Elipson Studio Pro Luidsprekers

Elipson Studio Pro Luidsprekers
Tekst: René van Es
Fotografie: René van Es
De historie van het Franse luidsprekermerk Elipson gaat terug tot 1938, het jaar waarin het bedrijf start
onder de naam Multimoteur en speelgoedmotortjes maakt. In 1940 wordt de eerste luidspreker
vervaardigd, met een sferische schelp die de naam krijgt Elipsoïdale, waarbij de schelp dient om het
door de unit afgegeven geluid gelijkmatig over de luisterruimte te verdelen. In 1951 verdwijnt de naam
Multimoteur en verandert in Elipson, waarna het bedrijf zich uitsluitend toelegt op de bouw van
luidsprekers. Het in ons land meest bekende ontwerp van Elipson is volgens mij de 1303, die jaren in
productie zou blijven en een revolutie ontketende bij de dealers en muziekliefhebbers. Maar ook
andere ontwerpen zijn lang in het geheugen blijven hangen, omdat Elipson-ontwerpen meestal
afwijkend zijn van vorm ten opzichte van de meeste luidsprekers. De “bol” is op vele manieren te
herkennen in de kasten, zelfs vandaag de dag in de nieuwe Planet, al ver voordat andere merken
bedachten dat een bol wel eens de ideale luidsprekerbehuizing het dichtste zou kunnen benaderen.
De Elipson 1303 heb ik zelf leren kennen rond 1975. Het was in die tijd de meest snelle en
dynamische luidspreker op de markt. Een driewegsysteem met een interne woofer die in de behuizing
symmetrisch werd belast als bandpass, met “kamers” voor de middenunit, die via Helmholtz
resonatoren waren verbonden. Ik herinner mij nog goed hoe we urenlang ademloos luisterden naar
LP’s via een McIntosh geïntegreerde versterker. Later is de 1303 met andere tweeters uitgebracht,
zelfs met andere woofers en midrange, uitvoeringen die mijns inziens nooit het origineel hebben
weten te evenaren. Mijn liefde voor Keith Jarrett komt bijvoorbeeld voort uit de Elipson-klank. Net als
de verzameling “direct-to-disc” opnames die ik koester en die geweldig dynamisch klonken op de
Elipsons. Iets later dan de 1303 kwam een boekenplankmodel uit, dat waarschijnlijk 1302 werd
genoemd. Mijn geheugen laat me in de steek betreffende dat typenummer. Ongeveer van dezelfde
maat als de huidige Studio Pro, eveneens een tweewegsysteem, zonder reflexpoort, wel met de
“kamer” demping intern. De kast was voor Elipson-begrippen heel normaal: een schoenendoos die
meer diep was dan breed. Bestemd om op boekenplanken een plekje te vinden. Het kleine ding werd
onder meer verkocht aan een klant met een riante woonkamer, ruimte genoeg voor grote systemen,
maar dat wilde zijn vrouw niet. Geld was geen probleem en daarom kreeg de 1302 een Phase Linear
PL700 versterker van 2 x 350 Watt om hem aan te sturen. Het resultaat was verbijsterend goed,
groots en compleet. Vanaf dat moment vond ik de versterker in vele gevallen een stuk belangrijker
dan de luidsprekers erachter. Tot op de dag van vandaag beweer ik dat een kleine, hoogwaardige
luidspreker met een beul van een versterker geweldig kan presteren. Vele malen beter dan een groot
en kostbaar luidsprekersysteem aan een kleine versterker. Terwijl de twee combinaties qua kosten
gelijk zijn.
Elipson Studio Pro
Het is een lange inleiding geworden. Tja, die Studio Pro brengt warme herinneringen naar boven. Na
de avonturen met de 1303 en 1302 ben ik Elipson jaren uit het oog verloren. Recent is Elipson door
een Franse elektronicafabrikant overgenomen en is er een nieuwe importeur gevonden. Hij wist mij te
verblijden met de kleine, vernieuwde telg. De Studio Pro heeft een bescheiden formaat van 160 x 300
x 285 mm (BxHxD) en is, net als de T-Ford destijds volgens Henry Ford, leverbaar in “alle kleuren
pianolak zwart”. Het is een tweewegsysteem met een 13 cm Peerless woofer met Nomex conus en
een soft ringdome tweeter van Vifa. Ter informatie, Vifa en Peerless behoren al lange tijd tot één
bedrijf, zodat er nogal wat kruisbestuiving is en de units bij elkaar passen. Het laag van de woofer
wordt gesteund door een basreflexpoort aan de voorzijde in de vorm van een sleuf. De twee units
zorgen samen voor een frequentiebereik van 50 Hz tot 30 kHz binnen +/- 3 dB. De
scheidingsfrequentie ligt rond 3500 Hz. Een tweede order filter voor het laag en derde orde voor het
hoog is toegepast. De gevoeligheid ligt op 88 dB met een nominale impedantie van 8 Ohm. De bi-wire
terminal is verzilverd en de interne bekabeling is van OFC koper. De kast zelf is gemaakt uit 18 mm
MDF voor de wanden en 21 mm MDF voor de baffle. Op de baffle past een magnetisch vastgehouden
frontje. Intern is de woofer extra stevig opgehangen, iets dat Elipson het AVS systeem noemt.
Met in gedachten de ervaring uit de jaren ’70 met de 1302 aan zware versterkers, heb ik de Studio Pro
aangestuurd met een paar flinke PrimaLuna DiaLogue Six eindversterkers aan een DiaLogue Three
voorversterker. Bronnen waren een PrimaLuna ProLogue Eight CD-speler, stand-alone of spelend via
een separate DAC, daarnaast een Vyger platenspeler met SME arm en Phase Tech element,
versterkt via een Xindak phonoversterker. Bekabeling merendeels van Inakustik, Chord, Hanze Hifi en
Supra. Voor het soms broodnodige extra laag is een Dynaudio subwoofer gebruikt. Stands van Target
en de NorStone Walk (149 Euro) dienden als onderstel. (NorStone heeft ook de Stylum 1 bijpassende
stand voor 89 Euro). De Elipsons namen tijdelijk de plaats in van mijn Ruark Sabre III monitors die ter
vergelijk voorhanden bleven.
Spelen
Je bent Amerikaanse, je woont in Engeland en je zingt in het Frans. Dan moet je naam Stacey Kent
zijn en heet je CD Raconte-Moi. Een heerlijke CD waarvan ik track twee en drie het liefste draai.
Goedbeschouwd zou ik de hele recensie aan deze twee tracks kunnen ophangen, omdat ze precies
laten horen wat de sterke en zwakke punten van de Elipson zijn. In de eerste plaats valt op, hoe diep
de Studio Pro lijkt te gaan, ook zonder ingeschakelde subwoofer. De indruk wordt gewekt dat het om
een groter systeem gaat, iets dat weerklinkt in de strak opgenomen bas. Tegelijk realiseer ik mij
terdege dat het niet gaat om een vals opgeblazen basweergave die commercieel lekker klinkt, maar
na een paar maanden onaanvaardbaar wordt vanwege het monotone gedreun. De hoge tonen zijn
duidelijk aanwezig, niet te hard, niet te zacht en zelfs het bijna onuitwisbare karakter van een
ringdome is niet op de voorgrond gezet. Mogelijk is dit te danken aan de kwaliteit van het wisselfilter
en de hoge scheidingsfrequentie. Het stereobeeld is ruim en los. Erg diep in verhouding tot andere
luidsprekers die eerder in een gelijke opstelling speelden. Stemmen staan net niet hoog genoeg, wel
op enige afstand, terwijl de ruimte achter de stem een meter of twee doorloopt. Telkens als ik muziek
draaide op de Elipson is mij opgevallen hoe losjes de speaker speelt. Niets kleeft aan de baffle, nooit
zuigt het geluid de conus in. Commentaar? Ja, de stem van mevrouw Kent is licht neuzig, neuziger
dan ik gewend ben van mijn Ruark monitors. Alsof ze een beetje verkouden is. Die klank is
gedeeltelijk op te heffen door niet mijn externe DAC te gebruiken maar de interne upsampling DAC
van de PrimaLuna. Die heeft een andere klank, zachter, meer ingetogen, afstandelijker. Maar
uiteindelijk minder bevredigend omdat ik niet zo houd van afstand. Liever beleef ik de muziek dichtbij.
Een andere oplossing is de inzet van een subwoofer die stemmen wat meer body geeft. Hetzelfde
beleef ik met Jacintha, iets te hees, maar verder vreselijk lekker. Wanneer ik mij realiseer dat ik naar
luidsprekers van 800 Euro per paar luister, durf ik de kritiek nauwelijks te uiten. Omdat de som der
delen wel heel hoog uitkomt. Het zal te maken hebben met mijn voorkeur voor damesstemmen. Terug
naar het stereobeeld. Dat staat toch zó mooi los. Daarmee ontstaat een holografisch beeld waarin van
alles gebeurt. Je kunt mensen en instrumenten precies aanwijzen. Een erg goede eigenschap van de
Studio Pro, die het luisteren zeer veraangenaamt vanwege de speelsheid. Bij Elipson hebben ze echt
hun best gedaan om de afstemming van de Studio Pro zo mooi te krijgen. Tweeter en woofer zijn niet
afzonderlijk hoorbaar, er is geen overgang tussen de twee units, ze blijken als één entiteit op te
treden.
Met een mooie platenspeler voorhanden is het zonde om die niet te gebruiken. Tijd voor Vivaldi,
gespeeld door I Solisti Veneti. Daar valt de neuzigheid weer een beetje op. Juist in het vioolspel. Maar
dat valt op te lossen door de vrij opgestelde luidsprekers te ondersteunen met een subwoofer. Of,
helaas kan ik dat niet realiseren in de luisterruimte, door de luidsprekers in te klemmen tussen
boeken. Dat klemmen zal helaas ten koste gaan van dat mooie stereobeeld. De lichte ondersteuning
van de subwoofer doet wonderen. Niet alleen voor het laag en de toegevoegde “body”, maar
eveneens neemt de afmeting van het stereobeeld nog meer toe en komt alles nog losser in de ruimte
te staan. De set ademt meer. Toch wil ik die subwoofer niet te lang ingeschakeld laten, omdat u als
luisteraar in eerste instantie uit zult gaan van de luidspreker “as is”. Naast het mooie beeld valt op, dat
er geen nare randjes aan de strijkinstrumenten te bespeuren zijn, het hoog is fraai zacht met de juiste
doortekening. De lage tonen van bas en cello blijven van elkaar onderscheiden. Vivaldi deed niet veel
met piano, dus door met iets totaal anders, Keith Jarrett in Keulen. Muziek waarmee ik vroeger
Elipson heb leren waarderen. Dat is niet veel veranderd in al die jaren. Niet bij Elipson, niet bij mij.
Natuurlijk is het onmogelijk om terug te halen wat ik toen beleefde, is de klankkleur niet meer in de
oren, zijn herinneringen vervaagd. Wat ik me wel realiseer, is dat herinneringen vaak mooier zijn dan
de werkelijkheid ooit is geweest. Des te opvallender dat Jarrett zoveel plezier geeft met de oude plaat.
Het lijkt of de Studio Pro wil bewijzen dat hij net zo goed is als de 1302 of 1303 vroeger. Wees niet
bevreesd dat de kleine luidspreker de vleugel tot een huiskamer-piano reduceert. Al kan de kast van
de vleugel niet correct worden weergegeven vanwege de fysieke beperking van de luidspreker, de
illusie blijft overeind dat het gaat om een groot instrument in een grote ruimte. Heerlijk puntig, heerlijk
snel. Mag ik nog even die sub inschakelen? Fijn, daarmee is de vleugel compleet. De ruimte is nog
duidelijker aanwezig door de luchtverplaatsing. Nogmaals, een subwoofer moet niet, maar het kan wel
als u toekomstplannen in die richting hebt. De luidspreker zelf is het meer dan waard.
Langzaam maar zeker nader ik de voltooiing van de recensie. Veel meer woorden zouden een
herhaling betekenen van hetgeen hierboven is gesteld. Het moge duidelijk zijn dat Elipson een fraai
systeem heeft neergezet tegen een scherpe prijs. Het lijkt zo eenvoudig om een speaker te bouwen,
zeker een kleine tweeweg, maar toch schuilt er heel veel ervaring in de weergave. Want een kleine
fout wordt al snel hoorbaar. Daarnaast is goed te horen dat de Elipson tot de Franse school behoort.
Waar Engelse luidsprekers over het algemeen wat donkerder getint zijn en de Duitse varianten erg
helder, zit Frankrijk daar tussenin. Luidruchtig als ze zijn, vaak met de nadruk op het stemgebied.
Daarin schuilt dan het gevaar van een licht neuzig geluid waar een merk als Focal vroeger ook
last/plezier van had, voordat ze zich meer gingen richten op de internationale markt. Waarmee een
zeker charme verdween die ik in de Studio Pro weer terugkrijg. Vive la France, vive les haut-parleurs
françaises. Vooruit, nog even ter afsluiting genieten van dat indrukwekkende stereobeeld middels
Dead Can Dance op LP. Full blown system, warm en ingespeeld, sub aan, volume omhoog, geen idee
wat u nog meer zoekt, ik weinig en zeker niet in deze budget prijsklasse. Drums rollen, percussie
zweeft de ruimte in, de stem zweeft, details zijn ruim voorhanden. Impact genoeg op deze manier en
als ik wegglijd in de muziek is het laatste wat ik denk: “Geef mij een in basis goede luidspreker als
deze Elipson, met daarachter een stevige versterker en ik heb niets meer te wensen dan uren
draaibare muziek voorhanden te hebben”. Een luidspreker hoeft niet altijd duur, esoterisch of
wanstaltig te zijn om lekker te klinken.
Kort samengevat
Wie niet teveel geld wil uitgeven aan audioapparatuur kan zich geen buil vallen aan de Elipson Studio
Pro. Het is een eerlijke en heerlijke luidspreker met een zeer scherpe prijs/kwaliteit-verhouding. Wat
mij persoonlijk erg bekoort is de strakke afstemming van de lage tonen. Geen vals laag, geen bonken
van de reflexpoort. Elipson probeert niet via trucs de consument om de tuin te leiden. Wie meer laag
wil zal een subwoofer moeten kopen, wat een uitstekende oplossing is (of een groter systeem).
Vanwege het strakke laag kan de Studio Pro als één van de weinige luidsprekers een plekje vinden in
een boekenkast of op de vensterbank. Combineert u hem daar met dure tot kostbare elektronica voor
bron en versterking, dan kan het resultaat verbluffend zijn voor deze prijsklasse en ook heel wat
hoger. Vooral omdat naast dat strakke laag het middengebied mooi open is en de tweeter geen
zweem van scherpte vertoont. De smalle voorkant draagt bij aan het voorbeeldig reproduceren van
het stereobeeld. Wie de ruimte heeft, kan de Studio Pro natuurlijk ook op een hoogglans gelakte
NorStone stand zetten. Daarmee creëert u een visueel zeer aantrekkelijk systeem, dat vooral in een
modern interieur eerder zal sieren dan storen. Kortom: mogelijkheden genoeg om via de Elipsons van
muziek te genieten. 35 jaar na de Elipson 1302/1303 geniet ik opnieuw van de muziek van toen op
een Elipson systeem van vandaag.
Prijs:
Elipson Studio Pro per paar
NorStone Walk stands per paar
799 Euro
149 Euro
Importeur:
AVTunes in Raalte
Tel 0572-363337
Fax 0572-363336
E-mail [email protected]
Internet www.avtunes.nl
Gebruikte apparatuur:
Analoog:
- Phase Tech P-3 Alexandrite low output MC-element
- V.Y.G.E.R. Baltic M platenspeler
- SME 312 pickup-arm
Digitaal:
- PrimaLuna ProLogue Eight CD-speler
- DHTRob Musique Juste non oversampling, non-filtering buizen D/A-converter
Versterking:
- Xindak LP1.0 phonoversterker (gemodificeerd)
- Xindak MC10-26dB MC stepup trafo’s
- PrimaLuna DiaLogue Three lijnvoorversterker
- PrimaLuna DiaLogue Six mono eindversterkers
Luidsprekers:
- Elipson Studio Pro
- Ruark Sabre III
Subwoofer:
- Dynaudio Sub 250 actieve subwoofer
Stroomvoorziening:
- Netsnoeren: Läpp (DIY), Supra LoRad (DIY), Hanze Hifi
- Netfilter: SEEC HQSN-4U
- Netspanning: Supra MD-06 EU Mk II verdeelblok
Kabels:
- Interlinks analoog: Crystal Cable Connect Piccolo, Inakustik Rhodos Silver
- Interlinks digital: Apogee Wide-Eye
- Interlink subwoofer: TAF Next 1
- LS-kabels: Chord Company Odyssey 4
Accessoires:
- Meubel: Ikea Ivar
- LS-stands: Target MR60, NorStone Walk
- Overig: Master Base Mbase/1, Hanss Acoustics platenwasmachine, Allnic Absorb-GEL, Oehlbach
Phaser, Soundcare Superspikes