Wat zeggen de politieke partijen over de technologische

ze r
et
stemw
ij
m
Wat zeggen de
politieke partijen over
de technologische
industrie?
Wat zeggen de
politieke partijen over
de technologische
industrie?
Een analyse van de verkiezingsprogramma’s
Op 15 maart 2017 vinden de
Tweede Kamerverkiezingen
plaats. Wat zeggen de politieke
partijen over de technologische
industrie? In deze brochure zijn
de standpunten van de politieke
partijen (VVD, PvdA, SP, CDA, D66,
PVV, GroenLinks en ChristenUnie)
opgenomen die relevant zijn
voor de technologische industrie.
De bijlage bevat een uitgebreid
overzicht van de standpunten.
De (concept) partijvoorstellen zijn getoetst aan
de FME-uitgangspunten die staan verwoord
in de Industrieagenda 2016-2018. In de FME
Industrieagenda wordt de politiek opgeroepen in
te zetten op:
1. Een Ministerieel Topteam voor digitalisering:
aanjager van digitale toekomst
2. Proeftuin Nederland:
experimenteerruimte voor innovatieve
oplossingen
3. Actieagenda Smart Industry:
investeren en koers houden
4. Cybersecurity:
samen veilig ondernemen
5. Wetenschappelijk technisch onderwijs:
speciale positionering en financiële impuls
2 Wat zeggen de politieke partijen over de technologische industrie?
En samen werk te maken van:
1. Een koersvast en toekomstbestendig
innovatiebeleid
2. Internationaal ondernemen
3. Mobiliteit
4. Zorg
5. Voedselzekerheid
6. Onderwijs
7. Arbeidsmarkt
8. Verduurzaming
9. Gezond binnenklimaat
10. Onderhouden en vernieuwen van
infrastructuur
Verkiezingsinzet FME
Benieuwd naar de volledige verkiezings­
inzet van FME? Download dan de FME
Industrieagenda: fme.nl/verkiezingen
3
2. Vestigingsklimaat,
financieringsbanken
en subsidies
1. Digitalisering en
innovatie
VVD verlangt een grotere financiële bijdrage van
het bedrijfsleven voor onderzoek en ontwikkeling
(R&D). Op het gebied van innovatie zet de VVD
zich in voor vermindering van de regeldruk
zodat ondernemers kunnen experimenteren
met vernieuwde concepten. De PvdA wil een
innovatiebeleid ontwikkelen ter realisering van
een gezamenlijke groeiagenda. Hierbij dient
sprake te zijn van een samenwerkingsverband
tussen overheden, kennisinstituten en het
bedrijfsleven. Volgens D66 heeft het MKB de kansen van een
digitale economie in Nederland, Europa en
daarbuiten, onvoldoende omarmd. Voor het
bewerkstelligen van een digitale infrastructuur in
Nederland zijn extra investeringen noodzakelijk.
Daarom pleit D66 voor een Digitale Driehoek
voor technologie- en internetbeleid, bestaande
uit de ministeries van Binnenlandse Zaken,
Justitie en Economie en Technologie. Naast
deze drie ministeries moeten er vijf sterke en
onafhankelijke toezichthouders komen.
D66 wil dat de overheid de financiering van
onderzoek en innovatie in enkele jaren met
€ 1 miljard extra laat groeien tot minimaal
1% van het BBP. D66 wil dat onderzoek in
vooruitstrevende technologische ontwikkelingen
gestimuleerd wordt, zowel in toegepast- als in
meer fundamenteel onderzoek. Er moet gebouwd
worden aan nauwere relaties tussen onderwijs
en bedrijfsleven. D66 stopt met topsectoren.
Regionale netwerken zoals in Eindhoven (high
tech) en Wageningen (voedsel en milieu)
krijgen juist meer ruimte om te werken aan
vernieuwingen.
CDA stelt dat een uitstekende digitale
infrastructuur en snel internet een
basisvoorziening vormt voor een innovatieve
economie. In het verkiezingsprogramma van het
CDA staat dat de digitale-verantwoordelijkheid op
één plek binnen de overheid moet worden belegd
met daarbij een duidelijk mandaat. Daarnaast is
de partij van mening dat innovatie gestimuleerd
wordt wanneer universiteiten, ondernemers en
4 Wat zeggen de politieke partijen over de technologische industrie?
de overheid verregaand samenwerken. Voor een
optimale samenwerking dient zowel de overheid
als het bedrijfsleven substantieel te investeren.
SP en GroenLinks willen dat de overheid meer
investeert in technologische ontwikkelingen.
De SP pleit voor een onderzoeksfonds, waarbij
bedrijven opdrachten kunnen aanbieden. Voor
digitalisering en robotisering stelt de SP een
ethische commissie in, om te voorkomen dat bij
ontwikkelingen op deze terreinen de menselijke
maat en maatschappelijke belangen uit het
oog worden verloren. GroenLinks hervormt het
topsectorenbeleid en richt het innovatiebeleid op
grote maatschappelijke vraagstukken. De partij
wil dat start-ups, als aanjagers van innovatie,
extra worden gefaciliteerd, vooral op het gebied
van grondstoffenbesparing en hergebruik.
KANS In het verkiezings­
programma van het CDA
staat dat de digitaleverantwoordelijkheid
op één plek binnen de
overheid moet worden
belegd met daarbij een
duidelijk mandaat.
ChristenUnie zet in op een langjarig industrie­
beleid met aandacht voor infrastructuur, ICT,
concurrentiekracht, instroom van personeel
en innovatie. Daarbij geeft de partij aan dat de
Smart Industry Agenda moet worden voortgezet
om te zorgen dat de Nederlandse industrie een
belangrijke wereldwijde speler blijft.
PVV wil niet dat er meer geld wordt geïnvesteerd
in innovatie.
VVD wil innovatiekredieten voor het MKB
beschikbaar stellen, zodat er meer geld
beschikbaar komt voor de financiering van
innovatieve projecten. De PvdA pleit voor de
oprichting van een publiek-private investerings­
bank (vermogen €10 miljard) die het MKB
financiert en grootschalige publieke investeringen
belegt op het gebied van infrastructuur, ICT,
woningbouw en duurzaamheid.
Als het aan de PvdA ligt, worden fiscale
subsidieregelingen voor het bedrijfsleven
(WBSO en innovatiebox) versoberd en worden
winsten, die (gedeeltelijk) voortvloeien uit
innovatie (gefinancierd met publieke middelen),
geïnvesteerd in de wetenschap.
Volgens D66 zijn extra investeringen noodzakelijk
voor het bewerkstelligen van een digitale
infrastructuur in Nederland. Daarom komt D66
met een nieuwe publieke financieringsbank.
Hierbij worden bestaande kennis en budgetten
van de overheid gekoppeld aan geld dat
bijvoorbeeld afkomstig is van pensioenfondsen.
Daarnaast wil D66 dat een deel van het
innovatiebox-budget als subsidie wordt ingezet
om het voor ondernemers goedkoper te maken
om te investeren in maatschappelijk relevante
innovatieprojecten.
CDA pleit voor de oprichting van een
ontwikkelingsbank voor Technologie, Innovatie
& Duurzaamheid. Deze bank belegt forse
investeringen in de Nederlandse economie,
waarbij tevens wordt geïnvesteerd in
digitalisering.
GroenLinks richt het subsidie- en investerings­
beleid op grote maatschappelijke vraagstukken.
De SP wil een nationale investeringsbank opzetten
voor het midden- en kleinbedrijf. Daarmee krijgen
gezonde bedrijven betere toegang tot kredieten
om te investeren en wordt de ontwikkeling en
innovatie van de economie bevorderd.
ChristenUnie is ook voornemens het WBSOinstrumentarium te verkleinen en wil kleine
innovatieregelingen die strenger worden
getoetst op effectiviteit en vernieuwing m.b.t.
maat­schappelijke uitdagingen. Daarnaast
wil de ChristenUnie investeren in MKBinnovatiekredieten en stimuleert de partij
coöperatieve vormen van kredietverstrekking en
investeringsmaatschappijen.
KANS VVD wil innovatie­
kredieten voor het MKB
beschikbaar stellen,
zodat er meer geld
beschikbaar komt voor
de financiering van
innovatieve projecten.
5
3. Cybersecurity en
defensie
Volgens de VVD moet defensie vooroplopen in
ontwikkelingen omtrent cyberspace. Dit wil men
bereiken door cyberprofessionals aan te trekken
en door een intensievere samenwerking tussen
defensie en het bedrijfsleven te bewerkstelligen.
De VVD wil uiteindelijk het defensiebudget laten
toegroeien naar het Europees NAVO-gemiddelde.
De PvdA vindt dat extra moet worden
geïnvesteerd in innovatie bij de politie, in betere
recherche & opsporing en moet er extra geld
vrijkomen voor bestrijding van cyberterreur.
De PvdA is voornemens het defensiebudget te
verhogen.
Volgens D66 vraagt de bescherming van
Nederland als wereldwijd knooppunt van
verkeers- en datastromen om significante
verhoging van het budget voor cybersecurity,
zowel binnen Defensie als binnen Veiligheid
en Justitie. D66 wil dat Defensie, het Nationale
Cyber Security Centrum, onderzoeksinstellingen
en bedrijven intensief samenwerken aan de
bescherming van onze vitale infrastructuren en
aan het ontwikkelen van innovatieve producten
en diensten. Net zoals de VVD vindt D66 dat het
defensiebudget moet worden verhoogd richting
het Europees NAVO-gemiddelde.
CDA stelt dat de politie extra bevoegdheden
moet krijgen op het punt van cybersecurity
en dat er meer geïnvesteerd moet worden in
extra capaciteit en deskundigheid bij politie
en justitie, onder meer door de oprichting van
hooggespecialiseerde units.
ChristenUnie is van mening dat cybersecurity
meer op de agenda moet komen. Zo moet er
worden geïnvesteerd in cyberkennis en -middelen
om informatie- en inlichtingen gestuurd optreden
mogelijk te maken. Daarnaast dienen start-ups
in de cybersecurity sector fiscaal gestimuleerd te
worden. Het CDA en de ChristenUnie vinden dat
het defensiebudget moet toegroeien naar 2% van
het BBP.
GroenLinks wil dat de overheid investeert in
cybersecurity en stelt daarbij eisen aan bedrijven
en organisaties. De SP wil voor ingewikkelde
zaken, zoals cybercrime extra capaciteit voor de
politie, OM en rechters. De PVV wil € 2 miljard
extra investeren in defensie en politie.
KANS Volgens D66 vraagt de
bescherming van Nederland
als wereldwijd knooppunt van
verkeers- en datastromen om
significante verhoging van het
budget voor cybersecurity,
zowel binnen Defensie als
binnen Veiligheid en Justitie.
KANS SP en GroenLinks willen dat de overheid
meer investeert in technologische
ontwikkelingen.
4. Technisch onderwijs
In de concept verkiezingsprogramma’s is er
veel animo voor investeringen in het onderwijs.
De VVD ziet dat technologieën zich continu
doorontwikkelen en dat daardoor ook veel
beroepen veranderen, banen verdwijnen en
nieuwe banen erbij komen. Het is volgens de
VVD daarom van belang dat onze kennis en
vaardigheden goed blijven aansluiten op al deze
veranderingen. Hierdoor zijn extra investeringen
in kennis noodzakelijk.
De PvdA wil de komende jaren miljarden
extra investeren in het gehele onderwijs,
oplopend naar € 10 miljard extra per jaar over
15 jaar. De PvdA neemt daarbij de Nationale
Wetenschapsagenda als uitgangspunt voor de
toekomst.
D66 wil extra geld vrijmaken voor de ontwikkeling
van technische vaardigheden. In het reguliere
onderwijs en in het kader van het leven lang leren
6 Wat zeggen de politieke partijen over de technologische industrie?
moeten digitale vaardigheden en databewustzijn
een belangrijke plaats innemen.
De ChristenUnie wil €1 miljard investeren
in leraren, leven lang leren en beter
beroepsonderwijs, dat echt aansluit op de
arbeidsmarkt. Net zoals de PvdA neemt de
ChristenUnie de Wetenschapsagenda als leidraad
en stelt dat deze verder ontwikkeld moet worden,
waarbij maatschappelijke uitdagingen in de
Wetenschapsagenda centraal dienen te staan. De
belangrijkste routes in de Wetenschapsagenda,
zoals Smart Industry en Circulaire Economie,
krijgen een versnelling. Door deze maatregelen
moet Bèta en Techniek weer in de lift geraken.
GroenLinks geeft aan dat zij de toegankelijkheid
van het hoger onderwijs wil vergroten.
De toenemende selecties aan de poort bij
hogescholen en universiteiten moeten daarom
worden gestopt.
7
5. Technologie als
oplossing voor
maatschappelijke
uitdagingen
Zorg
In de conceptverkiezingsprogramma’s wordt
veel aandacht besteed aan zorginnovaties in
de vorm van eHealth. De VVD is enthousiast
over zorgverzekeraars die bewezen effectieve
eHealth-toepassingen en andere vernieuwende
vormen van zorg ruim baan geven in hun
inkoopbeleid. Daarbij stelt de partij dat bij
opleidingen meer aandacht moet zijn voor
eHealth en zorginnovatie. Het CDA vindt dat er
meer in eHealth moet worden geïnvesteerd,
zodat zorg aan huis beter wordt gefaciliteerd
en ondersteund. De SP geeft aan dat eHealth
de zorg kan verbeteren maar wijst daarbij ook
op de gevaren, eHealth mag namelijk nooit een
aanleiding zijn om de menselijke maat in de zorg
te laten varen.
Ook D66 is enthousiast over eHealth, maar wil
dat zorgaanbieders nog meer gebruik maken
van deze zorgtechnologie. Daarom oppert D66
het idee om een fonds voor zorginnovatie op
te richten die nieuwe zorgaanbieders moet
ondersteunen. De PvdA ziet een rol weggelegd
voor de creatieve industrie bij het bedenken
en ontwikkelen van nieuwe concepten en
KANS 8 Wat zeggen de politieke partijen over de technologische industrie?
technieken voor gezondheidszorg. GroenLinks is
van mening dat zorginnovaties kunnen bijdragen
aan creatieve oplossingen voor het op peil
houden van voorzieningen voor bewoners in
krimpgebieden.
Infrastructuur & Mobiliteit
VVD stelt dat er meer geld beschikbaar moet
zijn voor infrastructuur. De VVD wil dat het
Infrastructuurfonds ook na 2030 verlengd wordt
waarbij naast nieuwe infrastructuur en het beter
benutten daarvan, ook meer aandacht dient te
zijn voor slimme innovatieve oplossingen om de
doorstroming te verbeteren.
D66 wil dat het huidige infrastructuurfonds
wordt opgevolgd door een mobiliteitsfonds, dat
zich richt op de combinatie van maatregelen,
die nodig zijn om bereikbaarheid van deur tot
deur te verbeteren.
Naast het verrichten van extra investeringen gaat
het CDA zich de komende jaren inzetten voor
slimme mobiliteit. Daarom moeten innovaties
en nieuwe technologieën voor mobiliteit volop
benut worden. De ChristenUnie pleit voor het
slim beprijzen van het autogebruik om de filedruk
fors te verlagen.
ChristenUnie wil dat de Smart Industry
agenda wordt voortgezet om ervoor
te zorgen dan de Nederlandse industrie
een belang­rijke wereldwijde speler blijft.
9
De SP en GroenLinks zetten zich voornamelijk
in voor verduurzaming van de infrastructuur.
Beide partijen stimuleren de overstap van fossiel
naar volledig elektrisch rijden door middel van
het realiseren van voldoende laadpalen en
snellaadstations.
Energietransitie
De VVD wil bestaande afspraken vanuit
het Energieakkoord nakomen. Echter door
technologische ontwikkelingen op het gebied
van duurzame energie moeten de deadlines voor
het behalen van duurzaamheidsdoelstellingen
worden verschoven.
De PvdA, D66 en SP zijn voor een versterkte
invoering van het Energieakkoord. De PvdA wil
de energiedoelstellingen uit het Energieakkoord
ruimschoots (be)halen. In het kader van de
Klimaatwet worden daarbij nieuwe ambitieuzere
doelstellingen en beleid opgesteld die aansluiten
bij de doelstelling om in 2050 een volledig
duurzame energievoorziening te hebben. D66 wil
meer ambitie en hardere afspraken op het gebied
van energie- en klimaatbeleid. Daarvoor moet
een nieuw Energieakkoord worden ontwikkeld.
Hierin moet worden vastgelegd dat in 2030
onze CO₂-uitstoot tenminste 50% lager moet
zijn, waarna dit in 2050 95% lager moet zijn.
Volgens de SP wordt een nieuw Energieakkoord
onderdeel van een nog op te stellen klimaat- en
energiewet, waarin meer nadruk komt te liggen
op energiebesparing en het (her)gebruik van
warmte.
Het CDA wil een ontwikkelingsdatabank voor
Technologie, Innovatie en Duurzaamheid
oprichten. Bij deze bank kan kapitaal
worden aangetrokken om onder meer alle
woningen, gebouwen en bedrijven voor 2035
energieneutraal te laten zijn. De ChristenUnie
wil een Nationaal plan Energietransitie onder
regie van een Energiecommissaris. Er komt meer
geld voor de schone technieken en de duurzame
warmtevoorziening van de toekomst. NoordNederland wordt het gebied waar grootschalige
innovaties op duurzaam energiegebied als eerste
in de praktijk worden toegepast. GroenLinks wil
een Klimaatwet invoeren die ervoor moet zorgen
dat uiterlijk in 2050 alleen nog schone energie
bestaat.
Circulaire economie
Alle politieke partijen zijn positief over de
transitie richting een circulaire economie, waarbij
verschillende accenten worden gelegd.
Zo vindt de VVD dat voor het bewerkstelligen van
een circulaire economie de nadruk in wetgeving
moet komen te liggen op innovatie, hergebruik en
verwerking. De PvdA stelt dat door een spoedige
overgang richting een circulaire economie, een
extra omzet kan worden gegenereerd van € 7,3
miljard per jaar en dat dit kan leiden tot een
toename van 54.000 banen. D66 wil € 2 miljard
aan fiscale vergroening zeker stellen. Daarbij pleit
D66 voor een grondstoffenakkoord met de sector
om de realisatie van de nieuwe economievorm te
waarborgen. Het CDA stelt dat de omslag richting
een circulaire economie gemaakt dient te worden
door het nieuwe Kabinet in samenwerking met
de afvalbranche en de wetenschap. GroenLinks
pleit voor een ambitieus Europees actieplan
circulaire economie, waarin normen voor
grondstoffenhergebruik en productvoorschriften
worden vastgelegd. Ook de ChristenUnie is
voorstander van een circulaire economie, daarom
wil de partij de regels voor het ontwerp van
producten aanscherpen om producten klaar te
maken voor deze transitie.
eze analyse gaat uit van de voorstellen in de concept­verkiezingsprogramma’s. De definitieve
D
partijprogramma’s zijn nog niet door alle politieke partijen bekend gemaakt. Dit betekent dat de
precieze duiding van voorstellen en de bijbehorende kosten­berekeningen van sommige plannen
geconcretiseerd zullen worden in de definitieve verkiezingsprogramma’s.
10 Wat zeggen de politieke partijen over de technologische industrie?
Missie FME
We mobiliseren en verbinden de technologische industrie
voor elke vraag of uitdaging die de wereld van vandaag
en morgen heeft. Om zo de verdienkracht van individuele
leden en de industrie als collectief te vergroten.
KANS
In het verkiezings­
programma van
het CDA staat
dat de digitale­
verantwoordelijkheid
op één plek binnen de
overheid moet worden
belegd met daarbij een
duidelijk mandaat.
Innovatie en digitalisering
VVD
BIJLAGE
De belastingdruk op de kosten en de winsten van
onderzoek en ontwikkeling moeten laag gehouden
worden. Regelingen die dit mogelijk maken, zoals de
innovatiebox, moeten bovendien toegankelijk zijn
voor kleine- en middelgrote ondernemingen. Ook pleit
de VVD voor vermindering van de regeldruk zodat
ondernemers kunnen experimenteren met vernieuwde
concepten.
VVD stelt dat het bedrijfsleven financieel meer moet
bijdragen op het terrein van R&D. Ze stellen daarom
voor om een groter deel van het budget in te zetten om
private investeringen uit te lokken.
De overheid moet vaker optreden als launching customer van nieuwe innovatieve technologieën.
PvdA
PvdA wil een innovatiebeleid ontwikkelen ter realisering van een gezamenlijke groeiagenda. Hierbij dient er
sprake te zijn van een samenwerkingsverband tussen
overheden, kennisinstituten en het bedrijfsleven.
Fiscale subsidieregelingen worden voor het bedrijfsleven (WBSO en innovatiebox) versoberd en winsten die
(gedeeltelijk) voortvloeien uit innovatie (gefinancierd
met publieke middelen) worden geïnvesteerd in de
wetenschap.
D66
D66 wil dat financiering van onderzoek en innovatie in
enkele jaren met €1 miljard extra groeit tot minimaal
1% van het BBP. Een deel van het innovatiebox-budget
wordt als subsidie ingezet zodat investeringen in maatschappelijk relevante innovatieprojecten goedkoper
wordt.
D66 stopt met topsectoren. Regionale netwerken zoals
in Eindhoven en Wageningen krijgen juist meer ruimte
om te werken aan vernieuwingen.
D66 wil dat er meer geld vrijkomt voor maatschappelijk
relevante instituten die willen experimenteren met
nieuwe digitale modellen. D66 wil dat onderzoek in
vooruitstrevende technologische ontwikkelingen, gestimuleerd wordt, zowel in toegepast als in meer fundamenteel onderzoek. Daarbij moet er gebouwd worden
aan nauwe relaties tussen onderwijs en bedrijfsleven.
Regionale netwerken moeten meer ruimte krijgen om
te werken aan vernieuwingen.
Voor de digitale infrastructuur in Nederland zijn
extra investeringen noodzakelijk. D66 pleit voor een
Digitale Driehoek voor technologie- en internetbeleid,
bestaande uit de ministeries van Binnenlandse Zaken,
Justitie en Economie en Technologie. Naast deze drie
ministeries zijn er vijf sterke en onafhankelijke toezichthouders: voor cybersecurity, inlichtingendienst, projecttoetsing, persoonsgegevens mededinging.
CDA
Om innovatie te stimuleren dienen universiteiten,
ondernemers en de overheid verregaand samen
te werken. Voor een optimale samenwerking dient
zowel de overheid als het bedrijfsleven substantieel te
investeren.
De verantwoordelijkheid van een digitale infrastructuur
wordt binnen de overheid op één plek belegd met een
duidelijk mandaat.
GroenLinks
GroenLinks hervormt het topsectorenbeleid en richt
het subsidie- en investeringsbeleid op grote maatschappelijke vraagstukken.
De overheid stimuleert onderzoek en innovatie door
het bedrijfsleven, kennisinstellingen en maatschappelijke organisaties. Start-ups, als aanjagers van innovatie,
worden extra gefaciliteerd.
Nederland zet zich in voor hervorming van het
Stabiliteits- en Groeipact. Het hervormde pact draagt
bij aan meer flexibiliteit en meer begrotingsruimte voor
o.a. innovatie en duurzame energie.
SP
SP pleit voor een onderzoeksfonds waarin bedrijven
opdrachten kunnen aanbieden.
Voor digitalisering en robotisering stelt SP een ethische
commissie in, om te voorkomen dat bij ontwikkelingen
op deze terreinen de menselijke maat en maatschappelijke belangen uit het oog worden verloren.
ChristenUnie ChristenUnie zet in op een innovatiebeleid dat zich veel
explicieter richt op maatschappelijke uitdagingen.
Er komt een langjarig industriebeleid met aandacht
voor infrastructuur, ICT, concurrentiekracht, instroom
van personeel en innovatie.
De Smart Industry Agenda wordt voortgezet om onze
industrie een belangrijke wereldwijde speler te laten
blijven.
Het WBSO-instrumentarium wordt verkleind. Kleine
innovatieregelingen komen hiervoor in de plaats.
Deze regelingen zullen strenger worden getoetst op
effectiviteit en vernieuwing m.b.t. maatschappelijke
uitdagingen.
Er komen meer subsidies voor schone technieken en
duurzame warmtevoorzieningen van de toekomst.
De overheid moet met zijn enorme inkoopmacht
(inkoopvolume 60 miljard euro per jaar) voorop gaan
lopen in het aanschaffen van innovatieve producten en
diensten.
PVV
PVV wil geen geld investeren in innovatie.
Vestigingsklimaat en internationale
concurrentiepositie
VVD
PvdA
D66
CDA
Om te voorkomen dat Nederlandse bedrijven opdrachten mislopen die vervolgens naar bedrijven uit andere
landen gaan, zet de VVD in op eenvoudigere procedures
rondom de verstrekking van exportvergunningen.
Daarnaast wil de VVD de vennootschapsbelasting
verlagen. Op die manier kunnen we de concurrentie
met omringende landen aan blijven gaan en banen in
Nederland behouden. VVD is daarom dan ook tegen
een Europese vennootschapsbelasting (ccctb), een
Europese financiële transactiebelasting (ftt) en andere
vormen van directe Europese belastingen.
De Europese interne markt moet verder worden versterkt. Dit geldt vooral voor de digitale en
dienstenmarkt.
Plan Asscher: de vennootschapsbelasting moet worden
verhoogd met 2%.
De PvdA wil alleen handelsverdragen steunen als deze
inclusief zijn en zorgen voor verbetering voor iedereen.
Dat betekent dat de PvdA niet instemt met handelsverdragen als TTIP.
De internationale race naar de bodem bij de winstbelasting moet stoppen. Nederland moet inzetten op een
zwarte lijst van belastingparadijzen, publieke rapportage per land over de betaalde winstbelasting door
multinationals en een Europees minimumtarief voor de
winstbelasting.
D66 maakt Nederland aantrekkelijk voor innovatieve
buitenlandse bedrijven en buitenlands talent door te
investeren in [internationaal] onderwijs, cultuur en
sport en de arbeidsmarkt te moderniseren.
Daarnaast vindt D66 dat de sterke exportpositie van
Nederland op (duurzame) gebieden, zoals water, milieutechnologie en afvalmanagement, gestimuleerd moet
worden.
CDA wil meer bedrijven uit het buitenland naar
Nederland halen. het CDA gaat daarom de boer op met
de boodschap dat ons land voor buitenlandse bedrijven een aantrekkelijk, veilig en stabiel land is om in te
investeren.
Het is aan ondernemers om te ondernemen, maar de
overheid kan helpen door het verbeteren van de randvoorwaarden, financiering en het leggen van (internationale) contacten.
KANS
VVD wil innovatie­
kredieten voor het
MKB beschikbaar
stellen, zodat er meer
geld beschikbaar komt
voor de financiering
van innovatieve
projecten.
GroenLinks
SP
Nederland moet zich inzetten voor een geharmoniseerde Europese grondslag voor de vennootschapsbelasting met een minimumtarief.
Multinationals worden verplicht per land openbaar te
maken hoeveel vennootschaps-belasting zij betalen,
hoeveel winst zij maken en wat de omvang van hun
activiteiten is. Speciale belastingafspraken met de fiscus
worden openbaar gemaakt.
In Europees verband zet Nederland in op een multilaterale handelsagenda en grondige aanpassingen van de
mandaten aan de Europese Commissie om handelsverdragen te sluiten zodat eerlijke handel en de bescherming van mens en milieu centraal komen te staan.
GroenLinks is tegen TTIP en CETA-verdrag
SP wil dat grote bedrijven en multinationals voortaan hun eerlijke deel in de belastingen gaan betalen.
Belastingontduiking en belastingontwijking pakken zij
aan.
SP is tegen de invoering van TTIP, CETA en andere vrijhandelsverdragen die de democratie ondermijnen en
vooral gunstig zijn voor multinationals.
ChristenUnie ChristenUnie wil zich inzetten op het aantrekken van
Cybersecurity en Defensie
VVD
PvdA
D66
buitenlandse investeringen. Daarnaast geeft de partij
aan dat men werk wil terughalen vanuit Azië.
ChristenUnie gaat wereldwijd de concurrentie aan door
de verkoop van slimme exportproducten te stimuleren.
Naast de export van producten, wil ChristenUnie zich
inzetten voor de export van kennis, bijv. op het gebied
van voedselzekerheid.
PVV
–
Financieringsbanken
VVD
VVD wil meer innovatiekredieten voor het MKB
beschikbaar stellen. Hierbij moet o.a. gedacht worden
aan een fonds dat samen met cofinanciering vanuit het
bedrijfsleven en pensioenfondsen, investeert in innovatieve projecten.
PvdA
Er moet een Nederlandse Investeringsbank worden
opgericht die € 10 miljard investeert in bedrijven en
ontwikkelingen.
D66
D66 wil een centrale publieke investeringsbank oprichten die tracht middels publiek geld, private investeringen aan te jagen.
CDA
CDA pleit voor een ontwikkelingsbank voor
Technologie, Innovatie & Duurzaamheid die investeert
in de Nederlandse economie en infrastructuur.
GroenLinks
GroenLinks wil een Groene investeringsbank die de
marktsector stimuleert om samen met de overheid,
universiteiten en innovatieve bedrijven te investeren in technologische ontwikkelingen en een groene
economie.
SP
SP wil een nationale investeringsbank oprichten voor
het MKB. Daarmee krijgen gezonde bedrijven betere
toegang tot investeringskredieten en wordt de ontwikkeling en innovatie van de economie bevorderd.
ChristenUnie Ter realisering van een langjarig industriebeleid inves-
teert ChristenUnie in MKB-innovatiekredieten en stimuleren ze coöperatieve vormen van kredietverstrekking
en investerings-maatschappijen.
PVV
–
VVD wil cybercrime opsporen en strenger bestraffen.
Daarnaast wil men cybercrime voorkomen, door bijvoorbeeld te investeren in gespecialiseerde teams van
politie en justitie, die hacken als speciale opsporingsbevoegdheid hebben en nauw samenwerken met banken
en bedrijven.
VVD wil defensie voor cyberprofessionals aantrekkelijker maken door moderne en flexibele arbeidsvoorwaarden aan te bieden en door een intensieve samenwerking met het bedrijfsleven.
Bovendien moeten de Nederlandse defensieuitgaven toegroeien naar in ieder geval het Europees
NAVO-gemiddelde.
PvdA wil nieuwe technologie toepassen om criminelen
te bestrijden. Er wordt extra geïnvesteerd in innovatie
bij de politie, betere recherche & opsporing en in de
bestrijding van cyberterreur.
PvdA is voornemens het defensiebudget te verhogen.
Volgens D66 vraagt de bescherming van Nederland als
wereldwijd knooppunt van verkeers- en datastromen
om significante verhoging van het budget voor cybersecurity, zowel binnen Defensie als binnen Veiligheid
en Justitie.
D66 wil dat Defensie, het Nationale Cyber Security
Centrum, onderzoeksinstellingen en bedrijven intensief samenwerken aan de bescherming van onze vitale
infrastructuren en aan het ontwikkelen van innovatieve
producten en diensten.
Om de cyberveiligheid in Nederland nog beter te dienen, moet het NCSC echt onafhankelijk worden. Ook wil
D66 dat hackers die de leidraad Responsible Disclosure
hebben gevolgd, niet strafrechtelijk vervolgd kunnen
worden.
D66 wil de defensieuitgaven laten toegroeien naar het
Europees gemiddelde.
CDA
Op het gebied van cybersecurity moet de politie extra
bevoegdheden krijgen en moet er meer geïnvesteerd
worden in extra capaciteit en deskundigheid bij politie
en justitie, onder meer door de oprichting van hooggespecialiseerde units. Tegelijkertijd moet de algemene
deskundigheid op digitaal vlak worden vergroot.
CDA wil een sterke en professionele krijgsmacht. Het
defensiebudget moet geleidelijk worden opgebouwd
naar de NAVO-afspraken over de minimale uitgaven
voor Defensie.
GroenLinks
GroenLinks wil dat de overheid investeert in cybersecurity en stelt daarbij ‘privacy’-eisen aan bedrijven en
(overheids)organisaties.
KANS
ChristenUnie wil dat de
Smart Industry agenda
wordt voortgezet om
ervoor te zorgen
dat de Nederlandse
industrie een belang­
rijke wereldwijde speler
blijft.
SP
Er komt meer capaciteit bij de politie en het Openbaar
Ministerie (OM), zodat voor ingewikkelde zaken,
zoals cybercrime meer mensen kunnen worden
aangetrokken.
ChristenUnie Cybersecurity moet meer op de agenda komen.
Start-ups in de cybersecurity sector moeten fiscaal worden gestimuleerd.
Daarnaast stelt ChristenUnie dat investeren in cyberkennis en -middelen om informatie- en inlichtingen
gestuurd optreden mogelijk te maken, essentieel zijn
om ook in het digitale tijdperk een succesvolle krijgsmacht te zijn.
In de komende Kabinetsperiode moet het
Defensiebudget worden verhoogd richting de NAVOnorm van 2% van BNP. In de komende kabinetsperiode
betekent dit € 2 miljard per jaar extra voor Defensie.
PVV
PVV wil €2 miljard extra investeren in Defensie en
politie.
Technisch onderwijs
VVD
VVD wil meer investeren in kennis en wetenschap.
Een concreet plan met betrekking tot onderwijs is het
voorstel dat het voor een havoleerling, in overleg met
het vervolgonderwijs, mogelijk wordt om naar de technische universiteit te gaan als hij of zij alle bètavakken
met succes op vwo-niveau heeft afgerond.
PvdA
PvdA wil de komende jaren miljarden extra investeren
in het gehele onderwijs, oplopend naar €10 miljard
extra per jaar over 15 jaar.
PvdA neemt daarbij de Nationale Wetenschapsagenda
als uitgangspunt voor de toekomst. Dat betekent dat
fundamenteel, praktijkgericht (hbo) en toepassingsgericht onderzoek samen optrekken.
Er dienen extra middelen voor wetenschap te worden
vrijgemaakt, die worden verdeeld over thematisch
onderzoek uit de wetenschapsagenda en het bestaande
onderzoekstelsel.
D66
D66 wil de komende kabinetsperiode fors investeren
in onderwijs en kennis & innovatie. Bijvoorbeeld in
docenten in het onderwijs, in beter beroepsonderwijs,
in meer fundamenteel- en toegepast wetenschappelijk
onderzoek en in een leven lang leren en kansen voor
iedereen.
Nederland moet volgens D66 ook meer investeren in
technische vaardigheden. In het reguliere onderwijs
moeten digitale vaardigheden en databewustzijn een
belangrijke plaats innemen en in het kader van het
leven lang leren wordt iedereen de mogelijkheid geboden digitaal vaardig te worden en te blijven.
CDA
CDA wil investeren in de onderwijsgevende kwaliteiten
van docenten.
Wetenschappelijk onderzoek moet ontdaan worden van
onnodige bureaucratische ballast. Hierdoor kan geld
voor onderzoek ook daadwerkelijk weer aan onderzoek
worden besteed.
Tot slot vindt het CDA dat er ruimte moet blijven voor
kleine studies en specialistische vakgebieden.
GroenLinks
SP
GroenLinks wil dat de toegankelijkheid van het hoger
onderwijs wordt vergroot. Daarbij moet de toenemende selectie aan de poort bij hogescholen en universiteiten worden gestopt.
De overheid stelt meer middelen beschikbaar voor
onafhankelijk en fundamenteel onderzoek door
universiteiten.
De bureaucratie rondom onderzoeksgeld moet dalen,
waardoor dit geld kan worden ingezet voor het vergroten van het aantal vaste contracten.
CDA
SP pleit voor een versterkte positie van wetenschappers, door meer vaste aanstellingen voor onderzoekers
en meer medezeggenschap op universiteiten over het
gevoerde onderwijs- en wetenschapsbeleid.
ChristenUnie ChristenUnie wil €1 miljard investeren in leraren,
levenslang leren en beter beroepsonderwijs, dat
echt aansluit bij de arbeidsmarkt Bèta en Techniek
moet weer in de lift geraken door versterking van de
onderzoeksinfrastructuur in het hoger onderwijs en
uitbreiding van de capaciteit van exacte- en technische
studies.
De Nationale Wetenschapsagenda wordt verder
ontwikkeld, waarbij maatschappelijke uitdagingen centraal staan. De belangrijkste routes in de
Wetenschapsagenda, zoals Smart Industry en Circulaire
Economie, krijgen een versnelling.
Belangrijke kenniscentra moeten behouden blijven.
Instituten en werkwijzen waar intensief wordt samengewerkt tussen kennispartners worden gestimuleerd.
PVV
D66
GroenLinks
SP
–
D66 wil de risico’s van langdurig zieke werknemers en
arbeidsongeschiktheid wegnemen. Kleine werkgevers
moeten het tweede jaar loondoorbetaling bij ziekte collectief kunnen verzekeren.
D66 verlaagt werkgeverslasten aan de onderkant van
de arbeidsmarkt, door het zogenaamde Lage Inkomens
Voordeel te verhogen en in het algemeen door bijvoorbeeld WW-premies te verlagen.
CDA wil de verplichting tot loondoorbetaling bij ziekte
voor de werkgevers fors terugbrengen. Voor langere
ziekteperiodes komt er een private regeling met
publieke waarborgen.
Om het leven lang leren vorm en inhoud te geven, wil
CDA de introductie van een individueel leerrecht waar
werkgevers en werknemers samen voor sparen.
GroenLinks verlaagt de lasten op arbeid voor zowel de
werkgevers als de werknemers.
De loonkosten voor werkgevers voor laagbetaalde
arbeid worden verlaagd.
Er komt een collectieve verzekering voor loondoorbetaling bij ziekte voor werkgevers met weinig werknemers.
Zo wordt het loon bij ziekte in het tweede jaar betaald.
Alle werknemers krijgen een individueel scholingsbudget. Deze scholingsrechten worden door werkgevers
gefinancierd.
Voor het kleinbedrijf verhoogt SP de kleinschaligheidsaftrek.
De lasten van het doorbetalen van ziek personeel worden eerlijker verdeeld, zonder dat dit ten koste gaat van
zieke werknemers.
Deze analyse gaat uit van de voorstellen in de concept­
verkiezingsprogramma’s. De definitieve partijprogramma’s
zijn nog niet door alle politieke partijen bekend gemaakt.
Dit betekent dat de precieze duiding van voorstellen
en de bijbehorende kostenberekeningen van sommige
plannen geconcretiseerd zullen worden in de definitieve
verkiezingsprogramma’s.
Technologie als oplossing voor
maatschappelijke vraagstukken
Zorg
VVD
PvdA
D66
ChristenUnie De transitievergoeding na ontslag wil ChristenUnie ver-
plicht inzetten voor opleiding of begeleiding naar een
nieuwe baan.
ChristenUnie pleit voor lagere werkgeverslasten, zodat
het aantrekkelijker wordt personeel in (vaste) dienst te
nemen.
De huidige verplichting om werknemers twee jaar loon
door te betalen bij ziekte moet voor kleinere bedrijven
worden verkort naar één jaar. Grotere bedrijven hebben vooral last van de Wet BeZaVa. Het is onredelijk dat
werkgevers nog 10 jaar premie betalen voor zieke exwerknemers. Deze wet moet daarom op de schop.
Een wendbare arbeidsmarkt
VVD
PvdA
VVD wil dat het weer mogelijk wordt om meerdere
tijdelijke contracten, en tijdelijke contracten van een
langere duur, aan te bieden. Het wordt eenvoudiger
voor een werkgever om je vaker achter elkaar in dienst
te nemen.
Ondernemers met personeel verdienen meer ruimte.
Daarom wil de VVD dat de administratieve rompslomp
bij ziekte, zoals verplichte rapportages, het bijhouden
van onnodige documenten en loonsancties met aanvullende doorbetalingstermijnen, wordt verminderd.
Ook wil de VVD dat de loondoorbetaling bij ziekte voor
kleine bedrijven (tot 25 werknemers) wordt verkort
naar één jaar. Het tweede jaar wordt dan door de overheid betaald.
PvdA wil dat de transitievergoeding vanaf de eerste
werkdag moet worden opgebouwd. Zodat er een scholingsbudget komt voor alle werknemers.
Doordat de lastendruk op bedrijven en werknemers de
afgelopen decennia steeds schever is geworden, wil de
partij een deel van wat we met zijn allen verdienen, verschuiven van werknemerslasten naar werkgeverslasten.
Er wordt een collectieve verzekering ingevoerd voor
een deel van de risico’s voor kleine werkgevers bij de
loondoorbetaling bij ziekte.
Kleine werkgevers moeten worden verlost van het
risico van zieke werknemers. Dat doen ze door een
publieke toegankelijke verzekering te bieden voor het
tweede ziektejaar.
PVV
CDA
VVD juicht toe dat zorgverzekeraars bewezen effectieve
eHealth-toepassingen en andere vernieuwende vormen
van zorg ruim baan geven in hun inkoopbeleid.
In opleidingen moet er ook meer aandacht zijn voor
eHealth en zorginnovatie, zodat hier in de zorg optimaal
gebruik van kan worden gemaakt.
PvdA wil de creatieve industrie stimuleren als innovatieve kracht bij het bedenken en ontwikkelen van
nieuwe concepten en technieken voor gezondheidszorg. Een goede koppeling met onderwijs en onderzoek
is cruciaal.
D66 wil dat Nederland vooroploopt met zorginnovatie.
Een fonds voor zorginnovatie, gericht op grote doorbraken, zou nieuwe aanbieders moeten ondersteunen.
D66 wil zorgaanbieders stimuleren om meer gebruik
te maken van eHealth-oplossingen. Waar nodig wordt
ruimte gemaakt voor experimenten. Onder voorwaarden wil D66 privaat kapitaal toestaan in innovatieve
zorg.
Daarnaast zet D66 in op snelle en betrouwbare gegevensuitwisseling, nieuwe vormen van samenwerking in
de zorg, investeringen in uitkomstmetingen, kwaliteitsregistraties in de zorg en in eHealth.
Zorgverzekeraars en gemeenten dienen zorg aan huis
beter te faciliteren en te ondersteunen. Daarbij worden ook technologische innovaties gestimuleerd, zoals
eHealth.
GroenLinks
GroenLinks wil de voorzieningen voor bewoners in
krimpgebieden op peil houden. Dat vraagt om creatieve
oplossingen zoals mobiele zorgverlening.
SP
Nieuwe technologische toepassingen en eHealth kunnen de zorg verbeteren, maar mogen nooit een aanleiding zijn om de menselijke maat in de zorg te laten
varen. Onderlinge steun en menselijk contact blijven
een voorwaarde voor goede zorg.
–
Voedselzekerheid
VVD
VVD wil de koppositie van de visserijsector op het
gebied van innovaties behouden. Daarbij mag de visserij niet worden dwarsgezeten door verouderde regels of
belangen van andere landen.
Daarnaast spreekt de VVD over nieuwe technische
toepassingen voor bestrijding van ziekten in gewassen.
Als we in de kern van een besmettingshaard voldoende
beschermingsmiddelen kunnen inzetten, hebben we
tegelijkertijd voor het landbouwgebied als geheel veel
minder middelen nodig.
PvdA
PvdA wil investeren in de landbouw. Nederland moet
een innovatieve wereldspeler blijven als het gaat om
voedsel.
D66
D66 wil een duurzame, hoogwaardige en concurrerende landbouw. Herstel van biodiversiteit, vooral in
bodem en water, het terugdringen van de uitstoot van
methaan, beheersing van de mestproductie en dit alles
in harmonie met de omgeving en dierenwelzijn.
CDA
Innovatie van de hele landbouwsector is hard nodig om
op termijn binnen Europa zelfvoorzienend te worden.
CDA wil door een aparte minister voor landbouw,
natuur en voedsel de erkenning van het grote belang
van deze sector waarborgen.
GroenLinks
De overheid bevordert duurzame innovaties op het
platteland, zoals biologische landbouw, energieleverende kassen en regionale afzetcoöperaties.
SP
ChristenUnie De Autoriteit Consument en Markt (ACM) wordt de
Autoriteit voor Mens, Milieu en Markt (A3M) en toetst
voortaan de prijs voor de boer, duurzaamheidaspecten,
diversiteit en kwaliteit van voedsel.
Het nieuwe Europese Landbouwbeleid (na 2020) transformeert naar een Europees landbouw- en voedselbeleid. Dit beleid richt zich op versterking van de Europese
markt en actuele maatschappelijke vraagstukken.
PVV
Infrastructuur & Mobiliteit
VVD
VVD stelt meer geld beschikbaar voor infrastructuur.
Het Infrastructuurfonds wordt ook na 2030 verlengd.
Naast nieuwe infrastructuur en het beter benutten
daarvan, zijn er ook slimme innovatieve oplossingen
nodig om de doorstroming te verbeteren.
De overheid moet bij de aanleg en het onderhoud van
infrastructuur meer rekening houden met toekomstige
ontwikkelingen. Bijvoorbeeld door snelwegen zo in te
richten dat zelfsturende auto’s in de toekomst moeiteloos hun weg kunnen vinden.
PvdA
Met de provincies richt de PvdA regionale fondsen op
voor infrastructuur en ruimtelijke ontwikkeling die zich
vooral richten op de aanleg van meer OV-verbindingen,
grootschalig onderhoud en de ontwikkeling en ontsluiting van nieuwe woon- en werkgebieden.
Het aantal OV-verbindingen tussen dorpen en de regionale kernen laat de PvdA toenemen. Nieuwe technologie moet gebruikt worden om de dekking van openbaar
vervoer in dunbevolkte gebieden op peil te houden.
D66
D66 wil dat het huidige infrastructuurfonds met haar
aparte zuilen voor spoor en wegen wordt opgevolgd
door een mobiliteitsfonds dat zich richt op maatregelen
die nodig zijn om bereikbaarheid van deur tot deur te
verbeteren. Dit vraagt wel om een overheid die ruimte
biedt aan innovatie, zoals snelle toestemming voor
experimenten, of haast maken met de vereiste juridische raamwerken.
ChristenUnie Technologische vernieuwingen in de zorg zijn waarde-
vol, maar vragen om ethische bezinning. Daarom wil
de ChristenUnie niet de techniek centraal stellen en
alle medische ingrepen toepassen die beschikbaar zijn,
maar ook ruimte geven aan reflectie.
PVV
–
KANS
SP en GroenLinks
willen dat de overheid
meer investeert
in technologische
ontwikkelingen.
–
CDA CDA
CDA vindt
er dat
extra
nodig nodig
zijn in zijn
de in de
CDAdat
vindt
er investeringen
extra investeringen
infrastructuur;
niet alleen
in de randstad
maar ook
infrastructuur;
niet alleen
in de randstad
maarinook in
de regio.
de regio.
Naast Naast
extra investeringen
gaat het
CDA
extra investeringen
gaat
hetzich
CDAkomende
zich komende
jaren inzett
voor
mobiliteit.
Daarom
moeten
jarenen
inzett
enslimme
voor slimme
mobiliteit.
Daarom
moeten
innovati
es en nieuwe
technologieën
voor mobiliteit
innovati
es en nieuwe
technologieën
voor mobiliteit
volop benut
worden.
Zo kanZo
dekan
binnenvaart
een een
volop benut
worden.
de binnenvaart
waardevolle
bijdrage
leverenleveren
aan deaan
verschuiving
van van
waardevolle
bijdrage
de verschuiving
vrachtverkeer
naar het
water.
vrachtverkeer
naar
het water.
in 2050
we alleen
nog schone
energie.
Uiterlijk
inhebben
2050 hebben
we alleen
nog schone
energie.
GroenLinks
GroenLinksUiterlijk
elektrische
lease-auto’s
worden
fiscaalfigoedVolledig
elektrische
lease-auto’s
worden
scaal goedGroenLinks
GroenLinksVolledig
koper,koper,
auto’s auto’s
met een
worden
metverbrandingsmotor
een verbrandingsmotor
worden
duurder.
Er komt
dekkend
netwerk
van van
duurder.
Er een
komtlandelijk
een landelijk
dekkend
netwerk
laadpalen
en snellaadstati
ons. ons.
laadpalen
en snellaadstati
SP SP
SP SP
SP wil SP
vooral
investeren
in de verduurzaming
van devan de
wil vooral
investeren
in de verduurzaming
mobiliteit.
SP stimuleert
bijvoorbeeld
de overstap
van van
mobiliteit.
SP stimuleert
bijvoorbeeld
de overstap
fossielfossiel
naar volledig
elektrisch
rijden.rijden.
Dit doen
doorze door
naar volledig
elektrisch
Ditze
doen
fiscalefimaatregelen,
voldoende
oplaadpunten
en goede
scale maatregelen,
voldoende
oplaadpunten
en goede
informa
tie aantide
autobezitt
er overerde
voordelen.
informa
e aan
de autobezitt
over
de voordelen.
Door slim
van hetvan
gebruik
van devan
auto,
Doorbeprijzen
slim beprijzen
het gebruik
de bijauto, bijChristenUnie
ChristenUnie
voorbeeld
met behulp
van een
eheffing
of door
voorbeeld
met behulp
vancongesti
een congesti
eheffi
ng of door
een cordonheffi
ng voor
rond de
grote
een cordonheffi
ngpersonenauto’s
voor personenauto’s
rond
de grote
steden,steden,
kan dekan
file-deenfilemilieudruk
fors omlaag.
en milieudruk
fors omlaag.
SlimmeSlimme
infrastructurele
oplossingen
(passeersporen,
infrastructurele
oplossingen
(passeersporen,
ERTMS)
kunnenkunnen
de vervoerscapaciteit
op hetop
spoor
ERTMS)
de vervoerscapaciteit
het spoor
vergroten.
vergroten.
PVV PVV
a a
–
Verduurzaming
Verduurzaming
PvdAPvdA
D66 D66
CDA CDA
PvdA wil
de wil
energiedoelstellingen
uit hetuit
energiePvdA
de energiedoelstellingen
het energieakkoord
ruimschoots
behalen.
In het In
kader
van devan de
akkoord
ruimschoots
behalen.
het kader
Klimaatwet
worden
daarbijdaarbij
nieuwenieuwe
ambitiambiti
euzereeuzere
Klimaatwet
worden
doelstellingen
en beleid
opgesteld
die aansluiten
bij de bij de
doelstellingen
en beleid
opgesteld
die aansluiten
doelstelling
om in om
2050
duurzame
energiedoelstelling
ineen
2050volledig
een volledig
duurzame
energievoorziening
te hebben.
voorziening
te hebben.
‘Masterplan
duurzame
economie’:
‘Masterplan
duurzame
economie’:
een moderne
industriepoliti
ek voorekde
overgang
van van
een moderne
industriepoliti
voor
de overgang
een opeen
fossiele
grondstoff
en en
op fossiele
grondstoff
draaiende
economie
naar een
economie.
draaiende
economie
naarduurzame
een duurzame
economie.
Er moet
Energieakkoord
worden
ontwikkeld.
Er een
moetnieuw
een nieuw
Energieakkoord
worden
ontwikkeld.
Hierin Hierin
staat vastgelegd
dat in dat
2030
staat vastgelegd
in onze
2030CO2-uitstoot
onze CO2-uitstoot
tenminste
50% lager
dit in 2050
tenminste
50%moet
lager zijn,
moetwaarna
zijn, waarna
dit in95%
2050 95%
lager moet
lager zijn.
moet zijn.
D66 wil
harde
meerjarige
afspraken
makenmaken
met demet de
D66
wil harde
meerjarige
afspraken
grote industrie
over de
afbde
ouw
energieverbruik.
grote industrie
over
afbvan
ouw
van energieverbruik.
De overheid
moet d.m.v.
inkoopinkoop
(inkoopvolume
€ 60 € 60
De overheid
moet d.m.v.
(inkoopvolume
miljard)
een schone
economie
bewerkstelligen.
D66 D66
miljard)
een schone
economie
bewerkstelligen.
wil de wil
komende
Kabinetsperiode
met gemeenten,
pro- prode komende
Kabinetsperiode
met gemeenten,
vinciesvincies
en waterschappen
bereiken
dat 100%
alle
en waterschappen
bereiken
dat van
100%
van alle
overheidsinkopen
duurzaam
zijn. zijn.
overheidsinkopen
duurzaam
CDA formuleert
de doelstelling
dat alledat
gebouwen
CDA formuleert
de doelstelling
alle gebouwen
voor 2035
dienendienen
te zijn.teKapitaal
voorenergieneutraal
2035 energieneutraal
zijn. Kapitaal
kan worden
aangetrokken
bij de ontwikkelingsbank
kan worden
aangetrokken
bij de ontwikkelingsbank
‘Technologie,
Innovati
e & Duurzaamheid’.
‘Technologie,
Innovati
e & Duurzaamheid’.
CDA CDA
PVV PVV
–
–
SP SP
PvdAPvdA
Het Nederlandse
energiebeleid
moet primair
wor- worHet Nederlandse
energiebeleid
moet primair
den gericht
op hetop
beperken
van devan
CO₂-uitstoot.
De De
den gericht
het beperken
de CO₂-uitstoot.
schoonste,
innovati
efste bedrijven
binnenbinnen
die industrie
schoonste,
innovati
efste bedrijven
die industrie
krijgenkrijgen
de rechten
die ze die
nodig
hebben,
terwijlterwijl
vervui-vervuide rechten
ze nodig
hebben,
lende bedrijven
extra rechten
moeten
kopen.kopen.
lende bedrijven
extra rechten
moeten
Hiermee
worden
de schoonste
bedrijven
beloond
en en
Hiermee
worden
de schoonste
bedrijven
beloond
wordt wordt
innovati
e maximaal
gestimuleerd.
innovati
e maximaal
gestimuleerd.
Als maatstaf
moet de
hoeveelheid
CO₂-producti
e per e per
Als maatstaf
moet
de hoeveelheid
CO₂-producti
hoeveelheid
geproduceerd
product
gelden.gelden.
De totale
hoeveelheid
geproduceerd
product
De totale
hoeveelheid
CO₂-emissierechten
wordt wordt
bij iedere
her- herhoeveelheid
CO₂-emissierechten
bij iedere
ijking verminderd
om te om
komen
tot eentotreële
ijking verminderd
te komen
eenCO₂-prijs.
reële CO₂-prijs.
De lijstDe
met
die in aanmerking
komenkomen
voor voor
lijstsectoren
met sectoren
die in aanmerking
gratis rechten,
moet wel
worden
beperkt.
gratis rechten,
moet
wel worden
beperkt.
PvdA stelt
investeringen
in duurzame
technologie
PvdAdat
stelt
dat investeringen
in duurzame
technologie
pas kansrijk
worden
wanneer
CO₂-uitstoot
ook echt
pas kansrijk
worden
wanneer
CO₂-uitstoot
ookeen
echt een
prijs krijgt.
Het huidige
Europese
emissiehandelssysprijs krijgt.
Het huidige
Europese
emissiehandelssysteem functi
nog onvoldoende
en de verbeterinteem oneert
functioneert
nog onvoldoende
en de verbeteringen (aanscherping
doelstellingen,
afsnijden
van ontwijgen (aanscherping
doelstellingen,
afsnijden
van ontwijkingsmogelijkheden)
kunnenkunnen
nog jaren
kingsmogelijkheden)
nogduren.
jaren duren.
PvdA wil
daar
wachten
en wil en
zo wil
snelzomogelijk
PvdA
wilniet
daaropniet
op wachten
snel mogelijk
een minimumprijs
voor CO₂
in samenspraak
een minimumprijs
voorinvoeren,
CO₂ invoeren,
in samenspraak
met onze
Duitsland,
België,België,
Frankrijk
en en
metbuurlanden
onze buurlanden
Duitsland,
Frankrijk
Denemarken.
Denemarken.
Deze ‘Noordzeecoaliti
e vooreenergietransiti
e’ kan e’
ook
Deze ‘Noordzeecoaliti
voor energietransiti
kan ook
op andere
vlakken
samenwerken,
zoals bij
windparop andere
vlakken
samenwerken,
zoals
bij windparken opken
zee.opAantoonbaar
gevoelige
industrieën
voor voor
zee. Aantoonbaar
gevoelige
industrieën
carboncarbon
leakage,
zoals staal,
ontzienontzien
bij de bij de
leakage,
zoals worden
staal, worden
CO₂-beprijzing.
CO₂-beprijzing.
Circulaire
economie
Circulaire
economie
VVD VVD
Voor een
economie
is hergebruik
van grondVoorduurzame
een duurzame
economie
is hergebruik
van grondstoffenstoff
en materialen
van toenemend
belang.belang.
VVD VVD
en en materialen
van toenemend
wil daarom
toewerken
naar een
economie,
wil daarom
toewerken
naarcirculaire
een circulaire
economie,
waarbijwaarbij
afval weer
grondstof
kan worden
ingezet.
afvalals
weer
als grondstof
kan worden
ingezet.
Daarvoor
moet in
wetgeving
de nadruk
komenkomen
te liggen
Daarvoor
moet
in wetgeving
de nadruk
te liggen
op innovati
e, hergebruik
en verwerking.
op innovati
e, hergebruik
en verwerking.
PvdAPvdA
Spoedige
overgang
naar circulaire
economie
die gericht
Spoedige
overgang
naar circulaire
economie
die gericht
is op volledig
biologische
afbreekbare
en recyclebare
is op volledig
biologische
afbreekbare
en recyclebare
producten.
De economievorm
kan leiden
tot eentotextra
producten.
De economievorm
kan leiden
een extra
omzetomzet
van 7,3van
miljard
euro per
jaar
54.000
banen.banen.
7,3 miljard
euro
perenjaar
en 54.000
D66 D66
D66 wil
€ 2wil
miljard
aan fiscale
zeker stelD66
€ 2 miljard
aan fivergroening
scale vergroening
zeker stellen. Daarbij
pleit D66
enakkoord
len. Daarbij
pleitvoor
D66een
voorgrondstoff
een grondstoff
enakkoord
met demet
sector
om belemmeringen
voor de
circulaire
de sector
om belemmeringen
voor
de circulaire
economie
weg teweg
nemen,
ruimteruimte
te maken
voor (grooteconomie
te nemen,
te maken
voor (grootschalige)
demonstrati
eprojecten
en internati
onale onale
schalige)
demonstrati
eprojecten
en internati
samenwerking
te bevorderen.
samenwerking
te bevorderen.
CDA CDA
Tot stand
van een
economie
waarbijwaarbij
Tot brengen
stand brengen
vancirculaire
een circulaire
economie
alle producten
na gebruik
hergebruikt
worden.
Deze Deze
alle producten
na gebruik
hergebruikt
worden.
omslagomslag
dient gemaakt
te worden
door het
nieuwe
dient gemaakt
te worden
door
het nieuwe
kabinetkabinet
in samenwerking
met demet
afvalbranche
en de en de
in samenwerking
de afvalbranche
wetenschap.
wetenschap.
CDA wil
datwil
alledat
gebouwen
voor 2035
zijn. zijn.
CDA
alle gebouwen
voorCO₂
2035neutraal
CO₂ neutraal
Woningcorporati
es maken
aanspraak
op verlaging
van van
Woningcorporati
es maken
aanspraak
op verlaging
de verhuurdersheffi
ng wanneer
zij gericht
zijn opzijn
boude verhuurdersheffi
ng wanneer
zij gericht
op bouwen enwen
renoveren
van energiezuinige
woningen.
en renoveren
van energiezuinige
woningen.
zorgt dat
dedat
uitstoot
van broeikasgassen
ten opzichte
zorgt
de uitstoot
van broeikasgassen
ten opzichte
van 1990
gaat met
vanomlaag
1990 omlaag
gaattenminste:
met tenminste:
- 25% in
2020,
- 25%
in 2020,
- 55%t-in55%t
2030
in 2030
- en 95%
2050.
Uiterlijk
in 2050
we alleen
- enin95%
in 2050.
Uiterlijk
inhebben
2050 hebben
we alleen
nog schone
energie.
nog schone
energie.
Er komt
op CO₂-uitstoot
zodat de
uitstoot
Er een
komtheffi
eenngheffi
ng op CO₂-uitstoot
zodat
de uitstoot
omlaagomlaag
gaat. Deze
wordt
breed breed
ingevoerd,
gaat.CO₂
Dezeheffi
CO₂ngheffi
ng wordt
ingevoerd,
ook voor
die nudie
nietnuonder
het emissiehanookbedrijven
voor bedrijven
niet onder
het emissiehandelssysteem
vallen.vallen.
delssysteem
In Europees
verband
wil GroenLinks
het overschot
aan aan
In Europees
verband
wil GroenLinks
het overschot
emissierechten
schrappen
en eeneneinde
aan hetaan het
emissierechten
schrappen
een maken
einde maken
gratis weggeven
van CO₂
gratis weggeven
vanrechten.
CO₂ rechten.
CO₂-reducti
e e
CO₂-reducti
VVD VVD
D66 streeft
ernaarernaar
dat er dat
vanaf
nog elektriD66 streeft
er 2025
vanafalleen
2025 alleen
nog elektrische auto’s
bijkomen
op de op
weg.
sche auto’s
bijkomen
de weg.
D66 wil
samenwerken
in Europa
en daarbuiten
om om
D66
wil samenwerken
in Europa
en daarbuiten
scheepen luchtvaart
schoner
te maken
en de uitstoot
scheepen luchtvaart
schoner
te maken
en de uitstoot
van CO₂,
kstofstien
andere
vervuilende
stoffenstoff
te en te
vanroet,
CO₂,sti
roet,
kstof
en andere
vervuilende
verminderen.
verminderen.
D66 wil
de wil
energiebelasti
ng koppelen
aan CO₂-uitstoot.
D66
de energiebelasti
ng koppelen
aan CO₂-uitstoot.
Wie veel
betaaltbetaalt
ook meer.
Wieuitstoot,
veel uitstoot,
ook meer.
Het ideaalbeeld
is een iswereldwijde
CO₂-prijs,
maar die
Het ideaalbeeld
een wereldwijde
CO₂-prijs,
maar die
is er (nog)
Europees
verband
zorgenzorgen
we daarom
is er niet.
(nog)Inniet.
In Europees
verband
we daarom
voor een
CO₂-prijs
met name
door de
emissievoorhogere
een hogere
CO₂-prijs
met name
door
de emissiehandelhandel
aan teaan
scherpen.
te scherpen.
Dit alles
uitstoot
van CO₂
wordt wordt
Ditzodat
alles de
zodat
de uitstoot
vanteruggebracht
CO₂ teruggebracht
tot tenminste
30% in30%
2030
tenminste
95% in95%
2050.
tot tenminste
in en
2030
en tenminste
in 2050.
wil eenwilKlimaatwet
invoeren
die ervoor
GroenLinks
een Klimaatwet
invoeren
die ervoor
GroenLinks
GroenLinksGroenLinks
onder onder
regie van
een
regie
vanEnergiecommissaris.
een Energiecommissaris.
Energieneutrale
en
energieleverende
woningen
zijn dezijn de
Energieneutrale en energieleverende
woningen
nieuwenieuwe
norm bij
nieuwbouw
vanaf 2018.
norm
bij nieuwbouw
vanaf 2018.
Er komt
schone
technieken
en en
Er meer
komt geld
meervoor
geldde
voor
de schone
technieken
de duurzame
warmtevoorziening
van devan
toekomst.
de duurzame
warmtevoorziening
de toekomst.
Subsidies
voor realisati
e van hernieuwbare
energie
Subsidies
voor realisati
e van hernieuwbare
energie
worden
bij eenbijhoge
geleidelijk
afgebouwd.
worden
eenCO2-prijs
hoge CO2-prijs
geleidelijk
afgebouwd.
HierbijHierbij
geldengelden
eerlijkeeerlijke
overgangsregelingen.
Bovendien
overgangsregelingen.
Bovendien
koopt koopt
de overheid
100% duurzaam
en verantwoord
in. in.
de overheid
100% duurzaam
en verantwoord
Noord-Nederland
wordt wordt
een gebied
waar grootschalige
Noord-Nederland
een gebied
waar grootschalige
innovati
es op duurzaam
energiegebied
in de prakti
als jk als
innovati
es op duurzaam
energiegebied
in de jk
prakti
eersteeerste
worden
toegepast.
worden
toegepast.
–
VVD wil
bestaande
afspraken
vanuitvanuit
het het
VVD
wil bestaande
afspraken
Energieakkoord,
nakomen.
EchterEchter
door technologische
Energieakkoord,
nakomen.
door technologische
ontwikkelingen
op hetop
gebied
van duurzame
energie
ontwikkelingen
het gebied
van duurzame
energie
moeten
de deadlines
voor het
behalen
van duurzaammoeten
de deadlines
voor
het behalen
van duurzaamheidsdoelstellingen
worden
verschoven.
heidsdoelstellingen
worden
verschoven.
Volgens
VVD moet
overheid
meer ruimte
biedenbieden
Volgens
VVD de
moet
de overheid
meer ruimte
aan innovati
eve manieren
van energieopwekking.
Dit Dit
aan innovati
eve manieren
van energieopwekking.
kan door
bedrijfsleven
de kans
geven
om innovakanhet
door
het bedrijfsleven
detekans
te geven
om innovatieve pilots
organiseren
of doorofbij
aanbestedingen
tieve te
pilots
te organiseren
door
bij aanbestedingen
meer aandacht
te besteden
aan duurzaamheid
en en
meer aandacht
te besteden
aan duurzaamheid
energieneutraliteit.
Bijvoorbeeld
door afdoor
te spreken
dat dat
energieneutraliteit.
Bijvoorbeeld
af te spreken
alle Rijksinfrastructuur
in 2030
wordt wordt
alle Rijksinfrastructuur
in energieneutraal
2030 energieneutraal
bediend.
bediend.
SP wil SP
eenwilKlimaaten energiewet.
Een nieuw
een Klimaaten energiewet.
Een nieuw
Energieakkoord
wordt wordt
onderdeel
van deze
Energieakkoord
onderdeel
vannieuwe
deze nieuwe
Klimaaten energiewet,
waarbijwaarbij
er meer
komt komt
Klimaaten energiewet,
er nadruk
meer nadruk
te liggen
op energie-besparing
en heten
(her)gebruik
van van
te liggen
op energie-besparing
het (her)gebruik
warmte.
warmte.
SP is van
mening
dat belasti
ngvoordelen
voor energieSP is
van mening
dat belasti
ngvoordelen
voor energiegroot-verbruikers
in de industrie
fors verlaagd
moeten
groot-verbruikers
in de industrie
fors verlaagd
moeten
worden.
Het geld
daarmee
wordt wordt
opgehaald
wordt wordt
worden.
Hetdat
geld
dat daarmee
opgehaald
deels geïnvesteerd
in eeninversnelde
energiebesparing.
deels geïnvesteerd
een versnelde
energiebesparing.
ChristenUnie
wil eenwilNati
onaal
e
ChristenUnie
een
Natiplan
onaalEnergietransiti
plan Energietransiti
e
ChristenUnie
ChristenUnie
Energietransiti
e e
Energietransiti
VVD VVD
D66 D66
GroenLinks
streeftstreeft
naar twee
drietotprocent
energieGroenLinks
naartot
twee
drie procent
energiebesparing
per jaar.
besparing
per jaar.
Overheidsinstanti
es gaanesduurzamer
inkopen
en aan-en aanOverheidsinstanti
gaan duurzamer
inkopen
besteden
door het
criterium
duurzaamheid
zwaarder
besteden
door
het criterium
duurzaamheid
zwaarder
te laten
in aanbestedingsopdrachten.
Er komen
tewegen
laten wegen
in aanbestedingsopdrachten.
Er komen
windmolens
langs snelwegen
en zonnepanelen
op alleop alle
windmolens
langs snelwegen
en zonnepanelen
overheidsgebouwen.
overheidsgebouwen.
Een Ombudspersoon
voor Toekomsti
ge Generati
es es
Een Ombudspersoon
voor Toekomsti
ge Generati
dient deze
ontwikkeling
te bewaken.
dientduurzame
deze duurzame
ontwikkeling
te bewaken.
SP wil SP
in 2050
samenleving
wil ineen
2050CO₂-neutrale
een CO₂-neutrale
samenleving
bewerkstelligen.
bewerkstelligen.
SP wil SP
betere
landelijke
maatregelen
om deom
kwawil betere
landelijke
maatregelen
de kwaliteit van
devan
lucht
verbeteren,
zoals strengere
liteit
dete
lucht
te verbeteren,
zoals strengere
normen
voor de
luchtkwaliteit
en schoner
wegvernormen
voor
de luchtkwaliteit
en schoner
wegvervoer. De
normen
voor de
luchtkwaliteit,
zoals de
voer.
De normen
voor
de luchtkwaliteit,
zoals de
hoeveelheid
fijnstof,
stikstofstien
roet,
aan- aanhoeveelheid
fijnstof,
kstof
enworden
roet, worden
gescherpt
tot hettot
niveau
dat is vastgelegd
door de
gescherpt
het niveau
dat is vastgelegd
door de
VN-Wereldgezondheids-organisati
e (WHO).
VN-Wereldgezondheids-organisati
e (WHO).
Daarnaast
vindt de
parti
Europees
emissiehanDaarnaast
vindt
dej dat
partihet
j dat
het Europees
emissiehandelssysteem
(ETS) niet
omdatomdat
de prijsdevan
CO₂
delssysteem
(ETS)werkt,
niet werkt,
prijs
van CO₂
te laagteis.laag
We is.
ontwik
kelen een
CO₂-beprijzing
We ontwik
kelenvorm
een van
vorm
van CO₂-beprijzing
die daadwerkelijk
prikkelt
tot verlaging
van devan
uitstoot,
die daadwerkelijk
prikkelt
tot verlaging
de uitstoot,
volgens
het principe
‘de vervuiler
betaalt’.
volgens
het principe
‘de vervuiler
betaalt’.
pleit voor
eus Europees
actie- actieGroenLinks
pleiteen
voorambiti
een ambiti
eus Europees
GroenLinks
GroenLinksGroenLinks
plan circulaire
economie
waarinwaarin
normen
voor grondplan circulaire
economie
normen
voor grondstoffenhergebruik en
productvoorschrift
en worden
stoffenhergebruik
en productvoorschrift
en worden
vastgelegd.
vastgelegd.
Bovendien
moet de
overheid
onderzoek,
innovati
e en e en
Bovendien
moet
de overheid
onderzoek,
innovati
toepassing
van grondstoff
enbesparing
en hergebruik
toepassing
van grondstoff
enbesparing
en hergebruik
stimuleren.
stimuleren.
SP SP
SP wil SP
toewil
naar
waarinwaarin
‘afval’‘afval’
niet niet
toeeen
naarsamenleving
een samenleving
meer bestaat,
maar grondstoff
en zoveel
mogelijk
wor- wormeer bestaat,
maar grondstoff
en zoveel
mogelijk
den hergebruikt.
Dit wordt
onder onder
meer bewerkstelligd
den hergebruikt.
Dit wordt
meer bewerkstelligd
door de
invoering
van stati
flesjes
blikjes
en en
door
de invoering
vanegeld
statiop
egeld
op flen
esjes
en blikjes
door harde
optredens
tegen tegen
illegaalillegaal
afvaltransport.
door harde
optredens
afvaltransport.
ChristenUnie
is voorstander
van een
econo-econoChristenUnie
is voorstander
vancirculaire
een circulaire
ChristenUnie
ChristenUnie
mie, daarom
wil de wil
parti
regels
voor het
ontwerp
mie, daarom
dej de
parti
j de regels
voor
het ontwerp
van producten
aanscherpen
om producten
klaar teklaar te
van producten
aanscherpen
om producten
makenmaken
voor de
circulaire
economie.
voor
de circulaire
economie.
PVV PVV
a a
–
–
Er komen
wettelijke
per 5 jaar
Er komen
wetttussendoelen
elijke tussendoelen
per voor
5 jaarCO₂voor CO₂ChristenUnie
ChristenUnie
reductireducti
e (55%ein(55%
2030),
schoneschone
energie
(45% in(45%
2030)
in 2030),
energie
in 2030)
en energiebesparing
(40% in
2030).
en energiebesparing
(40%
in 2030).
ChristenUnie
wil eenwilhoge
jaarlijks
stijgende
mini- miniChristenUnie
eenen
hoge
en jaarlijks
stijgende
mumprijs
voor CO2
met een
van buurmumprijs
voorsamen
CO2 samen
metkopgroep
een kopgroep
van buurlandenlanden
afsluiten
. Ook wordt
het Europese
emissiehanafsluiten
. Ook wordt
het Europese
emissiehandelsysteem
(ETS) vergaand
aangescherpt
met hogere
delsysteem
(ETS) vergaand
aangescherpt
met hogere
CO₂ prijzen
(hoger(hoger
dan 60dan
euro).
CO₂ prijzen
60 euro).
De energiebelasti
ng wordt
meer gebaseerd
op CO₂De energiebelasti
ng wordt
meer gebaseerd
op CO₂uitstoot,
waardoor
schoneschone
energie
en duurzame
uitstoot,
waardoor
energie
en duurzame
warmte
aantrekkelijker
worden.
warmte
aantrekkelijker
worden.
Geen prioriteit
en overheidsgeld
voor ondergrondse
Geen prioriteit
en overheidsgeld
voor ondergrondse
opslagopslag
van CO₂,
het een
is die is die
vanomdat
CO₂, omdat
hetdure
eentechniek
dure techniek
veel energie
kost enkost
geen
levert levert
aan deaan de
veel energie
enbijdrage
geen bijdrage
energietransiti
e.
energietransiti
e.
PVV PVV
–
–
KANS
KANS
Volgens
D66D66
vraagt
Volgens
vraagt
de bescherming
de bescherming
vanvan
Nederland
als als
Nederland
wereldwijd
knooppunt
wereldwijd
knooppunt
vanvan
verkeers­
en en
verkeers­
datastromen
om om
datastromen
signifi
cante
verhoging
signifi
cante
verhoging
vanvan
het het
budget
voorvoor
budget
cybersecurity,
zowel
cybersecurity,
zowel
binnen
Defensie
als
binnen Defensie als
binnen
Veiligheid
en en
binnen
Veiligheid
JustiJusti
tie. tie.
FME
Zilverstraat 69
Postbus 190
2700 AD Zoetermeer
T 079 353 11 00
E [email protected]
I www.fme.nl
Over FME, voor meer verdienkracht
FME is de ondernemersorganisatie voor
de technologische industrie. De 2.200
aangesloten bedrijven zijn met 220.000
medewerkers actief in productie, handel,
automatisering en onderhoud in de sectoren
metaal, elektronica, elektrotechniek en
kunststof. De gezamenlijke omzet van de
FME-leden bedraagt € 75 miljard, hun
toegevoegde waarde is ruim € 21 miljard en
zij exporteren voor € 39 miljard. Daarmee
realiseren de FME-leden een zesde van wat
Nederland in totaal met export verdient.
Bij FME zijn 60 brancheverenigingen
aangesloten.