Apostolisch en atheïst

Apostolisch en atheïst
“ Hoe v i e r je d e ke r st ” w as en k el e m aa nde n t er ug h et th em a v a n e nk e le a rt ik elen i n d e S t r oom . Ap ost o li s ch en met ee n nie t - a pos tol is ch e pa r tne r be s ch rev en
hoe z e hu n eig en g ev oel en dat v an hu n p ar tne r p rob e er de n t e v er en ige n. Ee n
v an d i e p a rt n er s w er d b es ch r ev en a l s e en at he ïst . Al s i k het g oed h eb beg r epen w as dit v oo r he m e en r ed en o m n iet v ee l aff ini te it met on s g eno ots ch ap t e
hebb en . H et b r ac ht b ij mi j in h er inn e rin g dat i k ja r en te ru g o p aa nr ad en v an
en ke le m ed e- apo st o li sc he n eni g e ti jd st op te in het m a ke n v an d e r el ite st , ee n
onli ne v r ag en li jst v a n h et d ag bl ad T rouw . D e t e st p r et end e er d e o p b a si s v an j e
antw oo r de n je re lig i e uz e id ent it e it te op en ba re n. T ot m ijn v e r ra ss ing b le e k ik
ee n v o lblo ed at h eï st t e z ijn . I k d urf de h et ma a r a a n e en en k el in g op te b ie c hten …
Dick Janknegt
At h eï st
De ver ras s i ng v lo e i de v oor t u it he t f e i t d at h et wo ordj e a th eïs t v o o r m ij e e n ne g ati e v e k l ank he ef t. H o e da t k om t we et ik n ie t p rec ies . K l as s iek e k erk e lij k e a an d u id in g en a ls k ett er of h e i de n, dr a g en n i e t be p a a ld b ij a a n ee n p os it i e v er b ee l d. D e
l et ter l ij k e be t ek en is is o ok n eg a ti ef : h et ze g t u i ts l u it e nd ie ts o v er w at j e n i ét be nt :
nam e l ij k ee n t he ïs t . E n toc h , a ls j e j e ee ns wa t n ad er v er d ie p t i n he t b egr i p , is er
v oor ne g at i v it e it ge e n r ed e n. Ee n a th e ïs t is i em and d ie g e en t h eïs t is . O m d e b et ek enis er v a n t e be gr ij p en zu l j e dus e ers t n a ar h et b e gr ip t h eïs t m oe t en . De ge br u ik elij k e d ef i n it i e d aar v a n is i em an d d i e ge l o of t i n ee n G o d d i e b ui t e n d e m ens om
be wu s t s t uur t e n b es li s s i ng e n ne em t . D at g e l oof h eb ik n ie t, n e t a l s v e l e a nd er e
ap os to l is c he n. J e k u nt d us s t el l e n da t ik g e e n th e ïs t b e n. H e la as , i k k an er n i et om
he e n. D e r e l it es t was n ie t g ek . Ik b e n ee n a t he ïs t … E e n ze lf de c o n c l us i e za l ver m oede l ij k vo or v e l e a p os t o l is c h e n ge tr ok k en k unn en wor d en . W ie h et t h eïs t is c h
ge d ac h t eg o ed om ar m t za l waar s c h ij nl ij k e l d ers m eer ins p ir at i e v i n de n d a n i n ons
ge n oo ts c ha p. D a t j e g ee n t he ïs t be nt ze g t e c ht er n og n ie ts o v er w at j e d a n we l
be n t. O f t we e wi l lek e u r i ge a t he ïs t e n n aas t h un af wij zi n g v an h e t th eïs m e v er der
no g i e ts gem e en h e bb en , is d e vr a a g. Ee n b oe i e nd e v ra a g, n am el ij k wat j e d a n we l
ge l o of t of d e nk t. He t i s g o ed om o n ze wor t el s e e ns na d er o nd er d e l o ep t e n em en .
Ap o sto li sc he g es ch ie den is
W ie zic h ee n b e etj e v e r d ie pt he ef t i n d e g es c h ie d en is va n h et Ap os to l is c h G e no o t s c ha p wee t d at we t he ïs t is c he wor t e ls h e bb e n. D e l i e ve G od was p rom in en t a an w e zi g i n de op b ou w e n gr oe i va n d e a pos t ol is c h e b e weg i n g, g e en ni e u we k erk , m aar
“G o ds e ig e n W erk ” . In de o ver tu i g i ng d a t h ij G o d pers o o nl ij k a a n zi j n zi j d e h a d
durf de a p os t e l Sc h war z 1 5 0 j aar t er ug he t a an om in N e der l a nd on der s om s be n ar de en ze lf s b edr e i ge n de om s tan d ig h ed e n te s tar te n m et he t v erk o n d ig e n v an zi j n
bo o ds c h a p. H et ge d ac ht e go e d, m et a ls c en tr aa l e l em en t de we de rk om s tg e d ac h t e,
k on ze lf s i n d i e tij d m o e i l ij k va n v r ij zi n n i g he i d b es c h u ld i g d wor d en . W el za te n er
s terk e e l em ent e n i n v a n e en p er s o on l ij k e v er an t wo or de l ij k he i d v a n ee n i ed er , a ls
m ens , en da t l i et d e d eur op e e n k i er v o or v rij d e nk ers . Z o s c hok t e a p os t e l Kr ebs
ron d 1 9 00 m en i ge e n d oor in ee n g e ze ls c h ap , waar ee n s t oe l wer d v rij g e h ou d en
v oor ‘d e H e er ’ , o p d i e s to e l te ga a n zi t t en m et d e m ede d e li n g d at ‘ de H e er ’ n u was
gek om en .
1
He t was ap os t e l V a n O os br e e d i e i n d e v or i ge ee u w ee n a a nt a l op m erk elij k e g edac h te n f or m ul eer d e d i e m eer s tr uc t ur e el t o t e e n k oers w e n d i ng in he t d enk e n l e idde n . E nk el e zi j n er b e wa ar d g eb l e ve n , wa ar on d er, e n i gs zi ns ve rk ort we er ge g e ve n ,
“ B e la n gr ij k er d a n h et ge l o of i n J e zu s e n i n d e a pos te l is he t g e lo of i n j e ze lf ” e n “ He t g aa t n i et om h et ge l o of i n J e zu s , m aar om he t g el o of v an J e z us ”. O ok vr o eg h ij zi c h ze lf we l e e ns af of h ij n u ec ht a l l ee n m a ar e en ‘i ns trum e nt ’ wa s v a n h og er e
m ac hte n. D e ze g ed ac ht e wi l d e er u i te i n d e l ij k bij h em n ie t i n.
Di t zi j n m aar enk e l e f r agm en t en v an h e t do e n e n zi j n v an d e ze gr o te m an . A ls j e
zi j n ge d ac h te n e n u i ts pr ak e n o p j e i n l aa t w erk en e n ze p l a ats t i n d ie t ij d, d a n
d wi ng t h et n o g a lt ij d e en di e p r es pec t af en ee n gr ot e b e wo n der i n g. En , wa t m ij
be tr ef t, o ok e en gr o t e da nk ba ar h ei d . Hij ze tt e h ierm e e ee n b e we g i ng in ga n g d ie
ons ui t h et t h eïs m e we g vo er d e i n de r ic h t i ng v an he t b e wus t zi j n v a n d e e ig e n v e r an t wo or de l ij k he i d. Z ij n o p v ol g er g af h ij i n 1 9 46 de o p dr ac h t m ee ‘ W ande l i n m ij n e we g en ’ , en a p os t e l L . S lok de e d d it m et e la n e n o v ert u i gi n g . Z ek er na he t v er br e k en v an d e b a nd e n m e t de D u i ts e A p os t o l is c he Ke rk ha d h ij d e h an de n vrij om tot
ee n n i eu we m an i er v a n d enk e n te k om en, d i e zi c h v o l le d ig l os m aa k te va n t he ïs t is c he be e ld e n e n g ed a c ht e n. O p he t d oor he m bel e d en g e l oof i n ‘G od als Me ns ’,
wa ar v oor hij ve l e d u i z en d en wis t te ins p ir er en , is in d e ac ht er l i gg en d e ze s t i g j a ar
v oor t ge b ou wd , m aar i n d e k er n is h et na ar m ij n i de e n i et we ze n l ij k ge wi j zi g d.
G od , r e lig ie en het g enoot s ch ap
De e ers te j ar e n n ad a t he t A p os t o l is c h G en o o ts c h a p i n 19 5 1 was op ger ic ht war e n
te v e ns m ij n e er s te m in of m eer be wus t e l e ve ns j ar e n. Ik pr e te n de er b es l is t n i et e e n
ge d eg e n h is t or is c he a na l ys e t e ge v e n, m aar m ij n e ig e n h eri n n eri n ge n b et ek en e n
v oor m ij ze lf na tu ur l ij k v ee l . W at ik m e u it d i e t ij d her i n ner is da t d o or m en i g ee n ,
v erm oe de l ij k d oor de d yn am iek v an d e n i eu we k oers , m et ver v e af s ta n d wer d g enom en v an de k er k , zo we l d e g ed ac ht e wer e l d a ls h et i ns ti t uu t. O o k in j ur i d is c h e zi n
k wam d e af s t an d t ot d e k er k t ot u i ti n g: h e t g en o ots c h ap was g e en k erk gen oo ts c h a p,
m aar e e n s t ic h t in g. ‘W e zi j n ge e n k erk , m aar e e n W erk ’, k lo nk re g e lm at ig , q ua f o r e
m uler i ng o v er i ge ns i n l ij n m et d e ap os to l is c h e p io n i ers v a n de 19 ee u w . E n d at
wer d d a n n ie t g ebr ac h t a ls ee n n uc ht er e an a l ys e, m aar a ls e en b l ij de bo o ds c h a p.
M is s c h i e n ook da ar om wer d he t wo or d G o d n i et ve e l g ebr u ik t, e n a l s h et al ge b eu r de was h et do or ga a ns on l os m ak el ij k i n v er bi nd i n g m et d e m ens , e n v o or al m et d e
ap os te l . O n ge t wij f e l d war e n er d aa ri n vers c h il l e n tus s e n he t e n e en he t a nd er e
ap os to l is c he g e zi n . Ik k an m e n o g we l her i n n ere n d at ik i n d e v ij f t ig er j ar en o p d e
bas is s c h oo l , s am en m et e e n k l as g e no o tj e u i t ee n c om m unis t is c h g e zi n , o p v er zo ek
v an m ij n o u der s a p ar t ge ze t wer d a ls h et go d s d ie ns t o nd er wij s aa n de be urt was . Nu
m is s c hi e n wa t m oe i l ij k v o or s t e l ba ar .
De re ac ti e o p d e ze af s ta n d e l ij k he i d b le ef n ie t u it. H e t wer d d o or v e l en a ls o n ge p as t
er va re n om n adr uk k el i j k af te g e v en op h e t k erk el ij k g e dac ht e go e d, waar u it we w aren v oor t gek om en . Di t l e i dd e t ot e e n m eer e v en wi c h t ig e b e na d er in g , zek er n a da t d e
b ij m en i ge e n aa n we zi g e em ot ies a ls ge v o lg v an de br e uk i n 1 94 6 wat k on de n wo r de n g er e la t i ve er d . I n d e l at er e j ar e n va n a p o s te l L . S l ok , e n i n d e p er io d e v a n zi j n
op v o l gers wer d n i et n e ga t ief o v er d e k erk g e s prok e n. H et be gr i p G od wer d we er
ge br u ik t, o ok br e d er d an al l e en in d e ve r b i n d in g m et d e m ens , m aar a lt ij d i n n ie tth eïs t is c h e zi n . Da t l a ats te k wam o ok to t u it i ng in de r eg e lm ati g g e ho o r d e wo or de n
da t we n ie t i n e en ‘ p er s oo n l ij k e’ G o d g e l o ve n .
Ze lf vo n d e n v i nd ik ‘G od ’ e e n m oo i , m aar t e v ens wa t on h an d i g wo ord . D e vr a ag of
ik i n G o d g e lo of k an ik e i ge n l ij k n ie t b ea n t wo ord e n zo n d er e e n te g e n vra a g: wat b e-
2
do e l j e d aa r m ee ? Me t an d er e wo or de n : he t i s n o ga l b e la n gr ij k wa t j e on d er d it b egr ip ve rs t aa t, dus h o e j e he t d ef i n ie er t. A ls wij G o d b en o em en, in e en g es pr ek , e e n
ge b ed of e e n l ie d , d an h e bb e n we h e t no o i t o ver ee n G o d zo a ls d i e wor d t ge zi e n
do or t he ïs t e n . I n d e c o m m unic a t ie m et a nd er en ge ef t d it ee n gr ot e k ans op ver wa r ri ng .
Di e k an o ok zom aar o ptr e de n b ij o ns g ebr u i k va n d e b egr i p pe n re l i gi e e n r e l i gi e us .
Re l i gi e s t aa t v o l ge ns he t wo or d en b oek v oor g o ds d ie ns t . R el i g i eus he ef t d a n n ie t d e
be t ek en is v a n he t h e b be n va n e en be p aa l d g e vo e l, m aar va n h et a an h an g en v an
ee n g o ds d i ens t i ge r ic h ti n g. M e t de m og e lij k e L at ij ns e herk om s t va n d i t wo or d i n
ge d ac h t en , n am el ij k “ ( op n i eu w) v er b in d en” , bes c h ou w ik m e ze lf a l s e e n r e l ig i eus
m ens , i n de zi n v an v e r bo n d en m et de s c he p p in g, m et m ed em ens e n. Vo or wi e aa n
re li g i eus de e er d er ge no em de ‘of f ic i ël e ’ b et e k enis g e ef t , b e n ik ec h ter a - re l i g ie us .
V er warr i ng we der om . Ne t a ls b ij ge br u ik v a n h et wo ord G o d is h et , zek er i n d e
c om m unic a ti e m et n ie t - ap os to l is c he n , go e d o m dit t e b es ef f e n.
A pos to l is c h en zij n m ens e n d i e ‘ b ij a ll e vers c h il l e n m in of m eer h et ze lf de wi l l en ’ om s c hre ef de ap os te l h et i n 2 0 05 in e e n W eek bri ef . Z o we l d e v ers c h i l l en a ls h e t ‘m in
of m eer h et ze lf d e ’ k o m en o ok t ot u i ti n g i n h et o n d er zo ek d at in 2 0 08 he ef t p l aa t s ge v o nd e n b in n e n he t A pos to l is c h G e n oo ts c ha p n a ar d e be l e v in g v an ons g e l oof . Er
b lij k t b ij vo or be e l d u it da t er gr o te vers c h i l le n zi j n i n he t b e la n g d a t wor dt g e h ec h t
aa n h et ge br u ik v an woor d e n a ls G o d en r e li g ie us . W ie pl a at s e l ij k h ier o v er h et g es prek aa n ga a t za l v er m oede l ij k o nt d ek k en d at d i t i n d e e ig e n g em ee ns c ha p n i et
an d ers is . Da t is n i et z o v er wo n der l ij k , g e zi e n d e v ers c h i l l en d e wi j ze wa ar o p de ze
be gr i pp e n zi j n ge d ef i n i eer d e n k u nn e n wo rd e n g eï nt er pre t eer d . B o v en d i en k om en
ze v o ort u i t de j oo ds - c hr is t e lij k e wort e ls v a n he t g en o ots c h ap , te r wi j l d aa r n aas t
ap os to l is c he n o ok h un i n d i vi d ue l e wo rt e ls h e bb e n. O n verm ij d e l ij k s pe e lt da t m ee bij
op v a tt i ng e n en v oor k e ur e n vo or woo rd g ebr u i k .
Re lat i e met ke r ke n
O ns g en o ots c h ap is m om ent e e l of f ic i e e l ge r eg is tre er d a ls e en k er k gen oo ts c ha p. W e
wer k e n o p t a l va n p l aa ts e n o ok s am en m et ‘a nd er e ’ k erk en , b ij vo or be e l d b in n en de
Ra a d v an K er k en. O ns n i et - th e ïs t is c h d enk e n p la a ts t o ns i n d e vr ij zi n n i ge ho ek ,
s am en m et e nk e le a n d er e gr o e pe r i n g e n . Ec h t l id wor d en va n e e n R aa d va n K erk en
is d oor g a ans n i et m og e lij k , wa n t da t v er gt e x p lic i et e o n ders c hr ij v i ng v an d e (n o g
a lt ij d) t h eïs t is c h e u i tg an gs pu n te n v a n d e c hr is t e l ij k e k erk en, zo a ls v as t g el e gd in de
zo g e na am de pr e am bu l e . I n d e pr ak tij k word t d e ze t he ïs t is c h e v is ie v ers c h i l l en d
be l e ef d e n u it ge dr a ge n. Pl a ats e l ij k on ts t a at h ier e n d a ar d an o ok r u im te om v an u it
on ze e i ge n i d e nt it e it v o l waa r d i g te par t ic ip er en .
Ne t a ls i n h et ec ht e l e v en zi t er t us s en t h eïs m e en a t he ïs m e e e n ‘ g rij s g eb i e d’ , s am enha n g en d m et h e t k os t b ar e ve r m oge n va n d e m ens om te k un ne n t wij f e l en . Z ek er i n Ne d er la n d is er ee n ver s c h u i vi n g te be s pe ur e n. T wij f e l en d e m ens en zo ek e n
e lk aar o ok o p, of zo ek en in d i v id u e el v erd er , m et m ooi e e t ik ett e n a l s a g nos te n ( ‘ik we et he t n ie t ’ ) of m in d er m oo i e a ls i ets is te n (‘ er m oe t toc h we l i ets zij n ’). Ve l e n
v a ll e n i n e en g a t . H et v er la n ge n n a ar h et s a m en b e l e ve n v a n er v ar i ng e n d ie d e zi e l
rak en is er n og we l, m aar m en vi n dt h e t v aa k ni et m eer i n h et k las s i ek e ver b i nd e nde (t h eïs t is c h e) k ad er , t er wij l m en ge e n d uur za am a l ter n at i ef k ad er of v e r ba n d we e t
te v in d en of t e c r e ër e n .
3
Eth ie k
W eer e ve n t er u g n a ar he t b eg i n: m et te ze g g en da t j e g ee n t he ïs t b en t is n o g n ie ts
ge ze g d o ver wa t j e we l b en t. Vo or m en ig e re c ht l ij n i g e th eïs t l i gt d a arm ee v as t da t
j e a ls at h eïs t n ié ts b e nt e n n er ge ns i n g e lo o f t . W aar zou j e j e wa ar de n e n n o r m en,
j e ge v o e l v oo r wa t we l of n ie t g oe d is , v a nd a an m oet e n h a le n ? W aar zo u j e j e n og
do or l a te n l e i de n ? He t m oet we l l e id e n to t e en ‘g o dd e l oos ’ le v e n, m ens en d ie zi c h
do or G o d n oc h g eb o d l at e n l ei d en .
De ze o p va tt i n g is n a ar m ij n o ve r t u ig i ng ee n k arik atu ur va n d e we rk e lij k h ei d . A l d u ize n d en j a re n wo r d t d o or m ens e n g ed ac ht e n g e le ef d , e n k ris ta l l is e ren zi c h wa ar de n
en norm en ui t. D e vr a ag ho e j e g oe d k unt l e v en wer d a l v er vo o r d e j aar t el l i n g g e s te l d d oor f i l os of en e n a n der e wi j s g er e n . W at hu n zo ek toc ht e n na a r a nt wo or d en
he b be n o p ge l e v er d h e ef t o ns t o t v a nd a ag a a n to e ve e l te ze g g en . De d o or v e l en
aa n J e zu s t oe g es c hr e v en ‘gr o n d wet ’ vo or d e c om pas s i e, “ B eh a nd e l e e n an d er z o a l s
j e ze lf b e ha n de l d zo u wi l l en wor d en” , we rd v ij f e e u we n da ar v o or a l d o or Co nf uc i us
v er wo ord . D at d e B ij b e l G o ds wo or d b e va t i s v o or d e é é n ee n r o ts v as t u i tg a ng s pu n t, vo or d e a nd er e e n o n zi n n ig id e e. W ie ge lo of t d at d e B ij b el do or m ens e n is
ges c hr e v en er k e nt d a a r m ee d a t ‘G ods wo or d ’ n i et a n de rs on ts t a at d an ui t h et m e ns e lij k d e nk en .
O n ze tij d k e nm er k t zic h d oor e e n s t erk e t o en am e va n h et a a nt a l e t h is c h e k e u ze n
wa ar v oor we k om en t e s t aa n . T wij f el , d . w. z. de m oe d om s ta n dp u nt en in her o v e r we g in g t e n em en, is o nm is b aar in he t k e u ze proc es . Z o a ls ook c om pas s i e e n l i ef de
onm is ba ar zij n. N i e t n oo d zak e l ij k h er le i d ba a r t ot h e t wo or d G o ds z oa ls d i t i n h et
v er le d en oo i t is o pg es c hr e v e n i n d e T a lm oe d , de B ij b e l of de Kor a n , m aar le v e nd in
he t g e vo e l v a n d e m en s v a n v a nd a a g . O n t wik k eli n ge n g a an s t e eds s ne l l er e n m et
we tt e n v an v oor of vl a k na d e j aa r t e ll i n g k un ne n we s te e ds m i nd er v aak ui t d e v o ete n. H e t be t ek ent da t v as t h ou d en d e th eïs t en m oet en af hak e n i n d e ba tt e n o v er h ede n da a gs e et h is c h e k wes t ies , zo l a n g ze d e we g v a n d e t wij f e l n i et d ur v en of k u nne n i ns l aa n.
Ev ol uti e en g elo of
Me t n am e in d e Ver e ni gd e S t at en is zo n u e n d a n ee n h ef t ig e d is c u s s i e ga a nd e
tus s e n c r ea t i on is te n e n e v ol u ti o n is t en . C en tr aa l s t a at d e vr a a g of we o ns b es t a an
te d a nk en h e bb e n a an d e 7 - da a gs e s c he p p in g d oor G od , zo a l s bes c hre v e n i n G enes is , of da t er e e n e v o lu t ie pr oc es he ef t p l a ats g e vo n de n, wa ar in h et e v o l uer e nd e
l e ve n s t aps g e wij s u it e i nd e l ij k de m ens h e ef t do e n o nts ta a n. O p v a l l en d d a arb ij is
v aak de o g ens c h ij nl i j k e zek er h e i d wa arm ee m ens en s t a n d p u nt en i nn em en . He t o p
s c her p ze tt e n v a n de d is c us s i e h el p t n ie t o m m ens e n a an t e ze t t e n om te d u r v e n
t wij f e le n a a n hu n u i tg a ngs p u n t en .
He t is e e n d is c us s i e d i e o v er de k ern ga at . Z oa ls ik G o d zi e s ta at h ij n ie t h aak s op
de e vo l ut i e, m aar is h et d e k r ac ht di e er i n s c hu i l t. H et o n v oo rs t e lb are proc es h e ef t
n ie t a l le e n he t l ic h aam v a n d e m ens v oor tg e b rac h t, m aar o ok d e zi e l e n d e ge es t,
en da arm ee a l l es wa t we er v ar e n, d e nk en e n b e le v e n . D e n orm en e n wa ar d en d i e
we k oes ter e n, li ef d e, c om pas s ie , h et is i n m ij n v is i e a ll em aa l o nts t a an in di t f an tas tis c h e s c h ep p in gs wo n der . D at g e ef t ho o p. D e e v ol u ti e m ag d an e e n f a n tas t is c h e n
on b eg rij p el ij k won d er zi j n als f e nom e en , m a ar d e we t wa ar l an gs h et pr oc es zi c h
v o ltr ek t is r e la t ief e en v ou d i g. W at zic h h et b es t e we e t a an t e p as s en , h eef t de
gro o ts t e o v er le v i n gs k ans . N a ar m ij n o v er tu i g i ng he ef t d e m ens zo n d er l i ef de en
4
i nl e v i ngs v er m og e n ge en t o ek om s t, e n j u is t da ar om s ta a n de e vo l u ti o na ir e k rac ht e n
‘ aa n o n ze k an t ’ .
E en b ij zo n d er e l em ent h i er b ij is da t wa ar d e e vo l ut i e zi c h v o or zo v er we we te n
zo n d er e n ig e b e wus t e s tur i ng v o ltr ok k en h e e f t, er n u do or h e t be w us t zi j n en de
k enn is v a n d e m ens e en an d er e dim e ns i e o n ts t aa t . W etens c h ap p er s s l a ge n er in
s ne l t em po i n om m ys t er ies r on d h et D N A e n d e e v o lu t io n ai re s am e nh a ng t e o nt r af el en , e n … t e m an i pu l er e n . De m og el ij k h ed e n, d e vra g en di e d i t op roe p t, d e c o ns eq u en t ies er va n , he t v er g t a nt wo or d en d i e n ie t te v in d en zi j n in k l as s i ek e r e l ig i e uze g es c hr if t e n. H et za l d e e v o lu t ie b e ïn v l o ed en , v ers ne l l e n of af r e m m en , op e e n
wij ze d i e n iem an d va n o ns k a n v o or zi e n of v oors p e l le n. H e t ne em t n ie t we g d at we
er a l le n v er a nt wo or de l ij k v o or zi j n.
Rec e nt h ers en o nd er zo ek h eef t d e a l ou d e vr a ag ( zo we l f il os of is c h a ls t he o lo g is c h)
of m ens e n we l e en e i g en wi l h e bb e n , we er v er le v e nd i g d . N u d us n i et v a n u it t he ïs t is c he ho ek , m aar a a ng es t u ur d d o or we t ens c h ap . V e el l ig t er b ij o n z e g eb o ort e a l
v as t , e v ol u ti o na ir in o n ze her s e ne n b es lo t en . V ee l l er e n we in e e n per i o de da t b ewus te k eu ze n no g n i et a a n de or d e zij n. B lij f t er n og wat o ver wa ar we ze lf o v er
ga a n? E n: wa t is da n ‘ ze lf ’ ? Er zij n v e l e bo e k en o ver g es c hr e ve n, do or gr o ter ge e s te n d an ik , d us er pas t m e b es c h e i de n he i d . I k be n er h ee l er g va n o ver t ui g d d at ik
ee n e i ge n wi l h eb . D at ik k eu ze n k an m ak en en da t h et er t o e d oe t we lk e ik m aak .
Di t is m is s c h i en we l h et a l l er b e l an gr ij k s te e l em ent va n m ij n g el o of . V o or m ij is d i t
on l os m ak el ij k v er bo n d en m et d e zi n v a n m ij n l e v en .
Ke r k en st a at
V an o u ds her wor te l en v ee l s t a at k un d i ge v or m en e n pr ak tij k en i n g ods d i ens t ig e o pv at t in g en . O n de r m eer h et c hr is t en d om en d e i s l am he b be n i n d at op zi c ht ee n l a ng e
ges c h i ed e nis . W aar gr on d we tt e n wor d en ge m aak t d o or e e n l an ds b es t u ur v a lt er ni e t
aa n t e o ntk om en d at waar d e n en norm en wor de n g ef orm ul e er d op b as is v an in zi c hte n v a n m ens e n. En d aar hi er i n g ods d i ens t i ge op v at t i n g en do ork l i nk en b e v at e e n
( gr on d) we t vr ij we l a l tij d gr ot e of k le i n e s p ore n v a n ee n re l i g ie . In o n ze t ij d is o p
v ee l p l ek k en in d e wer e ld s p a nn i n g v o el b aa r tus s e n s ec u l i er e en r e l ig i e u ze o p v a tti n ge n , m et n am e in la nd e n d ie nu e e n s n e ll e o nt wik k el i ng do orm ak en in de ‘ Ara b is c he le n te ’ .
O ok i n h et N e der l a nds e p ar l em en t v i nd e n zo n u e n d an k le i ne s c he rm uts e li n ge n
p la ats di e er o p wi j ze n da t p o li t iek en r el i g ie op ges p an n en v oe t m e t e lk aar k u n ne n
s ta a n. I n d e l ij n va n h et vo or af g aa n de za l v an u it at he ïs t is c h e i n v a ls ho ek d e s c h e i d in g t us s e n b e id e c om p le et m oet e n zi j n. R e l i g ie is i ets d at in vr ij h e i d k an wor d en
be l e de n, m aar h et m ag g ee n i n per k i n g op l e v ere n vo or d e v rij h ei d v an an d ere n .
W etten h or en t ot s t a n d te k om en i n e en d em oc ra t is c h s am ens p e l, wa ar b ij m ens en
op bas is va n g e lij k waa r d ig h e id h u n ar gum en t en k un n en in br en g en en ui t wis s e le n ,
ge dr e v en va n u it h u n e i ge n i ns pi r a t ie br o n n en , r e li g i eus of n i et .
In o n ze vr ij e wes t er s e wer e l d is er we in i g d is c us s ie o v er d e s t e ll i n g d at dem oc r a t ie
de bes te s t a ats v or m is . W at ni et we gn e em t d at er ook ve e l v a lk u il e n zi j n. W at b i j v oor b e el d t e d oe n i n h et k las s i ek e v oor b ee l d v a n t eg e ns tr ij di g he i d: a ls d em oc r atis c h word t b es lo t en o m de dem oc r at i e af t e s c haf f e n? H e t l ij k t n i et g o ed m og el ij k
om ui t ga n gs p u nt e n v a s t t e l e g ge n d i e i n a l le g e v al l e n br uik b aa r b li j v en vo or e e n
ge zo n d e o nt wik k el i n g. H et b l ij f t n od i g om m ee te be we g en , m e e te de nk en , wa ar d en
en norm en v oor t dur e n d o p de ha n d te n em e n, e n t e b e zi e n of he t no g we l k l op t. En
da t a l les in vr ij h e i d.
5
Vr ij h e i d is e en gr o o t g oe d . E e n d i a l oo g is d a ar o n ver br ek el ij k m ee v erb o n de n.
St a nd p u nt en , we l of n i et d o or r e l ig i e u ze op v at t in g en g e ïns p ir eer d , k unn en wor d en
u it ge wi s s e l d, en ‘g e wo ge n ’ . D e d urf om de e i ge n u i tg a ngs p un t en t e r d is c us s ie t e
wi l l en s t e l le n , e n dus n ie t i n b et on t e g i et e n, is onm is b a ar v o or e e n g e zo n de b es l ui t v orm in g i n de c o m p lex e s am en l e v in g. H e t l as t i ge va n t he ïs t is c h e o p va tt i ng e n is
da ar b ij da t m en ui t ga n gs p u nt e n zi e t e n br e n gt a ls d o or G o d g eg e v en , e n d aar t ev ens de c o nc l us i e a a n v er b in d t d at m e ns e n de ze n i et t er d is c u s s ie k un ne n s t el l e n.
Di a l oo g e n d us vr ij he i d k om en i n d e k n e l. H et is ee n h e i ll o ze we g , e n t as t n a ar m ij n
m eni ng he t we ze n v a n d e m ens aa n.
T empe ls v oo r at h e ïst en
A ls j e o nd er r e l i g ie h e t ze lf d e v er s ta at a ls go ds d i e ns t e n h et b e gr ip d a arm ee te v e ns
k opp e lt a a n de gr o t e ( th eïs t is c h e) g o ds d i e ns te n, da n h eb b en r e li g i e e n at h eïs m e
per def in i t ie we in i g r a ak v lak k en . V err as s en d was d an o ok d at er i n 2 0 1 1 e e n b oek j e
v ers c h e e n v an de vo or aa ns ta a nd e h e de n da a gs e f i l os o of A l ai n d e B ot to n , ee n o v e r tu i gd at he ïs t , m et a ls t it e l ‘ Re l i g ie v oor a t he ï s te n ’. I n d it bo ek j e bre ek t h ij e e n l ans
v oor be h ou d va n d e v e l e wa ar de v o l le zak e n b i n n en d e re l i g ie , o ok v an wa ar de vo or
wi e g e en e nk e le af f in it e it h e ef t m et e en t h eïs tis c h g o ds b e el d . H ij s c hr ij f t in de i nl ei d i ng d e e n i gs zi ns pr ik k ele nd e zi n : “ wa ar h et werk el ij k om g a at is n i et zo ze e r d e
vr aa g of G o d b es t a at , m aar h o e j e v er der r e de n ee rt wa n n ee r j e be s l ot en he bt da t
d it u i ter a ar d ni e t he t g e va l is ” . Ver v o l ge ns g aa t h ij o p zo ek na ar d e v e le ‘ n u tt i ge ,
i nt eres s a nt e e n tr oos tr ij k e’ e l em en te n i n d e r e l i g i e ( g ods d ie ns t) . W at h em b etr ef t
k un j e di e l os k op p e le n v a n d e th e ïs t is c he g r on ds l ag , om da t h ij de o ver t ui g i ng is
to e ge d aa n d at a l l e r e l i g ie u ze tek s te n e n g e b ru ik en , en de o n de rl i g ge n de wa ar de n
en norm en , n i et d o or e en bo v e nn at u ur l ij k e G od zi j n in g ef l u is t erd , m aar zij n o n t s ta a n i n en ui t h et d a g e lij k s le v e n v an m ens e n. D a arom k u n ne n ze ook v an wa ard e
zi j n in he t l e ve n va n e en at he ïs t . D oor d i t a l l es ter zi j d e t e s c h u i v en zo u e en ge h ee l
on n od i g e v er ar m in g e n v er s c hr a l i ng v an he t l e v en o p tr ed e n.
In h e t bo ek j e pe l t h ij z ak en a ls g em ee ns c h a ps zi n , o nd er wij s , e t h i e k en k u ns t af ,
on t do et ze v an hu n t h eïs t is c h e l a ag , e n bes c hr ij f t ho e ze v o or e e n i ed er v a n gr oo t
be l a ng zij n . Ui t e in d el ij k k om t hij t ot he t or i gi ne l e v o ors t e l om tem p e l s op t e ric h te n
v oor at he ïs t e n. I n zo ’ n t em pe l k an de m ens “ zi j n aa n dac ht r ic ht en op be l an gr ij k e
em oti es e n a bs tr ac te t hem a ’s i n p la a ts v an o p h ei l i gd om m en g e wij d a a n ge ï nc a r ne er d e go d he d en ” . T em pels d i e v o ortk om en u it “ h et al o u de s tr e v en v a n h e il i g e a r c h it ec t u ur: o ns e n ig e t ij d in ee n we l d o ord ac h te dr i e dim e ns i o n al e ru im te te pl a ats e n
om on ze zi e l t e v o r m en e n i n ba l a ns te b re n ge n” . W ie du rf t er n og te b e wer e n d at
ee n a th e ïs t n i et s p ir i tu ee l zo u k u n ne n zi j n ?
T oen ik he t b o ek j e l as , wer d ik g e trof f e n d oo r d e v e l e p ara l l e ll e n d i e er zi j n m et h e t
A pos to l is c h G e n oo ts c ha p . A ls h et g e no o ts c ha p n o g n ie t b es t on d , zo u he t d ir ec t
m oete n wo r d e n o pg er i c ht  . V o lg e ns m ij h e bb e n we v ee l t e b i ed e n a an zo ek en d e
m ens en . D an ga at he t dus zek er n i e t a ll e en om m ens en di e af k om s ti g zij n u it r e li g ieu ze m i l i eus , e n he t d aar ni e t ( m eer ) k un n e n v i nd e n, va ak om da t ze h et t he ïs t is c h e
ge d ac h t eg o ed ni e t k un ne n a a n va ar de n . W at he t b oek j e m ij l e ert , is d at he t n et zo
go e d g aa t om m ens e n d ie d a ar n oo i t e ni g e af f in it e it m ee h e bb e n ge ha d . Nuc ht er e
at h eïs t e n, m aar we l zo ek en d n aar wa t ert o e do e t i n he t l e v en , d ie de le v e ns vr ag e n
op zi c h af wi l le n l at e n k om en, d i e h ec ht en aa n zi n g e v i ng va n h u n b es t a an . D ie in
l ief de wi l le n l e v e n.
6
De z o ek end e m en s
He t b oek j e v a n de B ot to n o nd er s tr e e pt we er ee ns h o e ze er d e m e ns v a n da a g zo e k end e is . He t is a l l em aa l g e en t h eo ri e . In L o nd e n b ij vo or be e l d k om t s i nds b e g in
20 1 3 e lk e eer s t e zo n d ag v an d e m aan d e e n gro e p m ens e n b ij e e n, de “ S un d a y A s s em bl y” ( zi e o ok h tt p: / / www. s u n da ya s s e m bl y.c om / ) d ie zi c h ze lf b es c hr ij v e n a ls e en
at h eïs tis c h e k er k . I n d i e c on t ex t wor dt ‘ g od l e s s c o n gre g at i on ’ k en n e lij k a ls e e n
ge u ze n n aam b es c ho u wd . Z e tr ef f en e lk a ar m et a ls h oof dd o e l om e lk aar t e h el p en ,
na b ij te zi j n . De m is s i e v a n de As s em b l y wo rdt ve r w oor d a ls ‘l i v e be tt er , he l p of t e n,
wo n der m or e ’. Me n wo r dt g em aa n d om v oor a l o p t ij d t e k om en , ‘ la t ec om ers g o s tra i gh t t o he l l ’ . Di t l a ats te zi n n etj e i l lus tr ee rt da t h um or e e n b e la n gr ij k e ro l s p e e lt
i n de s am enk o m s ten. W aar om k om t m ij di t a l les t oc h zo b ek en d v o or? Er m o et en
m ens en wor d en t e l eur ges t el d , om dat de b e l an g s te l l in g gr o ot is . O m die r ed e n is er
ee n m id da g di e ns t in g e v oer d . O p t al v an pl a a ts e n i n d e we re l d wo rd t he t i n it i at i ef
ge v o l gd . He t is n o g pr i l, en ze er d e v ra a g of he t e en du ur zam e o nt wik k el in g is ( de
eers t e s c he ur i ng is o o k al weer ee n f e it) , m a ar h et i n it i at i ef is b ij zo nd er . A par t e ige n l ij k , d at he t E n ge l a nd is wa ar h e t de k op ops t eek t . W as er n ie t no g e e n an d er e
re li g i eu ze b e we g in g d i e d aar o o i t is b eg o nn e n?
T oc h de nk ik da t h et z oek pr oc e s i n Ne d er la n d m ins t ens zo na dr uk k e lij k a a n we zi g is
a ls e ld ers . He t is i n d a t op zi c ht we l h ee l f ra p pa n t da t d e Ne d er la n d s e v ert a l i ng va n
‘R e l ig i e v o or a th eïs t en ’ e er d er u i tk wam d an de oors pr onk e l ij k e En ge ls ta l i ge v ers ie!
W ie m ens e n s pr e ek t m et e e n k er k e lij k e ac ht e rgr on d k om t v erm oed e l ij k reg e lm at ig
te g en d a t he t p uu r th e ïs t is c he g o ds b e e ld v a ak n aar d e ac h ter gr on d is ve r s c h o ve n ,
en da t h et “ h i er e n n u” e e n s te e ds na dr uk k eli j k er ro l k rij gt a ls ins p ir at i ebr o n. D a a r na as t b lij f t h e t aa n ta l m ens en da t af s c h e id n e em t v an de k erk , m aa r zic h ze lf t oc h
a ls ee n s p ir i tu e el zo ek en d m ens b es c hr ij f t, t oe n em en. R ec en t o nd er zo ek va n h et
S oc i a a l Cu l tur e e l P l an bur e a u bes c hr ij f t h oe 60 % v a n d e m ens e n a an g eef t zi c h ze lf
a ls ee n s p ir i tu e el m en s t e zi e n , e n zi c h m ee r d o or i nt uï t ie t e l a te n l ei d en da n d o or
he t v er s ta n d.
V oor ee n s p ir it u ee l le v en , o p e en n i et - t he ïs t i s c he gro n ds la g, is er v o lg e ns m ij dus
ee n gr ot e vo e d in g s bo d em in N e d erl a n d. E n n i et a l l ee n d aa r. E e n o nt wik k el i ng in
E ng e l an d s c h ets te ik a l h i er b o v en . E n i n P er t h war e n we i n 20 1 1 g e tu i ge v an e e n
‘N am in g C er em o n y’ , i n f e it e e en d o op op vo l s trek t s ec ul i er e gr on d s l ag . De be tr ok k enh e id e n b e w o g en h e id va n d e m e ns e n r o n dom d e p as g eb or e ne was va n h o og
n i ve a u, e n o v er s t e eg he t i n di v i d u. Ik h e b he t er va re n a ls e en s pi ri t ue e l g eb e ur en .
De pr ac ht i g e r it u e le n b in n en h e t A pos t ol is c h G e n oo ts c ha p v a n d e do o p, d e h u w el ij k s be v es t i gi n g e n d e v i er i n g v a n h et l e v en v an ee n o v er le d en e er v aar ik a ls o n tda a n v a n en i g e th eï s t i s c he gr o n ds la g , en in f ei te s ec u l ie r. W e ge br u ik en er wo o r de n b ij d i e on g e v eer b es c hr ij v e n wa t we erm ee be d oe l en , e n h et zi j n v oor ee n d e el
no g d e wo or d en di e u i t on ze t he ïs t is c h e ges c h ie d en is zij n v o ort g e k om en. Ma ar d e
d ie p ere be tek e n is is w e ze n l ij k v er an d erd . Zo v o e l ik h et in el k ge v a l, in he t b es ef
da t h et n i et v oor al l e a pos t ol is c h en h e t ze lf d e za l zij n.
Er zij n e no r m ve e l u it i ng e n v a n s p ir it ua l i te i t, l a ng ni e t a ll e g er e la te erd aa n e e n th eis t is c h g ods b ee l d. Z o we l o os t er s e a ls we s t e rs e wij s h e id k om t i n ta l v a n v orm en
na ar o ns t oe , e n m en i ge go er oe he ef t d e e ig en wij s he i d v ers pr e id on d er gr ot e
gro e p en m ens e n , wi er l e ve n d aa r d o or is v err i j k t. In e lk ge v a l wo rd t de be tref f e n de
go er o e ze lf er d o o r ga a ns r ij k er v a n . I n d at v erb a n d was ik ge tr of f en do or e e n
ex p er im en t v an D a v i d G a nd h i i n 2 01 2. H ij is v an I n d ias e af k om s t, m aa r g e bo re n e n
op g eg ro e id in de Ver e n ig d e St a te n . Hij s t o n d n og a l s c e pt is c h te g e no v er d e t a ll o ze
7
go er o es , v a ak af k om s ti g u it h et la n d wa ar zij n wor t els l ig g en . N ad e r o n der zo ek b ev es t i gd e zij n s c e ps is e n u it e in d e lij k bes l oo t h ij a ls ex p er im en t ze lf v oor go er o e t e
ga a n s p el e n. H ij v er zo n e en e i g en wo ord e ns c ha t e n s p ec if iek e r it u e le n , en m erk te
to t zi j n e ig e n v er ba zi n g d at h ij a ls ze lf b en o e m de g o ero e Kum aré t i en t al l e n v o lg el in g en om zic h he e n k r ee g . De ver b a zi n g wer d n og gr o ter t o en hij b em erk te da t
do or zij n b e tr ek k el ij k wi l l ek eur i ge c erem on i ë le s am e nk o m s ten e n v aak t er p l ek k e
v er zo n n en r it ue l e n zi j n v o lg e l in g e n i n s ta at b lek e n om pro b l em en i n h un le v e n be t er
te h an te r e n, e n ze lf s op t e l os s en . N a ee n j aar k wam d e p ij n l ij k e on tk no p in g e n
m oes t h ij m et d e b i ll e n b l oo t. H ij ver za c ht te de dec e pt i e m et e e n tr ef f en de an a l ys e .
Ni e t Da v i d was de g o e r oe ge we es t, zo be n ad ruk te h ij , m aar i e der v an zi j n vo l g el i nge n dr o eg de g o er oe b ij zi c h, in d e e i ge n zi e l . Er is e e n b oe i e nd e f i lm v an gem aak t.
J e we e t na t uur l ij k n oo i t ho e a ut h en t iek zo ’ n v erh a a l is , m aar h e t s prak m e aa n. A l les wat we er v ar e n, wa t we m en en wa ar te n em en, ook d e zak e n d ie g e en na tu u r l ij k e verk l ar i ng l ij k en t e h eb b en , e n i n he t m ys t er i eu ze wo r de n g et rok k en, s pe e l t
zi c h m is s c h i e n we l g e he e l i n o n ze ei g e n zi e l af . Als we d i e i n e en on tm oet i n g of
s am enk om s t we t en t e r ak en , zi j n we d u u r za a m en to ek om s tbes te n d i g be zi g . I n e lk
ge v a l g e lo of ik d at . Na tu ur l ij k we et ik h et n i e t zek er , e n ik zo u v a n m ij n e i g en g el oof af v a l le n a ls ik he t i n b et o n zo u g ie te n  .
Eti k etj e s en w oord ge bru ik
Is he t b e la n gr ij k of we a a n ons g e n oo ts c h a p ee n e t ik etj e h a ng e n, e n of da t d an b ij v oor b e el d r e l i g ie us , h um an is t is c h, re l i g ie us - hum an is t is c h , s p ir it u e e l, vrij zi n n i g of
at h eïs tis c h is ? O f we on ze wo r t e ls n adr uk k el ij k a ls j oo ds - c hr is t e l ij k be no em en of
j uis t n i et ? V o or ac t i e f be tr ok k en a p os t o lis c h en m aak t he t v erm oe d e lij k we in i g v e r s c h il . D e be l e v in g va n o ns a pos t ol is c h zi j n v era n d ert er ni e t do or . D i e wor dt n am el ij k be p aa l d d o or on tm oe t in g en in de g em ee n s c ha p , i n de er e d i ens t , do or h et le ze n
v an de W eek br ief . H e t is ni e t v oor ons al l em aa l g e l ij k . H et b e l e v in gs o n de r zo ek , ik
no em de h e t a l eer d er , l ie t b ij vo or b ee l d zi e n da t d e e ne a p os t o l is c h e gr aa g v e e l
m eer m et de B ij b e l zo u wi l l e n do e n, d e a n de re j u is t ve e l m i nd er . H et wo ord G od is
v oor de e e n o nm is b aa r , de an d er v i nd t h et v oor a l o n ha n di g . He t h eef t t e m ak en m et
wi e j e b e nt , wa ar j e va nd a an k om t, e n wa ar j e n aar t o e wi l t. Ee n h e l e k l us v oo r de
ap os te l om e e n wek e l i j k s e br ief te s c hr ij v e n wa ar e e n i e der i ns p ir at i e u it h a al t. E n
v oor v er zor g er s om i n ee n er e d ie ns t v orm en i n ho u d b ij e lk aar t e br en g en m et e en
gro e p m ens e n wa ar b in ne n zo v e el v ers c h i l l en de ge d ac h te n l e v e n o v er d ie v orm en
s om s ook o v er d e i n ho ud . D e ee n l i ef h eb b er v an ee n s tr ak k e en d u i de l ij k e l it ur g ie ,
m et ex p lic i e te a a nk no p in gs pu nt e n m et d e o n der l i g ge n de la a g. D e a nd er e e n vr ij e
de nk er d i e n ie ts h eef t m et s tr uc t ur en e n p l a n ne n , en m eer h o ud t v a n d e en er g ie
v an de s p o nt a ne c h a o s . E n a ll es d at da ar t u s s en i n zi t … H e t l uk t v ee l a l, zo er va ar
ik h et a l th a ns . O m da t we o ns s t ee ds wee r r i c ht e n op de e t hi ek va n h et s am enl e v e n
v an v an d aa g. O p o n ze g e zi n d he i d, om da t m oo i e wo or d m aar we er ee ns t e g ebr u ik en. O p o n ze i nt e gr it e it , d e v er bi n d in g t us s e n wo or d e n d aa d. En o ok o m dat we in
ee n c u l tu ur va n m i l dh e i d en em pat h ie aa n h e t werk zij n . E n d at ver s c h il t g e luk k ig
n ie t zo v e e l t u s s e n o ns .
Zo ’n et ik et is dus m is s c h ie n n i et zo we ze n l ij k v o or o ns ze lf . H et he e f t ec ht er we l ee n
be l a ngr ij k e f u nc ti e vo o r b u it e n s t a an d ers . W ie h et Ap os to l is c h G e no ots c h ap le er t
k enn en en zi c h in on z e g ed ac ht e wer e ld ve rd i ep t, za l zek er o n td ek k en da t we ge e n
b in d in g m eer h e b b en m et t he ïs t is c he op v a tt i ng e n. O ok v oo r hem of h a ar za l h et
et ik et er al s ne l n i et z o v e el t o e d oe n. A nd er s is he t b ij ee n e ers te k enn is m ak in g.
De a p os t o l is c h e b e we g in g h eef t ee n s t erk th eïs t is c h e o ors pr o n g e n wi e h e t ge n oo ts c ha p (n o g) n ie t k e nt k an he t zo m a ar da ar m ee as s oc i ëre n. Z o nd er m e te g en de
8
k erk te wi l l en af ze t te n d ur f ik toc h we l d e s t e ll i n g aa n d at we d a ar m ee b et er n i et
k unn en wor d en ve r e e n ze l v i g d. ‘Ik h e b n ie ts m et k erk en’ is e en r eg e lm ati g g e ho or de
u its pra ak va n m ens e n d ie e e n r e l at i e aa n ga a n m et e e n ap os to l is c h e e n de vr aa g
k rij ge n of ze m is s c h i e n e en k eer m ee wi l l e n. S om s weer h ou d t he t m ens en ze lf s va n
he t ze t t en v an e e n e er s te s t a p, e n d at is v er dra a i d j am m er. W ant o ok e en zo ek en d e
at h eïs t he b be n we m .i . v e e l te bi e de n , ge h e e l i n d e l ij n v an h e t b oe k j e v an D e B o tto n. D u i de l ij k er af s ta n d n em en v a n he t tr ad i t i on e le k erk el ij k e ge d a c ht e go e d k an
m .i. he l p en in de b e e l d vor m i ng , e n h et g e no ots c h ap a a ntr ek k elij k e r m ak en v oor he n
d ie n i ets m et k er k en h eb b en . T e n a dr uk k elij k e d ee l nam e a an de R a ad v an Ke r k e n,
en par t ic ip er en in gem ee ns c ha p pe l ij k e v i er in ge n , zek er a ls d ie o p t he ïs t is c h e g e dac h te n zi j n g eï ns pir e er d , k a n d an v er warr e nd werk e n. N at u url ij k zi j n er v e el v e r s c h il l e n tus s e n de d i v er s e pl a ats e n i n Ne d er l an d wa ar di t a an de o rde is . Kr it is c h
be zi e n of ie ts b ij ons pas t , bl ij f t a l tij d g eb o d en . V e el a l zu l l en we o ns b et er th u is
v oe l e n i n r a de n d i e op ens t aa n v o or n i et- k erk e lij k e l e v ens b es c h o u we lij k e gr o ep er i nge n . Er zij n p l aa ts e n wa ar o ns g en o ots c h ap ze lf s aa n d e b as is s ta at va n d e o pr ic hti n g v a n zo ’ n r aa d.
V ee l v u ld i g g eb r u ik va n woor d e n a ls G o d en r e li g i eus , d ie v oor bu i t ens t aa n ders
v ee l a l e en g e h ee l a n d er e ( th eïs t is c h e) b e tek en is h e bb e n d an v oor ons , k a n d e v e r b in d in g o ok l as t i g er m ak en . He t k a n ge e n k waa d om o n ze prac h ti g e l i e der e nb u nd e l
zo n u en da n n og we er e e ns te g en h e t l ic h t t e h ou d en . Ho e a d eq u a at is ee n t ek s t ,
a ls d ie m oet wor de n u i tg e le g d om j u is t t e wo rde n b e gre p en do or e e n b ui t ens ta a nder ? En m is s c h i en ze lf s we l v oor m en i ge b i n ne ns ta a nd er … He t zi j n m ooi e e n m o ei l ij k v er v an g bar e wo or d en , e n te g e lij k er tij d br on n en v an m is v ers ta n de n . He t l ij k t m e
be l a ngr ij k d at ap os t o l i s c he n , i nc l us i ef ver zo r gers , d e vr ij he i d h e bb en om ze na ar
e ig e n i n zic h t te g e br ui k en of d i t b e wu s t j u is t n ie t te do e n .
T oeko m st
De p l ek v a n h et t he ïs m e in de s am e nl e v i ng , d e m at e wa ar i n g ods d i ens t ig e o p va tti n ge n wet g e vi n g e n - h an d ha v i n g m og e n be ï n v l oe d en of ze lf s s t ur e n, h e t zi j n were ld wi j d ac t ue l e zak en d i e s ta n dp u nt e n v er g en v an d e m ens . D e s am en le v i n g s ta at
v oor ee n re ek s e n o r m e u it d ag i ng e n. D e s n e l he i d wa arm ee de k en n is v a n tec h no l og ie e n b i o lo g i e to e ne e m t , e n da ar m ee de m oge l ij k he d en om in d e b as is v an he t l ev en in t e gr ij pe n , m aa k t da t we i n s te e ds ho ger t em po vo or e t his c he k eu ze n k om en
te s t a an . Da ar b ij is e e n s tar t h eïs t is c h g e d a c ht e go e d na ar m ij n m e n in g v o ls t rek t
on t oer e ik en d e n ac ht e r ha a l d. M a ar we he b b en elk a ar we l no d ig , d us er m o et en
bru g g en wor de n g es la ge n . Br ug g en di e er m is s c hi e n to e k un ne n l e i de n d at m en d e
m oed ig e weg dur f t in t e s l aa n va n d e h ero v e r we g i ng va n e e u wen o ud e s t an d pu n te n.
O m dat h et m oet . E n o m dat aa n d e o v erk an t v an de br u g e en prac h ti g e p ers p ec ti ef
l onk t v a n s c ho o nh e i d i n s c h ep p in g . V an de m ens d i e zi c h k wets ba ar we e t, n a ar zi j n
zi e l durf t t e l u is t er en , en bes ef t d at d e t oek o m s t va n h et s c he p p in g s pro c es o p a ar de in gro t e m at e i n zi j n h an d en li g t .
O ns g en o ots c h ap k an ee n r o l s p e l en in d i t pr oc es , v a nu i t h et g e luk k ig bre e d g ede e l de u i tg a n gs p u nt d at we a ls m e ns v era n t wo or de l ij k zij n v o or d e o nt wik k el i ng v an
on ze we r el d , en da t w e d ie v er a n t woor d e l ij k he i d e lk e k ee r we er o p n ie u w m oe te n
i n vu l l en . Zij n we da ar m ee “ o n ge l o v i g”? Ik d ac h t v a n n ie t. G e lo of i n d e i ntr i ns iek e go e dh e i d v an de m ens , ge l o of i n d e k rac ht v an de e v o l ut i e, d i e o n s h e ef t u it ger us t
m et t al e nt e n a ls l i ef he bb e n , em p at h ie e n c o m pas s i e, zi t m ij , en m is s c h ie n o ok u, in
de ge n en . G e l oof i n d e vr ij e wi l v an d e m en s , en da arm ee d e b er e i dh e id om v e r an t wo or de l ij k he i d te n em en. Mis s c h i en luk t he t om af s t an d en t e o v erb ru g ge n, om
9
da ar b ij de wa ar de v o l le e l em ent e n v a n de r e li g ie t e b eh o ud e n e n v e rde r te o n t wik k el en .
W e le ve n i n e e n f a nt a s tis c h e t ij d . Er zij n o nt wik k el in g en d ie a n gs t i nb o e zem en ,
m aar er is o ok v e el da t v er tr o u we n i n de t o e k om s t rec ht v a ar di g t . H et o v er br ug g en
v an t e ge ns te l l in g e n is i n m ij n o g en ge e n m od i eu ze h ob b y, m aar n o o d zak e l ij k v oo r
he t v o ort b es t a an va n de m ens . R e d en om d e h an d en u i t d e m ou w te s t ek en v o or
m ens en , we l of g e en a th eïs t, d i e g e lo v e n d at d e t oek om s t n i et v as t l i gt , en v oor e e n
be l a ngr ij k d e el in de h an d en v an m ens en li g t . Me ns en di e k eu ze n k un n en m ak en,
en zi c h da a r v oor v er a nt wo or d el ij k vo e l e n . M ens e n a ls u e n ik , am bas s a d eu rs v an
he t m od er n e g e l o of .
Literatuur
Alain de Botton, Religie voor atheïsten, Een heidense gebruikersgids, Atlas, Amsterdam enz., 2011.
Noot van de redactie
Dit artikel verscheen in het voorjaar van 2013 op het besloten intranet van www.apgen.nl en in verkorte vorm in De Stroom, 2013, nr. 2, blz. 15-16. Omdat de redactie van de rubriek Verdieping het de
moeite waard vond het voor een groter publiek toegankelijk te maken, verschijnt het nu met toestemming van de auteur in iets aangepaste vorm in deze rubriek.
© Dick Janknegt
E-mail: [email protected]
Dick Janknegt is van jongs af aan apostolisch. Hij studeerde wis- en natuurkunde en specialiseerde
zich in statistiek en informatica. Op deze terreinen was hij werkzaam bij diverse organisaties. Daarnaast was hij jarenlang actief als geestelijk verzorger binnen het Apostolisch Genootschap.
Zijn betrokkenheid bij het genootschap hangt nauw samen met een diepgaande interesse voor en
verwondering over de menselijke ziel en geest. Hij schrijft er graag over, omdat hij gelooft in de kracht
van het verhaal.
10