- Scholieren.com

Geschiedenis: hoofdstuk 1
Kenmerkende aspecten: prehistorie
1. levenswijze van jagers & verzamelaars
2. ontstaan van landbouw en landbouwsamenlevingen
3. ontstaan van eerste stedelijke gemeenschappen
=> in prehistorie nog geen geschreven bronnen tot uitvinding schrift in 3000 v.C.
Vele soorten mensen:
Australopithecus
- tussen 4.3 miljoen en 2 miljoen jaar geleden => in Afrika
- stenen werktuigen => jagen en verzamelen
Homo Habilis
- tussen 2.2 miljoen en 1.5 miljoen jaar geleden => in Afrika
- oudste menselijke fossiel is van deze soort
- jagen en verzamelen
Homo Erectus
- tussen 1.9 miljoen en 0.4 miljoen jaar geleden => in Afrika, Azië en Europa
- stenen werktuigen => jagen en verzamelen
- uitvinding van het vuur
Homo Sapiens
- de mens => tweevoetige primatensoort
- technologie
- industrie, handel en landbouw
Vrouwen in vroegste samenlevingen machtiger dan mannen => doordat mannen onwetend
waren over voortplanting
Kenmerken samenleving: prehistorie
- middelen van bestaan: jagen en verzamelen
- gelaagdheid: geen vaste leider => want geen grote verschillen in rijkdom en bezit
- woonplek: kleine tentachtige hutten
=> nomadisch bestaan: ±10 maand op 1 plek, dan vertrekken vanwege voedseltekort
10000 v.C. => begin eerste landbouwsamenlevingen
=> in Syrië, Irak en Israël => Vruchtbare Halve Maan => aan oevers overstroomde rivieren
Mesopotamië (huidig Irak) => tussen Eufraat en Tigra => grote rivieren
Overgang naar landbouw duurde lang => geleidelijk
=> ook wel: Neolithische Revolutie => grote gevolgen
Voordeel landbouw => niet meer telkens hoeven te verhuizen => sedentair bestaan ontstond
=> voedseloverschotten ontstonden => niet iedereen hoefde meer voor eten te zorgen
=> specialisatie kon ontstaan, bv. pottenbakkers, bouwvakkers etc.
Bevolking nam toe => ontstaan dorpen, later steden => handel tussen dorpen
=> ook oorlog => zo ontstonden legers
Samenleving werd minder egalitair => grotere verschillen
=> grote boeren en belangrijke militairen kregen meer macht
=> iemand moest leiding nemen => zorgen voor voldoende eten, veiligheid en regelgeving
=> door o.a. bovenstaande ontwikkelingen ontstond het schrift
Mesopotamië => eerste landbouwbeschaving
=> beschavingen ontstaan in stedelijke gebieden
Vruchtbare grond gecreëerd door irrigatie => samenwerking was hiervoor nodig
Schrift van Mesopotamiërs (Soemeriërs) => spijkerschrift => allemaal kleine tekeningetjes
=> nadeel: geeft moeilijk abstracte processen weer
Vorsten => schrijven => duidt op kennis
=> moesten ook goed zijn in aanvoeren van leger
Stadstaat => stad met omringend platteland, vormen samen een staat
=> inwoners: tussen 10000 en 50000
Informatie over religie => terug te vinden uit graven
=> ook uit: Ziggoerat-tempels
Schrift teruggevonden op kleitabletten => bv. de wetten
=> vastgelegde wetgeving zorgde voor gelijkheid => geen willekeur in soortgelijke situaties
Koning Hammoerabi => oudste wetten, erg streng
=> gebaseerd op: oog om oog, tand om tand
=> vastgelegde wetgeving zorgde voor gelijkheid, geen willekeur in soortgelijke situaties
Egypte
Jaarlijkse overstromingen zorgden ervoor dat landbouw mogelijk werd => hoge beschaving
kon ontstaan
Gelaagdheid samenleving: (laag naar hoog)
slaven => boeren => ambachtslieden => soldaten > schrijvers, geestelijken en generaals
=> hoogste: farao => stamde volgens Egyptenaren van zonnegoden af
Godsdienst => polytheïstisch geloof => natuurgoden, belangrijkste god: zonnegod Rha
Leven na dood, veel belangrijker dan leven voor de dood
Farao’s:
Cheops => 4de Dynastie, Oude Egypte
- liet grootste piramide bouwen => in Gizeh
Hatsjepsoet => 18de Dynastie, ‘Nieuwe Rijk’
- eerste vrouwelijke farao die zelf regeerde
Achnaton => 18de Dynastie
- polytheïsme werd afgeschaft, monotheïsme ingevoerd
Toetanchamon => 18de Dynastie
- veranderde hervormingen Achnaton terug
- enige farao die is teruggevonden
Ramses II => 19de Dynastie
- grootste farao ooit => 66 jaar geregeerd
Cleopatra => laatste farao Egypte
- had verhouding met Julius Caesar => leverde meer macht op
- zelfmoord gepleegd
Staatsvormen
- monarchie: staat met 1 vorst aan het hoofd, door erfrecht aan de macht
- tirannie: wrede onderdrukking door tiran => maakte misbruik van zijn macht
- aristocratie: staat geleid door groep aanzienlijken of adel => slimsten en ‘besten’
- oligarchie: staat geleid door kleine groep => bv. kooplieden in Nederland tijdens 17 e eeuw
- democratie: bestuur waarbij het volk beslist => in polis Athene => directe democratie
- nepotisme: soort van vriendjespolitiek
500 v.C. => ‘Gouden Eeuw’ voor Athene
=> havenstad => rijk door handel, ook vloot (marine) kon ontstaan
=> sterkste tegenstander: Perzië
Pericles => staatsman Athene in 5de eeuw => voerde dagloon in voor mannen die deelnamen
aan volksvergadering
Verschillen democratieën
Athene
alleen mannen mochten stemmen
=> met Atheens burgerrecht
directe democratie
=> waren zelf volksvertegenwoordigers
Nu
iedereen van boven de 18 mag stemmen
=> vanaf 1919
indirecte democratie
=> wij kiezen volksvertegenwoordigers
Ostracisme: schervengericht => ontstond in Athene
=> betekent: politieke leiders konden met het schervengericht iemand verbannen, als er
genoeg stemmen waren => veel corruptie
Polis Athene bestond uit:
- stad Athene
- omringende platteland
Godenwereld van Griekenland
=> polytheïstisch
- Oppergod: Zeus
- Echtgenoot Zeus: Hera
- Wijsheid: Athene
- Liefde: Aphrodite
- Oorlog: Ares
- Water: Poseidon
- Onderwereld: Hades
Verschillen Sparta-Athene
Sparta
lag niet aan water
=> lag op berg, Peloponesus
verbouwde eigen voedsel
aristocratische oligarchie
=> oudste mannen hadden meeste macht
Athene
lag wel aan water
voerde graan in, exporteerde wijn & olijfolie
=> meer handel
democratie
Sparta => leger en oorlog voeren erg belangrijk
=> sterkste landleger: erg streng
Als kind zwak was of leek wordt hij/zij direct vermoord => infanticide
=> streefden naar een sterk volk => eugenetica
Oude mannen hadden is Sparta de meeste macht
Eind van 5de eeuw => Peloponesische oorlogen => oorlogen tussen Athene en Sparta
=> tijdens oorlog overleed Pericles, Athene had geen sterk leider meer
=> zo won Sparta de oorlog
Na oorlog beide polissen zo verzwakt => eind van Griekse Rijk
=> Griekenland wordt veroverd door Alexander de Grote