Hoofdstuk 1.2

Hoofdstuk 1
Paragraaf 2 deel 1.
1.2 De Eerste Wereldoorlog (19141918)
De directe oorzaak (aanleiding) van de Eerste Wereldoorlog:
• In 1914 werd de troonopvolger van het keizerrijk Oostenrijk-Hongarije,
aartshertog Frans-Ferdinand, samen met zijn vrouw in Sarajewo
(Bosnië) vermoord door Servische nationalisten.
• Als reactie op de moord stelde Oostenrijk-Hongarije een ultimatum
aan Servië. Toen Servië op dit ultimatum niet reageerde verklaarde
Oostenrijk-Hongarije de oorlog aan Servië (28 juli 1914). Doordat veel
Europese landen verbonden waren door middel van
bondgenootschappen (Tripple Entente en de Triple Alliantie) werden
binnen enkel dagen veel Europese landen bij deze oorlog betrokken.
Dieper liggende oorzaken
• 1)
Nationalisme in de Europese staten
In de 19e eeuw was het nationalisme sterk gegroeid. Daardoor werden andere
landen snel als concurrenten gezien. Nationalisme is het streven van een volk
naar een eigen nationale staat. Enkele voorbeelden:
• a) Slavische volken op de Balkan streefden naar een eigen staat.;
• b) Frankrijk wilde van Duitsland Elzas-Lotharingen terug dat het in de verloren
oorlog met Duitsland (1870-1871) aan Duitsland af had moeten staan.
• c) Duitsland wilde een ‘grote plaats onder de zon’. Dat wil zeggen het
maakte aanspraak op koloniën. Andere landen b.v. Engeland en Frankrijk
hadden die wel.
• 2) Bestaan van verschillende
bondgenootschappen
•
Tegen het einde van de 19e eeuw sloten veel staten bondgenootschappen
met één of enkele andere staten. Dat deed men omdat men dacht dat
bondgenootschappen de kans op een oorlog zouden verkleinen: geen land
zou dan een oorlog durven te beginnen. Maar in 1914 bleek die gedachte
niet te kloppen. Het ene land sleepte de bondgenoot mee in de oorlog.
Wat veranderde in de Eerste
Wereldoorlog in de oorlogvoering?
•
1) De eerste oorlog die een wereldoorlog kon worden genoemd
In de Eerste Wereldoorlog werd vooral in Europa gevochten. Buiten Europa werd gevochten in het
Midden-Oosten en in Zwart-Afrika. De koloniën vochten mee aan de kant van de moederlanden.
De militaire kerkhoven in Europa geven daar nog getuigenis van af. Ook werd er gevochten op de
Atlantische Oceaan en Stille Oceaan en de Noordzee.
•
2) Industriële oorlog op veel grotere schaal dan tevoren met nieuwe en
verbeterde wapens
Omdat er veel wapens moesten worden gemaakt werd de industrie ingeschakeld. Wapens werden
nu in massaproductie gemaakt. Voor het eerst werden ook chemische wapens gebruikt. Eerst
chloorgas door Duitsland bij Ieper in april 1915. In 1917 kwamen daar nog bij fosgeen- en
mosterdgas. Maar er was bij het gebruik ook een risico omdat als de wind draaide de eigen troepen
zelf ook slachtoffer konden worden. Naast de vlammenwerper werden voor het eerst ook tanks
gebruikt. Het eerste door de Engelsen, in 1916 bij de slag aan de Somme in Noord Frankrijk. Wat toen
nog niet leidde tot het einde van de loopgravenoorlog. Bij de oorlogvoering speelde vrachtauto’s,
telefoon en duikboten een grote rol. Vooral doordat Duitsland het duikbootwapen inzette gingen als
onbedoeld gevolg de Verenigde Staten ook deelnemen aan de Eerste Wereldoorlog(1917), nadat
Amerikaanse burgers en schepen het slachtoffer werden van Duitse onderzeeboten.
Wat veranderde in de Eerste
Wereldoorlog in de oorlogvoering?
3) Nieuwe tactiek: de loopgravenoorlog
•
De hoop van de Duitsers zowel aan het Westfront als aan het oostfront de oorlog
snel te kunnen beslissen kwam niet uit. De vuurkracht van de tegenstanders was te
groot. Om de verliezen te beperken groef men zich in loopgraven in. Zowel aan
het Oostfront en Westfront ontstonden zo honderden km aan loopgraven. De
slagen bij Verdun en aan de Somme betekende niet dat een van de partijen
gebied veroverde. Zie kaartjes
•
Toen de uitputtingsslag geen succes leek gingen de strijdige partijen over op de
mobiele tactiek (snelle overvallen op kleine schaal met lichte wapens,
ondersteund door artillerievuur tanks, pantserwagens en vliegtuigen).
4) Veel meer propaganda
•
Ook nu brachten alle partijen zichzelf in de propaganda als verdedigers van het
goede. Volgens iedere partij stond God aan haar zijde. In vorige oorlogen
organiseerden politieke leiders de propaganda van bovenaf en in Duitsland bleef
dat zo. Bij de Geallieerden werd de propaganda van beneden af het belangrijkst.
Wat veranderde in de Eerste
Wereldoorlog in de oorlogvoering?
5) Betere medische zorg voor de soldaten
•
De Eerste Wereldoorlog was de eerste oorlog waarin meer soldaten stierven
als gevolg van oorlogswonden dan als gevolg van ziekten opgedaan in het
leger. Naast de betere medische zorg kwam dat ook doordat in de 19e eeuw
belangrijke ontdekkingen waren gedaan in de medische wetenschap.
Soldaten werden nu ingeënt tegen tyfus en tetanus.
6) De eerste totale oorlog
•
•
•
•
•
•
Met een totale oorlog wordt een oorlog bedoeld waarbij alle bewoners van
een oorlogvoerende staat betrokken worden. In de Eerste Wereldoorlog
kregen voor het eerst alle mensen in de oorlogvoerende staten met de oorlog
te maken.
Alle jongemannen moesten hun dienstplicht vervullen(in Engeland had men
een vrijwillegersleger); massale legers bevochten elkaar.
Talloze mannen en vrouwen werkten in fabrieken die de soldaten moesten
bevoorraden.
Voedsel en andere producten gingen vaak op de bon.
De massapers en bioscoopfilms stonden in het teken van de propaganda
Het aantal slachtoffers was massaal. Op een bevolking van 40 miljoen Fransen
werden meer dan 8 miljoen Fransen opgeroepen om in het leger te dienen.
Daarvan werd bijna 60% gewond of gedood. In elk dorp of stad in Frankrijk is
dan ook een oorlogsmonument te vinden.
Opdr 13
Deel 2
De Eerste Wereldoorlog heeft naast
nieuwe ook oude kenmerken
• 1) Economische oorlogvoering ook nu belangrijk
Omdat Engeland en Frankrijk koloniën hadden had men een
groot voordeel op Duitsland en Oostenrijk-Hongarije. Daardoor
hadden ze meer soldaten, grondstoffen en producten ter
beschikking. Duitsland werd ook getroffen door de economische
blokkade van de Engelse marine.
• 2) Oude wapens hebben de meest vernietigende invloed
In de Russisch-Japanse oorlog (1904-1905) veroorzaakte de
artillerie 10% van de slachtoffers. In de Eerste Wereldoorlog werd
dat 70%. Men vuurde enorme hoeveelheden munitie op elkaar
af. Het landschap bij Verdun is er nog steeds door getekend.
• 3) Zijn de leiders slagers of ezels?
• Door de grote verliezen die er werden geleden
noemde men de generaals wel slagers of ezels.
De Franse troepen verloren in de eerste weken
300.000 soldaten. Later in de slagen bij Ieper en
Verdun sneuvelden honderdduizenden. Verdun
kostte aan 350.000 Fransen het leven en
waarschijnlijk evenveel Duitsers.. In totaal
sneuvelden er 8 miljoen soldaten en raakten er 21
miljoen gewond. De generaals waren niet
voorbereid op een loopgravenoorlog.
Gevolgen van de oorlog
• Naast het feit dat miljoenen soldaten het leven
verloren of gewond raakten werd de
burgerbevolking ook zwaar getroffen.
• De kaart van Europa verandert grondig
• Grote verbittering onder de Duitse bevolking :
De Duitse bevolking vond de bepalingen van het verdrag van
Versailles onrechtvaardig. Duitsland moest naast het afstaan van
gebieden o.a Elzas Lotharingen aan Frankrijk, Eupen-Malmedy
aan België en Silezié aan Polen ook alle oorlogsschade betalen
terwijl het zich niet als enige schuldig voelde. De
schadevergoeding was zo hoog dat men tot 1980 zou moeten
betalen. Andere volken kregen zelfbeschikkingsrecht (in Europa),
maar de Duitsers niet. ook mocht men geen leger hebben.