen. Zo is dit Mortiers tweede
autobiografische roman, gebonden in diens ‘tweede
huid’. De roman kent twee delen: het kind Anton en
de volwassenwording van Anton. In het laatste deel
werpt hij de eerste huid, van de kindertijd, van zich
af. Metaforisch kan de titel ook staan voor de manier
waarop de schuwe Anton in het leven staat, waarbij
hij zichzelf via verhalen en fantasieën een ‘tweede
huid’ aanmeet, als weermiddel. De meest plausibele
titelverklaring ligt besloten in de liefde tussen Anton
en Willem. In liefde één worden, zoals dat heet. Als
Willem sterft, valt een stuk van hun gedeelde identiteit weg. Met de dood valt voor Anton zijn tweede
huid weg. Het afwerpen van die tweede huid is een
pijnlijk en droevig proces.
627