5. De gevolgen van bepaalde persoonlijkheidstrekken Mensen

5. De gevolgen van bepaalde persoonlijkheidstrekken
Mensen hebben het gevoel dat ze in verschillende situaties over het algemeen steeds
dezelfde persoon zijn, anderzijds willen mensen zich onderscheiden van anderen en
willen ze laten blijken dat ze uniek zijn. Kledij is daarbij de voornaamste manier om onze
uniciteit uit te drukken en is dus de manier om aan anderen te laten zien wie we zijn of
willen zijn. Hoe we ons kleden hangt deels af van onze persoonlijkheid. Maar er zijn nog
andere (sociale) gebieden of uitkomsten die het gevolg kunnen zijn van onze
persoonlijkheidstrekken.
5.1. Huwelijkse tevredenheid en echtscheidingen
300 Koppels werden onderzocht vanaf hun verloving in 1930 tot hun latere status in
1980. Drie aspecten van de persoonlijkheid bleken sterke voorspellers te zijn van
ontevredenheid in het huwelijk en echtscheiding: het neuroticisme van de man, het
gebrek aan impulscontrole van de man en het neuroticisme van de vrouw. Een hoog
niveau van neuroticisme was de sterkste voorspeller. Neuroticisme was gekoppeld aan de
mate van ontevredenheid in het huwelijk voor zowel mannen als vrouwen in 1930, in
1955 en in 1980. Verder zijn neuroticisme bij de man, gebrek aan impulscontrole bij de
man en neuroticisme bij de vrouw sterke voorspellers van echtscheiding. Deze
persoonlijkheidsaspecten bepaalden voor meer dan de helft van de koppels of zij al dan
niet uit elkaar gingen. Neuroticisme speelt ook een belangrijke rol in het omgaan met het
verlies van je huwelijkspartner. Emotionele stabiliteit bleek een van de belangrijkste
persoonlijkheidstrekken om ‘goed’ om te gaan met de dood van je huwelijkspartner.
5.2. Alcoholisme
233 Mannen werden onderzocht op het ontwikkelen van een ernstig emotioneel probleem
of alcoholisme. Impulscontrole was de belangrijkste factor om alcoholisme te voorspellen.
Recentere studies hebben dit resultaat voortgezet. Mannen die hoog scoorden op
persoonlijkheidstrekken zoals het zoeken naar sensatie en impulsiviteit en laag op
trekken zoals mildheid en ordelijkheid, gebruikten en misbruikten alcohol meer in
vergelijking met hun leeftijdsgenoten.
5.3. Schoolse prestaties
Impulsiviteit blijkt ook een belangrijke rol te spelen in de schoolse prestaties. Impulsieve
personen verprutsten het meer tijdens hun schoolcarrière dan minder impulsieve
Trekbenadering
Pagina 11
personen. Zij gingen bijvoorbeeld niet vaak naar de lessen en werden vaker van school
gestuurd. Impulsiviteit blijkt ook de werkprestaties te beïnvloeden. Personen met een
hoge zelfcontrole hadden een grotere betrokkenheid tot hun werk en een grotere
financiële zekerheid. Dit in tegenstelling tot de impulsieve werknemers, zij waren minder
betrokken tot hun werk en hadden een minder grote financiële zekerheid.
De persoonlijkheidstrek ordelijkheid bleek de beste individuele voorspeller van het
succesvol zijn op school en op het werk. Andere persoonlijkheidstrekken, zoals
emotionele stabiliteit en mildheid en autonomie, voorspellen ook een succesvolle
schoolprestatie maar ordelijkheid is de beste voorspeller van succes op school en op het
werk.
5.4. Lang leven
De belangrijkste trekken die bijdragen aan een lang leven zijn hoge ordelijkheid,
extraversie en lage vijandelijkheid. Deze trekken beïnvloeden op verschillende manieren
een lang leven. Ten eerste nemen ordelijke personen meer deel aan activiteiten die
bevorderlijk zijn voor hun gezondheid zoals een goede dieet en regelmatig bewegen of
sporten. Ten tweede hebben extraverte personen meer vrienden wat leidt tot een goed
sociaal steunnetwerk. Tot slot zorgt een lage vijandelijkheid voor minder stress voor het
hart.
Samenvattend dragen zowel ordelijkheid, extraversie als lage vijandigheid bij tot een
lang leven.
5.5. Media
Er
is
een
verband
tussen
persoonlijkheid
en
mediavoorkeur
zoals
boeken,
televisieprogramma’s en culturele activiteiten. Mensen die hoog scoren op openheid
kiezen meer voor complexere en intellectuele boekgenres dan mensen die laag scoren.
Verder blijkt ook dat romantische ficties meer verkozen worden door emotioneel
onstabiele, milde en ordelijke mensen. Wat culturele activiteiten betreft, nemen vooral
mensen die openstaan voor nieuwe ervaringen
(autonomie) daaraan deel. Een
popconcert daarentegen wordt het meest bezocht door mensen die hoog scoren op
mildheid. Openheid voor nieuwe ervaringen (autonomie) speelt dus een rol bij de keuze
uit bepaalde boekgenres en culturele activiteiten. Dat is ook het geval bij de keuze van
het soort televisieprogramma. Zo zouden mensen die hoog op scoren op openheid de
voorkeur geven aan informatieve programma’s en het minste aan soaps. Terwijl milde en
emotioneel onstabiele mensen de voorkeur geven aan soaps, de laatste groep zou dat
gebruiken als vlucht van de invloeden van het dagelijks leven.
Trekbenadering
Pagina 12
5.6. Inrichten werkruimte
Het blijkt dat extraverte werknemers de voorkeur geven om hun werkruimte in te richten
met voorwerpen die betrekking hebben op vrienden en/of medewerkers en op het
intellectuele zoals bijvoorbeeld boeken. Werknemers die openstaan voor ervaringen
(autonomie) hebben meer de neiging om hun werkruimte in te richten met kunst en
intellectuele zaken zoals bijvoorbeeld behaalde diploma’s. Diegenen die niet zo zeer de
neiging hebben om hun werkruimte in te richten met verschillende voorwerpen die
betrekking hebben op hun hobby of sport zijn werknemers die heel mild en ordelijk zijn.
Emotioneel onstabiele werknemers hebben in het algemeen minder de neiging om hun
werkruimte te verpersoonlijken.
5.7. Telefoniegebruik
Het blijkt dat extraverten meer de neiging hebben om te bellen dan anderen en zijn ook
meer bezig met het veranderen van hun beltoon en achtergrondafbeelding. In het
algemeen kan gezegd worden dat extraverte personen meer gebruik maken van hun
mobiele telefoon. Tevens zouden ook emotioneel onstabiele, bazige en wanordelijke
mensen met hun mobiele telefoon meer berichten sturen via SMS.
5.8. Kledij
Er is een verband gevonden tussen verschillende persoonlijkheidstrekken en de manier
waarop we ons kleden. Extraverte vrouwen hebben meer de neiging om te kiezen voor
kleurrijke ontwerpen en lichte stoffen, terwijl zij minder kiezen voor donkere en winterse
kledij. Vervolgens blijkt dat vrouwen die meer openstaan voor nieuwe ervaringen
(autonomie) een voorkeur hebben voor sportieve en mannelijke kledij. Ook mildheid
hangt samen met een bepaalde kledijkeuze. Zo kiezen milde vrouwen eerder voor
conservatieve en klassieke kledij dan voor zakelijke kledij. Dit in tegenstelling tot hoog
ordelijke vrouwen, zij kleden zich eerder zakelijk en minder sportieve en mannelijk.
6. De invloed van persoonlijkheid op situaties
Er bestaan drie verschillende manieren waarop persoonlijkheidstrekken in verband staan
met situaties. De eerste vorm is situationele selectie, de neiging om situaties te kiezen
die aansluiten bij iemands persoon. We kiezen voor bepaalde situaties waaraan we onze
tijd willen spenderen. Zo kiezen extraverten eerder voor een groepssport (bijvoorbeeld
Trekbenadering
Pagina 13
volleybal en voetbal) dan een individuele sport zoals zwemmen of joggen. De tweede
vorm is uitlokking, de idee dat bepaalde persoonlijkheidstrekken specifieke reacties
uitlokken bij anderen. Bijvoorbeeld bazige en manipulatieve mensen kunnen bepaalde
reacties ontlokken bij anderen, zoals vijandigheid en vermijding. Een derde vorm is
manipulatie. Onder deze vorm worden de verschillende middelen waarmee een persoon
het gedrag van anderen beïnvloedt, verstaan. Manipulatie is het intentioneel gebruik van
bepaalde tactieken om anderen te dwingen, te beïnvloeden of te veranderen.
6.1. Situationele selectie
In het dagelijks leven kiezen of vermijden mensen bepaalde situaties. Dit kan afhangen
van bepaalde persoonlijkheidstrekken en hoe we onszelf zien.
Sociale selecties
doordringen ons leven. De keuzes verschillen in belangrijkheid, van alledaags: “Zal ik
naar dat feestje gaan vanavond?” tot diepgaand: “Zal ik met hem/haar trouwen?”.
Sociale selecties zijn beslissingsmomenten die ons leiden naar één pad en ons
weghouden van een ander pad. Deze beslissingen, welke onze sociale omgeving en
wereld bepalen, zijn vaak gebaseerd op persoonlijkheidskarakteristieken.
Wat verlangen mensen van een huwelijkspartner? Persoonlijkheidstrekken spelen een
belangrijke rol in het kiezen van een partner.
Oefening: Overloop de volgende kenmerken. In welke mate zijn ze belangrijk voor jou bij
het kiezen van een partner?
Noodzakelijk
Belangrijk
Wenselijk
Onbelangrijk
1.Goede kok en
huishouder/huishoudster
2.Iemand die mij behaagt
3.Iemand waarmee het gezellig is
4.Gelijk opleidingsniveau
5.Netheid, ordelijkheid
6.Goede financiële vooruitzichten
7.Betrouwbaar
8.Emotioneel stabiel
9.Wens naar een huis en kinderen
10.Iemand die er goed uitziet
11.Gelijke religieuze achtergrond
Trekbenadering
Pagina 14
12.Ambitieus
13.Gelijke politieke achtergrond
14.Wederzijdse aantrekking/liefde
15.Goede gezondheid
16.Intelligent
Rangorde Mannen
Rangorde Vrouwen
1.Wederzijdse aantrekking/liefde
1.Wederzijdse aantrekking/liefde
2.Betrouwbaar
2.Betrouwbaar
3.Emotioneel stabiel
3.Emotioneel stabiel
4.Iemand die mij behaagt
4.Iemand die mij behaagt
5.Goede gezondheid
5.Intelligent
6.Intelligent
6.Iemand die gezellig is
7.Iemand die gezellig is
7.Goede gezondheid
8.Wens voor huis en kinderen
8.Wens voor huis en kinderen
9.Netheid, ordelijk
9.Ambitieus
10.Iemand die er goed uitziet
10.Netheid, ordelijkheid
11.Ambitieus
11.Gelijk opleidingsniveau
12.Goede kok en huishoudster
12.Goede financiële vooruitzichten
13.Goede financiële vooruitzichten
13.Iemand die er goed uitziet
14.Gelijk opleidingsniveau
14.Goede kok en huishouder
15.Gelijke religieuze achtergrond
15.Gelijke religieuze achtergrond
16.Gelijke politieke achtergrond
16.Gelijke politieke achtergrond
Wederzijdse aantrekking of liefde is het meest gewenst bij het kiezen van een partner en
wordt door de meesten in de wereld als noodzakelijk gezien. De Beatles waren dus
waarschijnlijk juist wanneer zij zongen ‘All you need is love’. Na liefde komen
persoonlijkheidstrekken aan bod als belangrijk in de keuze van een partner. Bijna zo
belangrijk als liefde zijn de persoonlijkheidsfactoren: betrouwbaar, emotioneel stabiel en
iemand die je behaagt. Deze drie komen erg dicht bij
drie factoren van de Big Five.
Betrouwbaar staat dicht bij ordelijkheid. Emotioneel stabiel is identiek aan een factor van
het Big Five model en iemand behagen komt dicht in de buurt van mildheid. Andere
belangrijke persoonlijkheidsfactoren zijn iemand die gezellig, net en ambitieus is.
Trekbenadering
Pagina 15
6.2. Het uitlokken van reacties
Wanneer we onze sociale omgeving geselecteerd hebben, komt het uitlokken van
reacties aan bod. Bepaalde persoonlijkheidstrekken ontlokken bepaalde reacties van
anderen.
Vooreerst ontlokken hoog actieve kinderen vaak vijandigheid en competitie uit
bij
anderen. Vervolgens lokken agressieve mensen vijandelijke reacties uit bij anderen.
Eigenlijk verwachten agressievelingen dat anderen vijandelijk tegenover hen zullen zijn.
Omdat ze dit verwachten, zijn agressieve mensen geneigd om anderen op een agressieve
manier te behandelen. Tot slot zijn bazigheid en emotionele onstabiliteit bij mannen de
sterkste voorspellers in het uitlokken van boosheid en van streek zijn bij vrouwen.
6.3. Manipulatie
Manipulatie, of sociale invloed, duidt op alle manieren die personen gebruiken om het
gedrag van anderen te veranderen. Er moet geen kwaadaardige intentie in het spel zijn
om de term ‘manipulatie’ te gebruiken, al is deze intentie ook niet uitgesloten. Een ouder
kan zijn kind bijvoorbeeld beïnvloeden om niet over te steken tussen geparkeerde auto’s
terwijl we dit gedrag niet kwaadaardig noemen. Het is een deel van ons sociaal leven dat
we anderen voortdurend beïnvloeden. De term manipulatie wordt dus gebruikt als een
beschrijving zonder negatieve bijklank.
Een interessante vraag is of mensen met bepaalde persoonlijkheidstrekken meer geneigd
zijn om bepaalde tactieken van manipulatie te gebruiken? Dit is inderdaad het geval. Zo
blijkt dat hoog dominante en extraverte mensen eerder dwingende tactieken hanteren
zoals eisen stellen, bedreigen, vloeken, en anderen bekritiseren om hun zin te krijgen.
Vervolgens gebruiken onderdanige individuen eerder zelfvernedering als middel om
anderen te beïnvloeden. Ze doen zich bijvoorbeeld ziek voor om te krijgen wat ze willen.
Ten derde gebruiken milde mensen het benadrukken van het plezierige en het geven van
goede redenen als tactiek. Zij vertellen bijvoorbeeld aan anderen hoe leuk de activiteit
wel niet zal zijn en leggen op een rationele manier uit waarom anderen zouden moeten
meedoen. Ook de trekken ordelijkheid en openheid zijn geassocieerd met het geven van
goede redenen als manipulatietactiek. Ordelijke en autonome mensen leggen uit waarom
ze willen dat de andere persoon iets zou (mee)doen en geven logische verklaringen. Tot
slot gebruiken emotioneel onstabiele mensen een variatie van tactieken: dwingen, goede
redenen geven, een geldelijke beloning en ‘regressie’. Dit laatste wil bijvoorbeeld zeggen
mokken, zeuren, pruilen en wenen.
Trekbenadering
Pagina 16