Boosheid bij de patiënt

Boosheid bij de patiënt:
therapeutisch ongemak of de poort naar
heling?
Herman Veerbeek
Psychotraumatherapeut, GZ-psycholoog, Onderzoeker
Missie van vandaag:
• Uitnodiging tot oordeelvrij samen verkennen van
boosheid bij de patiënt en bieden van perspectief
• Herkennen van eigen bias en valkuilen in het werken
met een boze patiënt
• Besef dat de houding van de therapeut het verschil
maakt!!!
• Introduceren van een weg tot heling, met boosheid als
voertuig
Zelfonderzoek:
• Hoe verhoud ik me tot boosheid, woede, wraakdrang?
• Wat heb ik daarover meegekregen vanuit mijn
opvoeding?
• Hoe reageert mijn lijf op boosheid?
Boosheid als taboe:
• “When anything is forbidden to be eaten, or made
use of, they say that it is a taboo” James Cook
(1777)
• Ongepast
• Niet doen
• Niet erover spreken
• Emotionele reflex van weerzin (Pinker)
• Angst voor demonische kracht (Wundt)
Ubuntu als inspiratie voor therapeutische houding:
• de bezielde werkelijkheid: Afrikaans verzoeningsbegrip
• Inlevings- en verbeeldingsvermogen
• "Ubuntu staat voor evenwicht en broederschap. Het is
een manier om recht te spreken door middel van
inleving en vergeving. Wie een conflict heeft, moet zich
verdiepen in de beweegredenen van de andere partij.
Dan heb je het conflict al half opgelost.“ (Henk Haenen,
2016)
• Verbroedering in plaats van wij – zij, goed – fout,
begrijpelijk – onbegrijpelijk, normaal – pathologisch,
Therapeutische benadering van boosheid:
Afstand:
Nabijheid:
•
•
•
•
•
•
•
•
Problematisering
Veroordeling
Afkeer
Vermijding contact
=> Probleem blijft
Normalisering
Validering, begrip
Motivering tot behandeling
Goede taxatie en analyse
=> Behandeling probleem
Normalisering en validering:
wederkerigheid
DE ANDER
DOET WAT
VOOR JOU
DE ANDER:
- ZIT JE DWARS /
- DWARSBOOMT JE
- IS ONRECHTVAARDIG
- BEROKKENT JE
SCHADE / LEED
JIJ DOET WAT
VOOR DE
ANDER
VERGETEN?
VERGEVEN?
TERUGPAKKEN?
Motivering:
• De woede en draakdrang heeft je nu in de greep
• Je bent eigenlijk gegijzeld door de woede
• Een goede boxer gebruikt zijn verstand; je
boosheid is je verstand de baas, het vreet je op
• Je komt nauwelijks toe aan ‘genieten’, de normale
dingen in t leven, zorg voor jezelf en je naasten
• Wat je hebt zijn normale reacties op abnormale
ervaringen
• Een behandeling kan je ‘verlossen’ van die
voortdurende boosheid in je lijf als je dat wilt
Wraak en de hefboom
Bezorger van:
Verwaarlozing
Vernedering
Pestervaringen
Misbruik
Mishandeling
Marteling
Slachtoffer:
Machteloos
Angstig
Beschaamd
opbouw
Woede
Wrok
Wraak
TRAUMATIC
EVENT /
EPISODE
TREATMENT /
GETTING STRONGER /
DANGER IS OVER
FEAR
ANXIETY
Orth & Wieland (2006)
ANGER
time
Machteloosheid en macht
Angst, machteloosheid
Woede, wrok, wraak
Winkel(2011)
PTSD subtypes:
Cognitieve route:
Stemmingsstoornis
Emotionele route:
Vals alarm
Internaliserende
symptomatologie
Externaliserende
symptomatologie
Hulpeloosheid
Bitterheid
Panieksyndroom
Voorbeelden van
Symptomatologie
Explosief syndroom
-Zichzelf de schuld geven
-Zich als gemakkelijk
slachtoffer zien
-Identificatie met de agressor
-Toestands-angst
-Vermijdend of onderdanig
gedrag
-
-
Anderen de schuld
geven
Hostiliteit
Afwijzing van contact
met de agressor,
zinnen op wraak
Toestandsboosheid
Boosheids-ruminatie
Impulsieve agressie
Top-down
Wie is de baas: verstand of gevoel?
“VERSTAND”
observeren, redeneren, betekenis verlenen, besluiten:
controle centrum
VERGETEN EN VERGEVEN
EMOTIONELE BREIN
•.
roep om actie, motiveert, alarm
OOG OM OOG, TAND OM TAND
Bij teveel beschadigingen
REPTIELENBREIN
Reflex, lijf en zintuigen, automatische programma’s
Bottom-up
Steuwe et al (2014) Effect of direct eye contact in controls and PTSD
DMPFC: Dorsomedial Prefrontal cortex
SC: Superior Colliculus
PAG: Periaquaductal Gray
LC: Locus Ceurulous
1000 watt
Lading: 60 watt
Accu 2
Lichamelijke reacties
Hoe vat Jan het op?
Accu 1
Vroeger
Nu
Gebeurtenis
Controle en interventie bij hoge spanning
Controle
verstand
EMDR
WWW
stabilisatie
Controle
CGTbehandeling
spanning
(angst/woede)
Gevolgen “incomplete action responses” (1)
“Incomplete actions of defense may manifest as chronic
symptoms” (Ogden, 2006)
“Each component of the ordinary response to danger,
having lost its utility, tends to persist in an altered and
exaggerated state long after the actual danger is over”
(Herman, 1992)
Gevolgen “incomplete action responses” (2)
Het lijf wil de actietendens dus lang na de
oorspronkelijke ervaring(en) nog steeds tot een goed
einde laten brengen (overwinning):
“The patient can feel the full, completed experience of
his or her capacity to defend through physical action…
instead of repeatedly re-experiencing the truncated,
aborted defense responses” (Ogden, 2006, P.273)
Uitgangspunten www-protocol (1):
• Woede, wrok en wraakfantasie zijn normale
reacties op een abnormale gebeurtenis
• Gegeneraliseerde woede moet gericht worden op
de veroorzaker(s)
• In een film-scenario oog in oog met dader, doen wat
het lijf wil met de dader. Net zo lang totdat de
woede is verdwenen en de actietendens compleet
is gemaakt. ALLES MAG!!
Uitgangspunten www-protocol (2):
• Lijf is het communicatiekanaal
• Validatie gevoel, limitsetting gedrag
• Als client stop zegt is het stop!!
• Niets buiten de grenzen van de therapeut
• Niet gericht op moraliteit maar vermindering
arousal!!!
Uitgangspunten www-protocol (3):
• angst moet niet domineren
• client moet ZELF de dader confronteren
• de boosheid moet gericht worden, niet op iemand of
iets anders
(Geen & Quanty, 1977)
WWW – protocol en schemamodi
Gezonde Volwassene niet goed ontwikkeld
Beschadiging:
- Verlating
- Misbruik
- Mishandeling
- Vernedering
- Pestervaring
Kwetsbaar kind overbelast
Straffende / overeisende kant te sterk
Afstandelijke Beschermer te sterk
Overcompenseerder te sterk:
WWW Protocol
Pester / Aanvaller
Roofdier
Overcontroleerder
Bedrieger / manipulant
Zelfverheerlijker
Tot slot:
•
Wetenschappelijk onderzoek gaande
•
Geen vergroting gevaar
•
Vergroting ontvankelijkheid voor verdere
behandeling
•
Voor workshops: www.buvoo.nl
Reacties altijd welkom:
[email protected]