Hebben elektrische rijders een duurzamere keuze

Avans Hogeschool | Vereniging Elektrische Rijders
Hebben elektrische
rijders een
duurzamere keuzeen/of aankoopstijl?
Een kwantitatief onderzoek naar de statistische verbanden tussen
duurzame keuze-/aankoopstijlen en elektrisch rijden.
Yorick van der Steen
24-6-2016
Studentnummer:2076494
Inhoudsopgave
Voorwoord ............................................................................................................................. 2
1. Onderzoeksplan ................................................................................................................ 3
1.1 Opdrachtgever ............................................................................................................. 3
1.2 Onderzoeksonderwerp ................................................................................................. 3
1.3 Achtergrond/oriëntatie .................................................................................................. 3
1.4 Onderzoeksvragen....................................................................................................... 3
1.5 Doelstelling .................................................................................................................. 4
2. Theoretisch kader .............................................................................................................. 4
2.1 Duurzaamheid ............................................................................................................. 4
2.2 Isolatie ......................................................................................................................... 5
2.3 Gas, water en licht ....................................................................................................... 6
2.4 Vervoer ........................................................................................................................ 9
3. Afbakening .......................................................................................................................11
3.1 Hypotheses .................................................................................................................11
3.2 Specifieke afbakening .................................................................................................11
4. Operationalisering en onderzoeksmethode ......................................................................11
4.1 Operationaliseren........................................................................................................11
4.2 Onderzoeksdoelgroep, steekproefgrootte en representativiteit....................................12
5. Resultaat ..........................................................................................................................15
5.1 Beschrijvende analyse ................................................................................................15
5.2 Verklarende analyse ...................................................................................................15
6. Conclusie .........................................................................................................................20
Bibliografie ...........................................................................................................................21
Bijlagen ................................................................................................................................24
Interviewvragen ................................................................................................................24
Elektrisch rijden en duurzaamheid – Yorick van der Steen
Pagina 1
Voorwoord
Tijdens de stageperiode van September 2015 t/m februari 2016, heb ik een innovatieplan
geschreven voor VER (Vereniging Elektrische Rijders). Als vervolg op deze periode, heb ik
er voor gekozen om een verdiepingsslag te maken en (potentiële) leden te analyseren.
In dit document wordt een kwantitatief onderzoek gedemonstreerd over de verbanden tussen
het rijden van een elektrische auto en het hebben van een duurzaam aankoop/keuzebewustzijn.
Duurzaam beschrijf ik na het bestuderen van bronnen het best als het maken van
(aankoop)keuzes die geen afbreuk doen aan de wereld voor toekomstige generaties. Er
wordt dus gekeken of elektrische rijders statistisch gezien op de vlakken die gekozen zijn na
deskresearch, duurzamere/mindere duurzame keuzes maken dan mensen die niet in het
bezit zijn van een elektrische auto. Er wordt voor de conclusie gebruik gemaakt van zowel
beschrijvende als verklarende statistiek.
Het onderzoek is uitgezet naar de leden van VER en gedeeld op social media. Dit heeft 361
respondenten opgeleverd. Dit is voldoende bij een foutmarge van 10%, maar voor een
nauwkeurigheid van 95% of 99% zijn dit te weinig respondenten.
Elektrisch rijden en duurzaamheid – Yorick van der Steen
Pagina 2
1. Onderzoeksplan
1.1 Opdrachtgever
Vereniging Elektrische Rijders
Vereniging Elektrische Rijders (VER) is dé vereniging voor gebruikers van en
geïnteresseerden in Elektrisch Vervoer. Met jarenlange ervaring in de mobiliteitsbranche én
als mede-EV-gebruikers begrijpen ze de vraagstukken van elektrische rijders. Daar spelen
ze met deze nieuwe vereniging op in.
Eerst en vooral is VER een platform, dat in staat stelt om via een forum ervaring, problemen,
ideeën, wensen, tips en ander zaken rondom elektrische voertuigen te delen met andere
gebruikers en/of geïnteresseerden. (Vereniging Elektrische Rijders, 2015)
Tijdens de afgelopen stageperiode is een onderzoek gedaan voor bovenstaande vereniging.
Aangezien de vereniging altijd open staat voor onderzoeken van buitenaf, wordt dit
onderzoek vanuit de opleiding Advanced Business Creation, uitgevoerd voor VER.
1.2 Onderzoeksonderwerp
Duurzaam leven onder auto-eigenaren. Vaak wordt er vanuit gegaan dat men duurzaam leeft
wanneer men in een elektrische auto rijdt. Het is een manier van vervoer waarbij er tijdens
de weg van A naar B, geen uitstoot is. Het is echter niet bewezen dat iemand met een
elektrische auto ook sneller een duurzame manier van energieopwekking aanschaft.
De productie van elektriciteit, gaat namelijk nog vaak gepaard met een relatief hoge uitstoot
van schadelijke stoffen. Om elektrisch rijden volledig duurzaam te maken, zal de gebruiker
van het voertuig zijn/haar energie ook uit een duurzame productiebron moeten halen.
In dit kwantitatief onderzoek wordt daarom gekeken of elektrische rijders hun energie
procentueel vaker uit een duurzame bron halen dan personen die gebruik maken van een
andere manier van vervoer. Hierbij wordt gekeken of de persoon in het bezit is van
1.3 Achtergrond/oriëntatie
In een onderzoek van het CBS is te zien dat 70% van de zonnepanelen op woningen zijn
geplaatst. Ongeveer 30% ligt op daken van bedrijven. Er valt dus te concluderen dat het
overgrote deel van de markt van zonnepanelen zich in de woningmarkt bevindt. (CBS, 2015)
Uit onderzoeken van het CBS eind 2015 blijkt eveneens dat het totale vermogen van
zonnepanelen in Nederland op dit moment boven de 1 gigawatt zit. Om een globaal beeld te
creëren (Schiebaan, 2015):

Dit zijn ongeveer 4 500 000 zonnepanelen;

6500 zeecontainers

1500 voetbalvelden

7,5 km2 (=0,02% van Nederland)
1.4 Onderzoeksvragen
Hebben mensen met/zonder een elektrische auto een duurzaam bewustzijn en waar hangt
dit mee samen?
Elektrisch rijden en duurzaamheid – Yorick van der Steen
Pagina 3
1.5 Doelstelling
Een duidelijk beeld creëren van de samenhang tussen het rijden van een bepaald voertuig
en duurzaam leven.
De enquête wordt uitgezet onder de leden van VER en via via connecties op LinkedIn. De
groep VER-leden bestaat uit 1500 personen. Meer dan 50% hiervan is in het bezit van of rijdt
een elektrische auto. De personen die op een andere aandrijving rijden, worden
teruggevonden in de LinkedIn-connecties.
2. Theoretisch kader
In het theoretisch kader wordt gekeken naar onderwerpen die vallen binnen de vraag
“Hebben mensen met/zonder elektrische auto, een duurzamere levensstijl en waar hangt dit
mee samen?”. De onderwerpen die behandeld zullen worden zijn duurzaamheid, duurzame
aankoop-/keuzestijl (wat hierin te behandelen en wat hier weg te laten) en de duurzaamheid
en milieubewustheid van verschillende vormen van.
2.1 Duurzaamheid
Wat is duurzaamheid?
De term en het concept ‘duurzaamheid’ is door de jaren heen regelmatig aangepast en
aangeschroefd door personen uit verschillende branches. Dit heeft als gevolg dat
‘duurzaamheid’ door verschillende personen, een verschillende definitie heeft gekregen.
Hierdoor is de geloofwaardigheid van het woord ‘duurzaamheid’ de laatste jaren achteruit
gegaan (Johnston, Everard, Santillo, & Robèrt, 2007).
Om een valide onderzoek te doen en conclusies te trekken is het echter van belang om de
definities en aspecten van duurzaamheid goed in beeld te hebben.
Omdat ‘duurzaamheid’ zo’n populair woord is in de huidige maatschappij zijn er meerdere
definities van het woord in verschillende branches (Gatto, 1995):
“Een duurzame opbrengst van middelen die voortvloeit uit de exploitatie van populaties en
ecosystemen.” – Biologische definitie (Gatto, 1995)
“De aanhoudende overvloed en genetische diversiteit van individuele soorten in
ecosystemen onder menselijke interventie.” – Ecologische definitie (Gatto, 1995)
“Duurzame economische ontwikkeling, zonder dat men afbreuk doet aan de bestaande
middelen voor toekomstige generaties.” – Economische definitie (Gatto, 1995)
Het woordenboek gebruikt voor het woord ‘duurzaamheid’ de definitie: “Een bepaalde
activiteit of actie is in staat om oneindig door te gaan of oneindig herhaald te worden.”
(Johnston, Everard, Santillo, & Robèrt, 2007)
De bovenstaande definities geven aan dat het complexe en dubbelzinnige karakter van het
woord een brede variatie aan inzichten kan opleveren (Owens & Legere, 2010).
Voor dit onderzoek wordt uitgegaan van de economische definitie met betrekking tot de
consumerende Nederlander. Een duurzaam bewustzijn betekent hier dus dat de consument
bij zijn/haar aankopen in de overweging meeneemt of het product bijdraagt aan een
Elektrisch rijden en duurzaamheid – Yorick van der Steen
Pagina 4
duurzame economische ontwikkeling, zonder dat deze afbreuk doet aan bestaande middelen
voor toekomstige generaties.
2.2 Isolatie
Goede isolatie zorgt ervoor dat men minder energie verbruikt, maar ook comfortabeler kan
leven. In een goed geïsoleerde woning heeft men bijvoorbeeld een stuk minder last van
geluidshinder (VVE Belang, 2016). Onderstaand zijn een aantal vormen van duurzame
isolatie.
Biologisch cement
Biologisch cement is een vorm van cement dat bestaat uit natuurlijke bestanddelen.
Wanneer dit cement wordt gebruikt in plaats van regulier cement, bevordert het de groei van
mos en algen. Normaal gesproken zorgt de groei van deze planten enkel voor irritatie, maar
omdat het voor dit cement niet schadelijk is heeft het vooral voordelen.
De planten in het biologisch cement nemen namelijk schadelijke CO2 op, welke wordt
uitgestoten als zuurstof. Daarnaast zorgt de groei van de planten voor een natuurlijke
isolatie. De structuur van biologisch cement is nog volop in ontwikkeling, waardoor het
waarschijnlijk (nog) niet op veel plekken gebruikt is (Milieubewust, 2015).
Gevelisolatie binnen- en buitenkant
Wanneer de gevel van een huis niet geïsoleerd is, verliest het huis veel warmte waardoor de
verwarming steeds opnieuw aangaat (Milieucentraal, 2015). Dit betekent dat er meer gas
wordt gestookt, wat weer nadelig is voor het milieu. Het isoleren van de binnenkant van een
huis, kost een stuk meer dan het isoleren van de buitenkant. Huizen die na 1989 gebouwd
zijn, zijn sowieso geïsoleerd (Isolatie-weetjes, 2015).
Spouwmuurisolatie
Bij de isolatie van spouwmuren (een muur die uit twee evenwijdige muren bestaat, een
binnen- en een buitenmuur), wordt gebruik gemaakt van isolatieplaten. Deze isolatieplaten
zijn in meerdere vormen vergelijkbaar. Voor spouwmuren worden glaswolplaten (deze zijn
minder vriendelijk voor het milieu) en eventueel polyurethaan (één van de meest efficiënte
manieren van isoleren) ingezet. (Isolatie-info, 2015)
Vloerisolatie
Door het isoleren van de vloer kan men de kosten ervan terugverdienen. Je hebt bij
vloerisolatie naast de maandelijkse energiebesparing ook warmere voeten en minder kans
op vocht in huis (Verbouwkosten, 2015). Het verlaagde energieverbruik, maakt deze vorm
van isoleren automatisch een duurzame keuze.
Dubbel of triple glas
Ook het hebben van dubbel glas (HR, HR+ of HR++) of driedubbel glas (HR+++) zorgt voor
een lager energieverbruik en een hoger wooncomfort. Zo is het zomers koeler, het is een
waardevermeerdering van de woning en het is inbraak- en geluidswerend. Wanneer men
een keuze maakt voor het soort glas, heeft men de keuze uit verschillende isolatiesterktes.
HR+++ glas is de best isolerende en dikste vorm van glas. De isolatiewaarde van HR+++
glas is net zo hoog als de isolatiewaarde van een geïsoleerde buitenmuur (Praktisch
Duurzaam, 2010).
Elektrisch rijden en duurzaamheid – Yorick van der Steen
Pagina 5
2.3 Gas, water en licht
Apparaten met een energielabel
Een energielabel is een door de Europese Unie verplicht informatielabel. A+++ is het
hoogste energielabel, wat betekent dat het een zeer zuinig apparaat is. Energielabel D is het
laagst haalbare. Eerder was dit tot en met G, maar na herziening door de EU, is het
tegenwoordig niet meer toegestaan om producten aan te bieden met een energielabel lager
dan energielabel D. (Energielabel, 2015)
Spaarlampen en andere energiezuinige verlichting
Wanneer men in de winkel zoekt naar bepaalde lampen, kan gekozen worden uit een aantal
energiezuinige opties. Dit zijn spaarlampen, led lampen en tl-buizen. Halogeenlampen zijn
nog steeds te koop in winkels, maar verdwijnen langzaam uit het assortiment. Dit omdat
deze, samen met gloeilampen, veel minder efficiënt zijn. De energiezuinige verlichtingsopties
zetten stroom namelijk veel beter om naar licht. De reden dat halogeenlampen nog wel
steeds verkocht worden, is dat er soms nog geen vervangende optie voor te koop is.
(Milieucentraal, 2015)
Een spaarknop in het toilet
Oude wc’s beschikken vaak maar over één knop, terwijl een relatief nieuwe wc over een
spaarknop beschikt. Deze zien er vaak uit als een grote knop, verdeelt in twee stukken. Een
klein stuk en een groot stuk. Wanneer er meer water nodig is, drukt men op de grote knop en
anders op de spaarknop. (Praktisch Duurzaam, 2011)
Zonnepanelen
Wanneer je het opwekken van elektriciteit in een zonnecel in detail bekijkt, gebeuren er drie
dingen:
1. Fotonen in zonlicht raken de zonnecel, en worden daar geabsorbeerd door een
halfgeleidend materiaal (meestal silicium).
2. Negatief geladen elektronen worden vrijgemaakt om te bewegen, en veroorzaken
hierbij een elektrisch potentieel. Door het ontwerp van de zonnecel worden de
elektronen in één richting gestuurd, waardoor de ene kant van de cel een negatieve
spanning krijgt, en de andere kant een positieve spanning. Hierbij wordt een stroom
opgewekt.
3. Door meerdere cellen in een serie te schakelen, wordt de elektrische stroom een
hoeveelheid die nuttig ingezet kan worden.
Eén enkele zonnecel levert 0.4 tot 0.5 Volt aan spanning en 8 Ampère. Dit betekent zo’n 3.5
Watt aan vermogen. Op één zonnepaneel bevinden zich meestal 72 zonnecellen die in serie
geplaatst zijn, waardoor een zonnepaneel in de volle zon ongeveer 240 Watt aan vermogen
genereert. Een consumenten systeem bestaat in de regel uit 3 tot 20 zonnepanelen. (S. van
Dijk, 2015)
Omdat de zon vanzelfsprekend niet 24 uur per dag schijnt, worden er steeds meer manieren
bedacht om grote getalen zonne-energie op te slaan, zodat deze later gebruikt kan worden
en niet verloren gaat. De bedoeling is om met zonnepanelen volledig energie-onafhankelijk
te zijn. (Duurzaam nieuws, 2015)
Elektrisch rijden en duurzaamheid – Yorick van der Steen
Pagina 6
Windenergie
Windenergie wordt op dit moment volop ingezet als het gaat om energiebedrijven. Het is
daarentegen nog niet heel efficiënt om een eigen windturbine aan te schaffen. De opbrengst
van kleine windmolens is nog relatief beperkt en zelfs onvoldoende om de aanschafkosten
binnen de technische levensduur terug te verdienen. Zonnepanelen zijn daarom voor
particulier gebruik praktischer en financieel verstandiger. (Duurzaam Thuis, z.d.)
Tussenstekkers met energiemeter
Tussenstekkers met energiemeter worden vaak gebruikt bij apparaten die naar verwachting
veel energie verbruiken. Met deze meters kan precies het energieverbruik van apparaten
worden gemeten. Via een (web)app heb je inzicht in dit verbruik. Ook is het vaak mogelijk
om met behulp van dergelijke meters, op afstand apparaten aan en uit te zetten. Deze staan
hierdoor niet meer op stand-by en verbruiken geen energie meer. (E. Visser, 2015)
Warmtepompen
Een warmtepomp werkt als een omgekeerde koelkast. Bij een koelkast wordt de warmte uit
de koelkast naar buiten getrokken, een warmtepompinstallatie haalt deze natuurlijke warmte
van buiten om juist binnen te benutten. Rondom het huis kan daarbij gebruik gemaakt
worden van warmte uit de lucht, grond of grondwater. In de grond is de temperatuur vanaf
een diepte van 1,5 meter bijvoorbeeld het hele jaar meer dan 0°C. (Duurzaam Thuis, z.d.)
Ook met een warmtepomp is het doel om niet meer afhankelijk te zijn van het gas- en
energienetwerk.
Zonneboiler
Zonnepanelen leveren elektriciteit, zonneboilers warm water. Een zonneboiler is een
duurzaam alternatief voor fossiele brandstoffen zoals aardgas: zonlicht raakt nooit op, en bij
gebruik van zonne-energie komt geen CO2 vrij. Met een zonneboiler bespaar je dus in de
kosten en ben je goed bezig voor het milieu. (Milieucentraal, z.d.)
HReketel
Als er jaarlijks meer dan 1.600 m3 aan gas in een woning verbruikt wordt, dan kan de HReketel voor u interessant zijn. Als er minder gas verbruikt wordt wordt vaak aangeraden om
voor een HR-ketel te kiezen. De HRe-ketel wekt dan te weinig elektriciteit op om de hoge
aanschafprijs te rechtvaardigen.
Een ander praktisch punt waar op gelet moet worden, is of de ophangwand in een woning
sterk genoeg is om de HRe-ketel te dragen. De HRe-ketel is namelijk een stuk zwaarder dan
een normale cv-ketel. (cv-ketel weetjes, 2015)
Slimme thermostaat
Een slimme thermostaat is een thermostaat die het energieverbruik afstemt op het
leefgedrag van de bewoners. Zo'n thermostaat volgt het leefpatroon zonder lastige bediening
en zonder aantasting van het comfort met als doel energie te besparen. Steeds meer
energieleveranciers bieden een slimme thermostaat aan, maar er zijn inmiddels ook slimme
thermostaten die niet per se gebonden zijn aan een energieleverancier.
Er bestaan verschillende soorten slimme thermostaten met verschillende functies. Over het
algemeen hebben ze de volgende kenmerken (Gaslicht, z.d.):
Elektrisch rijden en duurzaamheid – Yorick van der Steen
Pagina 7




Lichtsensor: zorgt ervoor dat na bepaalde tijd verwarming uitschakelt.
Klokfunctie: regelt temperatuur middels klokprogramma
Aanwezigheidsdetectie: voorkomt onnodig verwarmen
Op afstand bestuurbaar: via een smartphone bijvoorbeeld
Klokthermostaat
Met een klokthermostaat blijft een woning stabiel op dezelfde temperatuur. Dit hoeft niet
handmatig geregeld te worden, maar gaat automatisch. Hierdoor wordt er veel bespaard op
de gasrekening. Als je minder gas verbruikt stoot je ook minder CO2 uit, waardoor het
automatisch ook een milieuvriendelijkere oplossing is. (Milieucentraal, z.d.)
Elektrisch rijden en duurzaamheid – Yorick van der Steen
Pagina 8
2.4 Vervoer
Er is een hele reeks van groene aandrijfenergieën ontwikkeld die elk hun eigen potentie
kennen. Ethanol van een maïsplant, ethanol van een plantencelwandstof, biodiesel, diesel
met een laag zwavelgehalte, hybride motoren, plug-in hybriden, elektrische auto’s en
waterstofauto’s zijn bekende voordelen hiervan. (Newman, 2008)
Al deze brandstoffen komen voort uit de noodzaak om minder fossiele brandstoffen te
gebruiken. Het verschil zit hem dan ook in de manieren van verbranding; het produceren van
de brandstoffen; de toepassing op verschillende transportwijzen; de kosten van de brandstof;
de mate van ontwikkeling en bruikbaarheid van de brandstof. (Newman, 2008)
Al deze brandstoffen hebben hun voor- en nadelen.
-
-
-
-
-
-
-
Een voordeel van ethanol gemaakt van een maïsplant is dat er genoeg maïs is, het
een duurzame brandstof is en het minder uitstoot veroorzaakt dan benzine of diesel.
Een nadeel is dat het niet een zodanig krachtige energiebron is als benzine of diesel
en het ook niet geld besparend is. Ook is het zo dat boeren die maïs verplanten, bij
gebruik van deze brandstof geen voedsel meer planten. Dit is vooral een nadeel in
armere landen waar maïs één van de primaire voedingsproducten is.
Ethanol van een plantencelwandstof is ook hernieuwbaar en kan gemaakt worden
van niet-voedzame planten. Daarnaast is het een krachtigere energiebron dan
ethanol van maïs. Het vermindert de uitstoot echter alleen en bij onvoldoende
ontwikkeling is de prijs nog te hoog.
Biodiesel is een sterke energiebron en is zeer handig voor in vrachtauto’s. Biodiesel
bevat meer kracht dan benzine en is daarom handiger bij lange afstanden of het
trekken van gewicht. De voordelen zijn echter niet zo groot als bij andere ‘groene’
brandstoffen.
Diesels met een laag zwavelgehalte zijn minder schadelijk voor het milieu, waardoor
het nu een nuttige brandstof is. Het is echter nog steeds een fossiele brandstof.
Reguliere hybride voertuigen zorgen voor minder uitstoot in de steden en een betere
actieradius, maar omdat de krachtbron van de motor nog steeds een fossiele
brandstof is, is het maar een tijdelijke oplossing. Het is echter wel zo dat een hybride
voertuig op de traditionele manier werkt en er geen verandering hoeft te zijn in
gewoontes. (Pros and cons. A reality check on alternative fuels, 2014)
De totale energiekosten van een plug-in hybride voertuig zijn lager dan die van een
auto op traditionele brandstoffen, omdat deels op elektriciteit wordt gereden. Omdat
batterijen vaak nog relatief duur zijn om te produceren, gaan plug-in hybride
voertuigen vaak nog gepaard met een hoge aanschafprijs. Daarnaast hangt de mate
van zuinigheid sterk af van het rijgedrag van de bestuurder. (Pros and cons. A reality
check on alternative fuels, 2014)
Vol-elektrische auto’s zijn volop in ontwikkeling. Bij sommige modellen is de
actieradius nog relatief laag in vergelijking met traditionele brandstoffen, maar zijn de
energiekosten al veel lager dan traditionele brandstoffen. De auto’s met een hoge
actieradius hebben vaak nog een relatief hoge aanschafprijs.
Als de waterstof-technologie snel ontwikkelt en de prijs ervan daalt, zou het een
goedkope en duurzame oplossing voor de toekomst kunnen zijn (Newman, 2008).
De enige stof die vrijkomt bij het rijden is in dat geval namelijk water. Nu zorgt de
ontwikkeling nog voor een significant hoge hoeveelheid kosten, waardoor het moeilijk
haalbaar is (Pros and cons. A reality check on alternative fuels, 2014).
Elektrisch rijden en duurzaamheid – Yorick van der Steen
Pagina 9
Uit de voor- en nadelen is te concluderen, dat de vier onderste gezien de mate van
duurzaamheid en ontwikkeling op dit moment het meest belovend zijn. (Newman, 2008)
Verschillende organisaties zijn met verschillende brandstoffen aan het werken. (Newman,
2008) Hoewel de producenten en voor- en tegenstanders van de verschillende brandstoffen
allemaal hetzelfde doel dienen (namelijk duurzaamheid), gaat dit zeker niet altijd hand in
hand.
Een discussie die bijvoorbeeld al langer gaande is, lijkt een nutteloze. Waterstof of
elektrische aandrijving gecreëerd uit een andere bron? Allebei zorgen de brandstoffen voor
een elektrische aandrijving zonder enige CO2.
Er wordt echter tóch onderzoek naar waterstof gedreven voertuigen gedaan, omdat het
opwekken van elektriciteit voor een elektrische auto vaak nog gepaard gaat met fossiele
brandstoffen. Bij het omzetten van de waterstoffen komen geen schadelijke stoffen vrij,
waardoor dit de milieuvriendelijkste oplossing lijkt. (Health Council of the Netherlands, 2008)
Wel is het zo dat nog veel technologie ontbreekt om een daadwerkelijke infrastructuur van
waterstofauto’s op te zetten. Volgens Elon Musk, topman van Tesla, is het zelfs zo dat
waterstof een “domme” brandstof is. Met behulp van een vergelijking tussen waterstof en
zonne-energie legt hij uit waarom het zo inefficiënt is.
Als je een zonnecel hebt, haal je de zonne-energie direct uit de cel en kun je het meteen
doorsturen naar je batterij. Bij waterstof komen meer handelingen kijken. Zo moet het water
eerst gesplitst worden in zuurstof en waterstof. Vervolgens moet de zuurstof gedumpt
worden en bewaar je de waterstof. De bewaarde waterstoffen moeten vervolgens onder
hoge druk worden samengeperst, in een brandstofcel worden gestopt en een auto laten
werken. (Musk, 2015)
Ook blijkt dat om waterstof om te zetten in elektriciteit, meer elektriciteit nodig is, in
vergelijking met een batterij voor elektrische aandrijving. (Romm, 2015)
Er valt uit deze feiten te concluderen dat de schoonste, meest praktische en meest
ontwikkelde technologie op dit moment elektrische aandrijving is.
Elektrisch rijden en duurzaamheid – Yorick van der Steen
Pagina 10
3. Afbakening
3.1 Hypotheses





Er bestaat een verband tussen het hebben van een elektrische auto en een
duurzame aankooplevensstijl
Er bestaat een verband tussen geslacht en het hebben van een elektrisch voertuig
Omdat het bij het opwekken van zonne-energie steeds eenvoudiger wordt om deze
energie op te slaan, maken elektrische rijders eerder gebruik van zonnepanelen dan
niet-elektrische rijders.
Mensen met een elektrische auto maken minder gebruik van het energienetwerk dan
mensen met een niet-elektrische auto.
Mensen met een elektrische auto, denken bij hun dagelijkse keuzes meer over
duurzaamheid na dan mensen met een niet-elektrische auto
3.2 Specifieke afbakening
In dit onderzoek kunnen niet alle aspecten van de definitie ‘duurzaamheid’ en ‘vervoer’
behandeld worden. Er is daarom gekozen om een selectie te maken. Bij duurzaam wordt
vooral gekeken naar het bewustzijn bij het maken van keuzes. Dit kunnen aankoopkeuzes
en politieke keuzes zijn. Er wordt niet gekeken naar voeding en andere industrieën. Hoewel
deze wel van invloed zouden kunnen zijn, zijn ze vanwege tijdgebrek achterwege gelaten.
4. Operationalisering en onderzoeksmethode
4.1 Operationaliseren
Begrip
Dimensies
Indicatoren
Elektrisch rijden
1.
2.
Elektrische auto
Een auto met een andere
aandrijving
Elektrische auto, Diesel, Benzine,
Hybride, Aardgas, Ik heb geen auto
in mijn bezit, Anders, namelijk..
Duurzame levensstijl
1.
In het bezit van producten
die bewusten bijdragen
aan een duurzamere
levensstijl
Niet in het bezit van deze
producten.
Een apparaat met minimaal
energielabel A+, Spaarlampen, ledlampen, TL-buizen, Een spaarknop
in het toilet, Zonnepanelen,
Tussenstekkers met energiemeter,
Warmtepompen (een pomp die de
warmte van buiten aantrekt),
Zonneboiler, HReketel, Slimme
thermostaat, Klokthermostaat
2.
Zonnepanelen
1.
Wel in het bezit van
zonnepanelen, niet in het
bezit van zonnepanelen.
In het bezit van de volgende
product(en): zonnepanelen
Gebruik energienetwerk
2.
Maakt gebruik van het
energienetwerk
Wekt zelf energie op
In het bezit van: zonnepanelen,
waterpompen, zonneboiler.
3.
Elektrisch rijden en duurzaamheid – Yorick van der Steen
Pagina 11
4.2 Onderzoeksdoelgroep, steekproefgrootte en representativiteit
Onderzoeksdoelgroep
Om een significant beeld te krijgen van verschillende leeftijdsgroepen, een goede verdeling
in man/vrouw, bezitters van voertuigen met verschillende aandrijvingen is de doelgroep heel
algemeen.
De groep wordt wel gekaderd tot de grenzen van Nederland. Dit om het onderzoek
betrouwbaar te houden. Het gaat dus om alle inwoners van Nederland.
De steekproef is uiteraard pas relevant als deze een goed beeld geeft van de populatie.


De steekproef is aselect. Er wordt bewust gekozen om de leden van VER te
benaderen, maar hier zitten voldoende niet-elektrische rijders in, om een goed beeld
van de populatie te behouden.
De steekproef moet een omvang hebben die voldoende is bij een foutmarge van 5%.
(Plooij, 2008)
Steekproefgrootte berekenen
De populatie (Wolters-Noordhoff, 2006)van dit onderzoek bestaat uit alle Nederlanders. De
huidige populatie van Nederland bestaat uit 16,8 miljoen mensen.
Om de streekproefgrootte te bereken, is de steekproefcalculator gebruikt. (Rasoft. Inc., z.d.)
Deze geeft aan dat bij een foutmarge van 5%; een betrouwbaarheidsniveau van 95%; een
onderzoekspopulatie van 16 800 000 mensen en een spreiding van 50%, de
steekproefgrootte uit 385 mensen moet bestaan. De calculator geeft daarnaast ook aan dat
steekproefomvang bij een betrouwbaarheidsniveau van 90% uit 271 mensen moet bestaan
en bij een betrouwbaarheidsniveau van 99% uit 664 mensen.
Dataverzameling
Om tot de gewenste steekproefgrootte te komen, wordt via verschillende kanalen gevraagd
om respondenten. De twee belangrijkste kanalen hierbij zijn:


LinkedIn, als professioneel netwerk
VER, als vereniging met 1500 leden die geïnteresseerd zijn om te gaan elektrisch
rijden en/of al elektrisch rijden.
Analysemodel
Hypothese
Variabelen
Er bestaat een verband
tussen het hebben van
een elektrische auto en
een duurzame
aankooplevensstijl
1.Afhankelijk:
Duurzame
aankooplevensstijl
Er bestaat een verband
tussen geslacht en het
hebben van een
elektrisch voertuig
1.Afhankelijk:
Bezit elektrische auto
Omdat het bij het
opwekken van zonne-
1.Afhankelijk:
Bezit van
Benodigde
statistische techniek

CHI.TOETS
Geschikt
meetniveau
Passende
meetschaal
1. Nominaal
2. Nominaal
2.Onafhankelijk:
Bezit elektrische auto

CHI.TOETS
1. Nominaal
2. Nominaal
2.Onafhankelijk:
Geslacht

CHI.TOETS
Elektrisch rijden en duurzaamheid – Yorick van der Steen
1. Nominaal
Pagina 12
energie steeds
eenvoudiger wordt om
deze energie op te
slaan, maken elektrische
rijders eerder gebruik
van zonnepanelen dan
niet-elektrische rijders.
zonnepanelen
Mensen met een
elektrische auto maken
minder gebruik van het
energienetwerk dan
mensen met een nietelektrische auto.
1.Afhankelijk:
Gebruik
energienetwerk
Mensen met een
elektrische auto, denken
bij hun keuzes meer over
duurzaamheid na dan
mensen met een nietelektrische auto
1. Afhankelijk
Duurzaamheid bij
keuzes
2. Nominaal
2.Onafhankelijk:
Bezit elektrische auto

CHI.TOETS
1. Nominaal
2. Nominaal
2.Onafhankelijk:
Bezit elektrische auto.


Spearmans
Rank
CHI.TOETS
1. Ordinaal
1. Likert schaal
2. Nominaal
2. Onafhankelijk
Bezit elektrische auto
Elektrisch rijden en duurzaamheid – Yorick van der Steen
Pagina 13
Ontwerp vragenlijst
Hypothese
Variabelen
Indicatoren
Er bestaat een verband
tussen het hebben van
een elektrische auto en
een duurzame
aankooplevensstijl
1.Afhankelijk:
Duurzame
aankooplevensstijl
1. Bezit van producten die
bewust minder uitstoten.
Er bestaat een verband
tussen geslacht en het
hebben van een
elektrisch voertuig
1.Afhankelijk:
Bezit elektrische auto
2.Onafhankelijk:
Bezit elektrische auto
Enquêtevragen
2. Een elektrische auto of
een auto met andere
aandrijving
1. Een elektrische auto of
een auto met andere
aandrijving
1. Over wat voor
aandrijving beschikt uw
voertuig?
2.Onafhankelijk:
Geslacht
2. Man of vrouw
2. Wat is uw geslacht
Omdat het bij het
opwekken van zonneenergie steeds
eenvoudiger wordt om
deze energie op te slaan,
maken elektrische rijders
eerder gebruik van
zonnepanelen dan nietelektrische rijders.
1.Afhankelijk:
Bezit van zonnepanelen
1. Zonnepanelen. Wel of
niet.
2.Onafhankelijk:
Bezit elektrische auto
2. Een elektrische auto of
een auto met andere
aandrijving
1. Bent u in het bezit van
één of meerdere van
deze producten? –
analyseren wie
zonnepanelen heeft
gekozen.
Mensen met een
elektrische auto maken
minder gebruik van het
energienetwerk dan
mensen met een nietelektrische auto.
1.Afhankelijk:
Gebruik energienetwerk
2. Over wat voor
aandrijving beschikt uw
voertuig?
2.Onafhankelijk:
Bezit elektrische auto.
1. Gebruik van
energienetwerk of
zelfvoorzienend
2. Een elektrische auto of
een auto met andere
aandrijving
1. Bent u in het bezit van
één of meerdere van
deze producten? –
producten analyseren die
een huishouden
zelfvoorzienend maken.
2. Over wat voor
aandrijving beschikt uw
voertuig?
Mensen met een
elektrische auto, denken
bij hun keuzes meer over
duurzaamheid na dan
mensen met een nietelektrische auto
1. Afhankelijk
Duurzaamheid bij keuzes
2. Onafhankelijk
Bezit elektrische auto
1. Hoe erg wordt er
rekening gehouden met
duurzaamheid bij
algemene keuzes
2. Een elektrische auto of
een auto met andere
aandrijving
Elektrisch rijden en duurzaamheid – Yorick van der Steen
1. Helemaal mee eens
(1,2,3,4,5) Helemaal mee
oneens
2. Over wat voor
aandrijving beschikt uw
voertuig?
Pagina 14
5. Resultaat
5.1 Beschrijvende analyse
Demografische beschrijving van de groep respondenten
Hieronder is de groep respondenten met demografische gegevens te zien.
Elektrisch rijden in verhouding tot mensen die niet elektrisch rijden
Hieronder is te zien dat het grootste deel van de respondenten geen elektrische voertuig
bezit. 118/361*100=32,78% van de respondenten is in het bezit van een elektrisch voertuig.
De andere 67,22% is vanzelfsprekend niet in het bezit van een elektrisch voertuig.
Rijlabels
Man
Vrouw
Eindtotaal
Elektrisch
Niet elektrisch Eindtotaal
114
217
4
26
118
243
331
30
361
5.2 Verklarende analyse
In de vraagstelling is enkel gebruik gemaakt van nominale en ordinale meetschalen. Dit heeft
tot gevolg dat alleen de Chi kwadraat test toepasbaar is op de uitslagen van de enquête.
Hieronder wordt elke hypothese toegelicht en wordt gezegd of deze juist, onjuist of niet
bewezen is.
Hypothese 1: Er bestaat een verband tussen het hebben van een elektrische auto en
een duurzame aankooplevensstijl
In de onderstaande schermopname van excel, kan gezien worden dat er door middel van
een Chi kwadraat test, gemeten is of er een significant verschil bestaat tussen mate van
duurzaamheidsbewustzijn bij de aankoop van spullen. In de uitslag is te zien dat het getal
(0,19) hoger is dan 0,05. Dit betekent dat er geen statistisch verschil is tussen elektrische
rijders en mensen die niet elektrisch rijden.
Elektrisch rijden en duurzaamheid – Yorick van der Steen
Pagina 15
Hypothese 2: Er bestaat een verband tussen geslacht en het hebben van een
elektrisch voertuig
In de onderstaande schermopname van excel is te zien, dat door middel van een Chi
kwadraat test is gemeten of er statistisch meer mannen of vrouwen in het bezit zijn van een
elektrische auto.
Uit deze test is een getal gekomen dat kleiner is dan 0,05. Dit betekent dat er een significant
verschil bestaat tussen mannen en vrouwen als het gaat om het bezit van een elektrische
auto. Mannen hebben statistisch gezien vaker een elektrische auto dan vrouwen.
Voor de hoofdvraag: ‘Hebben mensen met/zonder een elektrische auto een duurzaam
bewustzijn en waar hangt dit mee samen?’ zou dit kunnen betekenen dat er een verband is
tussen duurzaam aankoopbewustzijn en geslacht, als er ook een significant verschil is
tussen het bezit van een elektrische auto en een duurzaam aankoopbewustzijn. Wanneer dit
het geval is, zouden we kunnen zeggen dat mannen een duurzamer aankoopbewustzijn
hebben dan vrouwen.
Hypothese 3: Omdat het bij het opwekken van zonne-energie steeds eenvoudiger
wordt om deze energie op te slaan, maken elektrische rijders eerder gebruik van
zonnepanelen dan niet-elektrische rijders.
In de onderstaande schermopname van een excel document, is te zien dat door middel van
een Chi kwadraat test is gemeten of bezitters van elektrische auto’s, vaker in het bezit zijn
van zonnepanelen, dan mensen zonder elektrische auto.
Elektrisch rijden en duurzaamheid – Yorick van der Steen
Pagina 16
Uit deze test is een getal gekomen dat kleiner is dan 0,05. Dit betekent dat er een significant
verschil bestaat tussen bezit van zonnepanelen, als het gaat om mensen die in het bezit zijn
van een elektrische auto en mensen die niet in het bezit zijn van een elektrische auto.
Hypothese 4: Mensen met een elektrische auto maken minder vaak gebruik van het
energienetwerk dan mensen met een niet-elektrische auto.
Voor deze hypothese is gekeken of bezitters van elektrische auto’s, statistisch gezien vaker
in het bezit zijn van producten waarmee zij (deels) onafhankelijk kunnen zijn van het
energienetwerk dan mensen die geen elektrische auto bezitten.
Eerst is gekeken naar het daadwerkelijke bezit per product waar naar is gekeken.
Vervolgens is over alle drie de producten een Chi kwadraat test uitgevoerd.
Elektrisch rijden en duurzaamheid – Yorick van der Steen
Pagina 17
De Chi kwadraat in bovenstaande afbeelding, is uitgevoerd op basis van de gegevens in de
afbeelding daarboven. Bij de Chi kwadraat test is te zien dat er bij alle drie de producten die
gemeten zijn (zonneboiler, warmtepomp, zonnepanelen) een aantoonbaar statistisch verschil
is tussen mensen met een elektrische auto en mensen zonder een elektrische auto.
Uit deze tests is te concluderen, dat mensen met een elektrische auto, vaker in het bezit zijn
van producten die ervoor zorgen dat zij minder afhankelijk van het energienetwerk zijn, dan
mensen zonder elektrische auto.
Hypothese 5: Mensen met een elektrische auto, denken bij hun keuzes meer over
duurzaamheid na dan mensen met een niet-elektrische auto.
Voor deze hypothese is gekeken naar de uitslag van de stellingen. Per stelling is behandeld
of elektrische rijders het er statistisch gezien vaker mee eens zijn dan mensen die niet
elektrisch rijden. Per screenshot wordt behandeld wat de uitslag is en na de tests op de
stellingen, wordt een conclusie getrokken voor deze hypothese.
De eerste stelling was “bij de aankoop van een product neem ik in mijn overweging mee of
de aankoop van het product geen afbreuk doet aan beschikbare middelen voor toekomstige
generaties.” Uit de Chi kwadraat test is gebleken dat er geen statistisch verschil is. Uit de Chi
kwadraat test kwam namelijk een getal wat groter is dan 0,05.
Elektrisch rijden en duurzaamheid – Yorick van der Steen
Pagina 18
De tweede stelling was “ik maak mij zorgen om klimaatverandering.” Uit de Chi kwadraat test
is gebleken dat elektrische rijders zich statistisch gezien vaker zorgen maken over het milieu
dan mensen die niet elektrisch rijden. Dit is te zien aan de uitslag van de Chi kwadraat test,
die lager is dan 0,05.
De derde stelling was “klimaatverandering is een verzinsel.” Uit de Chi kwadraat is te halen
dat er geen significant statistisch verschil is tussen mensen die elektrisch rijden en mensen
die niet elektrisch rijden. Beide zijn het oneens met deze stelling. Het getal uit de Chi
kwadraat test is namelijk groter dan 0,05.
De vierde stelling was “de levensstijl van het individu is van invloed op het klimaat.” Uit de
Chi kwadraat is te halen dat er geen significant statistisch verschil is tussen mensen die
elektrisch rijden en mensen die niet elektrisch rijden. Beide zijn het grotendeels eens met
deze stelling. Het getal uit de Chi kwadraat test is namelijk groter dan 0,05.
De bovenstaande vijfde stelling was “Bij mijn politieke keuze kijk ik naar de standpunten van
de partij ten opzichte van duurzaamheid.” .” Uit de Chi kwadraat is te halen dat er een
significant statistisch verschil is tussen mensen die elektrisch rijden en mensen die niet
elektrisch rijden. Het getal uit de Chi kwadraat test is namelijk kleiner dan 0,05. Mensen met
een elektrische auto kijken bij de keuze van een politieke partij statistisch gezien vaker naar
de standpunten ten opzichte van duurzaamheid dan iemand die niet elektrisch rijdt.
Elektrisch rijden en duurzaamheid – Yorick van der Steen
Pagina 19
De bovenstaande vijfde stelling was “Bij mijn politieke keuze kijk ik naar de standpunten van
de partij ten opzichte van klimaatverandering.” Uit de Chi kwadraat is te halen dat er een
significant statistisch verschil is tussen mensen die elektrisch rijden en mensen die niet
elektrisch rijden. Het getal uit de Chi kwadraat test is namelijk kleiner dan 0,05. Mensen met
een elektrische auto kijken bij de keuze van een politieke partij statistisch gezien vaker naar
de standpunten ten opzichte van klimaatverandering dan iemand die niet elektrisch rijdt.
De conclusie die te trekken is bij de vijfde stelling “Mensen met een elektrische auto, denken
bij hun keuzes meer over duurzaamheid na dan mensen met een niet-elektrische auto.” Is
dat dit niet statistisch te bewijzen is. Er zijn zowel punten voor- als tegen deze stelling.
6. Conclusie
Uit de chi kwadraat testen is gekomen dat er geen aantoonbaar verschil zit in het bewustzijn
bij elektrische rijders en mensen die niet elektrisch rijden. De hypotheses waar vooral
statistisch verschil in terug te vinden is, zijn “Mensen met een elektrische auto maken minder
vaak gebruik van het energienetwerk dan mensen met een niet-elektrische auto” en “Omdat
het bij het opwekken van zonne-energie steeds eenvoudiger wordt om deze energie op te
slaan, maken elektrische rijders eerder gebruik van zonnepanelen dan niet-elektrische
rijders.”
Deze twee hypotheses laten zien dat elektrische rijders, aantoonbaar vaker zonnepanelen
hebben en aantoonbaar vaker op een duurzame manier energie opwekken. Bij de andere
stellingen scoren elektrische rijders en mensen die niet elektrisch rijden vergelijkbaar.
Er valt dus te concluderen dat elektrische rijders statistisch vaker bij huishoudelijke
producten voor energiebesparende en duurzame producten gaan, maar hier geen statistisch
bewezen hoger duurzaamheidsbewustzijn bij hebben dan mensen die niet elektrisch rijden.
Elektrisch rijden en duurzaamheid – Yorick van der Steen
Pagina 20
Bibliografie
CBS. (2015, december 17). Bijgeplaatst vermogen zonnestroom bijgesteld. Opgeroepen op
februari 26, 2016, van CBS: http://www.cbs.nl/nl-NL/menu/themas/industrieenergie/publicaties/artikelen/archief/2015/2015bijgeplaatst-vermogen-zonnestroombijgesteld-2014.htm
cv-ketel weetjes. (2015, mei 7). HRE ketel. Opgeroepen op maart 17, 2016, van cv ketelweetjes: http://www.cvketel-weetjes.nl/blog/hre-ketel/
Duurzaam nieuws. (2015, juni 16). Thuisaccu voor huishoudens met zonnepanelen komt er
aan. Opgeroepen op maart 17, 2016, van Duurzaam nieuws:
http://www.duurzaamnieuws.nl/thuisaccu-voor-huishoudens-met-zonnepanelen-komter-aan/
Duurzaam Thuis. (z.d.). Warmtepomp. Opgeroepen op maart 17, 2016, van Duurzaamthuis:
http://www.duurzaamthuis.nl/energie/verwarming/warmtepomp
Duurzaam Thuis. (z.d.). Windenergie. Opgeroepen op maart 17, 2016, van Duurzaam Thuis:
http://www.duurzaamthuis.nl/energie/windenergie
E. Visser. (2015, mei). Weet wat je verbruikt - vier inzichten in het monitoren van je gas- en
energieverbruik. Opgeroepen op maart 17, 2016, van Energietext:
http://energienext.nl/weet-wat-je-verbruikt-vier-inzichten-van-het-monitoren-van-jegas-en-energieverbruik/
Energielabel. (2015). Apparaten. Opgeroepen op maart 17, 2016, van Energielabel:
https://www.energielabel.nl/apparaten
Gaslicht. (z.d.). Slimme thermostaten. Opgeroepen op maart 17, 2016, van Gaslicht:
https://www.gaslicht.com/veelgestelde-vragen/slimme-thermostaten
Gatto, M. (1995). Sustainability: Is it a Well Defined Concept? Wiley.
Isolatie-info. (2015). Isolatieplaten. Opgeroepen op maart 16, 2016, van Isolatie-info:
http://www.isolatie-info.nl/isoleren/isolatieplaten
Isolatie-weetjes. (2015). Gevelisolatie. Opgeroepen op maart 16, 2016, van Isolatie-weetjes:
http://www.isolatie-weetjes.nl/gevelisolatie/
Johnston, P., Everard, M., Santillo, D., & Robèrt, K.-H. (2007). Reclaiming the Definition of
Sustainability. Göteborg: Chalmers University of Technology and Göteborg
University.
Milieubewust. (2015, augustus 28). Maak kennis met biologisch cement. Opgeroepen op
maart 16, 2016, van MilieuBewust: http://www.milieubewust.net/duurzaamwonen/maak-kennis-met-biologisch-cement/
Milieucentraal. (2015). Energiezuinige lampen op een rij. Opgeroepen op maart 17, 2016,
van Milieucentraal: https://www.milieucentraal.nl/energie-besparen/apparaten-enverlichting/energiezuinig-verlichten/energiezuinige-lampen-op-een-rij/
Elektrisch rijden en duurzaamheid – Yorick van der Steen
Pagina 21
Milieucentraal. (2015). Gevelisolatie Buitenkant. Opgeroepen op maart 16, 2016, van
Milieucentraal: https://www.milieucentraal.nl/energie-besparen/energiezuinighuis/isoleren-en-besparen/gevelisolatie-buitenkant/
Milieucentraal. (z.d.). Klokthermostaat en radiatorkranen. Opgeroepen op maart 17, 2016,
van Milieucentraal: https://www.milieucentraal.nl/energie-besparen/energiezuinighuis/energiezuinig-verwarmen-en-warm-water/klokthermostaat-en-radiatorkranen/
Milieucentraal. (z.d.). Zonneboiler. Opgeroepen op maart 17, 2016, van Milieucentraal:
https://www.milieucentraal.nl/energie-besparen/energiezuinig-huis/energiezuinigverwarmen-en-warm-water/zonneboiler/
Musk, E. (2015, September 12). Elon Musk Is Right: Hydrogen Is ‘An Incredibly Dumb’ Car
Fuel. Opgeroepen op Februari 12, 2015, van Thinkprogress:
http://thinkprogress.org/climate/2015/02/12/3621136/tesla-elon-musk-hydrogendumb/
Newman, R. (2008, Januari 11). The Pros and Cons of 8 Green Fuels. U.S. News, p. 5.
Owens, K. A., & Legere, S. (2010). What do we say when we talk about sustainability?:
Analyzing faculty, staff and student definitions of sustainability at one American
university. West Hartford: Emerald Group Publishing Limited.
Plooij, F. (2008). Onderzoek Doen. Amsterdam: Pearson Education.
Praktisch Duurzaam. (2010, December 30). Isolatieglas. Opgeroepen op maart 16, 2016,
van praktischduurzaam: http://www.praktischduurzaam.nl/isolatieglas/
Praktisch Duurzaam. (2011, februari 16). Waterbesparing in het toilet. Opgeroepen op maart
17, 2016, van Praktisch Duurzaam: http://www.praktischduurzaam.nl/waterbesparingin-het-toilet/
Pros and cons. A reality check on alternative fuels. (2014, Februari 1). Opgeroepen op
December 16, 2015, van Consumer reports:
http://www.consumerreports.org/cro/2011/05/pros-and-cons-a-reality-check-onalternative-fuels/index.htm
Rasoft. Inc. (z.d.). Steekproefcalculator. Opgeroepen op Juni 24, 2016, van
steekproefcalculator: http://www.steekproefcalculator.com/steekproefcalculator.htm
Romm, J. (2015, Februari 12). Elon Musk Is Right: Hydrogen Is ‘An Incredibly Dumb’ Car
Fuel. Opgeroepen op September 29, 2015, van Thinkprogress:
http://thinkprogress.org/climate/2015/02/12/3621136/tesla-elon-musk-hydrogendumb/
S. van Dijk. (2015, augustus 27). Hoe werkt zonne-energie? Opgeroepen op maart 17, 2016,
van Greenem: http://www.greenem.nl/hoe-werkt-zonne-energie/
Schiebaan, L. (2015, december 21). fritts. Opgeroepen op februari 26, 2016, van Hoeveel
zonnepanelen zijn er in Nederland?: https://fritts.nl/hoeveel-zonnepanelen-innederland/
Elektrisch rijden en duurzaamheid – Yorick van der Steen
Pagina 22
Verbouwkosten. (2015). Vloerisolatie. Opgeroepen op maart 16, 2016, van Verbouwkosten:
https://www.verbouwkosten.com/vloerisolatie/
Vereniging Elektrische Rijders. (2015). Over ons. Opgeroepen op februari 26, 2016, van
VER - Vereniging Elektrische Rijders: https://verenigingelektrischerijders.nl/over-ons/
VVE Belang. (2016). ISOLATIE. Opgeroepen op maart 16, 2016, van VVE BELANG:
https://www.vvebelang.nl/energieloket/energiekostenbesparen/isolatie/
Wolters-Noordhoff. (2006). Steekproefomvang. Marktonderzoek doen, 6.
Elektrisch rijden en duurzaamheid – Yorick van der Steen
Pagina 23
Bijlagen
Interviewvragen
Algemene vragen
 Geslacht
 Leeftijd
 Hoogst genoten opleidingsniveau
Specifieke vragen
 Wat voor soort aandrijfmotor heeft uw auto?
o Diesel
o Benzine
o Elektrisch
o Hybride
o Aardgas
o Ik heb geen auto in mijn bezit
o Anders, namelijk..
 Op basis van welke normen kiest u voor uw auto
o Kosten
o Grootte
o Uiterlijk
o Luxe
o Milieubewustheid
o Gemak
o Snelheid
o Bekendheid met het merk
o Anders, namelijk..
 Bent u in het bezit van één of meerdere van onderstaande producten:
o Een apparaat met minimaal energielabel A+
o Spaarlampen
o led-lampen
o TL-buizen
o Een spaarknop in het toilet
o Zonnepanelen
o Tussenstekkers met energiemeter
o Warmtepompen (een pomp die de warmte van buiten aantrekt)
o Zonneboiler
o HReketel
o Slimme thermostaat
o Klokthermostaat
 Welke politieke partij heeft u de laatste keer gestemd
Stellingen
 Bij de aankoop van een product neem ik in mijn overweging mee of de aankoop van
het product geen afbreuk doet aan beschikbare middelen voor toekomstige
generaties.
o Helemaal mee oneens
o Mee oneens
o Neutraal
Elektrisch rijden en duurzaamheid – Yorick van der Steen
Pagina 24





o Mee eens
o Helemaal mee eens
Ik maak mij zorgen over klimaatverandering
o Helemaal mee oneens
o Mee oneens
o Neutraal
o Mee eens
o Helemaal mee eens
Klimaatverandering is een verzinsel
o Helemaal mee oneens
o Mee oneens
o Neutraal
o Mee eens
o Helemaal mee eens
De levensstijl van het individu is van invloed op het klimaat
o Helemaal mee oneens
o Mee oneens
o Neutraal
o Mee eens
o Helemaal mee eens
Bij mij politieke keuze kijk ik naar de standpunten van de partij ten opzichte van
duurzaamheid
o Helemaal mee oneens
o Mee oneens
o Neutraal
o Mee eens
o Helemaal mee eens
Bij mijn politieke keuze kijk ik naar de standpunten van de partij ten opzichte van
klimaatverandering
o Helemaal mee oneens
o Mee oneens
o Neutraal
o Mee eens
o Helemaal mee eens
Elektrisch rijden en duurzaamheid – Yorick van der Steen
Pagina 25