Herstel van heide- en hoogveenlandschappen vereist

Herstel van heide- en
hoogveenlandschappen
vereist herstel van gradiënten
Gert-Jan van Duinen
Oppervlakte, depositie, soorten
Oppervlakte, depositie, soorten
Bargerveen
Vaak alleen meest zure, voedsel- en
mineralenarme delen overgebleven
Hoogveenkern
Veenmos - Sphagnum
Minerale
bodem
Minerale
bodem
Lagg
Overgangs
veen
Kern
Hoogveenkern
Zuur
Mineraalarm
Voedselarm
-
Kern
Overgangs
veen
Overgangsveen / lagg
Gebufferd
Mineraalrijk(er)
Voedselrijk(er)
Hoogveenlandschap (Nationaal Park Soomaa, Estland)
Grauwe klauwier
Laagveen
Hoogveenglanslibel
Veenbesparelmoervlinder
-
Overgangsveen
-
Hoogveen
Intact
Minerale
bodem
Lagg
Kern
Overgangs
veen
Kern
Overgangs Minerale
veen
bodem
Restant kern
Overgangs
veen
Kern
Overgangs
veen
Degradatie
Lagg
Herstel
Restant kern
Vergelijkend onderzoek watermacrofauna
Intact
Relict
Herstel
Soortensamenstelling intact hoogveen
CA-as 2
Estland
voedselarm
2
Kern poel
Water stroming
Overgangsveen
Lagg
Nederland
0
Relict
voedselrijk
Herstel
gebufferd
zuur
-2
-3
0
CA-as 1
3
•Variatie soortensamenstelling hoogveenlandschap
Soortensamenstelling intact + relict
CA-as 2
Estland
voedselarm
2
Kern poel
Water stroming
Overgangsveen
Lagg
Nederland
0
Relict
voedselrijk
Herstel
gebufferd
zuur
-2
-3
0
CA-as 1
3
•Soortensamenstelling hoogveenranden nog deels in
relict situaties
•Voedselarme hoogveenkern ontbreekt
Soortensamenstelling + herstel
CA-as 2
Estland
voedselarm
2
Kern poel
Water stroming
Overgangsveen
Lagg
Nederland
0
Relict
voedselrijk
Herstel
gebufferd
zuur
-2
-3
0
CA-as 1
3
•Voedselarme hoogveenkern ontbreekt
•Herstel alleen zure omstandigheden
•Relict situaties meer variatie, meer soorten
•Bronpopulaties van karakteristieke soorten
Heidelandschappen: Gebruiksgradiënt
Heidelandschappen: Gebruiksgradiënt
Sterke afname van karakteristieke fauna
Grauwe klauwier
Prooidiversiteit Grauwe klauwier
Foto: Geert de Vries
Prooidiversiteit Grauwe klauwier
Noordse Witsnuit
30
Viervlek
25
Bruine Glazenmaker
20
Watersnuffel
Gewone Pantserjuffer
15
Blauwe Glazenmaker
10
Venglazenmaker
5
Zwarte Heidelibel
2- a
ug
26
-j
ul
ul
19
-j
12
-j
ul
l
5- j
u
un
28
-j
un
21
-j
un
0
14
-j
aa ntal in dieet/da g
35
Prooidiversiteit Grauwe klauwier
60
aanvoer op nest (%)
50
40
spinnen
rupsen
30
Kl. Junikever
sprinkhanen
20
Veelvraat
10
0
6
9
12
tijdstip op de dag
15
18
21
- voedsel
- schuilen
- voortplanten
- verpoppen
Terreincondities vitale populatie
Veenbesparelmoervlinder
Kwaliteit van Veenbesblad
Labexperiment
Rupsen Veenbesparelmoervlinder
Analyse Veenbes diverse locaties
Study site B
Be: invloed van gebufferd grondwater
Study site NL
NL: zuur, geen invloed gebufferd grondwater
Groei & overleving rupsen
40
Aantal individuen
.
35
9
30
17
25
20
dood
rups
16
pop
15
19
10
5
13
2
0
België
Nederland
Herkomst veenbes
• Rupsen doen het beter op veenbes uit België
Word ik van dit veenbesblaadje wel
een gezonde vlinder?
Veenhooibeestje
Veenmos
Veenhooibeestje in Fochteloërveen
Fochteloërveen
Fochteloërveen randzone
Randzones/gradiënten hoogveenrestanten
Paludicultuur…
Natuurlijke gradiënten…
Huidig agrarisch gebruik…
Voedsel Korhoenkuikens
heide plag/brand
heide oud
kapvlakte
akkers
-+
Heideakkers
Keuters
Verlaten akker/ graasland
Heide-akker
schapen
Stalmest;
bufferstoffen
Toevoegen
Heischraal grasland
Heide
Zure heide
Reeks van afname buffering en nutriënten
Loopkevers soortenrijkdom
80
Aantal soorten (+/- 1 SD)
70
60
50
40
30
20
10
0
Soortenarme
geplagde heide
Droge heide
Droge hei met
fijne grassen
Akkers en
bekalkte heide
Veldkrekel
(Gryllus campestris)
Gemiddelde gevangen individuen (+/- 1 SE)
16
14
12
10
8
6
4
2
0
Soortenarme
(geplagde) heide
Droge heide
Droge heide, cogedomineerd door
grassen
Voormalige
"heideakker":
Schraal grasland
N:P-ratio en nutriënten-limitatie
Schotland
Struikhei (Calluna vulgaris)
P wordt limiterend
N wordt limiterend
Britton & Fisher 2007
Biol. Cons. 138: 100-108
16
12
10
8
6
4
2
0
Species poor (sod
cut) dry heath
Dry heath
Dry heath codominated with
grasses
Former extensive
farmland:
mesotrophic
grassland
N:P ratio Calluna vulgaris per plant cluster
N:P=30
1.8
N:P=20
1.7
1.6
1.5
N (%DW)
Mean trapped individuals (+/- 1 SE)
14
1.4
1.3
N:P=10
1.2
1.1
1
0.9
0.8
0
0.02
0.04
0.06
P (% DW)
Droge heide
0.08
0.1
0.12
16
12
10
8
6
4
2
0
Species poor (sod
cut) dry heath
Dry heath
Dry heath codominated with
grasses
Former extensive
farmland:
mesotrophic
grassland
N:P ratio Calluna vulgaris per plant cluster
N:P=30
1.8
N:P=20
1.7
1.6
1.5
N (%DW)
Mean trapped individuals (+/- 1 SE)
14
1.4
1.3
N:P=10
1.2
1.1
1
0.9
0.8
0
0.02
0.04
0.06
P (% DW)
Soortenarme (geplagde) heide
Droge heide
0.08
0.1
0.12
16
12
10
8
6
4
2
0
Species poor (sod
cut) dry heath
Dry heath
Dry heath codominated with
grasses
Former extensive
farmland:
mesotrophic
grassland
N:P ratio Calluna vulgaris per plant cluster
N:P=30
1.8
N:P=20
1.7
1.6
1.5
N (%DW)
Mean trapped individuals (+/- 1 SE)
14
1.4
1.3
N:P=10
1.2
1.1
1
0.9
0.8
0
0.02
0.04
0.06
P (% DW)
Soortenarme (geplagde) heide
Droge heide
Droge heide, co-gedomieerd door grassen
0.08
0.1
0.12
16
12
10
8
6
4
2
0
Species poor (sod
cut) dry heath
Dry heath
Dry heath codominated with
grasses
Former extensive
farmland:
mesotrophic
grassland
N:P ratio Calluna vulgaris per plant cluster
N:P=30
1.8
N:P=20
1.7
1.6
1.5
N (%DW)
Mean trapped individuals (+/- 1 SE)
14
1.4
1.3
N:P=10
1.2
1.1
1
0.9
0.8
0
0.02
0.04
0.06
P (% DW)
Soortenarme (geplagde) heide
Droge heide
Droge heide, co-gedomieerd door grassen
Voormalige extensieve heideakkers, schraalgrasland
0.08
0.1
0.12
Plaggen?
Concentratie NH4 en Olsen P (μmol/g)
4
3,5
3
2,5
NH4
Olsen P
2
NH4
Olsen P
1,5
1
0,5
0
0
5
10
Leeftijd plagvlak
15
20
25
OBN-onderzoek Heideakkers
Aantal soorten loopkevers
Verhoging diversiteit en dichtheid insecten  prooien!
Loopkevers: clusteranalyse
Heide-akkers
Naastgelegen heide
Karakteristieke soorten
Heide-akkers
Naastgelegen heide
Trofische groep
Heide-akkers
Naastgelegen heide
OBN-onderzoek Heideakkers
Dichtheden van sprinkhanen
Akkeren in heide
OBN-onderzoek
Heideakkers
•
•
•
Nestdichtheid Veldleeuwerik rondom akkers zeer hoog
Uitloopsucces hoog: 48 tot 78% (agrarisch gebied: 3 tot 20%)
Ook andere vogelsoorten profiteren, m.n. Kneu en Geelgors
Conclusies
• Aanwezigheid gebufferde en voedselrijkere
elementen in heide- en hoogveengebieden
essentieel voor (karakteristieke) biodiversiteit
• Natuurlijke gradiënt of gebruiksgradiënt
• Perspectieven voor “Akkervogels”
waarschijnlijk beter in heidegebieden dan in
het intensief gebruikt agrarisch landschap
• Cyclisch akkerbeheer kan hoogste aantal
functies vervullen in heidelandschap
– Akkerfase
– Verschralingsfase
– Zuur grasland fase
Kansen en uitdagingen voor
heide- en hoogveenbeheerders
Dank u …
…voor uw aandacht
Foto: Geert de Vries