Module 7: Anatomie - NBvV | Keurmeesters

Keurmeestersvereniging Zangkanaries
Opleiding keurmeester Zangkanaries
vrijdag 14 maart 2008
Module 7: Anatomie
Keurmeestersvereniging Zangkanaries
Opleiding keurmeester Zangkanaries
Keurmeestersvereniging Zangkanaries
Opleiding keurmeester Zangkanaries
vrijdag 14 maart 2008
Module 7: Anatomie
De anatomie van de kanarie.
Bij het wat intensief observeren van een kanarie worden vele uiterlijke onderdelen waargenomen zoals de zang, de
grootte, de kleur van de bevedering, de vorm . het gedrag, enz. Als een beoordeling moet worden gegeven over de
hoedanigheid
danigheid van een uiterlijk onderdeel, dan is het van belang te weten hoe de kanarie is opgebouwd en wat de
juiste benaming van de verschillende onderdelen is.
1. Uiterlijke onderdelen van het lichaam.
In onderstaande tekening zijn de belangrijkste uiterlijke
uiterlijke onderdelen van de kanarie uitgewerkt.
2. Het skelet van de kanarie.
De anatomie van de kanarie is in hoofdzaak gericht op het kunnen vliegen en lopen. Hiervoor is het nodig dat het
lichaamsgewicht zo laag mogelijk is. Het skelet van de kanarie is hierop
hierop volledig aangepast. Diverse delen van het
skelet zijn met elkaar vergroeid. Het geheel is hierdoor sterk vereenvoudigd wat het aantal bewegende delen
betreft, maar zo wordt een star en stevig geheel gevormd. In hoofdzaak bestaat het skelet uit dunne benen
be
platen
met een specifieke vorm die dienen ter ondersteuning van dunne ribben en ledematen. Een groot aantal
beenderen zijn hol, niet gevuld met beenmerg maar inwendig voorzien van dwarsverbindingen en gevuld met lucht.
Hierdoor wordt toch de nodige stevigheid
vigheid verkregen.
De functie van het skelet kan als volgt worden
onderverdeeld:
a. actieve functies die zich richten op:
- het vliegen,
- het zoeken van voedsel,
- de verdediging van de vogel zelf,
- de beweging, het lopen en vliegen.
b. passieve functies
ties die zich richten op:
- het beschermen van kwetsbare organen,
- het bieden van aanhechtingsplaatsen voor een
groot aantal spieren.
Het skelet van de kanarie kan
n als volgt worden
beschreven:
De schedel is opgebouwd uit vele beenstukken die vaak
heel dun
un zijn. Het meest opvallend van de schedel is
uiteraard de lichte snavel in plaats van een zwaar gebit.
Deze snavel, opgebouwd uit de hoornlaag
hoorn
van de
opperhuid, bestaat uit een vast gedeelte en een beweegbare ondersnavel. Deze vrij beweeglijke snavel is bij veel
vogels door zenuwuiteinden gevoelig en heeft met behulp van kleine zintuigorgaantjes
zintuigorgaantjes een duidelijke smaakfunctie.
Gelet op de belangrijke taken van de snavel zoals bijvoorbeeld het opnemen van kleine zaden en het verwerken
daarvan, bestaan er vele
le aan de vogelsoort eigen snavelvormen.
Aan de basis van de schedel bevindt zich een enkelvoudige gladde achterhoofdsknobbel die precies past in de
eerste halswervel (de atlas). Daar de beweeglijkheid van de kop vaak een belangrijke vereiste is, is de hals
ha in
verhouding vaak lang en sterk en opgebouwd uit een wervelkolom. De vorm van de halswervels is nogal
ingewikkeld maar juist hierdoor is de kanarie in staat de hals in alle richtingen te bewegen. Bijna elk lichaamsdeel
kan met de snavel worden bereikt voor bijvoorbeeld het verzorgen van de bevedering.
Bij de laatste twee halswervels gaat de hals in de romp over en wordt de wervelkolom stijver. De borstwervels
dragen volledige ribben. De ribben zijn smalle platte botten. Iedere rib bestaat uit twee delen die een hoek van
ongeveer 90° met elkaar vormen. Aan de achterzijde van het bovenste deel van de rib bevindt zich een klein plat
benig uitsteeksel dat naar achteren wijst. Dit uitsteeksel ligt over de achterliggende rib waardoor de borstkas een
stevige kooiconstructie
oiconstructie wordt. De onderste delen van de ribben zijn met het borstbeen verbonden.
De laatste borstwervel is met de twaalf daarop volgende wervels vergroeid tot het heiligbeen. Aan dit heiligbeen is
het bekken bevestigd. De bekkengordel heeft een gebogen
gebogen vorm en is aan beide zijden opgebouwd uit een drietal
Keurmeestersvereniging Zangkanaries
vrijdag 14 maart 2008
Opleiding keurmeester Zangkanaries
Module 7: Anatomie
zeer dunne beenplaten. Het darmbeen is tegen het heiligbeen aan gegroeid, het tweede beenstuk is vergroeid met
het darmbeen terwijl het derde beenstuk, het schaambeen, een zeer dunne beensplinter is die evenwijdig aan het
tweede beenstuk naar achteren loopt. Op de plaats waar deze drie beenstukken elkaar raken, wordt een ronde
holte gevormd die dienst doet als de gewrichtskom van het heupgewricht. De gewrichtsknobbel van het dijbeen
past in deze gewrichtskom.
ichtskom. De beide helften van de bekkengordel raken elkaar aan de buikzijde niet. Dit geeft als
voordeel dat de ingewanden zich aan de onderzijde van de vogel kunnen bevinden waardoor ook het zwaartepunt
laag ligt. Zes beweeglijke staartwervels komen na het
het heiligbeen. Tenslotte zijn er nog ongeveer vijf staartwervels
die het staartbeen vormen. De staartpennen worden door dit staartbeen gedragen terwijl de ervoor gelegen
staartwervels voor de beweeglijkheid van de staart zorgen.
zorgen
Handwortel en
middenhand
ravenbekssleutelbeen
Het skelet van de vogel.
Door een aantal
tal beenderen, die samen de schoudergordel worden genoemd, worden de vleugels ondersteund. De
zwaarste daarvan zijn twee beenstukken die op het borstbeen rusten en samen het ravenbekssleutelbeen vormen.
Voor dit ravenbekssleutelbeen hangt het vorkbeen dat uit het linker en rechter sleutelbeen is samengesteld. Deze
beide beenderen hebben een gewricht met de ravenbeksbeenderen. Vanaf dit gewricht lopen evenwijdig aan de
wervelkolom de schouderbladen.
Waar het ravenbeksbeen en het schouderblad samenkomen bevindt
bevindt zich de gewrichtskom waarin de
gewrichtsknobbel van de vleugel past. Een vleugel bestaat uit het opperarmbeen, het spaakbeen en de ellepijp, die
samen de onderarm vormen, terwijl de polspols en handbeenderen zijn vergroeid. De eerste en de vijfde vinger
ontbreekt
ntbreekt en de tweede is veranderd om het duimvleugeltje te dragen. De kleine slagpennen zitten aan de
onderarm, de grote slagpennen zijn verbonden met de vergroeide polsen handbeenderen.
De poot van de kanarie is opgebouwd uit een drietal delen:
a. het dijbeen,
een, is vaak erg kort zodat het uiterlijk nauwelijks waarneembaar is en is volledig omgeven door
spieren; het dijbeen kan alleen naar voren en naar achteren bewegen, niet opzij,
b. het scheenbeen, heeft een gewricht met het dijbeen,
c. het loopbeen, is veelal het duidelijkst zichtbaar omdat deze niet bevederd is en wordt als regel de poot
genoemd; het loopbeen kan worden beschouwd als delen van de enkel van de mens en gaat bij de kanarie
over in vier tenen met nagels; drie tenen zijn naar voren gericht. een teen
teen is naar achteren gericht.
Het scheenbeen en het loopbeen kunnen bij de verschillende kanarierassen opvallend in lengte variëren.
Keurmeestersvereniging Zangkanaries
Opleiding keurmeester Zangkanaries
vrijdag 14 maart 2008
Module 7: Anatomie
3. Spieren.
Is het skelet van de kanarie ten opzichte van andere gewervelde dieren aangepast aan het kunnen vliegen, ook de
spieren hebben voor dit doel een aanpassing ondergaan. De belangrijkste spieren zijn de vliegspieren. Er zijn twee
paar vliegspieren:
a. de grote vliegspieren, pectoralis major, zorgen voor de krachtige neerslag van de vleugels, wanneer zij zich
samentrekken;
en; aan het onderste deel van de borstbeenkam zijn de grote vliegspieren vastgemaakt: van hieruit
lopen de spierbundels naar een uiteinde, dat bevestigd is aan een kleine richel dat zich nabij de
opperarmgewrichtsknobbel bevindt.
b. de kleine vliegspieren, pectoralis minor, zijn verantwoordelijk voor de opslag van de vleugel; hiervoor is minder
kracht nodig waardoor de spierbundels kleiner van omvang zijn; ook deze spieren lopen tussen het
opperarmbeen en de borstkam; de kleine vliegspieren eindigen in een pees die door een gat tussen de
beenderen van de schoudergordel naar de bovenkant van het opperarmbeen loopt en daar weer aan een
kleine richel is vastgehecht; als de spier wordt samengetrokken ontstaat een katrolwerking waardoor de
vleugel omhoog wordt bewogen.
wogen.
De vleugel kan nog naar voren en naar achteren worden gedraaid en ook worden gevouwen en gestrekt. Hiervoor
zorgen diverse spieren in de vleugel die vaak aan de onderzijde van die vleugel goed zichtbaar zijn. Daarnaast
bevinden zich in de vleugel nog
og speciale spieren die het duimvleugeltje bewegen. Een ingenieus systeem van
spiertjes en pezen zorgt voor de bewegingsmogelijkheden van de slagpennen in de vleugel.
Een bijzondere groep spieren is de pootspieren. De onderste pootdelen, het scheenbeen en het loopbeen hebben
weinig spieren. De meeste spieren van de poot bevinden zich rondom het dijbeen. Op het scheenbeen en
loopbeen zijn wel een aantal pezen aanwezig. Een van die pezen loopt vanaf het dijbeen achterlangs naar
beneden, over het hielgewricht heen naar de tenen. Als een kanarie gaat zitten wordt het loopbeen gebogen
waardoor de pees over het hielgewricht heen wordt gespannen. Hierdoor worden de tenen gekromd. Zij worden
rond de zitstok geklemd waardoor de kanarie, zelfs als hij slaapt, vast op zijn zitplaats zit. Vanuit deze zittende
houding kan hij zelfs niet eens de zitstok verlaten maar moet eerst weer rechtop gaan staan om de tenen te
ontspannen.
Behalve spieren voor het vliegen en zitten of lopen zijn er uiteraard spieren nodig voor het optimaal
op
functioneren
van de vele lichaamsdelen en organen.
Doorr de gewijzigde hoek van staan naar
zit op een stok, trekken de tenen zich van
zelf samen.
Keurmeestersvereniging Zangkanaries
vrijdag 14 maart 2008
Opleiding keurmeester Zangkanaries
Module 7: Anatomie
4. De ademhaling.
De kanarie is een buitengewoon actieve vogel die niet alleen een grote hoeveelheid voedsel opneemt maar ook
grote hoeveelheden zuurstof om dit voedsel om te zetten
zetten in energie. Daarnaast is voor het vliegen in het algemeen
een krachtige ademhaling vereist. Om de benodigde zuurstof uit de lucht te halen, beschikken vogels over een
uniek ademhalingssysteem dat wezenlijk verschilt van dat welke bijvoorbeeld bij zoogdieren
zoog
wordt aangetroffen.
luchtpijp
schouderschouder
luchtzak
luchtzak
naast de
luchtpijp
borstspier
borstspierluchtzak
longen
voorste
borst
borstluchtzak
achterste
borst
borstluchtzak
achterste
luchtzak
Naast een dubbele long bezit de kanarie meerder (meestal
acht of negen) dunwandige luchtzakken. Deze luchtzakken
bevinden zich op bijna alle niet gebruikte plaatsen in het
lichaam en komen zelfs voor in het opperarmbeen, het
borstbeen en in het onderhuids bindweefsel. De
luchtzakken zijn als regel nauwelijks voorzien van
bloedaders en nemen ook zelf geen deel aan de
gasuitwisseling tussen zuurstof
tof en bloed.
De ingeademde lucht gaat via de luchtpijp, welke overgaat
in twee bronchiën naar de twee longen. In iedere long
vindt een aantal vertakkingen plaats waardoor de
ingeademde lucht ook rechtstreeks kan doorstromen naar
de op de long aangesloten luchtzakken. Bij het inademen
gaat alle lucht niet rechtstreeks naar de long maar wordt
eerst naar de voorste luchtzakken gestuwd. Slechts een
geringe hoeveelheid lucht komt direct in het voorste
gedeelte van de long. De lucht die al in de long aanwezig
wass wordt daardoor in de richting van de achterste
luchtzakken gestuwd. Als de kanarie uitademt zal de lucht
uit de achterste luchtzakken stromen; deze luchtzakken
worden daardoor dan kleiner. Gelijktijdig stroomt de lucht
uit de voorste luchtzakken weer in de longen. Op deze
wijze ontstaat er een constante luchtstroom door de
longen in dezelfde richting. Hierdoor vindt een optimaal
gebruik van de zuurstof uit de lucht plaats waardoor vogels
bijvoorbeeld ook op grote hoogte, waar nog maar weinig
zuurstof in de
e lucht aanwezig is, kunnen vliegen.
Het ademhalen van de kanarie komt op twee
manieren
tot stand:
a. tijdens het vliegen zorgen de vliegspieren
voor de ademhalingsbewegingen; door het slaan van de
vleugels wordt door de tussen de borstspieren en tussen
de spieren van de vleugels gelegen luchtzakken, lucht
door de longen gevoerd; de luchtzakken werken dan als
het ware als blaasbalgen,
b. in rust komt de ademhaling tot stand door het uitzetten en
verkleinen van de borstkas onder invloed van de
buikspieren en enkele andere spieren; de zo ontstane
ritmische bewegingen van de borstkas worden
overgebracht op de luchtzakken.
Naast een functie als luchtreservoirs dienen de luchtzakken ook voor het regelen van de lichaamstemperatuur.
Vogels hebben geen zweetklieren en toch is de lichaamstemperatuur zo'
zo'n
n 41 tot 45 °C. Een teveel aan warmte
wordt via de luchtzakken afgegeven.
Keurmeestersvereniging Zangkanaries
vrijdag 14 maart 2008
Opleiding keurmeester Zangkanaries
Module 7: Anatomie
5. De zang.
De zang van de kanarie is historisch gezien verantwoordelijk voor de domesticatie van de wilde kanarie en het
ontstaan van een wereldwijde belangstelling voor deze vogel. Toch heeft de kanarie ondanks de fraaie toeren die
worden gezongen geen stembanden. Ook het gezegde "elk vogeltje zingt zoals het gebekt is" gaat voor de meeste
zangvogels niet op omdat de vorm van de snavel geen of maar heel weinig invloed heeft op de zang.
De wijze waarop de zang tot stand komt is eigenlijk eenvoudig.
eenvoudig. De lucht wordt via de inin of uitwendige neusgaten
ingeademd, gaat door de mondholte naar het bovenste strottenhoofd welke de Larynx wordt genoemd. In dit
strottenhoofd zitten geen stembanden; dit strottenhoofd maakt geen geluid. Vanuit de Larynx stroomt de lucht in
de luchtpijp. Deze luchtpijp is zodanig geconstrueerd dat de buis onder alle omstandigheden open blijft,
bijvoorbeeld als de hals naar achteren wordt gedraaid om de bevedering te verzorgen. Aan het einde van de
luchtpijp bevindt zich een vertakking naar de beide longhelften. Deze twee vertakkende buizen zijn de bronchiën.
Volgens de Griekse mythologie was Syrinx de dochter van de Arcadische riviergod Ladon, zoon van Okeanos en
Thebe, de vader van Daphne. Syrirx werd echter door de god Fan achtervolgd en veranderd in een
oeverrieisiengel (syrirx betekent in het Grieks: riet). De wind ontlokte aan dit riet zoet-klagende,
zoet
zoetzangerige
weemoedige tonen. Pan sneeed vervolgens van dit riet 7 tot 9 kleine rietpijpjes, de ene steeds kleiner dan de
andere
dere en maakte daarvan een zogenaamde "panfluit". Dat deed hij door de kleine pijpjes met bijenwas aan elkaar
te hechten. De geleerde, die aan dit soort strottenhoofd de naam Syrinx gaf moet haast wel gedacht hebben aan
deze mythologische achtergrond.
luchtpijp vanaf de Lyrinx
Op het punt waar de luchtpijp zich vertakt in de twee dunnere bronchiën bevindt zich het onderste strottenhoofd dat
wordt aangeduid als Syrinx. Deze Syrinx is het geluidsorgaan van de kanarie. Afhankelijk van de vogelsoort
komen diverse vormen voor.
Op de plaats waar de luchtpijp zich vertakt in de beide bronchiën voor de twee longhelften steekt een klein benig
stukje weefsel (pessulus) in de luchtpijp omhoog. Dit stukje weefsel is bekleed met een aan elastisch beenweefsel
rijke membraan. Door de lucht vanuit de longen langs deze membraan naar buiten te persen ontstaat een fluitend
geluid.
De kanarie kan de luchtdoorgang door de bronchiën en luchtpijp regelen door een samenspel van spieren die de
opening van de bronchiën en de luchtpijp
uchtpijp nabij de Syrinx kan verkleinen. Hierdoor kunnen de verschillende tonen
ontstaan, die kenmerkend zijn voor de toeren van het kanarielied. Door de bijzondere bouw van de vogellongen en
het ademhalingssysteem kunnen die toeren soms erg lang aangehouden
aangehoud worden.
Keurmeestersvereniging Zangkanaries
Opleiding keurmeester Zangkanaries
vrijdag 14 maart 2008
Module 7: Anatomie
6. De spijsvertering.
De spijsvertering is er op gericht het opgenomen voedsel geschikt te maken voor de omzetting in energie. De
kanarie heeft een hoog stofwisselingsniveau omdat de lichaamstemperatuur hoog is. Deze temperatuur schommelt
rond de 41 °C. Bij een dergelijke hoge temperatuur verlopen chemische reacties ook sneller dan bijvoorbeeld bij de
37 °C van de mens. Er wordt dus veel energie gevraagd. Dit vereist een goed functionerend systeem van
voedselomzetting.
Het opgenomen voer wordtt door het spijsverteringssysteem
afgebroken en oplosbaar gemaakt. De bestanddelen uit het voer
kunnen zo door slokdarm het bloed in het lichaam worden
opgenomen. Een eerste splitsing van het voer vindt plaats in
eiwitten, die verder worden afgebroken tot aminozuren; vetten, die
worden afgebroken tot vetzuren en koolhydraten worden omgezet
in glucose of druivensuiker. Deze chemisch eenvoudige
bestanddelen kunnen in het bloed worden opgenomen. Daarbij
ontstaan stikstofhoudende afbraakproducten zoals urinezuur
urinezuu en
andere afvalstoffen als water en koolzuurgas.
Het spijsverteringskanaal, dat loopt van de mondholte tot de
cloaca is een ingewikkeld geheel aan organen dat het
opgenomen voer zowel mechanisch als chemisch, door
verteringssappen, bewerkt. Het voer wordt
wor opgenomen door de
snavel, die hooguit de zaden pelt en zachtvoer en bladgroen in
kleine hoeveelheden opneemt. De snavel kauwt het voer niet. In
de mondholte bevinden zich klieren die speeksel produceren dat
uitsluitend wordt gebruikt als transportmiddel voor het opgenomen
voer. In het speeksel zitten geen spijsverteringsenzymen.
Vanuit de mondholte gaat het opgenomen voer via de slokdarm,
die uit een dunwandige buis bestaat, naar de krop. De krop
bevindt zich op de plaats waar de hals in de romp overgaat.
overgaa In de
krop wordt het voer enige tijd bewaard, vochtig gemaakt en
voorgeweekt. De wand van de krop is vaak erg dun zodat het
mogelijk is tijdens bijvoorbeeld het broedseizoen te zien of de
ouders en de jongen wel voeren of worden gevoerd.
Na de krop gaat het voedsel naar de maag. De kanarie heeft twee
magen, een zachtwandige kliermaag waar het voedsel wordt
behandeld door enzymen en een spiermaag waarvan de binnenwand wordt gevormd door verhorend dekweefsel
en waarin, in samenwerking met sterke spieren, hard voedsel wordt stuk gemalen. De maalfunctie van de
spiermaag wordt versterkt door het opnemen van kleine scherpe kiezelsteentjes.
Het door enzymen bewerkte en vervolgens fijn gemalen voedsel gaat naar de dunne darm. Zoals al genoemd, is
een hoog stofwisselingsproces
isselingsproces vereist door de hoge temperatuur van het lichaam. Het is dus gewenst dat het
voedsel snel wordt opgenomen in het bloed.
bloed Dit vindt plaats in de dunne darm die beschikt over een groot
oppervlak en darmsapklieren bevat voor de productie van verteringsenzymen.
verteringsenzymen. De voor het verteren van vetten
benodigde gal wordt door een grote gelobde lever geproduceerd terwijl een alvleesklier enzymen in de vorm van
alvleessap afgeeft in de dunne darm. Als het voedsel oplosbaar is gemaakt wordt het geleidelijk opgenomen
o
in de
bloedbaan doordat het in de dunne darm onder invloed van spierbewegingen wordt voortbewogen.
De dunne darm gaat over in de dikke darm.
darm. Op de plaats van deze overgang zijn nog twee zogenaamde
blindzakken aanwezig. In deze blindzakken vindt een
een proces plaats waarbij door speciale bacteriën de celstof van
de
plantencelwanden nog wordt afgebroken. In de dikke darm wordt uit het den overgebleven onverteerbare voedsel
nog water onttrokken.
De dikke darm eindigt in de cloaca, een ruimte waarin behalve
alve de dikke darm, ook de voortplantingsorganen en de
urineleider uitmonden. In de cloaca wordt nog water onttrokken aan de urine waardoor alleen urinezouten
overblijven.
Keurmeestersvereniging Zangkanaries
Opleiding keurmeester Zangkanaries
vrijdag 14 maart 2008
Module 7: Anatomie
7. De bloedsomloop.
De taak van het bloed in de kanarie is drieledig:
1. het opnemen van zuurstof vanuit de longen,
2. het vervoeren van voedsel vanuit het maagdarmkanaal,
3. het op peil houden van de lichaamstemperatuur.
Om deze taken optimaal te kunnen vervullen wordt het bloed rondgepompt door het hart. Het hart wordt gevormd
door een uit spieren bestaande dubbele pomp welke is opgebouwd uit een linkerboezem met een linkerkamer en
een rechterboezem met een rechterkamer. Boezem en kamer zijn gescheiden en tegelijk met elkaar verbonden
door hartkleppen. De taak van de linkerkant is de behandeling van het zuurstofrijke bloed, de rechterkant
behandelt uitsluitend zuurstofarm bloed. Zo wordt het uit de longen afkomstige zuurstofrijke bloed niet vermengd
met het uit het lichaam komende zuurstofarme en koolzuurrijke bloed. Het hart van de kanarie slaat sneller dan dat
van een mens en zorgt zo voor een snelle stofwisseling en een hoge lichaamstemperatuur.
De bloedsomloop vormt in de kanarie een gesloten systeem. Het bloed stroomt vanuit het lichaam in de
rechterboezem, vandaar in de rechterkamer. Door de longslagader gaat het bloed naar de longen. In de haarvaten
van de longen vindt een uitwisseling van zuurstof en koolzuurgas plaats waarna het bloed in een zuurstofrijke
samenstelling weer terugstroomt in de linkerboezem van het hart. Vanuit de linkerkamer wordt het bloed via een
grote lichaamsslagader in het bloedvatenstelsel gepompt. Door bloedvaten en haarvaten vervoert het bloed
zuurstof en voedingsstoffen naar alle levende cellen.
De afvalstoffen worden vanuit de cellen afgevoerd. Koolzuur gaat naar de longen, de overige afvalstoffen worden
uit het bloed in de nieren gezuiverd.
De bloedstroom regelt ook de lichaamswarmte. Een kanarie heeft een lichaamstemperatuur van ongeveer 41 °C.
Dit ontstaat mede door een snelle stofwisseling veroorzaakt door het snelle hartritme: Als de kanarie te warm wordt
zal meer bloed gepompt worden naar de pootjes. Daar kan de warmte dan afgegeven worden aan de lucht. Ook
kan warmte worden afgegeven aan de longen en luchtzakken.
8. De voortplantingsorganen.
Het voortplantingsorgaan van de mankanarie wordt gevormd door twee testes. Deze liggen dicht bij de nieren aan
de buikzijde. Ze worden met de cloaca verbonden door twee buisjes, de zaadleiders. In de cloaca komen ook de
urineleider vanuit de nieren en de einddarm samen. Bij een broedrijpe mankanarie zal de cloaca als een duidelijke
uitstulping te zien zijn. Dit is bij een broedrijpe popkanarie niet het geval.
Een popkanarie heeft een wat gecompliceerder voortplantingsorgaan. De eieren worden geproduceerd in de
eierstok. De eierstok bezit aan de oppervlakte een reusachtig aantal vlezige blaasjes waarin zich kleine eitjes
bevinden. Slechts enkele daarvan worden tegen de broedtijd rijp. Als een eitje rijp is geworden en vrijgekomen uit
het omhullende blaasje, dan wordt het opgevangen door de trompetvormige opening die zich aan de eileider
bevindt. Als gevolg van een spierwerking en trilhaarslag zal het zich naar de cloaca begeven. Tijdens die afdaling
wordt vanuit het middengedeelte van de eileider een laag eiwit rond de dooier gelegd. Daaromheen moeten nog
schaalvliezen en een kalkschaal worden gelegd. Bij de volwassen popkanarie is alleen de linker eierstok tot
ontwikkeling gekomen. De rechter eierstok is slechts rudimentair aanwezig.
Buiten het broedseizoen zullen de voortplantingsorganen maar klein zijn en nauwelijks een functie vertonen.
Uitwendig zijn dan bij de mankanarie en de popkanarie nauwelijks verschillen te zien.
Geslachtsrijping en bevruchting.
Door het stijgen van de temperatuur en het lengen van de dagen, dat wil zeggen het aantal uren (dag)licht, wordt
bij de geslachtsrijpe kanarie, die tenminste 10 maanden oud zal zijn, een kliervormig aanhangsel van de hersenen,
de hypofyse, actief. Deze hypofyse begint daardoor de voortplantingsorganen van de vogel te activeren.
Bij de popkanarie worden hormonen geproduceerd die verantwoordelijk zijn voor het broedrijp worden. De eierstok
zal in omvang toenemen en overgaan tot het produceren van eicellen. Op de buik van de vogel ontstaat de
zogenaamde "broedplek", die wordt gevormd door het verliezen van de buikbevedering waardoor de
lichaamstemperatuur via de huid rechtstreeks overgebracht wordt op de broedeieren.
Bij de mankanarie begint de productie van de zaadcellen ook onder invloed van door de hypofyse aangestuurde
hormonenproductie. Duizenden zaadcellen worden opgeslagen in de cloaca. Bij de paring van de mankanarie met
de popkanarie wordt het buitenste deel van de cloaca naar buiten gestulpt waarna de beide randen stevig op
elkaar worden gedrukt. Aangetrokken door een chemische stof zullen de zaadcellen zich nu naar boven in de
Keurmeestersvereniging Zangkanaries
Opleiding keurmeester Zangkanaries
vrijdag 14 maart 2008
Module 7: Anatomie
eileiderr bewegen en zich in de plooien
plooie van de trommpetvormige opening nestelen. Tijdens de legperiode van een
broedrijpe
edrijpe popkanarie komt ieder 24 uur één eicel vrij in de eierstok en daalt
daalt af in de eileider. De zaadcellen
kunnen vele dagen actief blijven zodat één paring voldoende is om het hele legsel te bevruchten. Vaak zullen
meerdere paringen plaatsvinden.
rijp ei
eierstok of ovarium
eileider
eiwitklier
ei in eileider
schaalklier
cloaca
Het versmelten van de eicel met een zaadcel zal dus als
regel op een later tijdstip plaatsvinden dan het moment van
bevruchting. Dit kan variëren van enkele minuten tot wel
verschillende dagen. Dit laatste geeft vaak verassingen als
niet tijdig de broedparen
roedparen worden samengesteld. In de
praktijk blijkt dat niet de geplande mankanarie de
popkanarie heeft bevrucht, maar dat bij het samenbrengen
van het gewenste broedpaar reeds een bevruchting heeft
plaatsgevonden door een onbekende derde. De uitkomsten
plaatsen
laatsen de kweker dan vaak voor een groot raadsel.
Nadat het eitje van de eierstok of ovarium is losgekomen,
daalt het als eidooier af in de trompetvormige opening van
de eileider. Hier bevinden zich reeds de zaadcellen van de
mankanarie. Op dat moment vindt
vin een bevruchting plaats
waarna het eitje een begin maakt met somatische
celdelingen. De eerste deling wordt de klievingsdeling
genoemd en gaat door tot er zich een zogenaamde
kiemschijf heeft gevormd op de eidooier.
Het ei.
De eidooier vervolgt haar weg door de eileider. Rond de dooier wordt een laag eiwit gelegd, een product van
bepaalde eiwitklieren. Dit eiwit dient vooral als bescherming van de dooier. Deze is in het eiwit opgehangen door
middel van twee hagelsnoeren. Hierdoor kan de dooier ronddraaien als het ei door de popkanarie wordt
omgekeerd. Door deze hagelsnoeren blijft de dooier, die aan de onderzijde zwaarder is dan aan de bovenzijde,
met de kiemschijf altijd in dezelfde positie. Om dit eiwit worden twee schaalvliezen gevormd. Deze vliezen hebben
heb
een meervoudige functie. Ze beschermen het ontwikkelende embryo tegen uitdroging, voorkomen het
binnendringen van ongewenste bacteriën en regelen de ademhaling. Bloedvaten in de vliezen zorgen voor de
toevoer van zuurstof en het afvoeren van koolzuurgas.
koolzuurgas. Uitscheidingsproducten worden hier bewaard, eiwitten voor
de voeding van het embryo worden opgenomen maar ook kalk voor het vormen van de eischaal. Deze eischaal
bestaat uit koolzuur kalk en heeft als regel poriënkanaaltjes. soms wel 1250 per cm, die in hoofdzaak aan het
stompe einde van het ei liggen, en een door een afgescheiden kleurstof verkregen kleurpatroon. Nadat het ei de
eileider via de cloaca heeft verlaten koelt het in het nest af. De temperatuur daalt tot onder de 27 °C waardoor de
ontwikkeling
ng van de kiemschijf stopt. Door de afkoeling ontstaat ook aan het stompe einde van het ei, tussen de
beide schaalvliezen in, een luchtkamer.
Deze luchtkamer gaat als luchtvoorraad dienst doen als
het embryo in staat is met de reeds gevormde longen zelf
adem te halen. Zolang de popkanarie na het leggen van
een ei niet direct begint met het broeden, zal de
temperatuur van de eieren zodanig laag zijn dat er nog
geen sprake is van groei. De temperatuur moet evenwel
niet onder kamertemperatuur komen.
Bij sommige
mige kwekers is het een gewoonte geworden de
eerste drie eieren van een legsel te vervangen door
kunsteieren en pas na het leggen van het vierde ei de drie
weer terug te leggen. Op deze wijze zal dan gelijktijdig
worden begonnen met het uitbroeden van de eieren
e
waardoor de eieren ook gelijktijdig uitkomen en de jongen
luchtkamer
alle even oud zijn. Het hangt evenwel af van de kwaliteit
van de ouderdieren of deze methode inderdaad
Kiemschijf, het deel dat
zich zal ontwikkelen tot
nodig
odig is. Goed gezonde kanariepoppen,
kanariepopp
die in een
embryo.
optimale conditie zijn, zullen hun jongen voeren ongeacht
het feit of er tussen het uitkomen van de eieren een of meer dagen verschil zit.
Nadat de popkanarie is begonnen met het uitbroeden van de gelegde eieren zullen deze onder normale
omstandigheden na 13 dagen uitkomen. In deze dertien dagen zal de kiemschijf zich via een reeks van celdelingen
!
Keurmeestersvereniging Zangkanaries
vrijdag 14 maart 2008
Opleiding keurmeester Zangkanaries
Module 7: Anatomie
ontwikkelen tot een jonge vogel. Dit vindt in verschillende fasen plaats die in grote lijnen als volgt kunnen worden
aangegeven:
Dag 1. De ontwikkeling van het spijsverteringsstelsel, de aanmaak van de wervelkolom, het zenuwstelsel, het
eerste bloed en het begin van de kop en de ogen wordt gestart.
Dag 2. Het hart wordt gevormd en zal al spoedig beginnen te kloppen.
Dag 3. De ademhaling komt op gang, een begin wordt gemaakt met het vormen van de neus, de beenderen en de
vleugels.
Dag 4. De tong en de voortplantingsorganen worden gevormd.
Dag 5. De snavel, de eitand en het dons wordt ontwikkeld.
Dag 6. De snavel begint te verhoornen.
Dag 7. De nageltjes groeien aan de teentjes.
Dag 8. Het embryo draait de ontwikkelende kop naar de stompe kant van het ei.
Dag 9. De nagels en snavel worden sterk en hoornachtig.
Dag 10. De snavel richt zich naar de luchtkamer in het ei.
Dag 11. De dooier verplaatst zich naar het lichaam van het jonge vogeltje.
Ei, circa 4 dagen na aanvang broeden.
Dag 12. De rest van de dooier wordt geheel door de jonge vogel opgenomen.
Dag 13. Het jonge vogeltje komt uit het ei.
Door middel van de eitand op de snavel is vooraf al een gaatje in de schaal gepikt.
De bevedering.
Men kent een vogel aan zijn veren... De, veren vormen één van de fraaiste huidbedekkingen die wij bij dieren
kennen. Een vogel is zich hier natuurlijk niet van bewust, maar toch onderhoudt en verzorgt hij zijn verenpak als
een kostbaar bezit, wat het in feite ook is. Immers de meeste vogels danken hun bestaan aan het feit dat ze
kunnen vliegen, wat zonder veren een onmogelijke opgave zou zijn.
De veren van de kanarie hebben vier belangrijke functies:
1. zij vormen een isolerende laag om het lichaam,
2. zij scheppen het voor het vliegen benodigde oppervlak,
3. zij houden de vogel waterafstotend,
4. zij bezitten kleurstoffen waarmee de wilde kanarie wordt gecamoufleerd en waarmee de mutanten zich
onderscheiden van alle andere kanaries.
Soorten veren.
In het algemeen komen bij de kanaries twee veervormen voor:
a. donsveren,
b. gevlagde veren.
De gevlagde veren bij de kanarie kunnen worden onderverdeeld in:
- dek- of contourveren: deze vormen de bevedering van de kop, de borst en de rug,
- slagpennen en stuur- of staartpennen: zij vormen als slagpennen de vleugel
- en als stuurpennen de staart.
schacht
hakje in baardje sluit in
inkeping in daarvoor
gelegen baardje
baardje
baardje
baard
losse baardjes dons
bij overgang van
schacht naar spoel
Een slagpen
"$#&%'
Keurmeestersvereniging Zangkanaries
vrijdag 14 maart 2008
Opleiding keurmeester Zangkanaries
Module 7: Anatomie
De bouw van een veer.
Een veer bestaat uit verhoornde opperhuidcellen, keratine. Veren ontstaan uit speciale papillen, die elk jaar een,
twee of soms wel drie veren kunnen produceren. Het deel van de veer dat zich in het lichaam bevindt en in een
papil of huidfolikel is ingeplant wordt de spoel genoemd. Door de spoel wordt tijdens de ontwikkeling van de veer
de benodigde bouw- en kleurstoffen aangevoerd. Buiten het lichaam gaat de veer over in de schacht. Uit de
schacht groeien in twee rijen de baarden,
arden, die weer zijtakjes dragen. Dit zijn de baardjes, deze hechten zich door
middel van haakjes tot een stevige vlag aaneen. De constructie van een slagpen is in onderstaand schema
weergegeven.
Samenvattend is er dus een spoel welke overgaat in de schacht,
schacht, aan de schacht zitten de baarden en aan de
baarden bevinden zich de haakjes. De onderste baarden van de veer zijn fijner en bezitten langere baardjes
zonder haakjes. Deze fijne baarden met range baardjes vormen het dons.
Het aantal veren bij de kanarie verschilt al naar gelang het jaargetijde. Hoe kouder het klimaat, hoe meer veren
een vogel in de winter krijgt. Bij de kanarie zijn wel een aantal groepen veren constant van aantal namelijk:
- 18 vleugelpennen - aan iedere vleugel,
- 12 staartpennen.
Nu komt
mt het voor dat een kanarie meer dan 12 staartpennen bezit, maar deze moeten steeds in een even aantal
aanwezig zijn omdat anders de staart niet symmetrisch is.
DE-VLEUGELPENNEN-VAN-EEN-KANARIE
KANARIE
kleine vleugeldekveren
($)*)+
Keurmeestersvereniging Zangkanaries
Opleiding keurmeester Zangkanaries
vrijdag 14 maart 2008
Module 7: Anatomie
Tijdens een keuring van de kanarie wordt de aandacht naast de kleurstoffen in de bevedering, ook gericht op de
algehele toestand van de bevedering. Om aan te kunnen geven in welk gedeelte van de bevedering opmerkingen
worden geplaatst is het nodig te weten hoe deze bevedering moet worden aangeduid. In de tekening zijn de
belangrijkste benamingen weergegeven.
De bovenkant van de veer, dus de kant die van het lichaam is afgekeerd, wordt de extalzijde genoemd. De
binnenkant, naar het lichaam gekeerd, wordt aangeduid als de ental-zijde.
De baarden bevatten in de kern holten welke gevuld zijn met merg, zogenaamde medulaire cellen. Om de kern
bevindt zich de schors of cortex. Door de medulaire cellen welke zich zowel in de schacht als in de baarden
bevinden, worden tijdens de ontwikkeling van de veer de benodigde bouw- en kleurstoffen aangevoerd. In de
volgroeide en verhoornde veer doen deze medulaire cellen geen dienst meer.
De baarden en haakjes zijn de plaatsen waar de kleurstoffen worden aangetroffen. Bij de verschillende kleurslagen
is dan ook de kleur in deze veervelden verschillend, waarbij rekening gehouden moet worden met de plaats in de
bevedering. Aan de top van de veer is de kleurverdeling anders dan in het midden van de veer. In de tekening is
weergegeven hoe de doorsnede van een baard en haakje eruit ziet.
De rui.
Eenmaal per jaar wordt het verenpak van de kanarie verwisseld, dit gebeurt tijdens de rui. Deze zal normaal
plaatsvinden in de maanden augustus - september. Bij de jonge vogels vindt echter het eerste jaar geen gehele
verwisseling van de veren plaats, hier worden alleen de contourveren geruid; de slag-, staart- en armdekveren
verwisselen het eerste jaar niet.
Na de jeugdruí, zoals deze eerste rui genoemd wordt, laten de kanaries hun eigenlijk kleurenpracht pas zien. Deze
kleurverandering bij de jeugdrui berust op een hormonale werking. Het jeugdkleed van de kanarie is over het
algemeen veel doffer en laat afhankelijk van de kleur ook meer bruine veerpartijen zien in de vleugel- en
staartpennen en op het rugdek. Het feit dat de vleugel- en staartpennen bij de jeugdrui niet wisselen is zeer nadelig
voor die kleurslagen waarvan geëist wordt dat deze geen bruin mogen laten zien. Maar dit nadeel geldt ook voor
die kleurslagen waarvan gevraagd wordt dat vleugel en staart goed doorgekleurd moeten zijn.
Een jonge kanarie kan door een ongelukje een of meer staart- of vleugelpennen verliezen, bijvoorbeeld tijdens het
uitvangen of bij vechtpartijen in de vlucht. Deze veren zullen nu in ongeveer zes weken weer aangegroeid zijn,
maar zij zullen echter langer worden dan de veren die zijn blijven zitten. Dit verschil kan bij de staartpennen wel
een halve centimeter bedragen. Het gevolg is nu dat deze kanarie, als hij aan een kant enkele staartpennen heeft
verloren, in het bezit komt van een staart die niet meer symmetrisch is.
Een uitgegroeide veer is dood en verandert niet meer. Zij groeit niet meer en ook de kleuren die door de
kleurstofkorrels zijn ontstaan veranderen door toedoen van het lichaam althans niet meer. Zij kunnen evenwel door
uitwendige oorzaken veranderingen ondergaan bijvoorbeeld door het uitlogen van het pigment onder invloed van
de zon. Dit opbleken doet zich vooral voor bij kanaries in de bruin- en isabelserie en speciaal als deze vogels in
een buitenvoliere verblijven en zodoende langdurig aan zon en regen zijn blootgesteld. Het pigmentverlies kan een
zodanige vorm aannemen dat de bevedering bijna pigmentloos schijnt. Dit komt door de ozonwerking, die vooral
optreedt na een regenbui bij zonnig weer. Na de rui zal het oorspronkelijk pigmentbezit weer terugkeren.
,$-&./