Afdeling / Patiëntenvoorlichting

IDnummer: 000009581, Versie: 2, Publicatiedatum: 20-04-2015
Stamceloogsten; informatie voor ouders
Inleiding
De arts heeft geadviseerd dat uw kind mogelijk een stamceltransplantatie moet ondergaan.
Een belangrijk onderdeel hiervan is het oogsten van stamcellen. U leest in deze folder wat
stamcellen zijn. En hoe het oogsten van stamcellen in zijn werk gaat.
Deze informatie is geschreven voor de ouders van kinderen die in aanmerking komen voor
een stamceltransplantatie. Grotere kinderen, vanaf een jaar of 12, kunnen deze informatie
eventueel ook zelf lezen. Er is een folder voor jonge kinderen en voor tieners over
stamceloogsten. Als u of uw kind nog vragen heeft, stelt u die dan gerust aan de arts of
verpleegkundige.
Wat hebben beenmerg, stamcellen en bloed met elkaar te maken?
In het beenmerg bevinden zich stamcellen. We noemen stamcellen ook wel de ‘voorloper’
cellen van het bloed. Stamcellen zijn namelijk de oorsprong van alle typen bloedcellen. Door
deling en rijping worden uit stamcellen nieuwe rode bloedcellen, witte bloedcellen en
bloedplaatjes gevormd. De rijpe bloedcellen verlaten het beenmerg en komen in de
bloedbaan terecht.
Waarom een stamceltransplantatie?
Na een behandeling met een hoge dosis chemotherapie is het beenmerg niet meer in staat
om bloedcellen te produceren. Bloedcellen zijn echter van levensbelang. Er moet dus iets
worden gedaan om het beenmerg te herstellen. Door stamcellen toe te dienen kan het
beenmerg zich herstellen. Hierdoor kunnen ook weer nieuwe bloedcellen aangemaakt
worden.
Hoe worden stamcellen verkregen?
Stamcellen kunnen worden verkregen uit het beenmerg en uit het bloed. Alleen, onder
normale omstandigheden komen stamcellen slechts in een kleine hoeveelheid in het bloed
voor. Wanneer een kind na de chemokuur uit de aplasie komt, gaan vanuit het beenmerg
voor korte tijd stamcellen naar het bloed. Door dan een bepaalde stof (groeifactor) toe te
dienen neemt het aantal stamcellen sterk toe. Door vervolgens de stamcellen te oogsten en
in te vriezen, heeft de arts de mogelijkheid de stamcellen op een later tijdstip aan uw kind
terug te geven. Dit noemen we een autologe stamceltransplantatie. Autoloog is van de
patiënt zelf.
Het vermenigvuldigen van stamcellen
Zoals gezegd komen stamcellen onder normale omstandigheden bijna niet voor in bloed. Na
chemotherapie kunnen er wel veel stamcellen in het bloed circuleren. Na chemotherapie is
1/5
IDnummer: 000009581, Versie: 2, Publicatiedatum: 20-04-2015
er namelijk vaak een tekort aan bloedcellen. Om dit tekort aan te vullen gaan de stamcellen
zich zeer snel vermenigvuldigen. Voor een deel komen ze dan ook in het bloed terecht.
Wanneer zijn er veel stamcellen in het bloed?
De kuur voorafgaand aan het oogsten van stamcellen noemen we ook wel de
mobilisatiekuur. De periode na deze kuur, waarin we veel stamcellen in het bloed vinden valt
meestal samen met het herstel van het beenmerg na chemotherapie. Deze periode duurt
slechts enkele dagen. Het moment dat het beenmerg zich herstelt, is af te lezen aan een snel
stijgen van het aantal witte bloedcellen in het bloed. Als het beenmerg zich heeft hersteld,
verdwijnen vervolgens de stamcellen weer uit het bloed.
Bevordering van de groei van stamcellen door medicijnen
Het aantal stamcellen kan ook worden verhoogd door medicijnen; de zogenaamde
groeifactoren. Artsen schrijven die groeifactoren voor om het herstel van het beenmerg, na
chemotherapie, te bevorderen. Een veel gebruikte groeifactor is Neupogen® of Granulocyt®.
Over het algemeen hebben kinderen weinig last van bijwerkingen van dit medicijn.
Bijwerkingen die kunnen optreden zijn hoofdpijn, spierpijn en botpijn.
Uw kind krijgt de groeifactor dagelijks via een onderhuidse injectie toegediend. De injecties
beginnen meestal twee dagen na de laatste chemotherapie en gaan door tot voldoende
stamcellen zijn geoogst. Meestal duurt dit acht tot twaalf dagen. U hoeft voor de injecties
niet in het AMC te zijn. Wij kunnen uw kind of uzelf leren om de groeifactor in te spuiten.
Een andere mogelijkheid is dat de thuiszorg de injecties geeft.
Het testen van het aantal stamcellen in het bloed
Er bestaat een bloedtest waarmee we het aantal stamcellen in het bloed schatten: de CD34bepaling. U moet vroeg aanwezig zijn in het ziekenhuis omdat we, als er voldoende
stamcellen in het bloed van uw kind blijken te zitten, dan direct met de verdere
voorbereidingen van het oogsten starten. Het duurt een paar uur voordat we de uitslag van
de test hebben. De uitslag moet u met uw kind in het ziekenhuis afwachten.
Als de arts de uitslag goed bevonden heeft kunnen we uw kind aansluitend opnemen op de
afdeling Kinderoncologie (F8-Zuid). Het oogsten zelf vindt dan vervolgens meestal plaats op
de volgende dag (dinsdag). Als het aantal stamcellen (op maandag) nog te laag blijkt, dan
plannen we voor de volgende dag (dinsdag) opnieuw een CD34-bepaling. We kijken dan of
het oogsten vervolgens woensdag kan plaatsvinden.
De voorbereiding
Uw kind is opgenomen op de afdeling Kinderoncologie F8-Zuid. De arts brengt dezelfde dag
op de afdeling Intensive Care Kinderen (ICK afdeling) een lieskatheter bij uw kind in. Wij
brengen uw kind hiervoor kort onder narcose. Voorafgaand aan deze procedure moet uw
kind nuchter worden gehouden. Afspraken hierover ontvangt u bij de ontslagafspraken na
de mobilisatiekuur.
2/5
IDnummer: 000009581, Versie: 2, Publicatiedatum: 20-04-2015
Het oogsten van stamcellen
Het oogsten van stamcellen heet stamcelferese. Stamcelferese gaat in grote lijnen als volgt:
 Uw kind is, een dag van te voren na de CD34-bepaling, door ons opgenomen op de
afdeling kinderoncologie (F8-Zuid).
 De arts heeft op de ICK-afdeling in de liesader van uw kind een katheter met twee kanalen
geplaatst.
 's Ochtends om vijf uur wordt nog bloedafname gedaan.
 Via één kanaal wordt bloed van het kind naar een machine gepompt (zie foto van de
stamcelferesemachine).
 De machine scheidt de stamcellen van de rest van het bloed.
 De stamcellen blijven in de machine achter.
 Uw kind krijgt zijn/haar bloed weer terug van de machine via het tweede kanaal van de
katheter.
Machine voor stamceloogsting
Het oogsten duurt ongeveer vier tot zes uur. Aan het einde van de dag is bekend of genoeg
stamcellen zijn geoogst. Het lukt niet altijd om in 1 dag voldoende stamcellen te oogsten.
Het kan daarom gebeuren dat er meerdere dagen geoogst moet worden.
Het stamceloogsten vindt plaats op F8-Zuid op een eenpersoonskamer. Een verpleegkundige
van het dialysecentrum bedient de machine, terwijl de verpleegkundige van de
Kinderoncologie de bloeddruk, pols en ademhaling van uw kind controleert.
Wanneer we voldoende stamcellen hebben geoogst, verwijderen we de lieskatheter. U
hoort van de arts wanneer uw kind weer naar huis kan gaan.
Uw kind heeft bedrust vanaf het inbrengen van de lieskatheter (op de IC-kinderen) tot na het
verwijderen van de lieskatheter. Het kind heeft dus ook bedrust tijdens het oogsten van de
stamcellen. Bedrust houdt in dat uw kind niet mag staan of lopen.
3/5
IDnummer: 000009581, Versie: 2, Publicatiedatum: 20-04-2015
Het is belangrijk te weten dat het niet bij iedereen lukt om voldoende stamcellen te oogsten.
Dit betekent niet dat het beenmerg niet goed is, maar dat het beenmerg onvoldoende
stamcellen het bloed instuurt. Te weinig stamcellen in het bloed kan veroorzaakt worden
door vorige behandelingen met chemotherapie. De arts bepaalt wat er in dat geval moet
gebeuren. Er zijn drie opties:
1. Een dagje wachten en dan nogmaals proberen stamcellen uit het bloed te oogsten.
2. Na een volgende chemokuur weer de hele procedure starten.
3. Een beenmergpunctie onder narcose om stamcellen uit het beenmerg te oogsten.
Dit zal uiteraard met u en uw kind worden besproken.
Bijwerkingen bij het oogsten van stamcellen
Het oogsten van stamcellen is niet erg belastend. Tijdens de procedure voegen we een
middel om de bloedstolling tegen te gaan toe aan het afgenomen bloed. Omdat het bloed
ook weer aan uw kind wordt teruggegeven komt dat ook in het lichaam. De bijwerkingen die
dan kunnen optreden zijn mild en gemakkelijk te verhelpen. Een tintelend gevoel rond de
mond en in de vingertoppen komen het meest voor. Wij bestrijden deze bijwerkingen door
calcium toe te dienen.
Verwerking van de geoogste stamcellen
In het stamcellaboratorium van Sanquin wordt bepaald hoeveel stamcellen zijn geoogst. Hier
wordt ook onderzocht of de geoogste stamcellen kunnen uitgroeien tot nieuwe bloedcellen.
Per stamceloogst worden twee tot drie kleine zakjes stamcellen ingevroren.
Het opslaan van de geoogste stamcellen
De geoogste stamcellen worden nooit direct teruggeven aan uw kind. Ze moeten daarom
worden opgeslagen op het stamcellaboratorium. Voordat stamcellen kunnen worden
opgeslagen is het volgens internationale richtlijnen verplicht uw kind te onderzoeken op
bloedoverdraagbare aandoeningen zoals HIV, Hepatitis-B, -C en andere. Dit onderzoek vindt
plaats voorafgaand aan het starten van de mobilisatiekuur. Omdat de uitslagen volgens
diezelfde richtlijnen een beperkte geldigheidsduur hebben van 30 dagen, moet dit
onderzoek worden herhaald als er later opnieuw geoogst moet gaan worden. Eventueel
afwijkende uitslagen worden door de behandelende kinderarts-oncoloog met u en uw kind
besproken.
4/5
IDnummer: 000009581, Versie: 2, Publicatiedatum: 20-04-2015
Geoogste stamcellen in zakje
Heeft u vragen?
Begrijpt u iets niet of heeft u vragen, aarzel niet om ze aan de arts of verpleegkundige te
stellen.
Belangrijke telefoonnummers:
 Verpleegafdeling F8-Zuid: 020-566 3167
 Secretariaat Werkgroep kindertumoren: 020-5663050
 Vereniging ‘Ouders, Kinderen en Kanker: 030-2422944
Schouwstede 2d, 3431 JB Nieuwegein
www.vokk.nl
Emma Kinderziekenhuis / Kinderoncologie
Emma Infotheek / AMC Patiëntenvoorlichting
5/5