ppt

Inleiding Filosofie en Ethiek
Derde Bijeenkomst:
De tweede wetenschappelijke revolutie (1)
Dinsdag 21 september 2004
500 v. Chr.
± 400 v Chr
Wiskunde: Thales, Pythagoras, Eudoxus, Theaetetus
Filosofie: Plato, Aristoteles
1650 – 1750
Het experiment
Galileï, Newton, Lavoisier
1900 – Nu
Fysica: Planck, Einstein, Bohr etc.
Life sciences: Watson, Crick, etc.
2004
Plato (427 – 347) / Aristoteles (384 – 322)
Aristoteles
“De Filosoof”
Arabische wijsbegeerte /
Wetenschap
200 - 1200
Westerse wijsbegeerte
1200 -
ABU’L WALID MUHAMMAD IBN RUSHD AL-QURTUBI (Averroes)
1126 - 1198
Ibn Musa al-Khwarizmi
(800 - 847)
Algebra
Getallenmystiek
Astronomie
Astrologie
Chemie
Alchemie
Michael Stifel
Ein Rechen Büchlein Vom End Christ (1532)
“Wortrechnung”
-3
-2
-1
0
1
2
3
1/8
1/4
1/2
1
2
4
8
500 v. Chr.
± 400 v Chr
Wiskunde: Thales, Pythagoras, Eudoxus, Theaetetus
Filosofie: Plato, Aristoteles
Arabische wetenschap: algebra, astrologie, alchemie
1200 – 1800 Universiteit
1650 – 1800
Het experiment, het functiebegrip
Galileï, Newton, Lavoisier
1900 – Nu
Fysica: Planck, Einstein, Bohr etc.
Life sciences: Watson, Crick, etc.
2004
1734-1797 Joseph Wright
Sir Isaac Newton (1642 - 1727)
Wiskunde (calculus, analyse)
Optica
Mechanica (zwaartekracht)
Alchimie
Theologie
1665 – Annus mirabilis
1687 – Philosophiae Naturalis Principia Mathematica
Blaise Pascal (1623 - 1662)
16 jaar – Stellinmg van Pascal
18 jaar – rekenmachine
Luchtdruk
Kansberekening
Projectieve meetkunde
1654 – mystieke ervaring
Esprit de géométrie
Esprit de Finesse
René Descartes (1596-1650)
Immanuel Kant (1724 – 1804)
Kritik der reinen Vernunft (1781)
Actief waarnemen (van “scholier” naar “rechter”)
De objecten richten zich naar ons kenvermogen
Het subject constitueert zijn wereld
Objectiviteit vooronderstelt subjectiviteit:
Het menselijke kenvermogen ontwerpt op basis van ruwe data een
menselijk beeld van de werkelijkheid
De mens is aanwezig in zijn eigen objectiviteit
Ding an sich – Ding als Erscheinung
A priori – Voorafgaande aan (onafhankelijk van) de ervaring
A posteriori – Ontleend aan ervaring
Analytisch – Volgt uit het begrip
Synthetisch – Voegt iets toe
Analytisch a priori
Synthetisch a priori
Analytisch a
posteriori
Synthetisch a
posteriori
A priori
Analytisch
Synthetisch
A posteriori
“Een lichaam neemt ruimte
in (is uitgebreid)’’
Empirische kennis
“Elke verandering heeft een oorzaak”
“De mens is vrij – Menselijk gedrag is gedetermineerd”
De stelling van Pythagoras (a2 + b2 = c2)
“Een lichaam dat in beweging is wil in beweging blijven”
Licht is een deeltjesverschijnsel - Licht is een golfverschijnsel
De rede ziet slechts in wat zij op grond van haar eigen principes inzichtelijk
maakt. Deze principes gaan aan de ervaring vooraf. Zij dwingt de natuur zich
naar haar principes te richten.
Driedimensionele ruimtelijkheid is geen empirisch begrip. Ruimtelijkheid is niet
iets wat wij aan de ervaring ontlenen. Zodra we iets waarnemen, is er al sprake
van een voorstelling van ruimte. Het besef van ruimtelijkheid gaat aan empirische
ervaring vooraf en maakt empirische ervaring mogelijk. Ik kan me niet voorstellen
dat ruimte niet bestaat, of dat er lichamen bestaan die geen ruimte innemen.
Omgekeerd kan ik me wèl voorstellen dat er een ruimte bestaat waarin geen
lichamen aanwezig zijn. Onze waarneming van uitwendige werkelijkheid
vooronderstelt noodzakelijk ruimtelijkheid.
De tijd is geen empirisch begrip. Wanneer ik gebeurtenissen waarneem die na
elkaar plaatsvinden, vooronderstelt dit al een besef van temporaliteit. Tijd is een
noodzakelijke voorstelling die aan onze concrete waarnemingen ten grondslag ligt
Ik kan mij geen voorstelling maken van een beweging of een verandering die niet
in de tijd plaatsvindt. Omgekeerd kan ik me wel een spanne tijds voorstellen waarin
niets gebeurt. Temporaliteit als zodanig kan ik niet uit mijn ervaring wegdenken.
Ik kan niet bewijzen dat tijd en ruimte werkelijk (dat wil zeggen onafhankelijk van
ons bewustzijn, of buiten onze subjectieve ervaring van de werkelijkheid) bestaan.
Ik kan slechts vaststellen dat de wijze waarop wij de werkelijkheid waarnemen,
gekenmerkt wordt door ruimtelijkheid en temporaliteit. Ruimtelijkheid en
temporaliteit bepalen de wijze waarop de werkelijkheid voor ons verschijnt.
Wanneer wij verdwijnen, houden tijd en ruimte in principe op te bestaan. Over de
aard van de werkelijkheid buiten onze waarneming om, kunnen wij geen zinvolle
uitspraken doen. Alleen onze manier om de werkelijkheid waar te nemen is
toegankelijk voor ons, en het is niet uitgesloten dat andere wezens de werkelijkheid
op een geheel andere wijze ervaren.
Ik kan niet bewijzen dat elke verandering een oorzaak heeft, ik kan slechts
vaststellen dat het principe van causaliteit het ons mogelijk maakt de werkelijkheid
te begrijpen.
Dat de astronomie de mens uit het centrum van de kosmos heeft
geplaatst, is niet geheel juist. Nog steeds is de aarde het centrum
van alle waarnemingen.
Ook in onze tijd wordt vrijheid van onderzoek bedreigd – bijvoorbeeld door
de invloed van maatschappelijke en industriële organisaties.
Hoe verder de factor mens uit de wetenschap gebannen kan worden,
hoe objectiever de bevindingen zijn. Geloof daarentegen gaat nu juist
over de mens. Geloof zonder mensen zou ondenkbaar zijn.
De Copernicaanse revolutie houdt in dat wat je ziet voor een deel voortkomt
uit wat je wilt zien. Geloof je in het geocentrisme dan zullen jouw metingen
daarmee overeenkomen. Een heliocentrist zal dezelfde metingen anders
interpreteren.
Fysisch gezien staat de mens niet langer in het centrum van de
kosmos, maar het staat de theologie vrij ons eruit te lichten en aan
de mens een speciale functie toe te wijzen.
Voor geocentrisme valt nog steeds wel wat te zeggen. De mens staat nog
steeds centraal in zijn eigen dagelijkse leven en wereld. Voor de mensheid
is de aarde het centrum, het is maar weinigen gegeven zich buiten onze
atmosfeer te begeven.
Door wetenschappelijk onderzoek wordt de geloofwaardigheid van
de Bijbel steeds verder ondermijnd. De paus had er baat bij de twee
domeinen gescheiden te houden.
Op termijn is het niet geoorloofd dat theologie en astrologie een
andere visie op de wereld handhaven dan de wetenschap.