Dikke darmkanker

Dikke darmkanker
(colon – rectum – anus)
Mannen : 3de belangrijkste ca
Vrouwen : 2de
Incidentie Dikke darmkanker
1998 België
Absolute aantal
% van alle tumoren
Prostaatkanker
Borstkanker
Longkanker
mannen
2.667
15.78%
5.129
4.288
vrouwen
2.431
16.73%
/
6.628
909
Leeftijdsverdeling
Sterfte Dikke darmkanker
1997 België
Absolute cijfers
mannen
vrouwen
1.532
1.672
Globale overleving : 5-jaarsoverleving Europa (1985-89) Alle leeftijden
Colon
48%
48%
Rectum
44%
44%
Colon en rectumkanker: een probleem
•94%
Sporadische gevallen
•+/- 5%
Erfelijk
-FAP
-HNPCC
•< 1%
-Zeldzame Syndromen
Peutz-Jeghers,
Multiple
juvenile polyposis, …
IBD-geassocieerd
Risicofactoren Dikke darmkanker
Exogeen
Verhoogd risico
•Tabak
•Voeding
–Dieet rijk aan vlees, vetten
•Alcohol
•Bestraling abdomen
Verlaagd risico
•Lichaamsbeweging (colon)
•Dieet (vezels)
•Hormonale substitutietherapie
•Geneesmiddelen (NSAIDs)
Endogeen
–Erfelijkheid
•Familial Adenomatous Polyposis (FAP)
•Hereditary Non-Polyposis Colorectal cancer (HNPCC)
–Familiale antecedenten
–Persoonlijke antecedenten
•Colitis ulcerosa – ziekte van Crohn
•Borst-, ovarium-, endometrium- en colonkanker
•Cholecystectomie (rechter colon)
•Dikke darmpoliepen
Ontwikkeling
Meerdere stappen
Adenoma (Poliep) – Carcinoma sequens
-Carcinoma ontwikkelt frequent bij patienten met poliepen
-Poliepen zijn frequent op een iets jeugdiger leeftijd
-Metachrone ca frequent bij ca met poliepen
-Microscopisch aspect
-…
Normale mucosa – adenoma – carcinoma sequence
•Aberrante crypt haard (focus)
•Poliep
•Niet-Neoplastische poliepen
•Neoplastische poliepen
Adenoma
–Solitair
–Sessiel
–Lichte dysplasia
-Multiepel
-Gesteeld
-Ernstige dysplasia
662079/6 Aberrant crypt focus colon
Colonpoliep : Endoscopie en radiologie
Colonpoliepen: Hyperplastisch en adenomateus, Gesteeld
Colonpoliepen: Sessiele neoplastische poliep
Colonpoliep: Oriëntatie na endoscopische resectie
Polyposis coli
Colon: Hyperplastische poliep
Colon: Hyperplastische – adenomateuze poliep
Adenomateuze poliep
Colon: Adenoma
Adenomateuze poliep: lichte dysplasie/zware dysplasie
Sporadisch colorectaal carcinoma
Normale mucosa – adenoma – carcinoma sequence: Genetic Instability
•85% : Chromosomale Instabiliteit (verlies van stukken van chromosomen > aneuploidy
–Mechanism also observed in FAP
•15% : Microsatellite Instabiliteit (MSI) : Mutator phenotype- Mismatch repair enzymes
–Mechanism also observed in HNPCC
Genen die een rol spelen bij colorectaal kanker
•APC gene
gatekeeper
•K-ras gene
encodes GTPbinding protein (p21ras)
involved in transduction of mitogenic signals
•DCC
encodes a neural cell adhesion molecule receptor, tumor suppressor,
invasion and metastasis
•p53
induces either G1 cell arrest or apoptosis
•Cyclin D1
allows passage through G/Sphase checkpoint
•p16, p21, p27
inhibitor of Cyclin D1 (suppressor gene)
•Bcl2
protects cells from apoptosis
Origine van DNA schade
Colitis ulcerosa
•Rapid cell turnover (repair)
•Injury (inflammation generating reactive oxygen species such as superoxide radicals..)
result in DNA and chromosomal damage
Exposure of DNA to reactive oxygen species results in MSI when DNA is replicated in E coli
Cells deficient for the G2/M checkpoint enter mitosis with damaged DNA which may result in
loss or gain of large regions of chromatin
Loeb & Loeb Am J Pathol 1999; 154: 1621-6
Risico bij belaste familiale anamnese
Familiale voorgeschiedenis
risico
Geen
Een eerstegraadsverwant + >45j
Een eerstegraadsverwant +< 45j
Twee eerstegraadsverwanten
Meer dan drie (< 50 jaar)
1(=populatierisico)
2
5
5
>5
Klinisch-diagnostische kenmerken voor erfelijke vormen van Colorectaal Kanker
HNPCC
Amsterdam II criteria

histologisch bewezen colorectaal carcinoma, endometriumcarcinoma, of
tumoren van dunne darm, ureter of nierbekken

bij ten minste 3 verwanten, één eerstegraad van de andere twee

in tenminste 2 opeenvolgende generaties

bij tenminste één patient kanker op een leeftijd jonger dan 50 jaar

FAP is uitgesloten
HNPCC: risico en screening
Tumor
Cumulatief risico
Colon
80%
Endometrium
43-60%
Ovarium
Maag
Urinewegen
9-12%
13-19%
7-13%
Screening
ileocolo om de 2 jaar vanaf 20 – 25 jaar
kliniek + transvaginale echo
+ biopsie om de 2 jaar vanaf 30-35 j
idem + CA-125
Gastro om de 2 jaar vanaf 30-35j
Echografie + sediment om de 2 jaar vanaf 30-35j
FAP (Fearon & Vogelstein)
Vroegtijdige opsporing van colorectale tumoren en poliepen
•Onderzoeken
–FOBT
–Flexiebele sigmoidoscopie of coloscopie
•Personen met verhoogd risico : opvolging individueel
•Bevolkingsonderzoek : geen duidelijke strategie (Europese richtlijnen : Faecaal occult bloed
test (FOBT) om de 1-2 jaar vanaf 50-74 jaar
Preventie van colorectaal carcinoma – follow up
•Na poliepectomie : controle na 3 tot 5 jaar
•Meer controle
–bij meerdere poliepen of
–na operatie voor carcinoma
Colorectaal carcinoma : Symptomen
•Rechter colon laattijdig
•Obstructie; wijziging in stoelgangspatroon, diarree, constipatie, krampen, tenesmen
•Bloeding
–Occult bloed anemie
–Manifest bloed
Colorectale carcinomen : Distributie
Colorectal carcinoma: Macroscopy
Colorectaal carcinoma : Diagnose
•Totale coloscopie met biopsies
•Barium enema met dubbel contrast
•Staging :
•endorectale echografie (rectumtumoren),
•CT scan;
•MRI,
•PET-scan,
•echografie lever,
•RX thorax,
•CEA dosering
•Nieuwe technieken
–Virtuele coloscopie
–Serologische bepalingen???
Colorectaal carcinoma : Behandeling
 Multidisciplinair
•Heelkunde (eerste keuze)
–Colon :
ruime resectie
–Rectum :
totale mesorectale resectie
•Radiotherapie
•Chemotherapie
•Nieuwe behandelingen
–Angiogenese inhibitoren,
–Epidermal Growth factor inhibitoren,
–Vascular endothelial growth factor inhibitoren
–gentherapie
 Multidisciplinair op basis van stadiering
Heelkundig preparaat
Bevestigen diagnose
Bepalen type van tumor
Graderen van tumor (differentiatie)
Pstagering
Colorectaal carcinoma : Types
•Epitheliale tumoren (WHO)
–Adenocarcinoma
–Mucineus adenocarcinoma
–Zegelringcel carcinoma
–Small cell carcinoma
–Sqaumous carcinoma
–Adenosquamous carcinoma
–Medullary carcinoma
–Undifferentiated carcinoma
Mucinous adenoca
Signet ring cell ca (450143)
Undifferentiated ca (448755)
Colorectal carcinoma : vascular invasion
Colorectal carcinoma : Lymphatic invasion (B603160/4)