- Scholieren.com

Samenvatting Aardrijkskunde H3
2: Een wereld van steden
Netwerksamenleving  belangrijkste knooppunten: wereldsteden  vormen stedelijk netwerk
Stedelijk netwerk = Een groep van steden die onderling verbonden zijn, kan op meerdere schaalniveaus
voorkomen.
Wereldsteden = Grote stad met een mondiale uitstraling die een belangrijke rol speelt op economisch, politiek en
cultureel gebied in een belangrijk deel van de wereld.
In een wereldstad tref je aan:
 Een concentratie van hoofdkantoren van MNO’s
 Dicht netwerk van verbindingen, variërend van telecommunicatie tot vliegverbindingen
 Intensieve uitwisseling van informatie en ideeën
 Veelvoud aan banken en andere financiële instellingen
 Oververtegenwoordiging van kwartaire, hogere diensten
Wereldsteden  internationale knooppunten op terrein van film, theater, muziek, mode en internationaal
transportnetwerk.
Global cities: Tokyo, Londen, New York  liggen in hoogste categorie rijke landen  deze steden vormen ieder
een centrum in triade die wereldeconomiebeheerst + liggen goed verspreidt over de wereld  24-uurseconomie
Megastad = Stad met meer dan 10 mln. inwoners
Oorzaken snelle groei megasteden:
 Hoge natuurlijke groei
 Hoog vestigingsoverschot
 Uitbreiding van de stad, waardoor randsteden onderdeel van het stedelijk gebied zijn geworden
Enorme groei zorgt voor problemen: overvolle wegen, slecht werkend/ontbrekend rioolsysteem, tekort aan
gezondheidszorg en onderwijs, gebrek aan betaalbare woningen.
Blackholes = Miljoenensteden in de (semi)periferie die niet zijn opgenomen in het netwerk van wereldsteden 
internationale bedrijfsleven heeft geen interesse in deze steden
Redenen voor desinteresse internationaal bedrijfsleven:
 Koopkracht van stedelijke bevolking is laag en daarmee vormt het geen interessante afzetmarkt
 Steden liggen vaak in een land met sociale en politieke onrust  riskant voor internationale investeerders
 Nationale ideologie of politieke opvatting verzet zich tegen te veel invloed van westerse liberale
markteconomie
Blackholes profiteren minimaal van economische groei door globalisering  eerder nadeel: lokale
nijverheid/handel wordt kapot geconcurreerd doordat de markt overspoeld wordt door goedkopere en
kwalitatief betere producten uit meer ontwikkelde landen.
3: Steden in de VS
New York  financieel, zakelijk en cultureel centrum  belangrijke int. organisaties zoals VN.
Los Angeles  film- en entertainmentindustrie  belangrijke rol in amerikanisering van de wereldcultuur.
Washington  relatief kleine stad, maar: politiek centrum machtigste land ter wereld.
Achterland = Het gebied dat voor tal van voorzieningen georiënteerd is op een bepaalde centrale stad.
Opvallend: Amerikaanse steden zijn veel sterker op het binnenland gericht dan Europese steden  oorzaak:
omvang van de binnenlandse Amerikaanse markt.
Internationale, economische belang van stad kan worden afgelezen aan:
1) Concentratie van hoofdkantoren en zakelijke dienstverlening  ruimtelijk gezien zijn de belangrijkste
hoofdkantoren en zakelijke diensten geconcentreerd in dichtbevolkte noordoosten, maar zwaartepunt
verschuift van zuiden naar westen door:
a. Verschuiving demografisch zwaartepunt
b. Economische groei van de Sunbelt-staten (o.a. Texas, Florida, Californië)
Zakelijke dienstverlening = Bedrijven en instellingen die hun diensten (financieel, juridisch, adviserend,
research) aanbieden aan grote bedrijven.
2) De omvang van internationale vliegvelden  vormen vaak een hub met veel spokes.
Hub = Knooppunt in het internationale transportnetwerk
Spoke = Verbindingen in een netwerk, zoals lijnverbinding in een vliegnetwerk.
4: Ontwikkelingen aan het stedenfront
In periode 1830-1920 krijgt huidig stedelijk patroon VS vorm.
Bereikbaarheid = Mate waarin een plaats of een gebied met verschillend transportmiddelen te bereiken is.
Geografische ligging van een plaats heeft 2 kanten:
1) Site  Eigenschappen van de plaats zelf, zoals natuurlijke hulpbronnen, ligging aan water
2) Situation  Positie van een stad t.o.v. andere plaatsen/gebieden
Voor site en situation spelen de factoren transport en bereikbaarheid beslissende rol  hoge mobiliteit +
ontwikkeling dicht wegennet bereiden stad uit tot functionele regio.
Functionele regio = Een gebied waarbij elk deelgebied een specifieke functie krijgt zoals wonen, werken en
recreëren. De deelgebieden zijn onderling prima verbonden, bijv. een mainportregio.
Ruimtelijke geleding = De indeling van een stedelijk gebied in deelgebieden, gelet op de functie van de
deelgebieden  wordt beïnvloed door globalisering  int. arbeidsverdeling  ook VS schuift de maakindustrie
uit naar lagelonenlanden. Hoogwaardige industrie die behouden blijft, verdwijnt vanuit centrum naar de randen
met meer ruimte, lagere grondprijzen en betere bereikbaarheid.
De informatietechnologie maakt het mogelijk bedrijven ruimtelijk te splitsen  back office en front office.
Back office: geen fysiek contact met klanten nodig  rand van de stad
Front office: wel fysiek contact met klanten  centrum van de stad
Outsourcing = Het laten uitvoeren van taken door gespecialiseerde bedrijven, vaak op grote afstand van het
moederbedrijf.
Metropool = Letterlijk ‘moederstad’. Bestaat uit een grote centrale stad met voorsteden en daaromheen een
dichtbevolkte randzone. Alle stedelijke functies zijn hier vertegenwoordigd.
Edge cities = Nieuw stedelijk centrum rond een stad in de buurt van rondwegen en verkeersknooppunten met een
uitgebreid voorzieningenniveau (shopping malls, kantoorcomplexen etc.)
Gated community = Woonwijk die is afgesloten voor niet-bewoners.
(zie ook box 1)
5: New York, the Big Apple
Grote diversiteit aan culturen en etnische groepen geeft NY een kosmopolitische uistraling.
Kosmopolitisch = Een wereldse instelling gekenmerkt door een tolerante houding t.o.v. andere ideeën, producten
en culturen; een houding die prima past bij de fast world.
NY ontwikkelde zich snel tot belangrijke haven- en handelsstad aan de oostkust  sterke geografische ligging:
diepvaarwater in natuurlijke haven, afgeschermd voor stormen op oceaan, rivier Hudson tot ver in achterland
bevaarbaar, aanleg Eriekanaal geef toegang tot gebied van de Grote Meren  maakt NY tot belangrijke mainport.
Mainportregio = Het achterland van een belangrijke internationale mainport dat gebruik maakt van de haven.
NY is dienstenstad, er zijn voorzieningen voor:
 Bewoners
 Toeristen
 Zakenwereld en internationale dienstverlening  hoofdkantoren MNO’s
 Financiële wereld  banken
 Supranationale organisaties  zoals advies- en onderzoeksbureaus
Internationale dienstverlening = Het deel van de dienstensector dat zich vooral richt op de ondersteuning van
grote internationale bedrijven.
Mondiale financiële markt = Wereldsteden met een internationale financiële functie zoals banken en
aandelenbeurzen, die grote invloed hebben op de wereldeconomie.
Steeds meer zaken verplaatsen routinewerkzaamheden naar de rand van de stad of naar het platteland. Moderne
informatietechnologie maakt dienstverlenende bedrijven footloose  er zijn geen factoren meer die de bedrijven
zich op een bepaalde plaats te vestigen.
NY is creatieve stad = Een stad met een concentratie van creatieve ondernemingen en personen.
Creativiteit leidt tot innovatie (vernieuwing)  zuurstof voor moderne wereldstad  vb: opknappen vervallen
wijken met gunstige ligging om rijkere inwoners aan te trekken.
Gentrificatie = Het proces waarbij een vervallen wijk wordt opgeknapt en een woonwijk wordt voor de hoger
inkomens.
6: Los Angeles, cultureel en economisch knooppunt
LA kent bloeiende economie met meerdere pijlers:
 Hoogwaardige industrie  centrum voor hightech, medische apparatuur, kledingindustrie, wapens
 Haven van Long Beach is groter dan NY  toegangspoort tot Pacific Rim (Zuidoost-Azië)
 Internationaal zaken- en financieel centrum
 Internationaal centrum van de film- en entertainmentindustrie
 Verzorgingscentrum voor een groot achterland
LA is een minority majority-metropool  bijna de helft van de inwoners is buiten de VS geboren.
Het aandeel hispanics neemt snel toe door:
 De toestroom van veel jonge migranten uit de rest van de VS, mar vooral uit Mexico
 Het hoge geboortecijfer onder vooral Mexicaanse migranten
1965: versoepeling migratiewet  migratie komt op gang.
Gezinshereniging = Het laten overkomen door een migrant van vrouw en kinderen uit het land van herkomst.
Gezinsvorming = Het laten overkomen door een migrant van de huwelijkspartner uit het land van herkomst.
Volgmigratie = Vorm van migratie waarbij een migrant gevolgd wordt door familie, vrienden of streekgenoten.
Gevolgen van deze ontwikkelingen:
 Latinosering van LA
 Verschillen in de leeftijdsopbouw tussen de vergrijzende blanke bevolking en de hispanics wordt steeds
groter
 Scheidslijnen tussen arm en rijk krijgen steeds meer een etnisch tintje  er treedt ruimtelijke segregatie
op, die op termijn kan leiden tot sociale polarisatie en de vorming van getto’s  dit gevaar neemt toe
wanneer de economische groei stagneert en eer een etnisch bepaalde onderklasse ontstaat, met weinig
uitzicht op een beter leven.
LA maakt geordende indruk door gridpatroon  rechte autowegen vormen de lijnen en het raster en verdelen de
stad in blokken  gevolg: geen echt centrum  meerdere centra waarvan sommige zin uitgegroeid tot edge
cities. Opvallend in beeld van de stad: gordel van suburbs aangelegd volgens gridpatroon  sommige zijn gated
communities geworden.
Door de grote bouwkavels is de woondichtheid van LA voor een wereldstad laag.
7: Washington, centrum van politieke en militaire macht
Washington  federale hoofdstad van het machtigste land ter wereld  veel int. politieke instellingen in de stad
 Washington profiteert van de steeds internationaler wordende politiek als gevolg van globalisering.
Washington is laatste stad in de Megalopolis  loopt van Boston tot Washington  BosWash
Megalopolis = De Megalopolis langs de oostkust van de VS van Boston tot Washington
Opvallend aan plattegrond Washington: clustering politieke instellingen in noordwestelijk deel + groepering van
de instellingen naar soort  vullen elkaar aan en ondersteunen  agglomeratievoordeel.
Clustering = Concentratie van elkaar aanvullende bedrijven waardoor er een omgeving ontstaat waar innovaties
tot ontwikkeling kunnen komen.
Door ruimtegebruik schuift het gebied met politieke instituten langzaam naar het noorden.
2/3e van inwoners uit Washington zijn Afro-Amerikaan, dit hoge aandeel komt door:
1) Washington heeft als hoofdstad bij toelating van migranten nooit onderscheid gemaakt naar ras of
geloof. Veel Afro-Amerikanen uit het minder liberale zuiden zijn in de loop van de tijd hier neergestreken.
2) Suburbanisatie is selectief  rijkere, blanke bevolking woont in de suburbs aan rand van de stad, de
armere zwarte bevolking blijft achter in de centrale stad.
Gevolg: sterke ruimtelijke en sociale segregatie  dwars door de stad loopt breuklijn o.b.v. inkomen.
Exclusiviteit = Het uitsluiten van groepen op basis van afkomst, etniciteit of inkomen.