Differentiaaldiagnostiek binnen de geriatrie
advertisement
65+, Jong en Vitaal Hoe functioneert het oudere brein? NVKC Donderdag 28 juni 2012 Antropia, Driebergen Dr. Laura Eggermont Afdeling Klinische Neuropsychologie Vrije Universiteit Amsterdam E: [email protected] VRIJE UNIVERSITEIT Vandaag Veroudering van de hersenen Circuits van de hersenen Zelfstandigheid Cognitieve reserve opbouwen Bewegen Hersencircuits Rijping van onze hersenen Uitvoeren van handelingen Voorbereiden van handelingen sm prm pm Plannen en remmen van gedrag S1 sp smg ag Spatiële navigatie dlpfc Sociale cognitie vlpfc orb sgg = kindertijd atp = adolescentie = volwassenheid Scherder et al., Neurosci Biobehav Rev 2010 stg vac phg h erc itg = sup long fasc = unc fasc Onze hersenen – de frontale lob Frontale lob ontwikkelt zich laat Cruciaal voor onafhankelijk functioneren Executieve functies Stuss et al., Cognitive Neurorehabilitation, Cambridge University Press 2008 Inhibitie (remmen) Prefrontale cortex kwetsbaar voor veroudering en dementie Belangrijke dagelijkse functies ‘Frontal lobe functioning’ Sociale cognitie Stuss et al., Cognitive Neurorehabilitation, Cambridge University Press 2008 ‘Faux pas’ “Oh hemeltje, we zijn de Hamminks vergeten!” Sociale cognitie ‘Reading the mind through the eyes’ Reading the mind through the eyes test Vastberaden Geïrriteerd Model: K. Pieterse Beschaamd Arrogant Reading the mind through the eyes test Model: K. Pieterse Teleurgesteld Verward Bezorgd Walging Reading the mind through the eyes test Model: K. Pieterse Ongeduldig Sarcastisch Verleidelijk Beschaamd ‘Frontale’ functies en het dagelijks leven Executieve functie tests geassocieerd met activiteiten van het dagelijks leven in personen met: Geheugenproblemen (Reppermund et al., Int J Geriatr Psychiatry 2010; Pereira et al., Int Psychogetriatr 2008) Dementie (Pereira et al., Int Psychogetriatr 2008; Razani et al., Appl Neuropsychol 2007) Niet-aangeboren hersenletsel in de frontaal lob (Godbout et al., Brain Inj 2005) ‘Frontale’ functies en het dagelijks leven Executieve functie tests geassocieerd met valpartijen bij: Thuiswonende gezonde ouderen (Herman et al., JGMS 2010) Thuiswonende vrouwen met geheugenproblemen (Liu-Ambrose, Phys Ther 2008) Ouderen met de ziekte van Alzheimer (Sheridan & Hausdorff, Dement Geriatr Cog Disord 2007) ‘Frontale’ functies en het dagelijks leven Executieve functie tests geassocieerd met medicatietrouw bij: Ouderen (Insel et al., J Gerontol B Psychol Sci Soc Sci 2006) Personen met diabetes (Stilley et al., Health Psychol 2010) Fronto-hippocampale circuit Denken en Bewegen Hippocampus en de ziekte van Alzheimer Fronto-hippocampal circuit Bewegen is complex Lopen is complexer dan je zou denken (Hausdorff et al., Exp Brain Res 2005) vs Lopen vergt de integratie van allerlei informatie Lopen vergt complexe cognitieve functies (Sheridan & Hausdorff, Dement Geriatr Cogn Disord 2007; Scherder et al., Neurosci Biobehav Rev 2007) Bewegingsstoornissen en cognitieve problemen Bewegingsstoornissen voorspeller van cognitieve achteruitgang en dementie (Aggarwal et al., Arch Neurol 2006) Alzheimer patiënten hebben slechtere balans en lopen langzamer (Eggermont et al., Arch Phys Med Rehabil 2010; Petterson et al., J Geriatr Psychiatr Neurol 2007) Bewegingsstoornissen: Alzheimer patiënten > Ouderen met milde geheugenproblemen > Controles (Aggarwal et al., Arch Neurol 2006) Relatie bewegen en onze hersenen Adlard et al., J Neurosci 2005; Churchill et al., Neurobiol Aging 2002 Neurogenese Synaptogenese Angiogenese Afname amyloid eiwit Bewegen en nieuwe hersencellen Verrijkte omgeving (bewegen) Aanmaak nieuwe cellen in hippocampus Van Praag et al., Nature 1999 Tomporowski et al., Educ Psychol Rev 2008; Rovio et al., Lancet Neurol 2005 Opbouwen cognitieve reserve Opleiding (uitdagend) Werk Vrijetijdsbesteding - Lezen, puzzelen, sudoku - Beweging - Groot sociaal network Kunnen interventies op latere leeftijd kunnen cognitieve reserve boosten? Tucker & Stern, Curr Alzheimer Res 2011 Kan bewegen op latere leeftijd de cognitie verbeteren? Bewegen en cognitie - ‘Niet actieve’ ouderen - Hardlopen versus rekken en strekken Executieve (uitvoerende) functies verbeteren - Meer initiatief nemen (minder sociale isolatie?) - Beter kunnen plannen/organiseren (afspraken maken en houden, medicatietrouw?) - Toenemende cognitieve flexibiliteit (dieet en levensstijl kunnen aanpassen?) Vos et al., J Appl Physiol 2011; Colcombe et al., PNAS 2004; Colcombe & Kramer, Psychol Sci 2003; Kramer et al., Nature 1999 Bewegen enende hippocampus Relatie beweging dichtheid hersencellen - ‘Niet actieve’ ouderen - Erickson et al., PNAS 2011 Projecten VU hersencellen Relatie beweging en dichtheid Longitudinaal en jong-dementerenden Onderzoek Karin Volkers [email protected] Onderzoek Astrid Hooghiemstra [email protected] Gebrek aan beweging 15 verpleeghuizen meerderheid van de 451 bewoners lag 17 uur in bed Bates-Jensen et al., Nurs Res 2004 Obesitas en risico voor dementie Gevolgen van niet bewegen Normale situatie Stemming sm prm pm dlpfc Inhibitie vlpfc cn th pu mcrb lcrb itg = kindertijd = adolescentie = volwassenheid = lateraal Scherder et al., Neurosci Biobehav Rev 2010 = frontostriataal Normale situatie Stemming sm prm pm dlpfc Inhibitie vlpfc cn th pu mcrb lcrb itg = kindertijd = adolescentie = volwassenheid = lateraal Scherder et al., Neurosci Biobehav Rev 2010 = frontostriataal Ziekte van Alzheimer Depressie sm prm pm dlpfc Disinhibitie vlpfc cn th pu mcrb lcrb itg = kindertijd = frontostriataal = adolescentie = volwassenheid = degeneratie = lateraal Scherder et al., Neurosci Biobehav Rev 2010 Frontotemporale dementie Depressie sm prm pm dlpfc Disinhibitie Aggressie vlpfc cn th pu mcrb lcrb itg = kindertijd = frontostriataal = adolescentie = volwassenheid = degeneratie = lateraal Scherder et al., Neurosci Biobehav Rev 2010 Conclusies Bewegen gunstig effect op hersenen (frontale lob verbindingen) Cruciaal voor activiteiten van dagelijks leven Door beweging stimuleren van onafhankelijk functioneren Desastreuze gevolgen van niet bewegen Actieve Activelevensstijl! lifestyle! Vragen & Discussie Email: [email protected]