De kerk. Kerkmuren

Kerkmuren – Hoe kan het dat er zoveel kerken zijn? En hoe gaan we daarmee om?
Geschiedenis van kerkscheuringen
Zoals wij allemaal weten zijn er behoorlijk veel verschillende kerkgenootschappen in Nederland.
De PKN, de Rooms-Katholieke Kerk, Remonstrantse Broederschap, Gereformeerde Gemeente,
Gereformeerde Kerken Vrijgemaakt, oud Gereformeerde gemeenten in Nederland, Gereformeerde
kerken in Nederland hersteld, Hersteld Hervormde Kerk, Voortgezette Gereformeerde Kerken in
Nederland, en dan heb je ook nog evangelischen, Lutheranen, vrijzinnigen, en… ga zo maar door…
Hoe kan dit? Waar komen al die genootschappen vandaan? Om dit een beetje helder te krijgen volgt
er nu een enigszins theoretisch verhaal. We beginnen bij de vroege kerk. De eerste eeuwen na het
leven van Jezus kreeg het christendom binnen het Romeinse Rijk steeds meer invloed. In het jaar 380
werd het zelfs tot staatsgodsdienst uitgeroepen. Deze staatsgodsdienst van het Romeinse Rijk
groeide uiteindelijk uit tot de Rooms-Katholieke kerk. Ook in deze tijd waren er meningsverschillen
onder Christenen. Daarom werden er zogenaamde concilies gehouden: vergaderingen waarin
theologische onderwerpen besproken worden. Bij deze vergaderingen zijn vertegenwoordigers van
verschillende kerken aanwezig. Ondanks deze vergadingen vonden er toch verschillende scheuringen
plaats, maar de Rooms-Katholieke kerk bleef, in ieder geval in Europa, de belangrijkste kerk.
Dan maken we nu een grote sprong in de tijd, naar de 16de eeuw. In deze eeuw staan er een aantal
mensen op die de Rooms-Katholieke Kerk van willen veranderen. Onder deze hervormers zijn onder
andere Luther, Calvijn en Zwingli, namen die jullie waarschijnlijk wel kennen. Deze hervormers zijn
van mening dat mensen alleen door geloof met God verzoend kunnen worden. Bij de RKK-en zijn er
ook nog werken nodig als vergelding voor zonden. De RKK gaat niet mee in deze hervormingen, en
daarom komt het tot een scheuring. Vanaf dat moment vormen de Katholieken en Protestanten
aparte groepen binnen het christendom.
Naast de voorwaarden voor de verzoening, zijn er nog een aantal verschillen tussen Katholieken en
Protestanten. Zo hebben Katholieken 7 sacramenten; de doop, de eucharistie, of het avondmaal, het
vormsel, de biecht, ziekenzalving, priesterwijding en het huwelijk. De Protestanten hebben er maar
twee: de doop en het avondmaal. De overige vijf hebben de Prostestanten niet overgenomen omdat
Jezus die niet zelf in de Bijbel instelt. Nog een verschil is dat de Katholieken aan heiligenvering doen,
terwijl de Protestanten van mening zijn dat alleen God vereerd mag worden.
Sinds de reformatie is de relatie tussen Katholieken en Protestanten vaak moeizaam geweest, maar
gelukkig wordt de relatie steeds beter. Sinds een concilie uit de vorige eeuw worden de Protestanten
door de Katholieken niet langer ‘ketters’ meer genoemd, maar ‘andere christenen’. Toch erkennen
de Katholieken de Protestantse kerken niet als kerken, maar als ‘kerkvormige gemeenschappen’.
Opvallend is dat er bij de Prostestanten meer kerkscheuringen plaats lijken te vinden dan bij de
Katholieken. Dit heeft te maken met het feit dat de Katholieken er zoveel mogelijk aan doen om de
eenheid te bewaren, en om groepen met andere meningen binnen de kerk te houden. Wanneer men
bij de Protestanten van mening verschilt, vindt er al snel een scheuring plaats. Ook binnen de
Katholieke Kerk zijn er dus verschillende meningen en standpunten.
In Nederland vormen de protestanten de Gereformeerde Kerk, die vanaf 1818 de Nederlands
Hervormde Kerk heet. Vanaf dat moment splitsen er zich verschillende groepen van de Nederlands
Hervormde Kerk af, vaak vanwege theologische onenigheden, en soms omdat zij de Hervormde Kerk
niet orthodox genoeg vonden. Ook bínnen deze groepen vonden er scheuringen plaats.
Sindsdien zijn er in Nederland verschillende pogingen gedaan tot oecumene. Dit is een moeilijk
woord, maar betekent eigenlijk dat er geprobeerd wordt om verschillende kerken weer bij elkaar te
brengen. Een voor ons welbekend voorbeeld hiervan is het ‘Samen op Weg-project’, waarbij drie
kerkgenootschappen samengingen in de PKN. Dit waren de Evangelisch-Lutherse Kerk, de
Gereformeerde Kerken in Nederland, en de Nederlands Hervormde Kerk, waar wij deel vanuit
maakten. Helaas heeft deze poging tot oecumene ook tot een scheuring geleid. Een deel van de
Hervormde Kerk was het niet eens met de fusie, en scheurde zich af en ging verder onder de naam
Hersteld Hervormde Kerk.
Net, bij ‘over de streep’, kwamen er een aantal stellingen voorbij waarvan jullie vonden dat het niet
perse de kern uitmaakte van ons geloof. Maar er kwamen ook stellingen voorbij waarvan jullie
allemaal vonden dat dat beleden moet worden binnen een christelijke gemeente. Er zijn echter
mensen die niet geloven dat Jezus lichamelijk is opgestaan, of dat Jezus voor onze zonden is
gestorven. Vanuit ons perspectief zijn deze mensen vrijzinnig. Zij zien God bijvoorbeeld als ‘kracht’, in
plaats van als persoon. Het christelijk geloof wordt dan als leidraad voor het handelen gezien, in
plaats van de reddende waarheid. Tijdens de gespreksgroepjes komen deze onderwerpen nog aan de
orde.
Reden van kerkscheuring
In de vroeg tijdige gemeentes waren ook al scheuringen. We lezen verschillende keren in
verschillende brieven van Paulus dat hij oproept tot verdraagzaamheid. Dit vooral omdat veel
gemeentes het niet altijd met elkaar eens waren. En dat daar dor ook ruzies ontstaan. We lezen niet
dat er echte scheuringen zijn. Maar wel heel duidelijk dat er mensen zijn die zich onder een andere
“leider”noemen( 1 Korinthe 1: 10-17).
Er zijn allerlei redenen voor een kerkscheuring. Vaak gaat het om een aantal verschillen te gelijk. het
kan om fundamentele verschillen gaan. Zo zijn er kerken die geloven dat de bijbel niet werkelijk
gebeurt is en dat we het als een boek vol metaforen kunnen zien. Er zijn ook scheuringen die over
kleinere dingen gaan. Zo als het wel of niet ritmisch zingen. Of het wel of niet dragen van een hoed of
rok. Heeft bij gedragen aan kerk scheuringen. Vaak zien we ook dat er een verschil in uitleg of andere
kijk op de bijbel een rol speelt. Er zijn scheuringen die niet mee wilden gaan in veranderingen en zo
“ouderwets”mogelijk wilden blijven. Vaak spelen de gewoonten dan een rol. Met het idee zo doen
we het al jaren en dat gaat goed. Koppigheid is dan een eigenschap die je veel terug ziet komen.
Niemand wil iets toegeven. En denkt het zelf het beste te weten.
In welke mate is het erg dat er verschillende kerken zijn? Dat is best een lastige vraag. Het is in ieder
geval niet alleen goed of alleen slecht. Er zijn best veel conflicten ontstaan door een afscheiding. Het
is ook niet altijd makkelijk om te accepteren dat er mensen uit jou kerk weg gaan of niets willen
veranderen. Het is niet goed om daarom maar niet met elkaar om te willen gaan. Het zijn net zo goed
onze naasten waar we zorg voor hebben. Het is een lastig punt omdat we soms niet eens goed een
verschil weten of zien. Het kan ook mooie dingen mee brengen. Wanneer je over een kerk muur
heen kijkt zie je vaak meer als alleen die kleine verschillen. We hebben bijna allemaal ook grote
overeenkomsten. Wanneer we daar naar kijken en minder naar de verschillen zal je al minder moeite
hebben met een andere kerk. En kunnen we zelfs leren van een ander. Zo als de toewijding aan de
kerk of de Bijbelkennis die in een andere kerk geleerd wordt.
Wat zegt de Bijbel over kerken en kerkscheuringen.
De Heere Jezus zelf zegt in het hogepriestelijk gebed Joh. 17: 21 opdat zij allen één zullen zijn, zoals
U, Vader, in Mij, en Ik in U, dat ook zij in Ons één zullen zijn, opdat de wereld zal geloven dat U Mij
gezonden hebt. Jezus roept hier dus op om eenheid te vormen. Daarmee laten we naar de mensen
om ons heen ook de eenheid van God zien.
In 1 Korinthe 1:10-17 (lezen) hier zegt Paulus heel duidelijk dat het niet de bedoeling is om je onder
een specifieke groep of kerk te noemen. Het gaat om bij wie je hoort. En dat is als het goed is Jezus,
want Paulus geeft duidelijk aan dat Jezus niet verdeeld is. En wel degelijk voor ons gestorven.
Daarnaast waarschuwt Paulus ook sterk in 1 Korinthe 3: 1-9 tegen verdeeldheid.
Het is niet goed om als gemeente van Christus verdeeld te zijn. Helaas is dit wel het geval. Dat geeft
ons wel een opdracht mee. We moeten toch een eenheid proberen te vormen ondanks die
verdeeldheid. We worden in Romeinen 14 opgeroepen tot verdraagzaamheid. In vers 1 lezen we
Aanvaard dan wie zwak is in het geloof, maar niet om over meningsverschillen te strijden.
We moeten dus niet strijden over onze verschil van mening. We lezen in vers 3 dat wel elkaar ook
niet mogen veroordelen daar om.
Ook in de vroege christelijke gemeentes was er al een verschil in gemeenten. Niet dat er zo heel
duidelijk andere benamingen worden gegeven aan de verschillende gemeenten. In Romeinen 14
vers 17 -21 lezen we van een onderling verschil. Paulus vraagt hen dan ook om elkaar te verdragen,
en niet onbelangrijk om rekening te houden met elkaar. De een is sterk en de ander is zwak. Dat
vraagt om een beetje aanpassingsvermogen. Zo dat je een ander niet tegen het hoofd stoot. Het gaat
hier om uiterlijk heden.
-Gespreksgroepjes
1) Welke stellingen en praktijken in het geloof zijn essentieel voor een kerk?
2) Wat vind je van de praktijken en stellingen van andere kerken, die afwijken van onze praktijken?
-Volwassendoop als standaard
-Vrouwen moeten een hoed dragen in de kerk
-De dominee moet een toga dragen
-Jezus is niet de Zoon van God
-God is meer een kracht dan een persoon
3) Hoe ga je om met (mensen uit) kerken die andere dingen geloven/ doen dan wij?
4)Is het erg dat er zoveel verschillende kerken zijn?
5) Zijn er stellingen / praktijken van andere kerken waarvan jij vind dat ze ook in onze kerk geloofd /
gedaan mogen worden?
6) Wat zou jij kunnen doen om de eenheid tussen de kerken te bevorderen?

Conclusie
Kerkscheuringen zijn niet goed. We moeten ook zeker nieuwe kerkscheuringen zien te vorkomen.
Maar we worden van uit de bijbel al opgeroepen om verdraagzaam te zijn. Het verschil in kerken
is niet alleen een slecht iets. We kunnen juist ook van elkaar leren. Iedere kerk heeft wel iets
waar je het me eens bent en wel iets waar je het niet mee eens bent. Er is geen een kerk die de
absolutie heeft. Daar waar mensen bezig zijn is er verdeeldheid. Dat bleek al in de vroege
christelijke gemeentes. We moeten wel uitkijken waar we onze grens stellen. We kunnen niet
met alles van andere kerken eens zijn. En sommige gemeentes of groeperingen hebben punten
in hun kerk waar we het niet mee eens kunnen zijn, omdat dat de bijbel tegen spreekt.