Conjunctivitis

Conjunctivitis
FK 2003 Blz. 673-688
Oorzaken:
 Mechanische prikkeling (stofdeeltjes, corpora aliena);
 Chemische middelen;
 UV-licht (zonnen, wintersport);
 Traanfunctiestoornissen (verandering in hoeveelheid en samenstelling van het traanvocht).
 Infectie:
 Bacterieel: (muco)purulent exsudaat, de meest voorkomende verwekker is Staphylococcus aureus,
daarna pneumo- en streptokokken (ook wel Haemophilus influenza en bij uitzondering gonorrhoe en
chlamydia).
 Viraal: waterig exsudaat, meestal licht tot matig, maar een adenovirus is heftig en besmettelijk.
 Allergisch: waterig exsudaat, bekende allergenen.
Een chronische infectieuze conjunctivitis wordt meestal veroorzaakt door een blepharitis. Pathogene
stafylokokken komen vanaf de ooglidrand in de conjunctivale zak.
Allergie: jeuk en tranenvloed.
Acute allergische conjunctivitis (AAC);
Seizoengebonden allergische conjunctivitis (SAC): kort of gehele seizoen;
Niet-seizoengebonden allergische conjunctivitis (PAC): zonder directe koppeling met bv. pollen;
Conjunctivitis door contactallergie: bv. contactlensgebonden allergie;
Vernale conjunctivitis (VKC);
Atopische keratoconjunctivitis (AKC).
Bij de laatste drie vormen treedt nooit allergische rhinitis op.
Bij een allergie zullen mestcellen in het slijmvlies geactiveerd worden en bijdragen tot een ontstekingsreactie.
Antihistamincia-oogdruppelpreparaten bevatten Histamine-H1-receptorantagonisten en heffen de werking van
histamine op.
Behandeling met antimicrobiële middelen als druppels in het oog of antiseptica als oogwassing. Meestal zal in
eerste instantie geen conjunctivakweek zijn uitgevoerd of is de uitslag nog niet bekend. Er moeten dan
antimicrobiële middelen worden gebruikt tegen de meest voorkomende verwekkers: stafylokokken en bij voorkeur
ook tegen pneumo- en streptokokken. Door lokaal gebruik kan resistentie toenemen. Bij fusidinezuur en
tetracyclinen lijkt resistentie bij herhaald gebruik niet op te treden. Bij voorkeur een antimicrobieel middel dat zo
weinig mogelijk lokale en algemene bijwerkingen geeft. Overgevoeligheid is veel voorkomende bijwerking. Een
opgetreden overgevoeligheidsreactie kan worden geïnterpreteerd als het voortduren van een infectie
(oppassen!). Bij infectie of irritatie van het oog of de slijmvliezen mogen geen contactlenzen worden gedragen.
Behandeling
Middelen
Bacteriële conjunctivits:
 Aminoglycosiden: gentamicine, neomycine en tobramycine
 Voordeel: breed werkingsspectrum;
 Nadeel: streptokokken nauwelijks gevoelig, sensibilisatie en mogelijke (kruis)resistentie en –
overgevoeligheid tussen aminoglycosiden onderling.
 Neomycine wordt niet meer gebruikt vanwege sensibilisatie, (kruis)resistentie en (kruis)overgevoeligheid.
 Aminoglycosiden worden beschouw als ‘reserve’ antibiotica.
 Bacitracine en gramicidine: tegen grampositieve bacteriën, vaak in combinatie.
 Quinolonen: ciprofloxacine, norfloxacine en ofloxacine:
 Voordeel: breed werkingsspectrum, o.a. stafylokokken, streptokokken en Pseudomonas aeruginosa.
 Nadeel: eventueel onderlinge resistentie, de penetratie van norfloxacine in kamerwater isonvoldoende
bij diepere ooginfecties.
Quinolonen worden beschouwd als ‘reserve’ antibiotica.
 Chlooramfenicol:
 Voordeel: breed werkingsspectrum, o.a. stafylo-, strepto- en pneumokokken, goed doordringen in
voorste oogkamer en werkzaam tegen minder pathogene kiemen.
 Nadeel: zelden aplastische anemie (verworwen overgevoeligheid), daarom beperken tot maximaal twee
weken.
 Fusidinezuur:
 Amal werkingsspectrum tegen voornaamste verwekkers (stafylokokken en streptokokken);
 Zelden sensibilisatie.
 Trimethoprim:
 Voordeel: bacteriostatisch en breed werkingsspectrum.
 Nadeel: toegenomen resistentie, minder werkzaam bij (muco)purulente vormen van bindvliesontsteking.
 Tetracycline:
 Voordeel: breed werkingsspectrum (grampositieve en –negatieve micro-organismen en chlamydia),
zelden sensibilisatie.
 Nadeel: beperkte houdbaarheid.
 Antivirale middelen: aciclovir en trifluridine
 remmen DNA-synthese Herpes simplex-virus.
 Povidon-jood.
Allergische conjunctivitis:
Wanneer allergische conjunctivitis samengaat met rhinitis kan worden volstaan met (nasale) behandeling van de
rhinitis. Wanneer acute symptoombehandeling nodig is, dan hebben oogdruppels met antihistaminica de
voorkeur.
 Cromoglicaat: vooral werkzaam op bindweefselmestcellen, maar ook slijmvliesmestcellen (en beïnvloed
chemotaxis, activatie, degranulaite en cytotoxiciteit van neutrofielen, eosinofielen en monocyten).
 Nedocromil: bij falen van cromoglicaat, want duidelijkere werking op de slijmvliesmestcellen (nietseizoensgebonden conjunctivitis). Niet gebruiken <6 jaar.
 Azelastine, emedastine, ketotifen, levocabastine en olopatadine: antihistaminica die lokaal toegediend de
acute symptomen van seizoensgebonden allergische conjunctivitis snel doen verminderen.
Bij rhinitis: neusdruppels/ neusspray
 Cromoglicaat:
 Kort werkzaam, dus 4-6 maal per dag;
 Wanneer na zes weken geen effect, dan geen zin meer;
 Bijwerkingen komen nauwelijks voor.
 Azelastine/ levocabastine. Geen terfenadine, omdat deze soms (levensbedreigende) cardiale effecten
hebben bij gelijktijdig gebruik van erytromycine of oraal gebruik van ketoconazol en itraconazol.
 Corticosteroïd;
 Beclometason;
 Flunisolide.
Op basis van kosten.
Cromoglicaat, azelastine en levocabastine werken niet bij een verstopte neus. Dan ook decongestivum
toevoegen, zodat ze de slijmvliezen kunnen bereiken.
Wanneer meerdere organen betrokken, dan orale antihistaminica (clemastine is goedkoopste).
Zwangerschap/ lactatie
Antivirale middelen (m.u.v. aciclovir) worden vermeden.
Kinderen
Bij een pasgeborene met hevige conjunctivitis (of volwassene met onverwacht heftig verloop) moet men rekening
houden met gonokokken- of chlamydia-infectie.
Gonokokken:
spoelen en reinigen met fysiologisch zout en penicilinedruppels (50000 IE/ml) +
systemische penicilinetherapie (amoxyciline?).
Chlamydia:
tetracycline-oogdruppel +
eventueel oraal erytromycine of tetracycline.
Langdurig gebruik van corticosteroïdspray bij kinderen wordt ontraden (remming van neusbotgroei).
Samenvatting
Algemeen:
 Dragen van contactlenzen ontraden;
 Alvorens starten met antimicrobiële therapie, eerst andere oorzaken uitsluiten;
 Oogdruppels en in water oplosbare geneesmiddelen verdienen de voorkeur. Voor nachtelijke toepassingen
en bij een blepharitis is een oogzalf of ooggel aangewezen;
 Antimicrobiële middelen niet langer dan één a twee weken toedienen (resistentie en sensibilisatie).
Bacteriële conjunctivitis (of blepharitis)
Fusidinezuur, tetracycline of chlooramfenicol: meest voorkomende verwekkers (stafylokokken en streptokokken,
zelden sensibilisatie, weinig problemen bij frequent gebruik.
Blepharitis: fusidinezuur (ooggel).
Conjunctivitis:
 Tetracycline (breed spectrum);
 Chlooramfenicol (gevaar bloeddyscrasieën);
 Fusidinezuur (alleen ooggel).
Chlamydia:
 tetracycline-oogdruppels;
 eventueel oraal erytromicine of tetracline.
Gonokokken:
 Spoelen en reinigen met fysiologisch zout en penicilinedruppels +
 Systemische penicilinetherapie.
 Quinolonen en aminoglycosiden zijn ‘reserve’ antimicrobiële middelen.
Viraal:
 Herpes:
 aciclovir (selectiever, effectiever en minder toxisch);
 trifluridine.
Allergische conjunctivitis
Seizoengebonden allergische conjunctivitis:
 Cromoglicaat;
 Nedocromil.
 Allen nuttig als profylaxe, dus vóórdat allergenen zijn gevormd. Bij een voortdurende SAC is het wel nuttig,
omdat nieuw gevormde mestcellen worden onderdrukt.
Niet-seizoengebonden allergische conjunctivitis:
 Cromoglicaat;
 Nedocromil.
Als profylaxe.
Acute geïsoleerde seizoengebonden allergische conjunctivitis:
 Levocobastine;
 Azelastine.
Verschillen zijn gering, dus op basis van kosten.
SAC + rhinitis:
 Cromoglicinezuur;
 Azelastine/ levocabastine.
 Corticosteroïd;
 Beclometason;
 Flunisolide.
 Eventueel oraal antihistamine: clemastine.